Fizjologia - narządy zmysłu
Fizjologia narządów zmysłu
1. Pojęcie i podział receptorów
Pod pojęciem receptora rozumiemy zarówno wyspecjalizowane komórki, odrębne komórki receptorowe jak e również zakończenia obwodowych neuronów czuciowych. Istotą działanie receptora jest przetwarzanie energii działającego bodźca na impulsy nerwowe, które następnie przesyłane są drogami nerwowymi zarówno swoistymi ,jak i nieswoistym(warunek odbierania bodźców czuciowych) do O.U.N. Informują o zmianach jakie zachodzą w środowisku zewnętrznym jak i wewnętrznym ustroju.
Podział receptorów
1.podział wg Sherringtona
- eksteroreceptory – odpowiadają na bodźce ze środowiska zewnętrznego
przykład: bodźce mech., światło, zmiany ciepłoty, smak
- interoreceptory - odbierają bodźce ze środowiska wewnętrznego
przykład: receptory w ścianach przew. pok., ukł. Oddech.,
w ścianach naczyń krwionośnych.
- proprioreceptory - receptory dostarczające informacje o pozycji ciała i jego
poszczególnych części względem siebie.
przykład: odpowiadają na wrażenia ze strony narządu ruchu,
receptory w uchu wew.(przedsionek ,kanały półkoliste)
- telereceptory - odbierają zjawiska ze środowiska zewnętrznego, ale zachodzące
z pewnej odległości
przykład: receptory węchu, smaku, wzroku
2.Podział ze względu na energię działającego bodźca
- mechanoreceptory – rec. w skórze, mięśnie, powięzie, ścięgna, statyczna i słuchowa
część ucha wewnętrznego, ścianach naczyń krwionośnych,
baroreceptory łuku aorty
- fotoreceptory - receptory narz. wzroku – pręciki ,czopki
- chemoreceptory - pierwsze kom. czuciowe węchu i smaku, kom.w kłębkach
przynaczyniowych
- termoreceptory - receptory skóry, ośrodki nerwowe wrażliwe na zmiany ciepłoty
krwi.
Receptory bólowe- Nocyceptory
To receptory, które pobudzane są bodźcami uszkadzającymi. W odbiorze tych bodźców bólowych biorą udział kininy( bradykiny ) i prostaglandyny wyzwalane w tkankach pod wpływem bodźca nocyceptywnego. Podczas uszkodzenia tkanki uwalniają się enzymy proteolityczne , które wpływają na powstawanie kinin. Nocyceptory różnią się od innych receptorów tym, ze mają wysoki próg pobudzenia.
Receptory bólowe dzielimy na dwie główne grupy:
1. receptory o typie mechanoreceptorów- uczynniane pod wpływem uszkadzającego
bodźca mechanicznego.
2. receptory bólowe będące jednocześnie mechano i termoreceptorami
W nich wyróżniamy 3 typy zakończeń:
- uczynniane przez bodźce mechaniczne i termiczne powyżej 450C
- reagują na silne bodźce mechaniczne o typie wniknięcia ostrego przedmiotu w skórę
i termicznej poniżej 50C
- zakończenia reagujące na na bodźce zarówno mechaniczne, termiczne i silnie
drażniące bodźce chemiczne
Czucie-jest to proste wrażenie zmysłowe, polegające na subiektywnej ocenie bodźców pobudzających odpowiednie receptory
tzn. możemy porównać jednego bodźca z drugim.
Percepcja-jest to złożone wrażenie zmysłowe. Obejmuje ono kilka rodzajów czucia i dzięki temu pozwala lepiej rozpoznać same bodźce jak ich źródło.
Jednostka fizjologiczna czucia- są to wszystkie receptory połączone z pojedynczym włóknem aferentnym.
Potencjał generujący receptora-jest to zmiana powstała w receptorze pod
Wpływem działającego bodźca, spowodowana wzrostem przepuszczalności błony recepcyjnej dla jonów dodatnich.
Adaptacja potencjału generującego-jest to spadek wielkości potencjału generującego podczas utrzymującego się działania bodźca
-receptory szybko adaptujące –receptory fazowe np.receptory dotykowe, ciałko blaszkowate
-receptory wolnoadaptujące- receptory toniczne np.receptory pierścienno-spiralne, baroreceptory łuku aorty
Bodziec adekwatny-swoisty-to taki bodziec , na który receptor odpowiada najłatwiej.
