Karol Szymanowski
Nowe prądy i kierunki, jakie pojawiły się w muzyce europejskiej na początku XX w; z trudem i wielkim opóźnieniem docierały do Polski. Społeczeństwo polskie niechętnie, a nawet wrogo ustosunkowane było do wszelkich nowości zagranicznych w dziedzinie kultury muzycznej. Panowało przekonanie, że prostota i swojskość stanowią o narodowej odrębności muzyki polskiej. Krytycy i działacze kulturalni nie rozumieli, że tylko opanowanie najnowocześniejszych środków techniki kompozytorskiej i przetworzenie ich w duchu narodowym może ponieść muzykę polską do wyżyn reprezentowanych w muzyce przez takie narodowości jak Francja, Rosja, Niemcy czy Austria. Intuicja artystyczna, poparta niezwykłym talentem, wskazała Karolowi Szymanowskiemu właściwą drogę. Przebył ją w twórczym osamotnieniu, zdobywając gorzką niestety sławę: zasłużone uznanie za granicą przy niemal kompletnym niezrozumieniu w kraju rodzinnym.
Młodość Karola Szymanowskiego
Karol Szymanowski urodził się 6 października 1882 roku w Tymoszówce na Ukrainie, w średnio zamożnej polskiej rodzinie ziemiańskiej. Środowisko, w którym wychowywał się, wybitnie sprzyjało rozwojowi talentu. Cała bliższa i dalsza rodzina Szymanowskich składała się z osób bardzo muzykalnych, toteż muzyka stale rozbrzmiewała w domu rodzinnym Karola. Choroba nogi, której nabawił się w 4. Roku życia uniemożliwiała mu branie udziału w wielu zabawach ruchowych w licznym rodzeństwie. Zainteresowania chłopca koncentrowały się głównie na muzyce i zabawach z nią związanych. Już w dzieciństwie przyswoił sobie najcenniejsze dzieła literatury muzycznej z utworami Bacha, Mozarta i Beethovena na czele. Regularną naukę muzyki rozpoczął mniej więcej w 7. Roku życia pod kierunkiem ojca, potem kontynuował ją uczęszczając do szkoły muzycznej w Elizawetgradzie( obecnie Kirowograd), dokąd cała rodzina przeniosła się na miesiące zimowe. Oprócz wykształcenia ogólnego i umiejętności gry na fortepianie zdobył tam Szymanowski pewne wiadomości z teorii muzyki.
Gdy w roku 1901 przyjechał do Warszawy jako 18-letni młodzieniec, w swej tece kompozytorskiej posiadał już Karol Szymanowski wiele utworów, a wśród nich w parę lat później opublikowane fortepianowe Preludia op.1 Pieśni op.2 do słów Tetmajera oraz słynne Etiudy op.4 na fortepianowe, z których zwłaszcza Etiuda b-moll szybko zyskała uznanie i została później spopularyzowana przez Ignacego Paderewskiego. W tych młodzieńczych utworach wyraźnie daje się odczuć wpływ Chopina i Skrabina.
W okresie pobytu w Warszawie Szymanowski interesował się żywo muzyką Wagnera i Ryszarda Straussa, pomimo że dzieła tych kompozytorów nie były wykonywane- jako „zbyt nowoczesne”. Jedyny nauczyciel kompozycji Szymanowskiego, Zygmunt Noskowski, posiadał już konserwatywne-
jak na owe czasy – poglądy na muzykę. Powstałe w Warszawie kompozycje Szymanowskiego- do których prócz utworów fortepianowych należy Sonata op.9 na skrzypce i fortepian oraz Uwertura koncertowa op.12 na orkiestrę- odznaczają się jednak dużą nowoczesnością. Wśród utworów fortepianowych Szymanowskiego były m.in. Wariacje b-moll i h-moll, a jego pieśni osiągnęły poziom artystyczny niedostępny innym współczesnym kompozytorom polskim.Gdy 6 lutego 1906roku odbył się w Filharmonii Warszawskiej pierwszy koncert członków Spółki Nakładowej, przedstawiający osiągnięcia utalentowanych młodych kompozytorów( Fitelberg, Szymanowski, Różycki i Szeluto), opinia publiczna jednogłośnie wysunęła na pierwsze miejsce Karola Szymanowskiego, odkrywając w nim niezwykły talent. Zainteresowanie było tek duże, że koncert musiano powtórzyć. Wyjazd całej czwórki kompozytorów do Berlina stał się początkiem nowego okresu poszukiwań i eksperymentów w twórczości Karola Szymanowskiego. Do serdecznych przyjaciół Szymanowskiego z okresu warszawskiego należeli obok Grzegorz Fiteberga słynny skrzypek Paweł Kochański oraz wybitny pianista Artur Rubinstein. Odegrali oni ważną rolę w życiu kompozytora.
