Zagadnienia egzaminacyjne - Państwo.

1 AKTY POWSZECHNE OBOWIAZUJĄCE:
a. konstytucja
b. umowy międzynarodowe
c. ustawy
d. rozporządzenia
e. akty prawa miejscowego, gminnego
2 AKTY WEWNĘTRZNE OBOWIĄZUJĄCE:
a. uchwały
b. zarządzenia
1. POJĘCIE I PODZIAŁ NAUK

Nauka – może być rozumiana w sensie:
a. Pragmatycznym – zespół czynności prowadzących do zgromadzenia zasobu należycie uzasadnionej wiedzy o rzeczywistości (zdobycie wiedzy)
b. Apragmatycznym – zespół należycie uzasadnionych i uporządkowanych twierdzeń o rzeczywistości (zdobyta wiedza)
(dyscypliny naukowe mieszczą się w zakresie nauk apragmatycznych)
(dyscypliny nauki mieszczą się w zakresie nauk pragmatycznych)

TYPOLOGIE (PODZIAŁY) NAUK:
1.nauki formalne (dedukcyjne) – punktem wyjścia dla formułowania twierdzeń w naukach formalnych są aksjomaty, czyli założenia wstępne, przyjęte bez dowodu jako zdania prawdziwe. Następnie na podstawie przyjętych reguł dowodowych buduje się twierdzenia będące konsekwencjami aksjomatów i twierdzeń poprzednio z aksjomatów wyprowadzonych.

2.nauki empiryczne (realne) – w punkcie wyjścia gromadzi się zdania o faktach (zdania spostrzeżeniowe) oparte na doświadczeniu nie budzącym wątpliwości. Z kilku zdań spostrzeżeniowych buduje się zdanie rejestrowe, na podstawie którego buduje się hipotezę (prawo) z której wynikają wszystkie zdania o stwierdzonych faktach i zdania spostrzeżeniowe.

Nauki realne (empiryczne) badają rzeczywistość i przedmiot ich badań jest realny – istnieją :
a. nauki przyrodnicze – badają rzeczywistość przyrodniczą – przyrodę ożywioną i nieożywioną wraz z człowiekiem jako jej częścią w jego wymiarze fizycznym.
b. nauki społeczne – badają rzeczywistość społeczną – zbiorowości ludzkie i związaną z nimi działalność człowieka oraz jej wytwory.
c. nauki humanistyczne – nauki o tworach kultury w szerokim tego słowa znaczeniu.

3.nauki idiograficzne – ich celem jest: opis osobliwości, przyczynowe lub genetyczne wyjaśnienia poszczególnych stanów rzeczy lub zdarzeń, formułowanie twierdzeń o jednostkowych faktach.

4.nauki nomologiczne – celem ich jest wykrywanie ogólnych prawidłowości ujawniających się w przyrodzie i społeczeństwie.
Nie mogą istnieć nauki typowo idiograficzne lub nomologiczne.

Nauki teoretyczne – spełniają przede wszystkim zadania poznawcze.
Nauki praktyczne – ustalają jak stosując odpowiednie środki uzyskać zamierzone skutki.

2. NAUKI DOGMATYCZNOPRAWNE

Nauki dogmatycznoprawne – są to nauki, których przedmiotem badań jest prawo aktualnie obowiązujące w konkretnych państwach (prawo wewnętrzne) oraz prawo obowiązujące we wzajemnych stosunkach między państwami (prawo międzynarodowe publiczne). Każda z nauk dogmatycznych rozwiązuje problemy powstające w innej gałęzi (dziale) prawa obowiązującego w danym państwie i czasie.
Przez gałąź prawa rozumie się zbiór norm, które regulują określoną, wyodrębniającą się strefę stosunków społecznych.
Podstawowy podział nauk dogmatycznoprawnych odpowiada podziałowi prawa na gałęzie.
Podstawowym zadaniem każdej z nauk dogmatycznoprawnych jest komentowanie i wyjaśnienie treści obowiązujących w danym systemie (gałęzi) prawa norm. Chodzi o ustalenie i objaśnienie treści pojęć użytych w tekstach prawnych, ustalenie znaczenia norm w szerszym kontekście innych przepisów prawnych, a zwłaszcza w kontekście gałęzi prawa i zasad systemu prawa, ustalenie charakteru powiązania między normami dokonanie klasyfikacji i systematyzacji obowiązujących norm.
Wyróżniamy problematyki badawcze: dogmatycznoprawna, socjotechniczna, teoretyczna, aksjologiczna.

3. NAUKI HISTORYCZNOPRAWNE

Nauki historycznoprawne – zajmują się dziejami ustrojów państwowych i prawa oraz rozwojem koncepcji politycznych i prawniczych.
Na nauki historycznoprawne składają się:
a. historia prawa (lub państwa i prawa) – koncentruje swoje rozważania na przemianach prawa w toku procesu historycznego na tle całokształtu przeobrażeń społeczno – politycznych, gospodarczych i kulturowych.
b. nauka rzymskiego prawa prywatnego – podejmuje problematykę głównie o charakterze dogmatycznoprawnym, odtwarza i komentuje całość norm prawa rzymskiego.
c. Historia doktryn politycznych i prawnych – przedstawia ewolucję poglądów i ocen dotyczących celów oraz głównych zasad organizacji i funkcjonowania państwa i prawa.

Komparatystyka prawnicza – zajmuje się porównywaniem współczesnego prawa i myśli prawniczej różnych państw oraz poszukiwaniem możliwości określania na tej podstawie zasad tworzenia nowych regulacji i kreowania nowych poglądów na prawo.
4. OGÓOLNE NAUKI O PRAWIE (NAUKI TEORETYCZNO PRAWNE)

Typy nauk teoretyczno prawnych:
a. filozofia prawa – jest to najstarsza część nauki, podejmuje problemy z zakresu wiedzy o bycie (ontologii, metafizyki), wiedzy o poznawaniu (epistemologii, gnoseologii), wiedzy o wartościach ( aksjologii) i wiedzy o metodach (metodologii). Filozofia prawa podejmuje pytania o istotę prawa, o idee przez nie wyrażane, o wartości jakim służy lub jakim powinno służyć prawo.
b. jurysprudencja ogólna – opierała się na pozytywiźmie prawniczym, preferując rozważania analityczno językowe związane z prawem, programowo unikając wartościowania. Formułowała różnego rodzaju założenia podstawowe dal uprawiania nauk dogmatycznoprawnych.
c. teoria prawa – podejmuje zagadnienia stawiane przez filozofie prawa, wzbogacając jednocześnie katalog problematyki o tematy nowe, niedostrzegane przez filozofów, a istotne dla praktyki prawniczej. Ustala się jak dojść do tego jakie wartości powinna nieść ze sobą pewna norma.
d. jurysprudencja analityczna – zajmuje się analizami pojęciowymi związanymi z dyskursem prawniczym. Głównym jej celem jest formułowanie siatki podstawowych pojęć i koncepcji prawnych (jest to szczegółowy przypadek jurysprudencji ogólnej).