Receptor jest swoiście wrażliwy na określony rodzaj energii.
Bodziec nieadekwatny-nieswoisty- receptor może być pobudzany przez kilka rodzajów bodźców, pod warunkiem , że ich intensywność jest odpowiednio duża
Narząd wzroku
Układ optyczny oka
Refrakcja układu optycznego oka
Zdolność i siła do załamywania promieni świetlnych przez układ optyczny oka wyrazany w dioptriach(D).
Całkowita zdolność załamywania promieni świetlnych przez układ łamiący wynosi
ok.60-65D.
Pojecie dioptrii- jest to refrakcja soczewki, która załamuje promienie biegnące równolegle do jej osi optycznej i zbiera je w ognisku znajdującym się w odległości 1 m za soczewką
( długość ogniskowej 1 metr ).
Środowiska optyczne oka
- rogówka współcz. załam. 1,376
- ciecz wodnista 1,336
- soczewka 1,406 -jądro , kora – 1,386
- ciało szkliste 1,337
Ze względu na zbliżone do siebie współczynniki w/w struktur przyjmuje się że układ optyczny oka posiada 3 powierzchnie łamiące :
1. przednia powierzchnię rogówki 43 D
2. przednia powierzchnia soczewki 19,5D
3. tylna powierzchnia soczewki
Wady układu optycznego
-Krótkowzroczność- korekcja-szkła rozpraszające
-Dalekowzroczność- korekcja –szkła skupiające
- Astygmatyzm-niezborność- niejednakowe załamywanie promieni świetnych w różnych południkach. Dotyczy najczęściej rogówki.
Korekcja-szkła cylindryczne
Akomodacja- jest to proces w trakcie , którego następuje zmiana refrakcji oka.. Jest to przystosowanie oka do wyraźnego widzenia na różne odległości.
Szerokość akomodacji- określa różnicę między refrakcją oka nastawionego do patrzenia w dal, a refrakcją oka przy patrzeniu
na punkt bliży wzrokowej.
Zakres akomodacji-odległość między punktami dali ,a bliży wzrokowej.
Wada akomodacji- starczowzroczność- związana z wiekiem, zmienia się zakres akomodacji. Punkt bliży wzrokowej oddala się. Spowodowana jest stwardnieniem jądra soczewkii obniżeniem elastyczności jej torebki.
Korekcja- szkła skupiające
Rola pręcików i czopków:
Czopki-ok. 6 mln, -odpowiedzialne za: -widzenie szczegółowe
-maksymalną ostrość wzroku
-widzenie barwne
-widzenie fotopowe- czyli przy dobrym oświetleniu
-barwnik -jodopsyna
Pręciki-ok. 120 mln- odpowiedzialne za: -odbieranie wrażeń prostych
-orientację przestrzenną
-widzenie konturowe
-widzenie skotopowe-odbieranie bodźców o minimalnym natężeniu światła
-barwnik –rodopsyna
Podstawowe badania narządu wzroku
-Tablice Snellena- służące do badania ostrości wzroku
-Badanie czucia barw- -lampa Wilczka
-tablice pseudoizochromatyczne Isihary
-anomaloskop-słuzy do ilościowego i jakościowego badania czucia barw
-Pole widzenia- - polomierz lub inaczej perymetr
-Badanie dna oka -oftalmoskop
-Badanie przedniego odcinka gałki ocznej - biomikroskop
-Badanie krzywizny rogówki – keratoskop
Podstawowe badania narządu słuchu:
1.badanie akumetryczne czyli badanie szeptem
2.próby stroikowe- próba Webera,Rinnego .Schwabacha
3.audiometria-badanie progu słyszalności przy róznych częstotliwosciach
Podstawowe badanie narządu równowagi:
1. próba obrotowa – powstaje oczopląs fizjologiczny podczas i poobrotowy
2. próba kaloryczna-wlewanie ciepłej lub zimnej wody do otworu słuchowego
(temp. wody różna od tem.ciała)-powstaje oczopląs fizjologiczny