<
Nieustanna dążność Szymanowskiego do wykształcenia coraz bardziej nowoczesnych środków i doskonalenia techniki kompozytorskiej w duchu najnowszych osiągnięć sprawiła, że w kraju nie uzyskał on takiej popularności, jaką cieszył się Różycki. Po krytycznym okresie lat 1906-08, w którym kompozytor, bywając często w Berlinie i Lipsku, poddał się nieopatrznie wpływom przesadnie nieraz skomplikowanej i przeładowanej polifonią muzyki niemieckiej , znalazł Szymanowski własną drogę. Początkowym jej etapem była II Symfonia B-dur
II Symfonia K. Szymanowskiego jest pierwszym wybitnym dziełem orkiestrowym napisanym nowoczesną techniką przez polskiego kompozytora. Wykonana po raz pierwszy w Warszawie w 1911 r.; spotkała się z zupełnym niezrozumieniem krytyki i publiczności, nie mogącej pogodzić się z jej nowatorskim językiem muzycznym. Inaczej jednak było w Wiedniu, Berlinie i Lipsku, gdzie w parę miesięcy później zyskała bardzo duże uznanie. Szymanowski znalazł się od razu w czołowej grupie awangardowych kompozytorów europejskich.
Pokrewnym dziełem- tak pod względem stylu, jak i formy- jest ukończona w roku 1911 II Sonata fortepianowa Szymanowskiego, również dwuczęściowa. Oba dzieła zyskały duże uznanie za granicą: II Symfonią dyrygował Grzegorz Fitelberg, a II Sonatę fortepianową włączył do swego repertuaru Artur Rubinstein. Jeden z wybitnych wiedeńskich krytyków pisał z entuzjazmem: „ W OBU DZIEŁACH WYPOWIADA SIĘ ZUPEŁNIE ZADZIWIAJĄCY, ORGINALNY I POTĘŻNIE SWĄ MOCĄ PORYWAJĄCY, W POMYSŁY NIEZMIERNIE BOGATY TALENT-ZAPŁODNIONY PRZEZ WSZYSTKIE MOŻLIWE KULTURY MUZYCZNE, A MIMO TO IDĄCY WŁASNYMI DROGAMI...”
W trakcie pisania tych kompozycji powstaje szereg nowych pieśni Szymanowskiego, posiadających duże znaczenie w jego twórczości. Obok powstałego jeszcze w czasach studiów w Warszawie zbiorku pieśni do słów Tadeusza Micińskiego Szymanowski komponuje teraz nowy zbiór, zawierający 6 pieśni do tekstów tego poety. Ponadto powstają dwa nowe zbiory: Barwne pieśni op.22 do słów różnych poetów(głównie niemieckich) oraz Pieśni miłosne Hafiza op.24-zbiór zawierający 6 pieśni do tekstów najwybitniejszego liryka perskiego XIV w.; Mohamedana Hafiza. Z egzotyczną poezją Hafiza zapoznał się Szymanowski w Wiedniu, gdzie przebywał z Fitelbergiem, ówczesnym dyrygentem opery carskiej, w okresie poprzedzającym wybuch pierwszej wojny światowej. Jedynie na lato przyjeżdżał do kraju- do rodzinnej Tymoszówki.
W Wiedniu powstaje też pierwsza, 1-aktowa opera Szymanowskiego pt. Hagith osnuta na tematach biblijnych. Jej bohaterką jest dziewczyna przeznaczona przez kapłanów na ofiarę. Operę tę stworzył Szymanowski w latach 191201 z myślą o wystawieniu jej na scenie wiedeńskiej.
