Charakterystyka roślin i zwierząt pasorzytniczych na przykładach.

Pasożytnictwo to forma współżycia między co najmniej dwoma osobnikami, w której jeden z nich – pasożyt (parazyt) osiąga widoczne korzyści kosztem drugiego – gospodarza (żywiciela), szkodząc mu i prowadząc niekiedy do jego śmierci. W pasożytnictwie dochodzi najczęściej do wydzielania przez pasożyta metabolitów, które dla gospodarza niejednokrotnie okazują się toksyczne. Pasożyty należą więc do organizmów cudzożywnych (heterotroficznych). Aby mógł powstać układ pasożytniczy (układ pasożyt-żywiciel), parazyt musi spełniać określone warunki: *nawiązać bezpośredni kontakt z żywicielem, który jest odpowiedni pod względem przemiany materii i tym samym syntetyzowanych substancji – stąd wynika specyficzność pasożytów i ich żywicieli *przejawiać większą aktywność od gospodarza; siły obronne żywiciela powinny być mniejsze niż siła aktywności napastnika *cechy pasożyta muszą być kompetentne do żywiciela i warunków środowiska w jakim on żyje; to decyduje o efektywności i sukcesie parazytyzmu, ponadto wyraża się w specjalizacji parazytycznej.
Pasożyty dzielimy na:
a) wewnętrzne (endopasożyty) żyją, bądź odbywają cykl życiowy lub choć jedną jego fazę we wnętrzu ciała żywiciela. Umiejscawiają się w komórkach, tkankach i narządach żywiciela. Ich budowa jest ściśle przystosowana do warunków życia wewnątrz ciała żywiciela. Nie maja one przewodu pokarmowego, uwstecznieniu ulęgają narządy ruchu i zmysłów oraz wszelkie przystosowania w budowie pomocne przy zdobywaniu pokarmu. Aby utrzymać się w ciele żywiciela, pasożyt posiada najrozmaitsze narządy w postaci haczyków, czepnych pazurków, przyssawek itp Należą tu m.in.: niektóre pierwotniaki, np. zarodziec (zimnica), przywry, np. przywra żylna, tasiemce, np. bruzdogłowiec szeroki, glisty, np. glista ludzka.
b) zewnętrzne (ektopasożyty) żyją kosztem swego żywiciela na powierzchni jego ciała, przytwierdzając się do ciała za pomocą haczyków i przyssawek. Posiadają narządy gębowe przystosowane do wysysania krwi Należą tu m.in. kleszcze, wszy, wszoły, pchły, kanianka, rdza źdźbłowa, huby.


Rośliny pasożytnicze
Rośliny pasożytnicze w zależności od stopnia uzależnienia od żywiciela pod względem troficznym - podzielić można na:
1. Pasożyty obligatoryjne (całkowite, bezwzględne), czyli holopasożyty = holoparazyty. Nie posiadają zdolności przeprowadzania fotosyntezy. Jednakże nie zawsze są bezzieleniowe (bezchlorofilowe), czyli pozbawione chlorofilu. Niekiedy (niektóre gatunki kanianki, np. Cuscuta reflexa i zarazy Orobanche) zawierają niewielką ilość chlorofilu. Od gospodarza pobierają niezbędne składniki pokarmowe (białka, lipidy, witaminy, cukrowce), sole mineralne i wodę, w pełni uzależniając się od niego, np. rodzaje łuskiewnik Lathraea, zaraza Orobanche, kanianka Cuscuta.
2. Pasożyty fakultatywne (względne, częściowe), czyli semiparazyty (półpasożyty). Mają zdolność fotosyntezy, jednakże pobierają od żywiciela wodę i sole mineralne. Niektóre bez pasożytowania nie sa zdolne do rozwijania kwiatów, np. rodzaj szelężnik Rhinanthus = Alectorolophus. Inne natomiast, np. rodzaj świetlik Euphrasia, w razie niemozności pasożytowania, rozwijają kwiaty, jednakże w mniejszej ilości, a wydane owoce są drobniejsze.