5. METODY BADAWCZE STOSOWANE W NAUKACH O PAŃSTWIE I PRAWIE

a. metoda logiczno- językowa – (nie mylić z formalno – prawną) podstawową wagę przywiązywano do tekstów prawnych a kwestionowano wpływ innych czynników „sędziowie są ustami ustawy”. Uwzględnia wpływ na wykładnię także innych elementów ... teksty prawne.
b. metoda historyczno-prawna – wyciąganie wniosków na gruncie pewnych, wcześniejszych doświadczeń.
c. metoda funkcjonalna – polega na wykorzystywaniu metod opartych na obserwacjach zachowania jednostek, grup, organów. W jej ramach wykorzystuje się metody ilościowe, statystyczne i psychologiczne.
d. metoda analizy systemowej – badanie systemów
· traktuje się państwo oraz prawo jako całość złożoną z poszczególnych elementów zależnych od siebie wzajemnie i od całości.
· uwzględnia się ogół warunków w jakich owa całość działa.
· szuka się źródeł przekształceń systemu w samym systemie, w jego zdolności kierowania własnym działaniem i oddziaływaniem na otoczenie (państwo traktuje się jako całościowy system, do którego wprowadza się pewne dane i bada się co się stanie).
e. metoda prawno - porównawcza – ustawa powstała na podstawie analizy innych aktów prawnych, porównanie jednych porządków prawnych z innymi.
f. metoda aksjologiczna – mieści się w ramach metody logiczno językowej, bada sposób uwzględniania wartości w zakresie rozstrzygnięć jakie normy prawne należą do danego systemu czy też nie.

6. PAŃSTWO I PRÓBY JEGO OKREŚLENIA

Znaczenie terminu „państwo” :
· Jako kraj (terytorium) – pewien obszar wydzielony określonymi granicami, w obrębie których ludzie są poddani jednej władzy politycznej.
· Jako społeczeństwo – czyli ogół ludzi żyjących w granicach danego kraju.
· Jako organizacja - czyli grupa ludzi rozpatrywana ze względu na łączącą ich więź zależności politycznej.
· Jako aparat państwowy – czyli część organizacji państwowej, która sprawuje władztwo nad innymi lub realizuje związane z tym władztwem czynności.
· Jako podmiot własności – czyli jako fiskus, skarb państwa.
Są to definicje cząstkowe.

Państwo według Arystotelesa 384 – 322 p.n.e.
Państwo to wspólnota równych. Członkami tej wspólnoty są tylko obywatele pełniący służbę wojskową i uczestniczący w pracy ciał obradujących.
XIX – wieczna definicja państwa Georga Jellinka 1851 – 1911
Analizując społeczny charakter państwa wskazał, że jest to autonomiczna wspólnota osiadłych ludzi. Sformułował tzw. Trójelementową definicję państwa, w myśl której elementy składowe tego pojęcia tworzą : ludność, terytorium, władza najwyższa.
Czesław Znamierowski 1888 – 1967
Stwierdzał, że państwo jako organizacja władcza unormowana konstytucją jako statutem organizacyjnym, wskazującym od kogo i w jakiej zależności pozostają jej członkowie jest niezbędne dla społeczności o większej liczbie członków żyjących na większym terytorium. Celem państwa jest ochrona i obrona członków tej grupy oraz utrzymania porządku wewnętrznego. W organizacji państwowej występują rządzący i rządzeni – podgrupa władcza i politycznie bierna, niezorganizowana masa.

Państwo – przymusowa i niedobrowolna, suwerenna i terytorialna organizacja społeczności uniwersalnej, tworząca i zabezpieczająca w tej społeczności na zasadzie subsydiarności porządek ustalony normatywnie.
Państwo - to grupa społeczna, a mianowicie organizacja oparta na stosunku władztwa nad jednostkami przymusowo do niej przynależnymi, stosunku sformalizowanym współcześnie przez prawo i jako grupa terytorialna i suwerenna, w której wielką rolę odgrywa system jej organów.

7. PAŃSTWO JAKO ORGANIZACJA SPOŁECZNA

Państwo = genus – organizacja
Grupa społeczna – to taka zbiorowość w której ustaliły się różne i liczne stosunki społeczne ale tylko jeden lub kilka dominuje.
Społeczność – to taka zbiorowość w której wykształtowały się liczne i różnorodne stosunki społeczne , ale żadne z nich nie dominuje.
Organizacja społeczności – to taka grupa której statut organizacyjny wyznacza usystematyzowany zespół organów.
Stosunki społeczne – jest to relacja która zachodzi przynajmniej między dwoma osobami, w których jedna oddziałowuje na drugą w oparciu o jakąś normę.
· Faktyczny – to taki stosunek społeczny w którym oddziaływanie jednej osoby na inną nie opiera się na jakichkolwiek normach postępowania.
· Tetyczny – to taki stosunek społeczny w którym jedna osoba oddziałowuje na inną osobę ze względu na jakieś normy postępowania.
Zbiorowość – to taki zespół ludzi względnie wyodrębniony w czasie i przestrzeni, w którym mogą się ukształtować jakieś stosunki społeczne.
Społeczność uniwersalna – to społeczność zamknięta w granicach państwa. Obejmuje ona prawie wszystkie sprawy życia społecznego mieszkańców kraju.
Organizacja państwa – to struktura wyznaczona prawem.
Czynności konwencjonalne – to czynności psychofizyczne wykonane według reguł (działanie jednej osoby w imieniu innych).
Organizacja – to taka grupa w której statut organizacyjny wyznacza usystematyzowany zespół organów (ich kompetencje reguluje statut organizacyjny – zespół norm postępowania).