Twórczość Szymanowskiego w okresie pierwszej wojny światowej
W latach poprzedzających wybuch pierwszej wojny światowej Szymanowski wyjeżdżał kilkakrotnie do Włoch, co wywarło znaczny wpływ na jego postawę twórczą. W czasie ostatniej z tych podróży, odbytej wiosną 1914 roku, zawędrował poprzez Sycylię aż do Afryki, skąd wrócił do kraju okrężną drogą przez Rzym, Paryż i Londyn. W Londynie poznał osobiście światowej sławy kompozytora rosyjskiego Igora Strawińskiego w wysoce oryginalny sposób wykorzystująca folklor rosyjski, silnie oddziałała na dalsze kształtowanie się muzycznego stylu Karola Szymanowskiego.
W oddalonej od głównej linii frontu Tymoszówce i w pobliskim Elizawetgradzie, gdzie spędził Szymanowski lata wojny i rewolucji(1914-19), powstał szereg nowych utworów, skomponowanych pod wpływem wrażeń wyniesionych z ostatniej podróży. Dzieła te posiadają coraz wyraźniejsze znamiona nowego stylu, będącego swoistą odmianą impresjonizmu, skojarzonego za zmysłową ekspresją; na jego ukształtowanie silnie działały rozbudzone zainteresowania kompozytora kulturą starogrecką i orientalną- stąd nasycenie kolorystyki wschodnią ornamentyką. Po napisaniu drugiego cyklu Pieśni miłosnych Hafiza op.26 na głos z towarzyszeniem orkiestry, obejmującego 5 nowych pieśni i 3 zaczerpnięte z cyklu pierwszego, przystąpił Szymanowski do tworzenia większego utworu orkiestrowego z udziałem głosu tenorowego i chóru. Utworem tym była III Symfonia, zatytułowana Pieśń o nocy, z tekstem zaczerpniętym ze średniowiecznej poezji perskiej. Powstał a w latach 1914-16, należy ona do najbardziej ekstatycznych i barwnych kompozycji Szymanowskiego, trzymających słuchacza w stałym napięciu, oraz stanowi dalszy etap w rozwoju jego stylu.
Równocześnie z III Symfonią powstają trzy cykle instrumentalnych utworów programowych o zagadkowych tytułach: Matopy, Mity i Maski.
Metopy op.29 to cykl następujących poematów fortepianowych, o tytułach wywodzących się z Odysei Homera :
1. Wyspa syren
2. Kalipso
3. Nauzykaa.
Pomysł powstania tego dzieła pozostaje w związku z pobytem Szymanowskiego w Palermo, gdzie zwiedzając muzeum oglądał greckie metopy( płaskorzeźby przedstawiające sceny mitologiczne).
Mity op.30 są cyklem trzech poematów na skrzypce i fortepian o tytułach:
1. Źródło Aretuzy
2. Narcyz
3. Driady i Pan
Równocześnie z cyklem (1915) powstał Nokturn i Tarantela op.28, utwór również przeznaczony na skrzypce i fortepian.
Maski op.34 to drugi po Matopach cykl programowych utworów fortepianowych. Są one muzyczną parodią trzech wybranych postaci- stąd tytuł Maski. O jakie postacie chodzi mówią nam podtytuły utworu:
1. Szeherezada
2. Błazen Tantris( Tristan, w przebraniu błazna na dworze króla Marka)
3. Don Juana
Z tych trzech cyklów programowych zwłaszcza Mity zdobyły wkrótce szczególne uznanie, jako dzieło nie ustępujące swą wartością czołowym kompozycjom Debussy’ego i Ravela. W Mitach wydobył Szymanowski ze skrzypiec maksimum barwności, stwarzając swój własny, oryginalny styl impresjonistyczny. Pomysł napisania utworów skrzypcowych zawdzięczał Szymanowski długotrwałej przyjaźni łączącej go z wybitnym skrzypkiem polskim Pawłem Kochańskim, z którym spotkał się ponownie w roku 1915 w Kijowie; tutaj- mimo wojny- spędzał zazwyczaj Szymanowski sezony zimowe.
Drugim znakomitym dziełem polskiego kompozytora, rozbrzmiewającym wkrótce na estradach całego świata w wykonaniu, był powstały w roku 1916 I Koncert skrzypcowy.
W dwa lata później również dał Szymanowski dowód swego zainteresowania problemami nowej techniki skrzypcowej, opracowując trzy etiudy Paganiniego na skrzypce i fortepian.