Jeżeli pasożyt zapuszcza ssawki tylko do korzeni, wówczas określa się go mianem pasożyta korzeniowego. Taki pasożyt niekoniecznie musi prowadzić podziemny tryb życia. Pasożytem korzeniowym i zarazem prowadzącym głównie podziemny tryb życia jest łuskiewnik lathraea. Szelężnik Rhinanthus jest pasożytem korzeniowym, ale większa część jego ciała (pęd) egzystuje nad powierzchnią ziemi.

Łuskiewnik różowy - Lathraea squamaria L.

W systemie korzeniowym łuskiewnika wyróżnić można: korzeń główny, korzenie boczne oraz bulwki haustorialne. Korzenie łuskiewnika nie wytwarzają włośników. U starych osobników (20-25-letnich) korzeń główny przybiera najczęściej formę nieregularnej, spłaszczonej przylgi, która obejmuje swą masą jeden lub kilka grubych korzeni żywiciela. Korzeń główny stanowi więc stabilną podstawę na której wsparta jest duża liczba kłączy.Liczne, pierwotne haustoria korzenia głównego z biegiem lat ulegają zrośnięciu w kilka powierzchniowo dużych ssawek, które wewnątrz korzeni gospodarza tworzą pierścienie haustorialne. Korzenie boczne gęsto i ściśle oplatają korzenie żywiciela oraz wytwarzają bulwki haustorialne dające początek ssawkom. Korzenie łuskiewnika mogą wytwarzać bulwki haustorialne na całej swej powierzchni.Bulwki haustorialne mają postać kulistawych lub przylgowatych zgrubień. Haustoria zbudowane są z komórek wydłużonych i wielokształtnych. W części środkowej ssawek znajduje się wiązka przewodząca utworzona przez tracheje o zgrubieniach ścian siatkowatych lub pierścieniowatych. W bulwce haustorialnej, od której bierze swój początek ssawka, mieści się pęczek wiązek przewodzących otoczonych komórkami miękiszowymi. W haustorium brak rurek sitowych. Substancje organiczne rozpuszczone w wodzie są pochłaniane i transportowane przez komórki miękiszowe ssawek. Ponadto haustorialna tkanka miękiszowa wydziela odpowiednie enzymy rozpuszczające ściany komórkowe i trawiące organelle gospodarza. Naczynia łuskiewnika łączą się z trachejami gospodarza. Kłącze łuskiewnika rośnie pionowo i poziomo. Wyróżnić w nim można część osiową, na której osadzone są przekształcone liście w postaci mięsistych łusek. Ułożenie łusek jest równoległe-krzyżowe. Część osiowa w kątach łusek wytwarza pączki z których rozwijają się kłącza boczne. U podstawy łuski widnieje wąska otwarta szczelina, przez którą wydzielina i równocześnie wydalina wydostają się na zewnątrz. Do szczeliny tej oraz do wnętrza kawern bardzo często wnikają włośniki i cienkie korzonki żywiciela, który dzięki temu ma możliwość odzyskania choć części utraconej ilości wody, soli mineralnych. Ścianki systemu kanalików i komór zbudowane są z tkanki wydzielniczo-wydalniczej. Wyróżnia się w niej warstwę podstawową, wypotniki i szparki oddechowe. Pęd kwiatostanowy nadziemny jest barwy różowej lub brunatnawej, mięsisty, w górnym odcinku zwężający się. Liście pędu kwiatostanowego są pokryte tkanką okrywającą. Nasiona łuskiewnika są owalne, niewielkie, barwy ciemnoszarej lub czarnej. Przeciętnie jedna torebka zawiera 91 nasion. Wielkość nasion zależała od cech indywidualnych osobnika, gatunku żywiciela, warunków środowiskowych oraz czynników atmosferycznych.Podziemne kwiaty kleistogamiczne po samozapyleniu tworzyły także drobne nasiona.
Jemioła.

Jemioła jest półpasożytniczym krzewem osiągającym 20-50 cm wysokości. Żyje do 50, a nawet 70 lat. Występuje w Europie, Afryce, Azji i Australii, na terenach z łagodnymi zimami, od nizin do terenów pagórkowatych, niekiedy w górach do wysokości 1300 m n.p.m.