Państwo jako organizacja społeczna – grupa wyposażona w system organów w której role społeczne obywateli wyznaczane są współcześnie w specyficznej postaci statutu – w konstytucji państwa.

8. PAŃSTWO JAKO ORGANIZACJA SUWERENNA

Państwo jest organizacją suwerenną, przy czym sam termin „suwerenność” odnosi się do różnych sytuacji. Koncepcja suwerenności państwa wyrosła w średniowieczu, rozwinęła się w państwie absolutnym a najpełniejszy wyraz znalazła w ideologii pozytywizmu prawniczego.
Koncepcja suwerenności wychodzi z założenia że państwo powinno być samodzielne, w więc niezależne od innych podmiotów w podejmowaniu działań oraz nieograniczone, a więc samodzielne rozstrzygające jakie decyzje zamierza podjąć.

Suwerenność – nieograniczenie, niezależność, samostanowienie, możność.
a. Suwerenność zewnętrzna – polegać ma na tym , że żadne inne państwo ani organizacja międzynarodowa nie może narzucać państwu swojej woli i ograniczać jego swobody.
b. Suwerenność wewnętrzna – polega na tym, że wszelkie podmioty znajdujące się na terytorium państwa musza się organizacji tej podporządkować a jej władza ma charakter najwyższy.

9. PAŃSTWO JAKO OPRGANIZACJA TERYTORIALNA

Podstawowym kryterium przynależności do państwa jest kryterium terytorialne, a obywatelem państwa jest najczęściej jednostką osiadła na jego terytorium. Państwo jest organizacją całego społeczeństwa gdyż obywatelem staje się członek tej zbiorowości zasadniczo przez urodzenie, a więc najczęściej bez jego woli.
Państwo jest organizacją terytorialną bo jego władza rozciąga się tylko na określonym terytorium.
Prawo ziemi – każdy kto urodził się na ziemi tego państwa jest podległy władzy tego państwa.

10. PAŃSTWO JAKO ORGANIZACJA PRZYMUSOWA

Państwo jest organizacją przymusową, gdyż przynależność do niego jest przymusowa ponieważ ogrania całe społeczeństwo na określonym terytorium.
11. GENEZA INSTYTUCJI PAŃSTWA

Koncepcja św. Tomasza z Akwinu – teistyczna – wiąże powstanie państwa z działaniem istoty nadprzyrodzonej. Od Boga pochodzi sama zasada władzy , natomiast istniejące konkretnie państwa traktuje się jako dzieło ludzi.
Głosił że święta jest sama istota władzy a słowa pochodzące od władcy nie koniecznie są święte. Prawo świeckie miało być zgodne z prawem natury, można było wypowiedzieć władcy posłuszeństwo gdy nie przestrzegał praw bożych zgodnie z prawami natury.
Koncepcja umowy społecznej – wyjaśnia powstanie państwa dojściem do skutku szczególnego rodzaju umowy zawartej bądź miedzy członkami społeczeństwa, bądź miedzy nimi i władcą.
a. Koncepcja umowy społecznej J.J. Rousseau 1712 – 1788 twierdził, że treścią umowy społecznej łączącej jednostki ze zbiorowością jest całkowite podporządkowanie każdego człowieka i jego uprawnień całej społeczności. Według Rousseau umowa społeczna zabezpiecza równość ludzi jako podstawę ich wolności.
b. Według Tomasza Hobbesa 1588 – 1679 który uznał że następstwem umowy społecznej jest absolutna władza państwa nad jednostkami. Członkowie społeczeństwa prze umowę społeczną zrzekli się całkowicie i nieodwołalnie swej naturalnej wolności, a nie będący stroną umowy suweren otrzymał pełnię władzy niejako w darze od ludzi. Uzasadniała funkcjonowanie rządów absolutnych.
c. Według Johna Locke’a 1632 – 1704 koncepcja była wyobrażana inaczej niż Hobbesa. Jest ona zawierana w dwóch etapach: w pierwszym umawiają się jednostki powołując państwo a w drugim umawiają się z władcą któremu powierzają władzę, może zostać rozwiązana ta umowa.
Koncepcja podboju i przemocy – Ludwika Gumplowicza 1838 – 1909 wiązał on powstanie państwa z podbojem rządzonych przez rządzących. Autor traktował walkę miedzy grupami społecznymi jako podstawowy i niezmienny proces społeczny. Powstające w wyniku podboju państwo miało utrwalać podporządkowanie zwyciężonej większości a podział na rządzących i rządzonych opierać się miał na odmienności pochodzenia i różnicy ras.
Finałem wszystkich tych przeobrażeń było przekształcenie się wspólnoty rodowej w państwo, w którym miejsce więzi rodowych zajęła więź terytorialna.

11. WŁADZA I SYTUACJA PRZYMUSOWA

Władza – to jakiś stosunek społeczny, w którym jedni mogą narzucić swoją wolę innym.

Sytuacja przymusowa – gdy władający w przypadku nie wykonania przez poddanego danego czynu może zagrozić mu czynem bardziej nieprzyjemnym niż konieczność realizacji tego danego czynu. Jest tym silniej skonstruowana im szybciej przychodzi sankcja.
Podlegać państwu i podlegać władzy – chodzi o podporządkowanie się nakazom i zakazom.

12. POJĘCIE POLITYKI

1. Polityka – to zorganizowane i planowane działanie zmierzające do zdobycia i utrzymania władzy w państwie.
2. Polityka – to umiejętność rządzenia, czyli umiejętność osiągania założonych celów przy pomocy osiągalnych środków.
13. STRUKTURY ORGANIZACYJNE PAŃSTWA A DEMOKRACJA

W antycznym ujęciu demokracji czyli bardzo wcześnie w rozwoju państwowości określono, że demokracja jest rządem ludu przez lud i dla ludu (Kleon zm. 422 p.n.e.), że opiera się na woli większości obywateli, a nie mniejszości. (Perykles 500 – 429 p.n.e.).
Jeśli przyjąć, że suwerenem według koncepcji demokratycznych jest podmiot zbiorowy (lud, naród, społeczeństwo) kluczowy charakter ma odpowiedź na pytanie, jak suweren ma swą władzę wykonywać?
Jednym z możliwych rozwiązań ma być tzw. demokracja bezpośrednia – sprawowana przez ogół obywateli którzy podejmują bądź decyzje ostateczne. (przez referendum klasyczne) bądź opiniodawcze (referendum opiniujące).
Obywatele nie mogą cedować swojej władzy na jakieś ciało przedstawicielskie gdyż ich władza aktualizowałaby się jedynie w dniu wyborów przedstawicieli(uzasadnienie tego rozwiązania).
Innym rozwiązaniem jest demokracja pośrednia, w której suweren działa za pośrednictwem wyłonionych przez siebie przedstawicieli a zasadą rządzenia jest dobro społeczeństwa.

