Komputery i teksty
Dla wielu użytkowników komputer jest przede wszystkim inteligentną maszyną do pisania. Jedynie osoby cierpiące na komputerofobię lub też nie mające dostępu do komputerów używają jeszcze maszyn do pisania. Jednak wypełnianie skomplikowanego formularza może być szybsze na maszynie do pisania! Jeśli wypełniamy jakiś formularz wielokrotnie warto włożyć trochę wysiłku w jego przygotowanie.
Dla tych, którzy boją się komputerów, produkuje się specjalne procesory przeznaczone wyłącznie do redakcji tekstu. Ich obsługa nie jest wcale prostsza od obsługi typowego programu do redakcji tekstu
Edytory narzędziowe, do pisania tekstów ASCII, np. oprogramowania, bez możliwości formatowania tekstu.
Programy do pisania i redakcji tekstu przy pomocy komputera nazywa się zwykle edytorami tekstu.
Rozbudowane edytory = procesory tekstów.
Programy do redakcji gazet, składu dokumentów do druku określa się skrótem DTP, DeskTop Publilshing.
Pierwszy popularny program do redakcji tekstu to Wordstar, sekwencje kontrolne wprowadzone w Wordstarze używane są nadal w niektórych edytorach tekstów.
Łatwość wprowadzania poprawek i modyfikowania tekstu nie sprzyja niestety systematyczności i logice myślenia: liczba kolejnych wersji dokumentów tworzonych przy pomocy komputerów jest znacznie większa niż w czasach mozolnego pisania na maszynie.
Edytorom tekstów poświęcone jest pismo Wordnews.
Typowe cechy i funkcje edytorów tekstu
Starsze programy wykorzystują ekran w trybie tekstowym, dzięki czemu działają szybciej, ale nie mogą pokazać na ekranie nietypowych znaków, czcionek powiększonych lub zmniejszonych ani grafiki. Programy używające trybu graficznego mogą pokazać tekst dokładnie w takiej formie, jak zostanie on wydrukowany. Określa się to mianem WYSIWYG: What You See Is What You Get (to co widzisz to dostajesz).
Szczególnie wolno działa tworzenie graficznego obrazu na ekranie przy wyborze drukarki postscriptowej. Rozwiązaniem pośrednim, stosowanym przez niektóre znane programy, jest wyposażenie edytorów działających w trybie tekstowym w możliwość podglądu graficznego.
Wywoływanie funkcji edytora: przez kody kontrolne, czyli kombinacje klawiszy takich jak Ctrl, Alt lub Macro oraz klawiszy funkcyjnych F1-F12 (zależnie od systemu komputerowego) lub z rozwijalnych menu. Wbudowane podpowiedzi i pomoc w korzystaniu z funkcji edytora, ikony reprezentujące różne funkcje.
Zaznaczanie bloków tekstu i wyboru elementów z menu myszą. Szybkie kopiowanie i przenoszenia tekstu metodą "zaznacz i przenieś" ("drag and drop").
Poruszanie się szybko po tekście, skoki do końca i początku dokumentu, końca i początku wierszy lub akapitów, dowolnej strony, przeskakiwanie wyrazów oraz szukanie dowolnego ciągu znaków w tekście oferują wszystkie edytory. Poprawianie wprowadzonego tekstu oferują wszystkie edytory. Raz napisanego tekstu nigdy nie trzeba przepisywać po raz drugi, można go modyfikować dowolną liczbę razy. Tryby pisania: wstawianie tekstu (insert mode), oraz zastępowanie tekstu (nadpisywanie, overwrite mode). Poprawki w całym tekście funkcją "szukaj i zamień". Cofanie się o jeden lub więcej kroków edycji. Formatowanie tekstu, wyrównywanie do lewego, prawego lub obu marginesów, centrowanie.
Parametry strony: rozmiary, stopki, główki, numeracja stron, marginesy, odstępy między wierszami, łamy (np. dwie kolumny).
Wybór atrybutów czcionek: pochylanie, pogrubianie, podkreślanie, przekreślanie znaków, wybór wielkości (stopnia), kroju pisma, stosowanie indeksów dolnych i górnych.
Makropolecenia, czyli definiowanie często powtarzanych czynności, zapamiętanie fraz tekstu i wywołania ich w szybki sposób przy pomocy innych mechanizmów niż makropolecenia, np. przy pomocy glosariusza.
Formaty i importowanie/eksportowanie tekstu zarówno z innych edytorów tekstu jak i arkuszy kalkulacyjnych i baz danych. Edycja wielu dokumentów jednocześnie..
Rzadziej spotykane możliwości edytorów tekstu
Korespondencja seryjna.
Długie dokumenty - dzielenie na rozdziały, indeksy, spisy treści.
Styl dokumentu zdefiniowany w globalny sposób, szablony (templates) pozwalają ustalić styl dokumentu, łącznie z powtarzającymi się elementami tekstu - stałe elementy zabezpieczone są przed zmianami.
Automatyczna numeracja rozdziałów, rysunków, wzorów, tabel i odnośników do literatury.
Sortowanie wierszy lub wyrazów tekstu alfabetycznie, sortowanie według klucza numerycznego, sortowanie tylko w ograniczonym obszarze ekranu, np. kilku pierwszych kolumnach - w edytorach narzędziowych, ale nie procesorach tekstu.