Oprócz Metop i Masek do dzieł fortepianowych powstałych w okresie wojennym należy zbiór 12 etiud op.33 oraz III Sonata fortepianowa, stawiająca niezmiernie duże wymagania techniczne przed wykonawcą. Jest ona, podobnie jak I Koncert skrzypcowy, w zasadzie utworem jednoczęściowym, można w niej jednak wyodrębnić cztery części cyklicznego układu sonaty: allegro, część wolną, scherzo i finał w formie fugi. Podczas gdy I Koncert skrzypcowy ma jeszcze pewien ukryty program poetycki( inspirowany był, jak się okazało, poezją Macińskiego), to III Sonatę fortepianową oraz bezpośrednio po niej skomponowany I Kwartet smyczkowy do programowych utworów nie należały. Ponadto charakterystyczna dla poprzednio napisanych kompozycji dysonansowość ustępuje miejsca brzmieniom łagodniejszym, pomimo że np. III część wspomnianego kwartetu jest politonalna, tj. wykorzystująca równocześnie w poszczególnych głosach różne tonacje.
W omawianym okresie twórczości, przypadającym na lata pierwszej wojny światowej, Szymanowski skomponował również szereg dzieł chóralnych i pieśni; wśród nich 6 pieśni pt. Pieśni muezina szalonego do słów Jarosława Iwaszkiewicza.
Jarosław Iwaszkiewicz podjął się także zadania dostarczenia Szymanowskiemu libretta do planowanej 3-aktowej opery o tematyce egzotycznej pt. Król Roger, z akcją rozgrywającą się na Sycylii w XII w. Postacie występujące w tej operze nie są postaciami historycznymi, lecz- podobnie jak cała fantastyczna jest akcja- tworem poetyckiej wyobraźni autora libretta. Jedną z głównych postaci jest tu Roxana – żona Rogera, władcy Sycylii, która wiedziona instynktownym uczuciem, poddała się wraz z całym dworem królewskim urokowi Pasterza- młodego i pięknego przybysza z Indii, głoszącego nową, uznającą pełnię rozkoszy życia, religię.
Spośród arii opery Król Roger Szymanowskiego- napisanej już po powrocie do Polski i wystawionej 1926 roku w Warszawie, w dwa lata po jej ukończeniu- największą popularność zyskała Pieśń Roxany, często wykonywana również w transkrypcji skrzypcowej.
Król Roger jest ostatnim dziełem Szymanowskiego pozostającym w orbicie jego zainteresowań kulturą wschodnią( arabsko-perską) i antyczną, rozbudzonych pod wpływem przedwojennych podróży na Południe.
Okres <
Niezwykle ważnym wydarzeniem, posiadającym decydujące znaczenie w dalszej twórczości Szymanowskiego, było jego spotkanie się z wybitnym muzykologiem, twórcą polskiej muzykologii, przejawiał się w tym czasie szczególnie głębokie zainteresowanie muzyką ludową, zwłaszcza folklorem podhalańskim. Spotkanie miało miejsce we Lwowie 1920 roku, w parę miesięcy później po powrocie Szymanowskiego do kraju. Profesor Chybiński potrafił zainteresować kompozytora oryginalnością muzyki podhalańskiej, ukazać piękno i entuzjazmem swym wpłynąć na zmianę dotychczasowej postawy Szymanowskiego wobec rodzimej muzyki ludowej. Jako dojrzały i wybitny kompozytor, wkładający najbardziej nowoczesnymi środkami techniki kompozytorskiej, mógł teraz- bez obawy zatracenia oryginalności własnego stylu- kontynuować dzieło Chopina: tworzenie latem muzyki narodowej.
Latem 1921 roku, pomiędzy dwoma podróżami do Ameryki- jakie odbył Szymanowski, ulegając namowom przyjaciół, Artura Rubinsteina i Pawła Kochańskiego- powstaje cykl 5 pieśni do słów Juliana Tuwima pt. Słopiewnie. Zgodnie z charakterem wierszy zawartych w tym cyklu, sięgających do pierwiastków słownych języka polskiego, podejmuje Szymanowski próbę wypracowania jakiegoś prasłowiańskiego stylu muzycznego. Dużą podnietą do eksperymentów w tym zakresie było ponowne nawiązanie kontaktu z przebywającym w Londynie Igorem Strawińskim i poznanie fragmentów jego nowego, jeszcze nie ukończonego baletu pt. Wesele.