Wyróżnia się około 100 gatunków, ale najczęściej można spotkać trzy następujące:
- Jemioła zwyczajna czyli pospolita (viscum album) - występuje głównie na drzewach liściastych.
- Jemioła jodłowa (viscum abietis) – występuje wyłącznie na jodłach.
- Jemioła rozpierzchła (viscum laxum) – występuje na sosnach i świerkach.
Jemioła ma kształt kulisty, o średnicy dochodzącej do 1 m. Jest rośliną żółtozieloną, posiada widełkowato rozgałęzione pędy. Na podstawie liczby rozwidleń (jedno na rok) można określić wiek krzewu. Liście jemioły są pojedyncze, ułożone naprzeciwległe, skórzaste, twarde, zimozielone, podługowate. Po ok. 15 miesiącach opadają zielone.
Kwiaty występują w kątach widełkowatych rozgałęzień, są drobne i żółtozielone. Z czasem przeradzają się one w białe jagody. Jemioła kwitnie w marcu i w kwietniu, a owoce dojrzewają od września. Jemioła posiada ciałka zieleni – sama uzyskuje energię pochodzącą od słońca. Nie ma korzeni. Kiełkujące nasiona formują nitkowatą ssawkę wrastającą w pęd żywiciela, czyli Haustolia. Za ich pomocą jemioła przytwierdza się do drzewa i pobiera od niego wodę oraz substancje mineralne. Nie wyrządza jednak drzewom większych szkód. Jest krzewem dwupiennym z przewagą roślin żeńskich. Zapylana jest przez muchówki i wiatr. Rozprzestrzeniana jest dzięki ptakom, takim jak. Ptaki zjadają owoce (w jednym owocu-jagodzie jest jedno lub kilka nasion), a wydalając nasiona rozsiewają je. Jest to roślina lecznicza i trująca.
Skład chemiczny ziela jemioły (herba visci):
- związki aminowe: beta-fenyloetyloamina, cholina, acetylocholina, histamina, tyramin.
- toksyczny peptyd: wiskotoksyna.
- glikozydy: flawonowe, trójterpeny
- kwas oleanolowy i ursulowy
- beta amyrina, viscizynol, lupeol.
Ze względu na zawartość wiskotoksyny, po spożyciu kilku owoców jemioły lub zbyt dużej dawki przetworów z jemioły występują objawy zatrucia: wymioty, krwawe biegunki, drgawki, majaczenie. Z jemioły otrzymuje się intrakt - wyciąg ze świeżego ziela jemioły za pomocą wrzącego alkoholu, który znajduje zastosowanie w leczeniu choroby nadciśnieniowej, choroby wieńcowej, przy zaburzeniach układu krążenia, miażdżycy.

Kaniankowate.
Cykl życiowy kanianki zamyka się w ciągu jednego roku. Propagacja nasion kanianki macierzankowej i pospolitej odbywa się za pośrednictwem owadów (chrząszcze, mrówki), mięczaków (pomrowiki, ślimaki) oraz wody. Korzeń służy do pobierania roztworu glebowego oraz stabilizacji rośliny (punkt przyczepienia). Siewka jest nitkowata i wzrasta szybko na długość (ok. 2-2,5 cm/28-30 h). W czasie wydłużania się wykonuje ruchy nutacyjne umożliwiające owinięcie się wokół żywiciela. W trakcie wzrostu, po 4-6 dniach pojawiają się strefy haustorialne. Aby nawiązać kontakt z żywicielem nie jest konieczne okręcenie się o żywiciela. Wzrastający pęd ma zdolność zapuszczania ssawek nawet do blaszek liściowych niskich roślin, np. mniszka, najzwyczajniej leżąc na ich powierzchniach (strefą ssawkową). W miarę wzrostu pędu kanianki, starsza część (dolna) zamiera. Należy też pamiętać, że obumarłe szczątki pędów kanianki w okresie deszczy szybko są pokrywane przez grzyby i bakterie saprofityczne. Organizmy te również przyczyniają się do zużycia pozostawionych substancji organicznych.Jeżeli pędy kanianki płożą się po ziemi pod ściółką, wówczas komórki epidermalne od strony