Karol Szymanowski
Karol Szymanowski
Jego dziadek Feliks, był właścicielem Tymoszówki na Ukrainie, gdzie Karol Szymanowski urodził się 3 października 1882 roku.
Ojciec – Stanisław Korwin Szymanowski – odznaczał się wybitną muzykalnością, uczył swoje dzieci muzyki, gry na fortepianie
Matka – Anna z Taubów Szymanowska – pochodziła z uzdolnionej muzycznie rodzinie
Rodzeństwo – Anna, Feliks (pianista), Karol, Stanisława (śpiewaczka), Zofia
Karol Szymanowski – we wczesnym dzieciństwie mieszkał we wsi Orłówce, potem po śmierci dziadka w Tymoszówce. W miesiącach zimowych cała rodzina mieszkała w miasteczku Elizawietgradzie. Karol i Feliks chodzili tam do szkoły realnej, w której w 1900 roku Karol zdał maturę.
W wieku 7 lat (1889 r), Karol rozpoczął regularną naukę muzyki – najpierw u ojca, potem u ciotki Marii, a następnie w szkole Neuhauzów. U Gustawa Neuhauza uczył się teorii muzyki i gry na fortepianie.
1900 – Karol zdaje maturę w elizawietgradzkim gimnazjum.
Kompozycje młodzieńcze Karola:
- Opery: „Złocisty szczyt”, „Roland”
- Utwory fortepianowe i pieśni („dziewięć preludiów op.1, 2 sonaty fortepianowe f – moll, fis – moll, g – moll, szkice do wariacji, sonata skrzypcowa E – dur, pieśni do słów Verlaine’a, Nitzchego, Tetmajera)
Studia w Warszawie
Karol rozpoczyna prywatne studia w zakresie harmonii u Marka Zawirskiego oraz kompozycji i kontrapunktuu Zygmunta Noskowskiego (nie zapisał się do Konserwatorium) Studiował u nich do 1905r. W okresie studiów w swojej twórczości nawiązywał do Chopina, Skriabina, Wagnera i Straussa.
Kompozycje: Wariacje b – moll i Wariacje na temat ludowy polski h – moll
6 lutego 1906 roku w Filharmonii Warszawskiej, Karol Szymanowski po raz pierwszy przedstawił publicznie swoje utwory (pozytywne opinie). Miesiąc później powtórzono koncert warszawski w Berlinie. To wydarzenie kończy pierwszy okres twórczości Szymanowskiego (moment zetknięcia się ze światem muzycznym Berlina)
II okres twórczości – Wpływy muzyki niemieckiej
1906 – 1908 – Szymanowski bywał często w Berlinie i Lipsku. Poznawał muzykę kompozytorów niemieckich, ale w tym czasie szczególny wpływ wywarła na niego twórczość Maksa Regera (bardzo skomplikowany i przeładowany styl polifoniczny). Utwory napisane pod jego wpływem nie przyniosły Szymanowskiemu sukcesów.
1906 – 1907 – powstaje pierwsza symfonia f – moll (dwuczęściowa)
1908 – podróż do Włoch (powstają pieśni „Penthesilera” do słów Wyspiańskiego) Rozpoczyan pracę nad operetką, która nosiła trzy tytuły: „Loteria na mężów”, „Narzeczony 69”, „Główna wygrana” , pisana do tekstu Juliana Krzewińskiego – Maszyńskiego.
1909 – rozpoczyna pracę nad II Symfonią B – dur, która jest w tym okresie twórczości jego szczytowym osiągnięciem(choć po premierze ostra krytyka). Inne kompozycje to II sonata fortepianowa, Romans na skrzypce i fortepian, oraz liczne pieśni.
1911-1912 – koncert kompozytorskie Szymanowskiego w Berlinie Lipsku i Wiedniu.
Od końca 1911 roku okres wiedeński (obejmuje lata poprzedzające pierwszą wojnę światową)
Karol w Wiedniu spędza większą część sezonu koncertowego, a lato i jesień w Tymoszówce.
Okres wiedeński, to najbujniejsze lata jego twórczości. Dużą rolę na jego postawę odegrały dwie podróże do Włoch: 1910 – Rzym, Florencja, Wenecja, 1911 – Sycylia. Na wiele lat Włochy stały się jego duchową ojczyzną . Pomiędzy komponowaniem pieśni (1911 – 1914) Karol Szymanowski pracował nad operą „Hagith” do libretta Feliksa Dormanna.