14. MONARCHIE I REPUBLIKI

Monarchia – system sprawowania władzy, którą sprawuje jakaś osoba a reszta jej się podporządkowuje.

Monarchie dzieli się na:
Monarchia patrymonialna – władca był właścicielem swoich poddanych i spadek polegał dziedziczeniu. Była to pierwotna forma republiki.
Monarchia stanowa – była systemem, w którym monarchia musiała się liczyć z istnieniem stanu, co podlegało temu, że są różne kategorie osób z którymi musi się liczyć. Nie jest traktowany jako właściciel wszystkiego.
Monarchia absolutna – władca miał pełnię władzy, posiadał władzę wykonawczą, sądowniczą i ustawodawczą. Monarcha stał ponad prawem.
Monarchia konstytucyjna – monarcha także musiał oddać władzę prawodawczą parlamentowi. Władza monarchy ujmowana była i ograniczana w konstytucji państwa.
Monarchia parlamentarna – władca musiał oddać część swojej władzy prawodawczej parlamentowi.

Republika – jest to państwo traktowane jako rzecz publiczna wszystkich obywateli, w którym władza najwyższa należy do powoływanego na określony czas organu jednoosobowego albo kolegialnego.

Republiki dzieli się na :
Republiki demokratyczne – bezpośrednio powołują swoją reprezentację lub głowę państwa (obywatele).
Republiki arystokratyczne – wpływ na powołanie reprezentacji i władcy ma tylko jakaś część. Można ich nazwać arystokratami.

15. ZAŁOŻENIA BUDOWY SYSTEMU ORGANÓW PAŃSTWA. KONCEPCJA K. MONTESKIUSZA.

Teoretyczną podstawę budowy systemu organów wielu państw stanowi teoria podziału władzy K. Monteskiusza 1689 – 1755 według którego w każdym państwie powinny występować rozdizelone od siebie i wzajemnie się hamujące trzy władze:
· Władza prawodawcza
· Władza wykonawcza
· Władza sądowa
Według Monteskiusza w dobrze zorganizowanym państwie:
· Władza prawodawcza – winna należeć do przedstawicielstwa społecznego – parlamentu.
· Władza wykonawcza – winna należeć do jednej osoby – monarchy, działającego przy pomocy mianowanych przez siebie ministrów.
· Władza sądowa – powinna być sprawowana przez wybierane na krótkie okresy czasu ministrów i niezawisłe sądy.

Monteskiusz zaprojektował różnorodne wzajemne „hamulce” trzech rozdzielonych władz.
Zabezpieczeniem przed tyranią parlamentu – miał być jej skład i działanie w nim reprezentujących sprzeczne interesy dwóch izb:
· Izby ludowej – skład jej miał pochodzić z wyboru, miała działać w krótkich kadencjach.
· Izby arystokratycznej
W charakterze hamulca zewnętrznego parlamentu funkcjonować miało prawo monarchy do zwoływania i odraczania posiedzeń parlamentu oraz przysługujące mu prawo veta wobec decyzji parlamentu.
Za najistotniejszy hamulec działań monarchy jako władzy wykonawczej uznał Monteskiusz okoliczność, że podstawą jego działania jest prawo stanowione przez parlament, a monarcha pozbawiony jest prawa inicjatywy prawodawczej.
Następny hamulec wiązałby się z tym że chociaż monarcha nie odpowiadałby osobiście przed parlamentem, odpowiedzialni byliby powoływani przez niego ministrowie.
Parlament stanowiąc podatki decydowałby także o źródłach finansowanie zamierzeń i działań władzy wykonawczej.
Zdaniem Monteskiusza władza sądownicza byłaby hamowana przez związane prawem sędziów tworzonym przez parlament.
Innym hamulcem byłaby szubka rotacja sędziów a także to że wykonanie wyroków należałoby nie do sądów ale do władzy wykonawczej.

16. SYSTEM PARLAMENTARNO – GABINETOWY

1. Rząd powoływany jest przez głowę państwa (króla, prezydenta, monarchę)
2. Rząd musi mieć zaufanie parlamentu, czyli musi reprezentować większość parlamentarną tzw. partię lub koalicję partyjną wygrywającą wybory, partie przegrywające wybory pozostają w opozycji i tworzą tzw. Gabinet Cieni.
Gabinet Cieni – to partie przegrane w wyborach. Sensem tworzenia tego jest to że partia wygrywająca obsadza stanowiska a partia przegrana może zachować kandydatury aby w cieniu kontrolować działalność ministrów.
3. Głowa państwa nie odpowiada ani politycznie ani cywilnie przed parlamentem, za to odpowiedzialność za działania głowy państwa ponoszą ministrowie on jedynie nadaje im ważność przez podpisanie. Działa to na zasadzie kontrasygnaty.
4. Rząd ponosi odpowiedzialność solidarnie przed parlamentem zarówno za swoje działanie jak i głowy państwa.
a. wotum zaufania
c. wotum nieufności
5. Głowa państwa i członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną.
6. Rząd i głowa państwa są dwustopniową władzą wykonawczą.

Odpowiedzialność parlamentarna – inaczej zwana polityczną czyli przez ustąpienia odpowiedzialności przed parlamentem i ponosi się na podstawie różnic parlamentu.

Odpowiedzialność konstytucyjna – inaczej prawno sądowa, karna, tą odpowiedzialność głowa państwa może ponieść przed Trybunałem lub też jakąś inną wyższą Izbą Parlamentarną. Jest zawsze indywidualna ( za zdradę stanu, naruszenie konstytucji).