wilgotnych i obumarłych liści oraz od strony gleby przekształcają się w komórki palczaste (palisada) i rozluźniają swoją strukturę. Należy zwrócić uwagę, że nowo wykiełkowany pęd kanianki zanim nawiąże efektywny kontakt z żywicielem cierpi na hipotrofię ze względu na niemożność przeprowadzania fotosyntezy. Bielmo natomiast jest zbyt małe, aby pokryło zapotrzebowanie na substancje pokarmowe intensywnie wzrastającego pędu. Łodyga kanianek pokryta jest kutikulą, zatem wymiana substancji przez nią nie zachodzi. Stąd konieczna jest przebudowa komórek epidermalnych we wspomniane komórki palczaste. W trakcie wzrostu pędów często zauważa się zjawisko autoparazytyzmu oraz wzajemnego pasożytowania się co najmniej dwóch osobników kanianki.Powszechne jest u kanianek (C. epithymum, C. europaea) równoczesne pasożytowanie na różnych gatunkach żywicieli. Te gatunki nie wykazują więc specyficzności co do żywiciela. Kanianka rozwija ssawki w ściśle określonych strefach łodygi – w strafach haustorialnych. Pozostałe odcinki łodygi pełnią funkcje ruchowe (nutacyjne) i wzrostowe. U kanianki amerykańskiej i macierzankowej strefy haustorialne rozwijają się w formie sierpowato wygiętych odcinków, pokrytych nabrzmieniami - bulwkami haustorialnymi, które można uznać za ssawki zewnętrzne. Bezpośredni kontakt pasożyta z powierzchnią organizmu żywiciela jest natomiast warunkiem rozwijania się ssawek wewnętrznych z bulwek, a właściwie brodawek haustorialnych stref ssawkowych. Strefy ssawkowe osiągają długość 5-50 mm. Długość bulwek haustorialnych wynosi od 0,5 do 4 mm. Odległość między ssawkami zewnętrznymi waha się od 0,5 do 5 mm. Ssawki obserwowanych gatunków kanianek wnikały do łodyg, pąków, ogonków liściowych, szypułek kwiatowych, owoców i blaszek liściowych. Powierzchnia epidermy przylegająca do ciała żywiciela była wówczas zmieniona. Przekształceniu ulegały same komórki, które wydłużały się (układ palisadowy), leżąc prostopadle do skórki żywiciela. Prawdopodobnie pełnią wówczas funkcje czuciowe (rozpoznawcze). Tak ukształtowane zawiązki ssawek rosną i przebiją korę pierwotną oraz epidermę. Po przerwaniu epidermy palczaste komórki frontalne wydzielają substancje pektynowe, śluzowe i lipidowe, a następnie enzymy. Pektyny i śluzy zapewniają przyleganie ssawek do powierzchni żywiciela. Enzymy, hydrolizując składniki ścian komórkowych umożliwiają inwazję parazyta do tkanek gospodarza. Ssawki rozrastają się swobodnie w miękiszu korowym lub w miękiszu blaszki liściowej (mezofil). Komórki haustorialne stykające się z komórkami żywiciela tworzą pofałdowania ścian komórkowych. Zwiększa to niewątpliwie powierzchnię chłonną ssawek. Wąskie przestrzenie pomiędzy głębokimi fałdami wykazują właściwości kapilarek zasysających soki żywiciela. Ściany komórkowe komórek ssawkowych są bardzo plastyczne (pektynowe). Dzięki temu mogą tworzyć wypustki wnikające do wnętrza komórek gospodarza oraz przenikać do przestworów międzykomórkowych. Po nawiązaniu kontaktu z łykiem i naczyniami ssawki nie przebiją się głębiej. Barierą zatrzymującą dalszy wzrost ssawek jest niewątpliwie sklerenchyma. W związku z tym ssawki wnikają jedynie do obwodowych pokładów ksylemu. Głębsza penetracja jest możliwa za pośrednictwem miękiszowych promieni rdzeniowych.Czas kwitnienia kanianek zależy od okresu egzystencji żywiciela.