Lata wojenne
W latach wojennych powstają dzieła w stylu impresjonistycznym. Karol wyjeżdża do Włoch i przez Sycylię dociera do Afryki, potem odbył podróż przez Rzym i Paryż do Londynu, a na końcu powrócił do Tymoszówki. Ostatecznie postanowił zerwać z muzyką niemiecką i przejść do kręgu kultury romańskiej, a przede wszystkim na stronę francuskiej kultury muzycznej. Na zmianę tę wpłynęła pośrednio twórczość Igora Strawińskiego, którego Szymanowski spotkał i osobiście poznał w Lublinie. Szymanowski odkrył swój talent literacki – zaczął pisać i dlatego zaczął skłaniać się do muzyki programowej. W pierwszym roku wojny skomponował cykl 5 nowych „Pieśni miłosnych Hafiaza”.
Od września 1914 roku pracuje nad jednoczęściową III Symfonią „Pieśń o nocy” (symfonia – kantata). Tekst zaczerpnięty z poezji perskiej. Kończy ją w 1916 roku
Podczas pobytu w Kijowie spotyka się ze swoim przyjacielem Pawłem Kochańskim – skrzypkiem. Po tym spotkaniu pracuje nad cyklem utworów skrzypcowych „Mity” („Źródło Aretuzy”, „Narcyz”, „Driady i Pan”). W tym samym czasie Szymanowski komponuje cykl trzech utworów fortepianowych „Metopy”. Wybrał tam 3 tematy z „Odysei” Homera: „Wyspa syren”, „Kalipso”, „Nauzykaa”.
1915 – Szymanowski komponuje cykl trzech utworów fortepianowych „Maski” w stylu impresjonistycznym.
Sierpień 1916 – rozpoczyna pracę nad I Koncertem skrzypcowym
Początek 1917 – Szymanowski przechodzi ciężką szkarlatynę
Lato 1917 – komponuje III Sonatę fortepianową, I Kwartet smyczkowy C – dur (1922 dostaje za niego I nagrodę od Ministra Oświaty) i dwie kantaty „Agawe” i „Demeter” do słów Zofii Szymanowskiej.
Październik 1917 – Szymanowski ostatecznie rozstaje się z Tymoszówką. Cała rodzina zamieszkała w Elizawietgradzie (dwór tymoszowiecki spłonął). W ciągu 2 lat pisze powieść „Efebos”
1918 – rodzi się pomysł napisania opery „Król Roger” jako „sycylijski dramat”. Sporządzenie libretta Karol powierzył swojemu kuzynowi, młodemu pisarzowi Jarosławowi Iwaszkiewiczowi. Pod wpływem opowieści Karola o podróżach po Afryce, Iwaszkiewicz napisał 6 wierszy pt.: „Pieśni muezina szalonego”, do których Szymanowski napisał muzykę.
Powrót do Polski
24 grudzień 1919 – Szymanowski dociera do Warszawy. Panuje tu nadal niechęć do jego kompozycji. Komponuje marsze, a dla Teatru Polskiego w Warszawie napisał mały balecik „Mandragona”
Marzec 1920 – koncerty kompozytorskie w Krakowie i Lwowie. We Lwowie z udziałem siostry Stanisławy i Pawła Kochańskiego. Po koncercie na przyjęciu, Szymanowski pozanje prof., Adolfa Chybińskiego, muzykologa, który z dyrektorem Muzeum Tatrzańskiego – Juliuszem Zborowskim gromadził muzyczny folklor Podhala. Karol odkrywa egzotyczną kulturę muzyczną w swojej ojczyźnie – muzykę podhalańską – jest to jego pierwsze zetknięcie z muzyką tego regionu.
1920 – pierwsza podróż do Ameryki przez Londyn. Tam poznaje Sergiusza Diagilewa. To spotkanie spowodowało u Szymanowskiego narodzenie się pomysłu napisania baletu. Szymanowski wyjeżdża do Ameryki, ale ten wyjazd nie przyniósł mu rozgłosu. Szymanowski zwiedza Florydę i Kubę.
Okres narodowy – najważniejszy okres w jego twórczości
Maj 1921 – powrót z Ameryki. W Londynie spotyka się z Igorem Strawińskim i pod jego wpływem jego dzieł postanawia związać swoją muzykę z polską muzyką ludową.
Czerwiec 1921 – powrót do kraju. Powstaje kilka piosenek pt: „Słopiewnie” do słów Juliana Tuwima.
Jesień 1921 – podróż do Ameryki – po powrocie udaje się do Zakopanego, aby zbierać Materiały do baletu.