18. SYSTEM PREZYDENCKI
.
1. Prezydent jest równorzędnym, politycznie niezależnym reprezentantem narodu
2. Nie odpowiada politycznie przed parlamentem.
3. Jest głową państwa i szefem administracji.
4. Ministrowie odpowiadają politycznie tylko przed prezydentem.
5. Prezydent odpowiada karnie (konstytucyjnie) wraz z ministrami.
6. Odpowiada indywidualnie.

19. SYSTEM PARLAMENTARNO – KOMITETOWY

[ Konwentu Polska przed 1989. ]
1. Najwyższa władza to parlament , nie realizuje trój podziału władzy.
2. Rząd powoływany jest przez parlament i jest komitetem wykonawczym parlamentu.
3. Rząd odpowiada politycznie przed parlamentem, a konflikt może być rozstrzygnięty na korzyść parlamentu.
4. Zdarza się, że jest powoływana głowa państwa w przypadku tym odpowiedzialność polityczna tej głowa odbywa się przed parlamentem i odpowiedzialność konstytucyjna.
5. Parlament dysponuje pełnią władzy państwowej jako reprezentant ludu, któremu podporządkowane są wszystkie inne organy państwowe jak - głowa państwa, rząd, organy centralne i terenowe.
6. System ten jest niezgodny z zasada Monteskiusza.

20. STRUKTURA TERYTORIALNA PAŃSTWA

I Unitarne – to takie które charakteryzują się jednolitym systemem organów państwowych; jedną władzą najwyższą i jednolitym systemem prawnym.
II Złożone – jest to przeciwieństwo państw unitarnych. Obok jednolitego na terytorium państwa systemu organów i systemu prawnego występują osobne systemy prawne właściwie dla określonych części terytorium tego państwa.

b) federacja – państwa związkowe ( USA , Niemcy). Związek państw zorganizowanych we wspólnym celu.
c) konfederacja – związek państw prowadzących wspólną politykę w jakimś zakresie.
1. autonomia – polega na przyznaniu kompetencji prawodawczych, administracyjnych lub sądowych określonej części danego kraju (dodatkowe, większe od pozostałej części kraju). Przydziela się takim regionom gdzie jest inna społeczność np. etniczna [ gdy występuje partykularny system w kraju]
2. samodzielność (samorządność) – polega na przekazaniu części kompetencji administracyjnych, sądowych od rządu dla samorządu terytorialnego (gminom) [decentralizacja]

21. REŻIM POLITYCZNY

Styl rządzenia określający faktyczne zależności między państwem a ludnością.

Reżim demokratyczny – ludność faktycznie uczestniczy w zarządzeniu państwem: wpływa na politykę i kierunki działania organów państwowych.

Reżim autokratyczny (liberalny) – ograniczenie udziału ludności w zarządzaniu państwem. Skład osobowy, struktura i cele działania aparatu państwowego są wyłączone spod wpływu obywateli. W zależności od tego kto ogranicza i jakie są ograniczenia: policyjny, wojskowy oraz reżim totalitarny: faszystowski i dyktatura proletariatu.
1.reżim policyjny – taki styl rządzenia w którym państwo ingeruje niemal we wszystkie dziedziny życia obywateli.
2.reżim wojskowy – podstawową rolę w życiu politycznym odgrywa wojsko i organizacje paramilitarne. Kluczowe stanowiska obejmują w państwie , czasami armia zastępuje struktury organizacyjne państwa ( tak jak w 1)
3.reżim faszystowski – kult wodza, utożsamianie aparatu partii z aparatem państwowym.
4.dyktatura proletariatu – praktyczne zrośnięcie aparatu państwowego i aparatu partii (dobro społeczne).

ZAŁOŻENIA REŻIMU:
Ideologiczne – liczyło się to że istnieje obiektywny interes ludu.
Organizacyjne – są dwie możliwości: pierwsza to że struktury partii organizacyjne zrosną się ze strukturami państwowymi lub drugi ze struktury będą ściśle kontrolować struktury polityczne.

22. POJĘCIE ORGANU PANSTWA I ZASADY DZIAŁANIA
ORGANÓW PAŃSTWA

Organ państwa - osoba lub zespół osób, która w zakresie i formie przewidzianej przez prawo wykonują działalność konwencjonalną państwa. Działania te uważane są za działania państwa, choć dokonują je wyznaczeni ludzie. Kompetencje poszczególnych organów państwa do działania w imieniu państwa wyznacza (pośrednio lub bezpośrednio) konstytucja.

1.DZIAŁANIA WŁADCZE JEDNOSTEK ORGANIZACYJNYCH PAŃSTWA – działania oparte na stosunku: władztwa i poddaństwa, na podporządkowaniu jednej ze stron tego stosunku do drugiej.
a. Stanowienie norm prawnych.
b. Wydawanie decyzji administracyjnych i orzeczeń sądowych.
c. Stosowanie przymusu państwowego.
d. Wykonywanie aktów kontroli.

2.CHARAKTERU WŁADCZEGO NIE MAJĄ TAKIE DZIAŁANIA PAŃSTWA JAK:
a. działalność ekonomiczna przedsiębiorstw państwowych,
b. działalność dydaktyczna szkół państwowych.
c. działalność informacyjna państwowych środków komunikacji społecznej.

23. ORGAN PAŃSTWA A URZĄD

Organ państwa - osoba lub zespół osób, która w zakresie i formie przewidzianej przez prawo wykonują działalność konwencjonalną państwa. Działania te uważane są za działania państwa, choć dokonują je wyznaczeni ludzie. Kompetencje poszczególnych organów państwa do działania w imieniu państwa wyznacza (pośrednio lub bezpośrednio) konstytucja.

Urząd - to większy lub mniejszy zespół osób dysponujący odpowiednim zespołem środków technicznych i materialnych, które są danemu organo0wi państwa niezbędne w realizacji jego zadań. Urząd jako struktura pomocnicza organu:
a. zbiera informacje
b. utrzymuje łączność
c. wykonuje czynności techniczne związane z przygotowaniem i realizacją decyzji organu.
System organów państwowych - ogół powiązanych ze sobą jednostek organizacyjnych, a w szczególności organów państwowych wraz z obsługującymi je urzędami.