Pasożytnictwo zwierząt.
Nicienie: Glista ludzka.
Glista jest pasożytem występującym w jelicie cienkim człowieka. Samice są większe (20 cm) i ich ciało jest wyprostowane, natomiast samce są mniejsze (14 cm). Ich ciało jest dwubocznie symetryczne, nieczłonowane z reguły wydłużone i cylindryczne. Zwężone na obu końcach. Pokryte są kolagenowym oskórkiem (kutikulą). Pod nią znajduje się jednokomórkowy lub syncytialny nabłonek zwany hypodermą – która tworzy cztery podłużne zgrubienia wysunięte w kierunku jamy ciała – wałki hypodermalne. Rozdzielają one warstwę mięśni podłużnych na cztery pasma. Mimo znacznej grubości oskórek jest elastyczny, przepuszcza wodę i gazy oraz różne związki chemiczne. Poza tym chroni glistę przed niekorzystnym wpływem środowiska zewnętrznego – przed działaniem enzymów trawiennych człowieka. Linieją. Sztywność nadaje im płyn (o znacznym ciśnieniu) wypełniającą jamę ciała. Poruszają się w określony, wijący sposób co powoduje cyrkulację płynów ciała, dzięki wyłącznie podłużnej warstwie mięśni.
Układ pokarmowy składa się z rurki z otworem pokarmowym na początku ciała, jelito przednie, środkowe i tylne, zakończone otworem odbytowym na końcu ciała. Nicienie nie posiadają układu oddechowego, wymiana gazowa zachodzi przez powłokę ciała. Glisty nie mają również układu krwionośnego, funkcję tą pełni płyn wypełniający jamę ciała. Posiadają jednak unikatowy układ wydalniczy, który składa się z 1 – 3 komórek. Dwa kanały zakończone ślepo, połączone nieco za otworem gębowym we wspólny pojedynczy przewód wyprowadzający. Produktem końcowym ich metabolizmu jest amoniak. Układ nerwowy zbudowany jest z pierścienia okalającego gardziel i odchodzących od niego (zwykle 8) nerwów, ułożonych wzdłuż ciała. Głównymi nerwami są: nerw grzbietowy i nerw brzuszny. Umiejscowione są w wałkach hypodermalnych.U glist występują różnorodne narządy zmysłów, m.in. szczecinki czuciowe, brodawki czuciowe pełniące funkcję narządów dotykowych i chemoreceptorów. Glisty ludzkie są rozdzielnopłciowe. Cechuje je dymorfizm płciowy. U samic występują parzyste jajniki, jajowody i macice łączące się we wspólną pochwę, uchodzącą na zewnątrz otworem płciowym. U samców wyróżniamy pojedyncze cewkowate jądro, nasieniowodów, przewód wytryskowy, który otwiera się do jelita tylnego zwany STEKIEM (KLOAKĄ). Zapłodnienie wewnętrzne zachodzi w macicy. Zapłodniona samica składa na dobę ok. 200 000 jaj, które wydostają się na zewnątrz wraz z kałem żywiciela. W środowisku zewnętrznym (przy odpowiedniej temperaturze, wilgotności i dostępie tlenu) rozwija się w jaju larwa, która wewnątrz jaja linieje po raz pierwszy, osiągając stadium inwazyjne. Jajo takie nazywa się jajem inwazyjnym. Jaja glisty zachowują zdolność do życia przez wiele lat. Zarażenie następuje po zjedzeniu jaj, np. na niemytych warzywach, które były nawożone odchodami ludzkimi lub wypiciu wody zanieczyszczonej gnojowicą. Jaja inwazyjne połknięte przez człowieka dostają się do żołądka i jelita. Po zadziałaniu soków trawiennych z osłon jaj wydostają się larwy, które przebijają ściany naczyń krwionośnych jelita i w wędrówce z krwią dostają się do płuc. W pęcherzykach płucnych larwy przechodzą szybki rozwój i wzrost, dwukrotnie liniejąc. Z płuc drogami oddechowymi docierają do żołądka i jelita cienkiego, gdzie znowu linieją i osiągają dojrzałość płciową. Podczas tej wędrówki larwa potrzebuje tlenu, ponieważ prowadzi tlenową przemianę materii. W późniejszym okresie glista ludzka żyje w środowisku beztlenowym. Kopulacja odbywa się w jelicie żywiciela. Samice żyją w przewodzie pokarmowym około 1 roku. Cały rozwój, od momentu połknięcia do osiągnięcia dojrzałości płciowej, trwa 2 – 4 miesięcy.
