Jak działa giełda papierów wartościowych?

Uczestnikami sesji giełdowych są przede wszystkim pośrednicy (czyli maklerzy), samodzielni uczestnicy giełdy (np. przedstawiciele banków, instytucji lokacyjnych), urzędnicy (osoby okresowo dopuszczone do obrotu giełdowego, zawierające transakcje w imieniu i na rachunek przedsiębiorstw, których są pracownikami) oraz “goście” (personel giełdy, pomocniczy personel biur maklerskich, obserwatorzy, dziennikarze).

Organizacje i zasady działania giełdy określa regulamin.
W skład organów giełdowych wchodzą zazwyczaj: zarząd giełdy, komisja do spraw dopuszczeń, izba maklerów, sad rozjemczy i honorowy oraz biuro rozliczeniowe.

Do najważniejszych giełd papierów wartościowych w świecie należą giełdy w: Nowym Jorku, Tokio, Londynie, Frankfurcie nad Menem, Amsterdamie i Paryżu.

Co to jest papier wartościowy?

Papier wartościowy to dokument przysługujący jego posiadaczowi prawa majątkowe.

Rodzaje papierów wartościowych:

· Akcje - papier wartościowy, dokument świadczący o udziale jego właściciela w kapitale spółki akcyjnej, upoważniający do otrzymania dywidendy i uczestnictwa w walnym zgromadzeniu akcjonariuszy
Dzielimy je na:
- imienne
- na okaziciela
- zwykłe
- uprzywilejowane

· Obligacje - Papier wartościowy emitowany w serii, w którym remitent stwierdza, ze jest dłużnikiem właściciela obligacji (obligatoriusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego świadczenia (spłacenia obligatoriuszowi określonej sumy pieniędzy - zazwyczaj w określonych okresach czasu oraz do wypłacenia pełnej kwoty pożyczki w terminie wykupu). Obligacja zamienna daje obligatoriuszowi prawo do wymiany na inne papiery wartościowe danego remitenta w przyszłości i na z góry określonych warunkach.