24. PODZIAŁ ORGANÓW PAŃSTWA

1.Według liczby osób tworzących dany organ:
a. jednoosobowe – sami wykonują władzę np. prezydent, premier.
c. kolegialne (wieloosobowe) – parlament, rada ministrów, decydują kolegialnie w drodze uchwał.
2.Według kompetencji terytorialnej:
a. centralne – kompetencja rozciąga się na cały obszar państwa ( sejm, minister).
b. Terenowe – kompetencja ogranicza się do danego obszaru państwa (wojewoda).
3. Według trybu ich powoływania:
a. z wyboru – skład wyłoniony jest przez liczniejsze od nich ciało wyborcze (sejm).
b. z nominacji – z wyznaczenia przez organ wyżej instruowany w hierarchii władzy (parlament powołuje rząd).
c. z kooptacji - uzupełniły się lub odnowiły swój skład przez powołanie do swego grona nowych osób (sejm w wyniku śmierci jednego z przedstawicieli).
4.według rodzaju działalności władczej:
a. prawodawcze – tworzą prawo.
b. administracyjne – na podstawie obowiązującego prawa organizują procesy społeczne oraz kształtują indywidualne sytuacje prawne (wojewoda).
c. sądowe – rozstrzygają sprawy z inicjatywy organów państwowych, obywateli oraz ich organizacji (sąd wojewódzki).
d. kontrolne - ustalają i oceniają określone stany rzeczy w zestawieniu z celami i zadaniami państwa i wskazaniami prawa (NIK).

Z działalnością organów kolegialnych łączą się pojęcia:
Quorum – to taka liczba członków ciała kolegialnego, która jest niezbędna by ciało mogło skutecznie obradować i podejmować decyzje w danej dziedzinie.

Większość - wymagana liczba ważnie oddanych głosów, która jest niezbędna by decyzja została podjęta.
a. zwykła – co najmniej 50% + 1
b. kwalifikowana – co najmniej 50 % + 2 (i więcej)
c. względna (poniżej 50% + 1) i bezwzględna (50% + 1) – stosowane gdy są co najmniej trzy alternatywy w głosowaniu i żadna nie może uzyskać nawet większości zwykłej.
Każdą decyzję organu kolegialnego nazywa się uchwałą.

25. STRUKTURA ORGANÓW PAŃSTWOWYCH W RP.

1. Władza ustawodawcza – Sejm i Senat
2. Władza wykonawcza – Prezydent RP i Rada Ministrów
3. Władza sądownicza - niezależne akty i trybunały
4. Władza kontrolna – NIK


26. SEJM I SENAT

Sejm i Senat sprawuje władzę ustawodawczą w RP.
Sejm składa się z 460 posłów. Wybory do Sejmu są powszechne, równe, bezpośrednie i proporcjonalne oraz odbywają się w głosowaniu tajnym.
Senat składa się ze 100 senatorów. Wybory do Senatu są powszechne, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym.
Sejm i Senat wybierani są na czteroletnie kadencje. Kadencja ich rozpoczyna się z dniem zebrania Sejmu na pierwsze posiedzenie i trwają do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji.
Wybory zarządza Prezydent RP nie później niż na 90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji, wybory wyznaczone są w dzień wolny od pracy.
Sejm może skrócić swoją kadencje uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu oznacza skrócenie kadencji Senatu.
Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat.
Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w dniu wyborów kończy 30 lat.
Kandydatów na posłów i senatorów mogą zgłaszać partie polityczne oraz wyborcy.
Ważność wyborów do Sejmu i Senatu stwierdza Sąd Najwyższy.
Obradują na posiedzeniach. Pierwsze posiedzenie Prezydent RP zwołuje na dzień przypadający w ciągu 30 dni od wyborów. Posiedzenia Sejmu są jawne.
Poseł nie może być pociągnięty za swą działalność. Może odpowiadać wyłącznie tylko przed Sejmem. Nie może być aresztowany ani zatrzymany bez zgody Sejmu, jedynie wtedy gdy złapano go na gorącym uczynku.
Sejm wybiera ze swojego grona Marszałka Sejmu i wicemarszałków. Może powoływać komisje stałe oraz komisje nadzwyczajne.
Posłom i senatorom przysługuje immunitet poselski i senatorski. Posłowie są reprezentantami całego Narodu, nie mogą być odwołani. Nie można łączyć mandatu posła z mandatem senatora czy też inną funkcją.
Sejm i Senat obraduje wspólnie pod przewodnictwem Marszałka Sejmu tworząc Zgromadzenie Narodowe.

TRYB FUNKCJONOWANIA PARLAMENTU:
1. posiedzeniowy - od początku do końca kadencji trwa sesja (tylko pierwsze zwołuje Prezydent).
2. sesyjny - zwoływana jest sesja i w ramach niej są posiedzenia, gdy się kończy trzeba zwoływać ponownie. Między sesjami działa Rada Bezpieczeństwa – dekrety z mocą ustawy (nasz Parlament tak funkcjonuje).
INICJATYWA USTAWODAWCZA PRZYSŁUGUJE:
· posłom
· senatorowi
· prezydentowi RP
· radzie ministrów
· grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu.

Sejm w połączeniu z Senatem może uchwalać konstytucję.