Płzińce: Tasiemce.
Te wyłącznie pasożytnicze płazińce żyją (postacie dorosłe – poza nielicznymi wyjątkami), w jelitach kręgowców, larwy mogą zamieszkiwać różne inne narządy wewnętrzne.
Tasiemce są największymi plazińcami, o ciele najczęściej w kształcie członowanej wstęgi.
W ciele tasiemców wyodrębnia się – główkę (skoleks) – z aparatami czepnymi (przyssawki, haczyki), zawierającą zwoje mózgowe, szyjkę – która jest miejscem powstawania nowych członów tasiemca, strobilę – ciało zbudowane z członów, z których ostatnie mogą odrywać się bez szkody dla kondycji zwierzęcia. Człony wypełnione są narządami wewnętrznymi, często o budowie metamerycznej. Im dalej od szyjki tym są większe; jednocześnie to właśnie w nich dojrzewa układ rozrodczy. U tasienców brak układu pokarmowego. Wchłanianie pokarmu zachodzi przez powłokę ciała. Główny układ kanałów wydalniczych ma postać drabinki, a w ostatnim członie znajdują się dwa otwory, przez które tasiemce wydalają zbędne produkty. U dorosłych osobników występują komórki receptorowe zmysłu chemicznego i dotyku. Formy dorosłe większości tasiemców oddychają beztlenowo. Układ rozrodczy tasiemców dojrzewa w najstarszych, największych, najdalej położonych od szyjki członach tasiemców. Przechodzą one złożony cykl rozwojowy, z dwoma lub trzema pokoleniami larw.Cykl ten wymaga żywicieli pośrednich, odpowiednich dla danego gatunku tasiemca. Larwy z reguły nie mają zdolności samodzielnego poszukiwania żywiciela muszą być przez niego zjedzone. Są też larwy wolno żyjące (np. bruzdogłowa), które poszukują żywiciela pośredniego. Niektóre larwy mogą się rozmnażać i osiągać duże rozmiary, powodując zniszczenie narządów, w których żyją (np. larwa tasiemca bąblowcowego). W naszej szerokości geograficznej ważną rolę odgrywają: tasiemiec uzbrojony, nieuzbrojony i bruzdogłowiec szeroki. Człowiek jest żywicielem ostatecznym tych tasiemców, gdyż w jego jelicie żyją postacie dojrzałe pasożyta. Najczęstsze objawy zarażonego to nudności, bóle brzucha i głowy, ogólne osłabienie, chudnięcie, niepokój, a czasem objawy uczulenia. Po zarażeniu bruzdogłowcem szerokim dodatkowo następuje niedokrwistość oraz znaczny ubytek witaminy B12. W przypadku zarażenia wągrami objawy zależą od umiejscowienia, ilość wągrów i reakcji obronnej żywiciela. Lokalizacja wągrów w ważnych dla żywiciela narządach np. w tkance mózgowej może doprowadzić do ciężkich zaburzeń chorobowych, kalectwa, a nawet śmierci. Tasiemiec uzbrojony osiąga długość do 4 m, a jego główka zaopatrzona jest w haki i przyssawki. Dojrzałe człony, zawierające macicę wypełnioną zapłodnionymi jajami odrywają się i wraz z kałem są usuwane na zewnątrz ciała żywiciela ostatecznego (człowieka). Uwolnione z członów jaja mogą przeżyć w środowisku zewnętrznym kilka miesięcy. Jeżeli w tym czasie zostaną zjedzone przez żywiciela pośredniego (świnię) – ich rozwój trwa dalej. Larwa onkosfera wydostaje się z osłonek, przebija ścianki przewodu pokarmowego żywiciela i wraz z prądem krwi przedostaje się do innych narządów wewnętrznych. Najczęściej osiedla się w mięśniach, gdzie przekształca się w wągra. Larwa typu wągra ma postać pęcherzyka wypełnionego płynem i zawiera jedną główkę