1922 – Paryż – z Paryżem wiąże się powstanie „Stabat Mater”
sierpień 1922 – odtąd zaczynają się zakopiańskie pobyty
lata 1922/1923 – powstaje zbiór 20 pieśni „Rymy dziecięce” do słów Kazimiery Iłłakowiczówny
1923 – Szymanowski zabrał się do komponowania, ale praca przeciągnęła się aż o 1931 roku. Podczas tworzenia baletu „Harnasie”, Szymanowski pisał też mazurki.Powstało 20 mazurków (op.50)
Dojrzałość artystyczna – kilka lat po I wojnie światowej
Charakterystyczne dla jego twórczości staje się nawiązywanie do Fryderyka Chopina
1925 – Szymanowski napisał muzykę do 5 – aktowego dramatu „Kniaź Patiomkin” Tadeusza Micińskiego
styczeń 1925 – Szymanowski ulega urokowi średniowiecznej sekwencji wielkopostnej, mówiącej o cierpieniach Matki Bożej u stóp krzyża. Tak powstaje „Stabat Mater”
1926 – Szymanowski napisał do zbiorów tańcó różnych narodów „Cztery tańce polskie” na fortepian (mazurek, krakowiak, oberek, polonez)
12 czerwca 1926 – premiera „Króla Rogera” w Warszawie.
Działalność nauczycielska i wychowawcza
W końcu 1926 r. Szymanowski otrzymał propozycję objęcia stanowiska dyrektora Warszawskiego Konserwatorium. Początkowo nie chce jednak od marca 1927 Karol Szymanowski rozpoczyna działalność nauczycielską.
Koniec 1928 – wyjeżdża na kurację do Edlach w Austrii
Marzec 1929 – wykonanie pierwszego obrazu „Harnasi”. Szymanowski wraca do pracy w Konserwatorium a po kilku miesiącach podaje się do dymisji. Po rezygnacji z pracy w Konserwatorium wyjeżdża na badania do Wiednia, gdzie dowiaduje się o tym, że jest chory na gruźlicę. Wyjeżdża na leczenie do sanatorium „Guardaval” w Szwajcarii, do Davos i tam przebywa ok. 10 miesięcy. Pisze broszurkę „Wychowawcza rola kultury muzycznej w społeczeństwie”.
Listopad 1930 – Karol Szymanowski objął urząd rektora Wyższej Szkoły Muzycznej
Grudzień 1930 – Uniwersytet Jagielloński nadał mu tytuł honoris causa
1931 – ukończył balet „Harnasie”
luty 1932 – po wcześniejszym złożeniu dymisji przestał pełnić obowiązki rektora i już nigdy nie wrócił do pracy pedagogicznej.
Ostatnie lata
Powraca do Zakopanego, do willi „Atma”
1932 – kończy „Pieśni kurpiowskie” na głos z fortepianem. Powstaje IV Symfonia, tzw: Symphonie concertatre – symfonia koncertująca.
W czerwcu 1932 – Szymanowski wyjeżdża do Paryża i bierze tam udział w festiwalu muzyki polskiej zorganizowanym przy pomocy Paderewskiego.
Październik 1932 – wystawia „Króla Rogera” z wielkim powodzeniem
Od 1933 zaczyna swoją działalność koncertową w Europie, jako pianista
Koniec 1934 r – powstają dwa ostatnie dzieła Szymanowskiego – dwa Mauzki (skomponował je dla Sir Wiktora Cozaleta. Ich pierwsze wykonanie przez samego kompozytora odbyło się na prywatnym koncercie w domu Cezaleta.
11 maja 1934 – Praga – wykonanie baletu „Harnasie”
listopad 1936 – Szymanowski wyjeżdża na kurację do Francji o Grasse. Zamierzał rozpocząć pracę nad nowym baletem „Powrót Odyseusza”
marzec 1937 – do Grasse na wezwanie Szymanowskiego przyjeżdża sekretarka Leonia Gradstein, która zorganizowała wyjazd kompozytora i zawiadomiła rodzinę o stanie zdrowia Karola. Najpierew przywieziono go do Cannes, stamtąd do sanatorium w Lozannie – sanatorium dokt. Dufour. Gruźlica jednak zniszczyła zupełnie tkankę płucną i gardło
29 marca 1937 roku 15 minut po północy Karol Szymanowski zmarł. Była przy nim siostra Stanisława. Pogrzeb urządzono na koszt państwa. Jako pierwszy wieniec kwiatów złożył Paderewski. Zabalsamowane zwłoki kompozytora przewieziono do Warszawy, gdzie odbyła się część uroczystości żałobnych. Serce kompozytora miało spocząć obok serca Chopina w kościele św, Krzyża, ale niestety spłonęło ono podczas powstania Warszawskiego. Trumnę ze zwłokami przewieziono do Krakowa i tam 7 kwietnia 1937 r. złożono w Krypcie Zasłużonych na Skałce.