27. PREZYDENT RP

Prezydent RP jest wybierany przez Naród w wyborach powszechnych, równych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym. Jest wybierany na 5 lat i może być ponownie wybrany tylko raz.
Prezydentem może zostać każdy obywatel który:
· najpóźniej w dniu wyborów ukończył 35 lat
· korzysta z pełni praw wyborczych.
Kandydata na Prezydenta może zgłosić grupa co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Jeżeli w pierwszym głosowaniu jeden z kandydatów nie zdobędzie połowy głosów głosujących, to do drugiego głosowania podchodzą dwaj z największą ilością głosów, z których wybierany jest jeden zwykła większością głosów.
Prezydent RP:
· jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej.
· czuwa nad przestrzeganiem konstytucji.
· stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium.
Organem doradczym Prezydenta RP w zakresie wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa jest Rada Bezpieczeństwa Narodowego. Organem pomocniczym Prezydenta RP jest Kancelaria P RP.
KOMPETENCJE PREZYDENTA RP:
A. jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:
· ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe.
· mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych.
· przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.
B. w stosunkach wewnętrznych:
· jest najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych RP , a zwierzchnictwo swoje realizuje powołuje szefa sztabu generalnego w czasie pokoju.
· nadaje obywatelstwo polskie i wyraża zgodę na zrzeczenie się obywatelstwa polskiego.
· powołuje sędziów na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.
· nadaje ordery i odznaczenia.
· stosuje prawo łaski.
· zarządza wybory do Senatu i Sejmu.
· powołuje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego, prezesa i wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego.
PREZYDENT RP MOŻE WYDAWAĆ:
1.rozporzadzenia z mocą ustawy – wyłącznie na wniosek Rady Mini9strów i w granicach ściśle określonych przez konstytucję:
a) wyłącznie w czasie stanu wojennego
b) gdy Sejm nie może zebrać się na posiedzenie
c) na wniosek Rady Ministrów
d) w zakresie:
· zasad działania organów władzy publicznej oraz w zakresie jakim mają zostać ograniczone wolności i prawa człowieka w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych.
· podstaw zakresu i trybu wyrównania strat majątkowych wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka.
· Przedmiotem rozporządzeń z mocą ustaw mogą być działania podjęte w celu jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.
2.akty urzędowe – są to akty, które wydaje Prezydent w zakresie swoich konstytucyjnych kompetencji, które dal swej ważności wymagają podpisu Prezesa Rady Ministrów.
a) rozporządzenia i zarządzenia w celu realizacji swoich kompetencji tylko w wypadkach gdy ustawa posiada delegację (upoważnienie zawarte w ustawie) do wydania takiego rozporządzenia czy zarządzenia – służy do wykonywania ustaw, czyli mają charakter wykonawczy do ustawy.
b) w zakresie realizacji swoich kompetencji innych niż podlegające regulacji przez ustawy, konstytucję i nie będące aktem wykonawczym do ustawy – Prezydent wydaje postanowienia.
Aktami urzędowymi Prezydenta RP, które nie wymagają podpisu Premiera Rady Ministrów (kontrasygnaty) są m.in.:
· Zarządzenia wyborów do Sejmu i Senatu.
· Zwołanie pierwszego posiedzenia Sejmu.
· Zwracanie się z orędziem do Sejmu i Senatu.
· Zarządzenia referendum ogólnokrajowego.
· Wniosek o kontrole do NIK
· Powoływania sędziów.

28. RADA MINISTRÓW

Prezes Rady Ministrów jest desygnowany przez Prezydenta i z kolei on proponuje skład Rady Ministrów w ciągu 14 dni od pierwszego posiedzenia Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów.
Rada Ministrów jest kolegialnym organem władzy wykonawczej, do jej właściwości należą:
· Zapewnia wykonywanie ustaw.
· Wydaje rozporządzenia.
· Koordynuje i kontroluje pracę organów administracji rządowej.
· Chroni interesy Skarbu Państwa.
· Uchwala projekt budżetu państwa.
· Kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu.
· Zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny.
· Zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa.
· Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi.
· Zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i wypowiada inne umowy międzynarodowe.
· Sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej.
· Określa organizację i tryb swojej pracy.
Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.
DO KOMPETENCJI PREZESA RADY MINISTRÓW NALEŻĄ:
1. Reprezentuje Rade Ministrów.
2. Kieruje pracami Rady Ministrów.
3. Wydaje rozporządzenie
4. Zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania.
5. Koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów.
6. Sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w konstytucji i ustawach.
7. Jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Wydają oni rozporządzenia.

PREZES RADY MINISTRÓW SKŁADA DYMISJĘ RADZIE MINISTRÓW:
Na pierwszym posiedzeniu nowo wybranego Sejmu.
Nie chwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów.
Wyrażenia Rady Ministrów wotum nieufności.
Rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.

Przedstawicielem Rady Ministrów w województwie jest wojewoda. Uchwały Rady Ministrów oraz zrządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają charakter wewnętrzny i obowiązuje tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty.

29. TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY

Jest szczególnym organem w państwie. Jego członkowie podlegają jedynie konstytucji. Składa się z 15 sędziów wybieranych indywidualnie przez Sejm na 9 lat. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent RP spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.
Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i podlegają tylko Konstytucji.

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:
1. zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją
2. zgodności ustaw i ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie
3. zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami
4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych
5. skargi konstytucyjnej

Umowy międzynarodowe :
wymagają zgody Sejmu na ratyfikację wyrażonej w formie ustawy (ustawy te mają moc prawną wyższą od ustaw, 2/3 posłów)
nie wymagają – mają moc ustaw

Trybunał Konstytucyjny w latach 1985 – 1997 posiadał kompetencje do dokonywania powszechnie obowiązującej wykładania ustaw (i przepisów prawnych). Stracił je w 1997 wraz z nową konstytucją.
Orzeczenia Trybunału Konstytucyjne mają moc powszechnie obowiązującą i są ostateczne (od nowej konstytucji).

Wnioski do Trybunału Konstytucyjnego mogą złożyć:
Prezydent RP
Marszałek Sejmu
Marszałek Senatu
Prezes Rady Ministrów
Grupa 50 posłów
Grupa 50 senatorów
Prezes Sądu Najwyższego
Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego
Prokurator Generalny
Prezes NIK
Rzecznik Praw Obywatelskich
Krajowa Rada Sądownictwa

Skargą konstytucyjną może wnieść każdy kto uważa, że jego prawa konstytucyjne zostały naruszone.

30. TRYBUNAŁ STANU

Sędziowie Trybunału Stanu podlegają jedynie ustawom. Trybunał Stanu o odpowiedzialności osób zajmujących najwyższe stanowiska państwowe za naruszenie konstytucji i ustaw w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania.

Odpowiedzialność prze Trybunałem Stanu ponoszą:
Prezydent RP
Prezes Rady Ministrów
Członkowie Rady Ministrów
Prezes NBP
Prezes NIK
Członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji.
Osoby, którym Prezes rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem.

Trybunał Stanu składa się z:
Przewodniczącego
2 zastępców przewodniczącego
16 członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji Sejmu.

Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.

31. RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych. Jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu na 5 lat. W swojej działalności jest niezawisły, niezależny od innych organów państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem. Corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności i o stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

32. ORGANY ADMINISTRACYJNE W RP

organy niecentralne – wykonawcze

Terenowe organy rządowej administracji dzielą się na:
1. specjalne – (urzędy górnicze, urzędy morskie), które nie podlegają bezpośrednio wojewodzie, ale odpowiedniemu ministrowi, lecz wojewoda ma zapewnić koordynację działalności terenowych organów rządowej administracji ogólnej i specjalnej.
2. ogólne – jej zadania w terenie wykonują wojewodowie i rejonowe organy rządowej administracji ogólnej.