Równocześnie jednak coraz bardziej pociągała Szymanowskiego muzyka podhalańska- stąd też powstała myśl napisania baletu o tematyce góralskiej. Od pierwszych projektów tego dzieła, które wyłoniły się już w roku 1921, do jego ukończenia miało upłynąć 10 lat. Nadano mu tytuł Harnasie, a opracowaniem scenariusza baletu zajął się młody krakowski poeta, Józef Mieczysław Rytard( ur. 1899). W trakcie oczekiwania na scenariusz i w czasie pracy nad baletem Karol Szymanowski przebywał często w Zakopanem, gdzie z inicjatywy przyjaciół urządzano dla niego specjalne wieczornice z typowo górska muzyką.
Spośród drobniejszych utworów Szymanowskiego powstają w latach 1922- 23 dwa cykle pieśni: Trzy Kołysanki do słów Jarosława Iwaszkiewicza oraz cykl pełnych wdzięku 20 pieśni do słów Kazimiery Iłłakowicz pt. Rytmy dziecięce, w ujmujący sposób oddających atmosferę zabaw dziecięcych. Następnie trzy lata, na które przypada początek pracy nad baletem Harnasie, przynoszą dwie mizerne wartościowe pozycje: 20 mazurków op.50 na fortepian, jednoczących w sobie chopinowską formę mazurka z podhalańską melodyką i nowoczesną harmoniką oraz obszerną kompozycję na głosy solowe, chór mieszany i orkiestrę pt. Stabat Mater. Jest to głęboko natchnione arcydzieło muzyczne, które mimo nowoczesności stylu i braku cytatów z muzyki ludowej posiada rysy archaiczne i ludowy charakter.
Do drobniejszych utworów z tego czasu należą: 4 tańce polskie( Polonez, Krakowiak, Oberek, Mazurek), skomponowane na zamówienie angielskiego wydawnictwa, 5 pieśni do słów irlandzkiego poety Jamesa Joyce’a oraz nastrojowa Kołysanka op.52, na skrzypce i fortepian. II Kwartet smyczkowy powstał prawdopodobnie nieco później.
W latach 1927-31 nastąpiła dłuższa przerwa w pracy kompozytorskiej Szymanowskiego, spowodowana działalnością organizacyjno- pedagogiczną. Karol Szymanowski zostaje dyrektorem Konserwatorium Warszawskiego, a następnie w roku 1930, po przerwie spowodowanej chorobą, pierwszym rektorem nowo utworzonej Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. W grudniu 1930 roku Uniwersytet Jagielloński nadaje mu godność doktora honoris causa. Walka o unowocześnienie metod nauczania i wzbogacenie repertuaru pedagogicznego dziełami muzyki współczesnej, mająca na celu podniesienie poziomu kultury muzycznej i rozszerzenie horyzontów przyszłych absolwentów uczelni, zabrała wiele drogocennego czasu i sił kompozytora. W okresie tych kilku lat Szymanowski napisał zaledwie parę utworów: Vocalise-Etude na głos i fortepian, 6 pieśni kurpiowskich w opracowaniu na chór mieszany, hymn Veni Creator, skomponowany na uroczystość otwarcia Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie, oraz dwa fragmenty z Litanii do Marii Panny na sopran, chór żeński i orkiestrę. Dobiega również końca praca nad Harnasiami.
<< Harnasie >>
Balet- pantomima Karola Szymanowskiego pt. Harnasie, w którym sola tenorowe i chór mieszany wzbogacając brzmienie symfoniczne potraktowanej orkiestry, składa się w ostatecznej wersji z trzech obrazów zbudowanych z szeregu scen.
Obok dwóch cyklów pieśni kurpiowskich, które są opracowaniem autentycznych kurpiowskich melodii ludowych, balet Harnasie najbliżej związany jest z ludową muzyką. Znaczną większość spotykanych tu melodii zaczerpnął Szymanowski wprost z ludowej muzyki podhalańskiej: cześć została wprowadzona w postaci oryginalnej, część z pewnymi zmianami, pozostały materiał melodyczny jest artystyczną stylizacją. Podczas wieloletniego pobytu w Zakopanem Szymanowski zżył się z ludem podhalańskim, poznał tajniki jego folkloru i w rezultacie stworzył dzieło niezwykle zwarte, pełne temperamentu, w którym w sposób artystyczny ujął typowe cechy muzyki Podhala. Należy ono do najbardziej postępowych dzieł tych czasów i stało się niedościgłym wzorem syntezy ludowego prymitywizmu z nowoczesnością języka muzycznego.