tasiemca uzbrojoną w wieniec haków. Wągier tasiemca uzbrojonego może przetrwać w mięśniach około roku, zachowując zdolność do zakażenia. Żywiciel ostateczny zaraża się wskutek zjedzenia (najczęściej mięśni) żywiciela pośredniego zawierającego wągry. W przewodzie pokarmowym żywiciela ostatecznego osłonki wągra ulegają strawieniu, a główka tasiemca wydobywa się na zewnątrz i przyczepia za pomocą aparatu czepnego do ścianki jelita człowieka. Rozpoczyna się przyrost strobili i kolejne człony osiągają dojrzałość płciową. Tasiemiec nieuzbrojony jest rozpowszechniony w Europie. W żywicielu może dożyć 30 lat. Osiąga długość do 12 m. Na główce ma tylko przyssawki. Jego cykl rozwojowy wygląda tak samo jak tasiemca uzbrojonego, ale jego żywicielem pośrednim jest bydło. Człowiek może zarazić się tasiemcem nieuzbrojonym gdy zje surowe mięso wołowe, w którym znajdują się wągry. Tasiemce są obupłciowe i gdy w przewodzie pokarmowym pasożytuje tylko jeden tasiemiec, może występować samozapłodnienie (zawsze jednak pomiędzy różnymi członami). Człony opuszczające ciało żywiciela ostatecznego wraz z kałem są wypełnione zapłodnionymi jajami.
Motylica wątrobowa
Pasożyt dwudomowy. Żywicielem ostatecznym jest ssak (dzik, świnia, przeżuwacze, duże gryzonie, człowiek), a pośrednim bezkręgowiec błotniarka moczarowa. U ssaków pasożytuje głównie w układzie żółciowym, rzadziej w trzustce, płucach czy węzłach chłonnych. Ciało motylicy jest budowy listkowatej, spłaszczone, barwy białej, na brzegach szarawej, nieco przeźroczyste, zaostrzone lancetowato. Dorasta do 5 cm długości. Ciało okryte kutikulą, czyli oskórkiem chroniącym przed strawieniem w przewodzie pokarmowym żywiciela. Kolce na oskórku ułatwiają zaczepianie się o ścianki narządów wewnętrznych gospodarza. W przedniej części ciała leży przyssawka okołogębowa (realizuje funkcje czepne i ssące), a po stronie brzusznej druga przyssawka brzuszna, pełniąca funkcje czepne. Kutikula jest wytworem nabłonka wora skórno-mięśniowego. Wnętrze ciała wypełnia parenchyma, w której zlokalizowane są narządy wewnętrzne. Do nabłonka docierają zmysły dotyku. Układ nerwowy zbudowany jest z dwóch głównych (rozgałęzionych) pni nerwowych, połączonych pierścieniem okołoprzełykowym. Motylica posiada układ wydalniczy typu protonefrydialnego zbudowany z kanału centralnego (środkowego), kanalików doprowadzających, rozpoczynających się komórkami płomykowymi zbierającymi metabolity płynne. Ujście układu leży w tylnej części ciała (otwór wydalniczy). Komórki płomykowe wyposażone są w liczne, przylegające do siebie rzęski. Zachodzi tutaj ultrafiltacja płynów i tworzenie moczu.Układ pokarmowy u motylicy rozpoczyna się otworem gębowym uzbrojonym w przyssawkę okołogębową. Otwór prowadzi do krótkiego przełyku, który następnie przechodzi w dwa główne kanały jelita. Jelito silnie rozgałęzia się, przez co pełni funkcje trawienne i rozprowadzające pokarm po ciele. Trawienie jest wewnątrzkomórkowe! Brak układu krążenia. Przełyk ( w pewnym sensie można go określić mianem gardzieli) wraz z przyssawką wykazuje aktywność ssąco-tłoczącą. Motylica odżywia się śluzem, krwinkami, żółcią i nabłonkiem. Między przyssawkami mieści się ujście