Wojewoda jest na obszarze województwa przedstawicielem rządu. Wojewoda jako organ rządowej administracji ogólnej w szczególności:
Kieruje pracą i zapewnia warunki działania rządowej administracji ogólnej w województwie.
Wykonuje nadzór nad działalnością jednostek samorządu terytorialnego.
Wydaje decyzje w indywidualnych sprawach z zakresu administracji rządowej
Reprezentuje Skarb Państwa oraz wykonuje obowiązki i uprawnienia organu założycielskiego wobec przedsiębiorstw państwowych.
Wydaje Wojewódzki Dziennik Ustawowy.
Współdziała z sejmikiem samorządowym
Wydaje zarządzenia w sprawach należących do jego właściwości.

Realizację kompetencji Wojewody zapewnia Urząd Wojewódzki. Akty Wojewody są powszechnie obowiązujące i publikowane w dzienniku wojewódzkim.
Prawo miejscowe – to powszechnie obowiązujące na terenie województwa lub jego części przepisy prawne wydawane przez Wojewodę.
Wojewoda wydaje akty w formie:
Rozporządzenia wykonawczego.
Rozporządzenia porządkowego.
Zarządzenia – wewnętrznie wiążące jednostki mu podległe.

33. ORGANY SAMORZĄDOWE W RP

Samorząd terytorialny jest związkiem zrzeszającym mieszkańców danego obszaru kraju dla wspólnego rozwiązywania własnych spraw. Podstawową jednostką samorządu terytorialnego jest gmina. Mieszkańcy gminy tworzą z mocy prawa wspólnotę samorządową.
Do zakresu działania gminy należą wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, nie zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów. Zajmuje się m.in.:
1. sprawami ładu przestrzennego, gospodarki, terenami i ochroną środowiska
2. gminnych dróg, ulic, placów i mostów
3. organów ruchu drogowego
4. wodociągów
5. cmentarzami
6. zielenią miejską
7. ochroną zdrowia
8. kulturą fizyczną

Podstawą gospodarczą dla funkcjonowania samorządu terytorialnego stanowi mienie komunalne pozostające w zarządzie własnych organów wykonawczych samorządu – zarządów miast i gmin.
Mianem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich zarządów, mienie innych komunalnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.
W poszczególnych gminach funkcjonują tzw. Rady Gminy. Do właściwości Rady Gminy należą wszystkie sprawy pozostające w zakresie działania gminy o ile ustawy nie stanowią inaczej. Rada Gminy wybierana jest w zależności od liczby mieszkańców gminy w wyborach. Rada Gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym, a organem wykonawczym gminy jest Zarząd gminy.

W skład Zarządu Gminy wchodzą:
Rada Gminy wydaje uchwały
Zarząd Gminy wydaje zarządzenia zawierające przepisy porządkowe.
Zarządzenia wydaje się w przypadkach nie cierpiących zwłoki . gminy z obszarów województw wyłaniają wspólną reprezentację samorządową w postaci sejmiku samorządowego.

34. SĄDY POWSZECHNE W RP

Sędziowie są powoływani przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa. Są nieusuwalni z wyjątkiem wypadków ściśle określonych w przepisach prawa.

Sądy powszechne: sądy rejonowe, grodzkie, okręgowe, apelacyjne.
Sądy szczególne: Naczelny Sąd Administracyjny i sądy wojskowe.
Sąd Najwyższy sprawuje zwierzchnictwo nad sądami powszechnymi.

1. Sądy powszechne:
Rejonowe – funkcjonują na obszarze jednej lub kilku gmin, są one sądami pierwszej instancji dla spraw karnych i cywilnych.
Okręgowe – funkcjonują na obszarze działania co najmniej dwóch sądów rejonowych, są sądami odwoławczymi w sprawach rozpatrywanych przez sądy rejonowe.
Apelacyjne – funkcjonują na obszarze co najmniej dwóch sądów okręgowych , są one sądami odwoławczymi w sprawach rozpatrywanych przez sądy okręgowe.
Grodzkie

2. Sądy szczególne:
Sądy wojskowe – rozpatrują sprawy i przestępstwa popełniane przez żołnierzy służby czynnej. System sądów wojskowych tworzą sądy garnizonowe i okręgowe. Sędziami mogą być oficerowie pełniący zawodową służbę stałą. Nadzór nad orzeczeniami sądów wojskowych sprawuje Izba Wojskowa Sądu Najwyższego.
Naczelny Sąd Administracyjny – sprawuje kontrole nad działalnością administracji publicznej. Jest jedynym sądem centralnym, który obejmuje zasięgiem działania cały obszar RP. Dzieli się na dwie izby – Izbę Finansową i Izbę Ogólnoadministracyjną. NSA orzeka w formie wyroków i postanowień, uznaje zasadność skargi. Od 2002r. Staje się sądem dwuinstancyjnym i jego orzeczenia są ostateczne.

Sąd Najwyższy jest naczelnym organem sadowym który sprawuje nadzór nad działalnością w zakresie orzekania sądów powszechnych i wojskowych. Ma prawo kasacji wyroku, który zapadł w sądzie niższej instancji.

Sąd Najwyższy ma następujące kompetencje:
Orzeka o ważności wyborów prezydenckich, wyborów do Sejmu i Senatu.
Orzeka o ważności referendum ogólnokrajowego i konstytucyjnego.
Kasuje wyroki, czyli uchyla je i kieruje do ponownego rozpatrzenia.

STRUKTURA SĄDU NAJWYŻSZEGO DZIELI SIĘ NA 4 IZBY:
Izba Administracyjna, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych
Izba Cywilna
Izba Karna
Izba Wojskowa

W skład SN wchodzą Pierwszy prezes, prezesi izb oraz sędziowie. Kadencja pierwszego prezesa wynosi 6 lat i powołuje go prezydent spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne Sądu Najwyższego, również powołuje prezydent prezesów SN.
Prezesów sądów powołuje i odwołuje minister sprawiedliwości. Ich kadencja trwa 4 lata, przy czym sędzia może tę funkcję pełnić najwyżej dwukrotnie.