Jak rozpocząć inwestowanie?Jeśli chcesz dokonać transakcji na Giełdzie musisz założyć sobie rachunek inwestycyjny w dowolnie wybranym biurze maklerskim. Wybierając sobie biuro maklerskie, powinieneś sprawdzić, które z nich oferuje najkorzystniejsze warunki. Warto przy tym zwrócić uwagę na następujące elementy: - wysokość pobieranej przez biuro prowizji. - minimalną wysokość pierwszej wpłaty, - opłatę za założenie rachunku, - roczną opłatę za prowadzenie rachunku, - termin, do którego można składać zlecenia przed sesją giełdową, - możliwość telefonicznego (lub faxem) składania zleceń, opłatę za tę usługę oraz liczbę linii telefonicznych dostępnych dla klientów, - termin wpłaty pieniędzy, za sprzedane papiery wartościowe, - możliwość zaciągania kredytów pod zastaw posiadanych papierów wartościowych, - godziny pracy punktu przyjmowania zleceń, - dogodność jego lokalizacji. Obecnie nie ma maklerów pracujących indywidualnie. Są to wyłącznie pracownicy biur maklerskich, pobierający pensję. Za zrealizowanie swojego zlecenia płacisz biuru maklerskiemu ustaloną prowizję. Za każdą zrealizowaną transakcję płacisz osobno. Jeśli transakcja nie dochodzi do skutku - za samo złożenie zlecenia nie wnosisz żadnej opłaty, natomiast w przypadku zawarcia transakcji biuro maklerskie gwarantuje ci wypłacalność drugiej strony transakcji. Makler ma obowiązek przedstawić ci wyniki finansowe spółek i przebieg notowań, natomiast nie wolno mu doradzać, co i po jakiej cenie powinieneś kupić. Mogą to robić wyłącznie doradcy inwestycyjni. I jedni i drudzy, aby móc wykonywać swój zawód muszą uzyskać licencję, wydawaną przez Komisję Papierów Wartościowych. Jak składa się zlecenie?Każde biuro maklerskie używa swoich firmowych formularzy zleceń. Jednak niezależnie od tego, na każdym zleceniu musi pojawić się taki sam zestaw informacji: - data złożenia zlecenia, - personalia składającego zlecenie, - rodzaj zlecenia (kupno czy sprzedaż), - nazwa papieru wartościowego, który ma być przedmiotem transakcji, - liczba papierów, - cena, po jakiej chcesz dokonać transakcji, - termin ważności zlecenia. Na każdy rodzaj papieru wartościowego składasz oddzielne zlecenie. Jednym z najważniejszych elementów zlecenia jest określenie ceny. Wymienię tutaj dwie możliwości. Jak wygląda przebieg transakcji giełdowej?Biura maklerskie otworzyły na terenie całego kraju sieć punktów obsługi klientów. Punkty te zbierają od klientów zlecenia na zakup lub sprzedaż papierów wartościowych i poprzez swoje biuro maklerskie (centralę) składają je na Giełdzie. Tam zawiera się transakcję. Biuro maklerskie rozlicza się poprzez Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych i bank rozliczeniowy z kontrahentami, którzy zawarli transakcję z jego klientami. Następnie przysyła klientowi do domu zawiadomienie, że jego transakcja została zawarta. Po złożeniu zlecenia w biurze maklerskim twoja rola się kończy. Złożone zlecenie wraz z innymi zleceniami z całego kraju przekazywane jest na Giełdę. Tutaj ustalony zostaje kurs, według którego na sesji będą zawarte transakcje danym papierem wartościowym. Jak ustala się kurs?Każdy papier wartościowy ma swojego maklera zajmującego się na Giełdzie ustaleniem jego kursu, czyli maklera - specjalistę. Do niego w czasie sesji giełdowej (czyli posiedzenia, w czasie, którego zawiera się transakcje giełdowe) trafiają z całego kraju zlecenia kupna lub sprzedaży danego papieru. Zlecenia są już uporządkowane przez komputer - tzn. ustawione według proponowanych przez inwestorów limitów cen. Specjalista ma w tych zleceniach do czynienia z dwoma idącymi w przeciwnych kierunkach dążeniami inwestorów - by tanio kupić i drogo sprzedać. Każde zlecenie wpływa na kurs. Najważniejszą zasadą przy wyborze kursu, jaką kieruje się specjalista jest wyznaczenie takiej ceny spośród zaproponowanych przez klientów, przy której największa ilość akcji lub obligacji zmieni właściciela. Na Giełdzie, bowiem chodzi o to, by zadowolić jak największą liczbę inwestorów. Makler - specjalista jest tylko pośrednikiem. Kurs ustala rynek, czyli wszyscy inwestorzy, którzy złożyli swoje zlecenia na daną sesję. Ryzyko inwestowania. Ryzyko zależy od rodzaju lokaty i stanu koniunktury na rynku. Poza tym istnieje wiele sposobów, aby ryzyko zmniejszyć. Najbezpieczniejsze są obligacje. Obecnie na Giełdzie handluje się obligacjami Skarbu Państwa. Są one lokatą bezpieczną, gdyż nie ma obawy, że Skarb Państwa ich od nas nie wykupi. Oprocentowanie odzwierciedla poziom inflacji, a wahania kursowe są niewielkie. Akcje niosą ze sobą dużo większe ryzyko. Największe ryzyko wynika z szybkich zmian cen. Według Regulaminu Giełdy ceny akcji z sesji na sesję nie mogą się zmieniać więcej niż o 10% (w górę i w dół). W dłuższym czasie jednak wahania te składają się na duże zmiany cen. Jest to główne źródło zarobku inwestorów. Najważniejsze sposoby zmieszenia ryzyka to: 1. Zdobycie wiedzy o rynku akcji i prawach nim rządzących. Kursy akcji nie zmieniają się bezpodstawnie. W dłuższym czasie kształtują się w zależności od stanu finansowego spółki je emitującej, w krótszym - w zależności od bieżących relacji między podażą a popytem na dane akcje. 2. Zróżnicowanie lokat. Ryzyko możesz znacznie zmniejszyć lokując swoje środki w kilka różnych papierów wartościowych o odmiennych stopniach ryzyka, np. inwestując część posiadanych środków w obligacje. Przy inwestycjach w akcje, ryzyko warto rozłożyć inwestując w akcje spółek z kilku różnych branż, co uchroni cię przed stratami związanymi ze złą koniunkturą w jednej dziedzinie gospodarki.3. Wybór odpowiedniego momentu zakupu. Kursy akcji podlegają cyklicznym wahaniom. Są okresy, kiedy rosną (hossa) i spadają (bessa). Im szybszy i bardziej gwałtowny wzrost cen, tym bardziej dramatyczne i nagłe może być załamanie. Dokonując zakupu należy pamiętać, że akcje nie będą drożeć bez końca i kupując przy końcu etapu wzrostu można za nie przepłacić. Nie warto płacić za akcje każdej ceny tylko, dlatego, aby je kupić. Moment kupna jest ważniejszy niż sprzedaży, gdyż wtedy można popełnić błąd, który czasami trudno naprawić. Przy sprzedaży mniej jest niewiadomych. Jedną z zasad rozsądnego inwestowania w papiery wartościowe jest nie lokowanie w nie pieniędzy przeznaczonych na cele życiowe, by nagle nie być zmuszonym do ich sprzedaży w najmniej korzystnej chwili.

Wycofanie papieru wartościowego z obrotu giełdowego

Emitent wprowadzający dany papier wartościowy na giełdę, pomimo otrzymania zgody na notowania, musi przez cały czas spełniać rygorystyczne przepisy. Wyemitowane przez niego papiery przestaną być notowane gdy zostaną wycofane z obrotu publicznego lub gdy przestaną spełniać warunki notowań. Rada Giełdy może również wycofać papiery wartościowe gdy : -wpłynie wniosek emitenta o ich wycofanie, -emitent zostanie postawiony w stan likwidacji lub zostanie ogłoszona jego upadłość, -emitent narusza przepisy prawa np. powoduje nierówny dostęp do informacji mających wpływ na ich kurs .