układu rozrodczego. Motylica to obojnak, czyli hermafrodyta. Układ rozrodczy plemnikotwórczy zbudowany jest z jąder, nasieniowodów, kanału wytryskowego, prącia. Prącie wypsażone jest w miocyty i może wysuwać się na zewnątrz. Układ produkujący komórko jajowe – ovocyty zbudowany jest z jajnika, gruczołów i przewodów żółtkowych, jajowodu, macicy, kanału Laurera i gruczołu skorupkowego. Rozszerzona część jajnika to ootyp, w którym zachodzi zapłodnienie. Gruczoły i przewody żółtkowe wyposażają ovocyty w materiały odżywcze. Kanał Laurera biegnący od ootypu otwiera się samodzielnie na zewnątrz. Zaplemnienie jest krzyżowe. W macicy zachodzi dojrzewanie zapłodnionych jaj. Zapłodnione jaja wraz z żółcią zostają przesunięte do jelit, a następnie wydalone z kałem. Gdy jaja przedostaną się na podmokłą glebę, na mokrą roślinność, do rowów melioracyjnych, wówczas wylęgają się z nich orzęsione, pływające larwy – dziwadełka (miracidia, l.poj. miracidium – dziwadełko). Dziwadełka żyją kosztem zapasowego glikogenu zgromadzonego w komórkach ciała. Larwy wnikają do jamy oddechowej, a następnie wątrobotrzustki ślimaka – błotniarki i przekształcają w sporocysty. Ze sporocyst powstają redie, a z tych z kolei – cerkarie. Z każdej redii powstaje 15-20 cerkarii. Cerkarie posiadają ogonek, będący organem ruchu w wodzie. Wydostają się one z ciała ślimaka przez otwór odddechowy do wody i swobodnie pływają przez 30-34 godziny. W budowie zawierają układ wydalniczy, przyssawkę, układ nerwowy i pokarmowy. Następnie tracą ogonek, wpełzają na rośliny, otaczają się osłonką i czekają na swojego żywiciela, będąc odpornym na wysychanie i wahania temperatury. Są to metacerkarie. Gdy żywiciel spożyje rośliny z maleńkimi metacerkariami wówczas pasożyt uwalnia się w przewodzie pokarmowym pod wpływem soków trawiennych i przedostaje do układu żółciowego lub trzustki, rozpoczynając pasożytowanie. Objawy zakażenia: gorączka, dreszcze, złe samopoczucie, osłabienie, nudności, wymioty, zaparcia na przemian z rozwolnieniami, bóle brzucha, powiększenie i bóle wątroby i trzustki, eozynofilia, stan zapalny dróg żółciowych i trzustki, stany podżółtaczkowe, zmiany pokrzywkowe na skórze, przyśpieszone OB. Człowiek zaraża się metacerkariami żując przypadkowo źdźbła traw, jedząc szczaw lub zioła w formie świeżej (np. rzeżucha, mniszek, pokrzywa, żywokost). Zakażenie jest możliwe również przez spożycie zanieczyszczonej metacerkariami, nieprzegotowanej wody. Obecnie rzadko występuje, dotyczy z reguły ludności wiejskiej. Fascioloza powoduje duże straty wśród bydła, owiec, kóz, saren, dzików i jeleni. W rolnictwie stosuje się odpowiednie zabiegi agrotechniczne, zmierzające do uregulowania stosunków wodno-powietrznych gleby (melioracje) oraz zmniejszenia liczebności populacji błotniarki moczarowej (pestycydy, nawożenie).
Źródła:
Szafer W., Kulczyński S., Pawłowski B. 1986. Rośliny polskie cz. I i II. PWN Warszawa.
Prończuk J. Swiat roślin. PWN Warszawa.
Petermann J. i Tschirner W. Fizjologia roślin. WP Warszawa 1987.

--
źródła:
http://www.parazyt.gower.pl/parazytologia2002.htm
http://www2.pwsz.krosno.pl/~henroz/parazytofity2002.htm
http://henrozanski.webpark.pl/parazytofity2002.htm