Ramki zawierające tekst, grafikę czy tabele - przesuwanie i wyróżnianie elementów dokumentu.
Zagnieżdżanie obiektów pochodzących z innych aplikacji: wideo, grafika, dźwięk, obliczenia.
Narzędzia do rysowania i obróbki obrazu rastrowego, np. ze skanera.
Tabele i proste arkusze kalkulacyjne w tabelach.
Wstawianie notatek niewidocznych w druku, wstawianie, daty, czasu, różnych informacji o dokumencie.
Podgląd wielu stron, powiększanie i zmniejszanie ekranu, podgląd struktury dokumentu (hierarchiczny).
Zamiana liter małych na duże.
Szybkie formatowanie - przenoszenie formatowania pomiędzy akapitami.
Edytory i drukowanie
Drukowanie korzystając z czcionek sprzętowych (szybkie) lub traktując litery jak grafikę (Wolniej ale dowolne kroje czcionek).
Ładowanie wzorców binarnych czcionek przed rozpoczęciem drukowania (downloading fonts) do pamięci drukarki - rola bufora RAM w drukarce.
Polskie znaki w drukarkach.
Drukarki postscriptowe: teksty i rysunki w plikach postscriptowych (PS) zapisane są w sposób wektorowy, umożliwiający pełne wykorzystanie drukarek i naświetlarek o dowolnej zdolności rozdzielczej. Interpreter języka postscript tworzy mapę rastrową odpowiednią dla danego urządzenia drukującego dokonując odpowiednich obliczeń.
Typografia komputerowa, rodzaje czcionek
Dawniej pojęcie czcionki odnosiło się do odlanych z metalu znaków używanych przy składzie drukarskim, obecnie utożsamia się pojęcie czcionki z jej wizerunkiem na papierze. Font to zbiór znaków drukarskich. Odnosząc się do wyglądu znaków używamy najczęściej słowa czcionka, pisząc o znakach, którymi dysponuje drukarka, nazywamy je fontami.
Pięć klas pisma: szeryfowe, bezszeryfowe, pisanki, pisma gotyckie i ozdobne.
Krój pisma to komplet znaków o określonym rysunku oczka.
Kroje, np. typograf Claude Garamond w XVI wieku zaprojektował bardzo udany krój pisma, który stanowi podstawę całej rodziny krojów, różniących się wydłużeniami, pogrubieniami i kształtem akcentów.
Odmiany krojów: znaki o jednakowej grubości elementów i kącie pochylenia.
Typowe odmiany to: prosta (roman font, czyli antykwa), kursywa (italik), półgruba prosta i półgruba kursywa, gruba, wąska, szeroka, jasna i ich różne kombinacje.
Stopień pisma mierzy się w punktach typograficznych (didot), w Europie 1pt=0.375 mm, w USA 1/72 cala = 0.351 mm (punkt pajki). Cycero =12 pt, garmont=10 pt.
Gęstość druku liczbę znaków na cal (cpi, character per inch), zwykle 12 cpi, druk ściśnięty 15-20 cpi, rozrzedzony (rozspacjowany) 10 lub mniej cpi.
Fonty proporcjonalne mają zmienne szerokości znaków.
Standardowe odstępy między znakami i wyrazami podawane są w % szerokości spacji a odstępy pomiędzy wierszami i akapitami w punktach lub % wysokości czcionki.
Metody regulacji odstępów (światła) między znakami: ligatury, np. ff, fi, fl, ffi, ffl.
Kerning, zaawansowana metoda regulacji światła, lub tracking, dopasowanie odstępów do stopnia pisma.
Czcionki sprzętowe (hardware fonts) i programowe (software fonts, softfonts).
Drukarki najczęściej mają kroje Courier, Times i LinePrinter, w kilku odmianach i stopniach.
Fonty rastrowe, bitmapowe, fonty mapy bitowej, dla fontów wysokich stopni duże pliki.
Fonty wektorowe, kształt znaków w postaci krzywych matematycznych.
Programy tworzące z czcionek wektorowych czcionki rastrowe nazywa się rasteryzerami.
Programy zarządzających czcionkami (Font Managers), zawierają wzorce czcionek, generatory czcionek pozwalające tworzyć nowe kroje lub modyfikować istniejące czcionki, konwertery formatów czcionek.
Technologia postscriptowa, opracowana przez firmę Adobe, uwzględnia „podpowiedzi” (hints), zawierające informacje o tym, jak mają wyglądać ładne czcionki. Kroje Adobe Postscript (Helvetica, Courier, Times, Garamond ... ) i program Adobe Type Manager (ATM), rasteryzer. Czcionek PS jest 20 tysięcy
TrueType, firmy Apple i Microsoft, od 1990 roku, wiele krojów TrueType z polskimi znakami.
Prostszy opis matematycznym niż czcionki postscriptowe, większe plików z fontami.
Czcionki (fonty) Postscriptowe określane są jako Type 1 a TrueType jako Type 3.
Inne formaty fontów wektorowych: Bitstream Fontware (około 300 krojów), Linotype Library (ponad 1000), Agfa Intellifont, Nimbus Q, Speedo i LXO (LaserMaster).
Edytory czcionek („odlewnie czcionek” czyli Type Foundry): Publishers Type Foundry, Font Foundry, Font Monger i Fontographer.
The ITC Directory of New Typefaces: prezentuje nowe kroje pisma wraz z próbkami składu.