Ostatnie lata
Pierwsze estradowe wykonanie Harnasiów odbyło się w Warszawie w 1931 roku pod dyrekcją Grzegorza Fitelberga. Prapremiera sceniczna miała miejsce w Pradze w cztery lata później. W swej ostatecznej wersji balet zastał wykonany w roku 1936 w Wielkiej Operze Paryskiej, stając się jednym z najpoważniejszych sukcesów artystycznych Szymanowskiego. Niedługo jednak cieszył się nim kompozytor. Wyczerpany nieustannymi podróżami koncertowymi i trawiącą go gruźlicą, zmarł 29 marca 1937 roku w sanatorium w Lozannie. Pierwszym, który na jego trumnie złożył wieniec kwiatów, był Ignacy Paderewski.
Do dzieł ostatnich lat życia Szymanowskiego należy napisana w roku 1932 trzyczęściowa IV Symfonia, tzw. Symphonie concertante , będąca połączeniem formy symfonii i koncertu fortepianowego. Partię fortepianu, traktowanego solowo lub wchodzącego w skład zespołu orkiestrowego, napisał Szymanowski z myślą o sobie jako wykonawcy. Podróże koncertowe po całej Europie, od Madrytu aż po Moskwę , w których występował wykonując partię fortepianową IV Symfonii, przyczyniły się do ugruntowania jego sławy i nieco poprawiły niepomyślną sytuację materialną, w jakiej znajdował się kompozytor w ostatnich latach życia.
Drugim wybitnym dziełem tych lat był oparty na motywach podhalańskich II Koncert skrzypcowy, poświęcony Pawłowi Kochańskiemu, autorowi rozbudowanej, wirtuozowskiej kadencji i pierwszemu wykonawcy tego koncertu w Filharmonii Warszawskiej. II Koncert skrzypcowy Szymanowskiego jest- podobnie jak pierwszy- utworem jednoczęściowym. Forma jego, o schemacie ABACDCECA, wykazuje pewne cechy ronda. Dominuje w nim nastrój pogody i prężnej siły z typową dla naszej muzyki ludowej nutą radości życia.
Ostatnie utwory to skomponowane w 1934 roku 2 mazurki op.62. Twórczość Karola Szymanowskiego zamyka więc- podobnie jak twórczość Chopina – mazurek.
Poglądy Szymanowskiego
Świadectwem poglądów Karola Szymanowskiego na rolę, jaką powinno odegrać dzieło Chopina w kształtowaniu narodowego stylu muzyki polskiej, są jego słowa skierowane do przyszłych pokoleń:
„ Twierdzimy śmiało, iż przy całym bezkrytycznym, religijnym prawie kulcie Chopina, bohatera narodowego, nie był on nigdy w całej pełni zrozumiany jako wielki polski artysta, wskutek czego jego bezcenne dzieło pozostało bezpłodne, pozostało wartością samą w sobie, na marginesie niejako dalszej polskiej twórczości muzycznej. Dzieło zaś wielkiego artysty nie przestaje być wiecznym źródłem żywej, twórczej siły wtedy jedynie, gdy zajmie w narodowej świadomości kulturalnej należnie mu, najzupełniej określone i pozbawione wszelkiego sentymentalizmu miejsce. Bezsprzecznie najbardziej najbardziej istotnym zagadaniem dla przyszłej Młodej Polski w muzyce [...] jest[...] ponowne <
Dziś wiemy, że pierwszym kompozytorem, których sposób twórczy nawiązał do tradycji Chopina i zdołał znaleźć drogę dla muzyki polskiej w gąszczu najrozmaitszych prądów i kierunków współczesnych, był Karol Szymanowski. Jego awangardowa twórczość, nie ustępująca swą wartością dziełom najwybitniejszych twórców epoki, stała się z kolei drogowskazem dla całego nowego pokolenia kompozytorów polskich. Walkę o nową polską muzykę zapoczątkował Szymanowski i - mimo osamotnienia – odniósł wspaniałe zwycięstwo. Dziei niej nastąpił wktótce bujny rowój stosującej najnowocześniejsze środki wyrazu współczesnej muzyki polskiej.