Romantyzm - pojęcia
Bajronizm termin określający nowy typ bohatera , odznaczającego się indywidualizmem i postawa buntu wobec otaczającej rzeczywistości, wyrastającego ponad otoczenie.Bohater Byrona to postac tajemnicza, dumna, poddana dzianiu silnych często przeciwstawnych emocji, rozdarta wew.
Ballada - gatunek obejmujący pieśni o charakterze epicko-lirycznym, nasycone elementami dramatycznymi, opowiadające o niezwykłych wydarzeniach legendarnych lub historycznych. Fabuła b. charakteryzuje się szkicowością, zawiera zwykle momenty tajemnicze i zagadkowe, jej dominantę stanowi jakieś jedno wyraziście zarysowane zdarzenie. Przedstawione postacie są silnie stypizowane, a ich charakterystyka zmierza do uwydatnienia jakiejś cechy podstawowej; narracja b. jest w wysokim stopniu zsubiektywizowana, w jej obrębie pojawiają się często partie dialogowe; dla stylu balladowej opowieści znamienna jest obecność konwencjonalnych w tym gatunku ujęć i środków, takich jak paralelizm składniowy, stałe epitety, porównania, powtórzenia i (-) refreny; budowa utworu najczęściej stroficzna.
Elegia - utwór liryczny wyrażający żal po stracie kogoś bliskiego lub przez autora cenionego, a także ból z istnieniem w ogólności. Przywołuje często konkretne, tragiczne, budzące smutek wydarzenie.Wyróżniamy także elegie miłosne (wyrażające cierpienia osoby nieszczęśliwie zakochanej lub żal po utracie ukochanej osoby) oraz patriotyczna
Epigonizm to nietwórcze, czesto nieswiadome naśladowanie utalentowanych poprzednikow.W kulturze polskiej zjawisko to poraz pierwszy pojawilo się w epoce romantycznej wraz z wybuchem ?balladomani? i ?sonetomanii?, kiedy to nagminnie zaczeto powielac Mickiewiczowski wzory.
Epopeja- slowo poch. Od greckiego wyrazu epopoiia. Jets to dłuższy utwor zwykle wierszowany którego tematem SA dzieje bohaterow narodowych przedstawione na tle waznych i przelomowych wydarzen hist.
Gawęda szlachecka- gatunek prozy epickiej ukształtowany w lit. Polskiej. G. tematycznie związana ze szlacheckim życiem i obyczajem, kształtowana była na wzór opowiadania ustnego. Odznaczała się brakiem konturów kompozycyjnych,, swobodą w prowadzeniu wątków, powtórzeniami, licznymi zwrotami do słuchaczy, występowaniem gestów fonicznych itp. Te właściwości g. oddziaływały także na utwory poetyckie.
Groteska - jest to ukazywanie rzeczywistości w literaturze, teatrze, filmie i dziełach plastycznych w sposób, w którym odbiorca uznaje go za nierealistyczny, obcy, absurdalny.
Groteska cechuje się deformacją rzeczywistości, mieszaniem elementów kontrastowych, pozostających ze sobą w sprzeczności (np. bieli z czernią, dobra ze złem itp.), zakłóceniem zdrowego rozsądku (nonsensu) i zasad logicznych. W dziełach literackich, w których występuje groteska, znajduje się często parodia i skłonność do swobodnego mieszania cech różnych gatunków i stylów.
Improwizacja- to tworzenie dziela bez przygotowania zazwyczaj w obecności słuchaczy.Jest aktem niepowtarzalnym i i spontanicznym.Improwizacyjne popisy były wielka atrakcja zycia literackiego.
Ironia romantyczna - wykształcona przez filozofię i estetykę niemieckiego romantyzmu koncepcja postawy artysty wobec świata, charakteryzująca się: 1. absolutną przewagą czynnika podmiotowego nad przedmiotowym, subiektywnego nad obiektywnym, 2. traktowaniem twórczości jako gry ujawniającej przeciwieństwa rządzące bytem i sztuką, a pozwalającej na uzyskanie wobec nich dystansu.
Literatura zsylkowa publikowane do konca XVIII w. pamiętniki,listy, utwory poetyckie polskich zesłańców na sybir.Obok dramatycznych wspomien relacje te zawieraly szczegółowe zapisy krajoznawcze. Przedstawialy przyrode, ludzi, obyczaje.Często mialy wartość dokumentalną a nwet
naukowa.