Problem przestępstw giełdowych

Jak wiadomo tam gdzie są pieniądze tam pojawia się pokusa zdobycia ich w nielegalny sposób. Takim miejscem niewątpliwie jest także rynek kapitałowy Przestępstwa giełdowe mają swoją długą historię, również w Polsce miały miejsce mniejsze i większe afery. Jest to zjawisko nieuniknione, ale system prawny stara się je ograniczyć. Musimy mieć świadomość, że każde przestępstwo gospodarcze uszczupla nasze środki finansowe, a zwłaszcza te giełdowe, gdy możemy mniej pieniędzy zyskać a nawet ponieść stratę. Ustanowione uregulowania bronią właśnie potencjalnie najsłabszych indywidualnych akcjonariuszy przed nadużyciami zarządzających spółek , maklerów lub dużych inwestorów . Warto jednak podkreślić, że skala tego typu przestępstw jest niewielka, wykrywalność duża a potencjalna kara za nadużycia jest proporcjonalna do zagrożenia.

Rodzaje przestępstw giełdowych

Istnieje wiele rodzajów przestępstw giełdowych, ale w polskich warunkach najczęściej spotykane to te dotyczące nielegalnego wykorzystywanie informacji. Jak wiadomo we współczesnym świecie informacja odgrywa niezmiernie dużą rolę, jest to szczególnie widoczne na rynkach kapitałowych . Osoby mające do niej szybki dostęp uzyskują przewagę nad innymi inwestorami. Wszystko jest w porządku gdy dostęp do informacji jest równy, gdy duży bank inwestycyjny uzyska ją w tym samym momencie co mały inwestor-amator. Jednak nie zawsze tak jest.

Przestępstwa związane z nielegalnym wykorzystaniem informacji to np:

- zatajanie informacji - gdy emitent lub biuro maklerskie zataja informacje istotne dla inwestorów - na przykład o poniesionych przez spółkę stratach ,
- podawanie nieprawdziwych informacji - gdy emitent lub dom maklerski podając nieprawdziwe dane chce osiągnąć określony cel ,
- wykorzystanie informacji:
a) przez samą osobę mającą do niej dostęp np. pracownik biura maklerskiego lub spółki notowanej na giełdzie wiedząc wcześniej, że spółka poniosła straty, sprzeda jej akcje zanim dowiedzą się o tym inwestorzy i kurs akcji zacznie spadać,
b) wykorzystanie powyższych informacji przez instytucję mającą dostęp do tej informacji np. biuro maklerskie, które może postąpić tak samo jak w powyższym przykładzie pojedynczy pracownik,
c) udostępnienie informacji przez spółkę lub inny podmiot informacji tylko wybranej grupie

Przeciwdziałanie przestępstwom giełdowym

Przedstawiono powyżej przykłady to tylko niewielka część kreatywności ludzi zmierzających do zdobycia majątku nielegalnymi sposobami. Trzeba jednak przyznać, że wiele tego typu przestępstw jest wykrywanych. Komisja Papierów Wartościowych i Giełd monitorują przepływ informacji i większe transakcje zawierane na giełdzie.

Jak inwestować żeby nie stracić?

Na koniec należałoby naświetlić parę praktycznych porad jak należy grać aby nie „wpaść” w „dół finansowy” jak i również psychiczny. Podczas gry na giełdzie nie należy ulegać emocjom. Zawsze trzeba trzeźwo oceniać rzeczywistość. Naturalną sytuacją jest wzrost cen jak i spadek kursów papierów wartościowych. Musimy sami zdecydować czy przeczekać ewentualne spadki, czy też zacząć działać. Musimy kupować mądrze i nie inwestować wszystkich naszych środków. Nie powinniśmy też angażować środków przeznaczonych na inne cele - np. planujemy za trzy miesiące kupić samochód a przez ten okres zainwestujemy je na giełdzie. Jest to poważny błąd.
Pamiętajmy, że na giełdzie możemy dużo zyskać jak i wiele stracić, ale zawsze długoterminowe traktowanie inwestycji działa na naszą korzyść. Przed rozpoczęciem samodzielnej gry warto zapoznać się z konstrukcją polskiego rynku kapitałowego, jak i z różnymi technikami wyboru najkorzystniejszej inwestycji .




Bibliografia:

Wiedza o gospodarce; pod redakcją T.Wosia i J.Stelmacha
Podstawy przedsiębiorczosci; M.Biernacka, J.Korba, Z.Smutek
www.geocities.com/WallStreet/3037/gielda
www.mpips.gov.pl
www.kpwig.gov.pl
www.kdpw.com.pl
www.gpw.com.pl
gielda.wp.pl