Mesjanizm-Jest to rozwinięty przez romantyków pogląd, przypisujący narodowi polskiemu specjalne posłannictwo. Mesjanizm polski, najbardziej oryginalny spośród mesjanizmów XIX w., rozwinął się po klęsce powstania listopadowego i był próbą tłumaczenia poniesionych ofiar i cierpień jako niezbędnego warunku do wypełnienia przez naród polski jego szczególnej misji w dziele wyzwolenia i uszczęśliwienia wszystkich ludów Europy. Była to interpretacja nieszczęść i klęsk narodu.
Poemat dygresyjny- ukształtowany w okresie romantyzmu gatunek poezji narracyjnej łączący elementy epickie z lirycznymi i dyskursywnymi. Jest to rozbudowany utwór wierszowany o charakterze fabularnym, mający fragmentaryczną i pozbawioną rygorów kompozycję, złożony z luźnych epizodów spojonych zwykle wątkiem podróży bohatera. Na plan pierwszy, przed fabułę, wysuwa się w nim zazwyczaj postać narratora, który traktuje opowiadane zdarzenia w sposób żartobliwy i ironiczny.
Poezja meliczna jest efektem szczególnego zbliżenia slowa i muzyki- kiedy teksty SA spiewane lub recytowane przy dziwkeach instrumentu. Muzyka ksztaltuje wówczas rytm, intonacje i brzmienie wiersza , co zdarza się często w poezji ludowej i w romantycznej.
Prometeizm postawa wyrazajaca się indywidualistycznym buntem wobec natury,Boga i ograniczających człowieka regul zycia spol., przeprowadzonym w imie poswiecenia swojego zycia dla szczęścia ludzkości. Termin wywodzący się od imienia mitologicznego imienia greckiego bohatera Prometeusza oznacza zgode na cierpienie dla dobra swiata.
Sylabotonizm system metryczny wiersza oparty na stałej liczbie sylab w wersie (z dopuszczeniem drobnych odchyleń) i powtarzającym się rozkładzie sylab akcentowanych i nie akcentowanych.
Synkretyzm jest to laczenie w całości różnych, często wykluczających się elementów.Romantycy, porzucając klasycystyczny wymóg czystości gatunkow, celowo mieszali formy,style a nawet rodzaje sztuk.
Synteza sztuk ? romantycy lączyli ze sobą odmienne rodzaje sztuk takie jak opera, operetka, dramat muzyczny.Poeci usiłowali stworzyc nową muzykę ze słów, kompozytorzy układali melodie do obrazów, a malrze podkreślali podobieństwo miedzy kolorami i dzwiekami.
Tragizm- nierozwiązywalny konflikt między wartościami i koniecznościami określającymi życie bohatera pozbawionego możliwości dokonania wśród nich jakiegokolwiek pomyslnego dla siebie wyboru. Wszystkie bowiem działania prowadzą go do nieuchronnej katastrofy: śmierci lub ostatecznej klęski życiowej. Bohater sam - nieświadomie lub świadomie - sprowadza na siebie zgubę i niezależnie od siły charakteru, napięcia uczuć i woli, niezwykłości czynów i szlachetności intencji staje się zarazem ofiarą i winowajcą .
Tyrteizm- aktywna postawa jak powinien zajmowac romantyczny poeta wobec wspl. Zdarzen. Oznaczal polaczenie twórczości i czynu, mysli i dzialania. Na wzor spartańskiego wodza i poety, Tyrteusza, który wcielil ten ideal.
Werteryzm- termin określający osobowsc bohatera literackiego i model zachowania głównej postaci Cierpien młodego wertera.Oznacza nadmierna uczuciowość, skłonność do Marzen i egzaltacji, tendencje do poetyzacji rzeczywistości, bunt wobec obowiązujących zasad i norm oraz pesymistyczne poczucie bezsensu życia którego efektem staje się samobojcza śmierć.
Wiersz nieregularny- rodzaj wiersza opozycyjny wobec wierszowania regularnego, ale tylko na jego tle czytelny i znaczący, powstały bowiem w rezultacie modyfikacji zasad któregoś z trzech regularnych systemów wersyfikacyjnych. Zachowuje on fundamentalną dla wierszy regularnych zasadę opierania rytmicznej ekwiwalencji wierszowych jednostek na wyznacznikach liczbowych.
Wieszcz-w dawnej Polsce Wieszcz był synonimem poety lecz romantycy wydobyli pierwotny sens tego słowa i nadali mu nowe znaczenie.Odtąd miano to odnosilo się do poety łączącego wielka moc trworcza z darem widzenia przyszłości.Wybral go Bog by jego slowami objawic ludziom porządek swiata i sens istnienia.
Wzniosłość- odczucie to jest wywoływane przez rzeczy wielkie, niezwykle, budzące podziw a nawet grozę, którą zdaja się przekraczac nasze pojecia i wyobrażenia tak bardzo ze nie potrafimy ich opisac czy wyrazic.