Rehabilitacja, co to takiego?

Rehabilitacja. Jest prawie tak stara jak ludzkość. Zasady i metody stosowane obecnie w leczeniu usprawniającym mają wiekowe tradycje. W czasach współczesnych, w których podziwiamy wspaniałe osiągnięcia naukowe, zwłaszcza w dziedzinie techniki, często zapomina się o tym, że na całokształt tych osiągnięć składa się doświadczenie lat, a nawet wieków.

Rehabilitacja w swym obecnym ujęciu i formie organizacyjnej stanowi niewątpliwie nowy kierunek działania i postępowania w dziedzinie ochrony zdrowia oraz rozwijania i utrzymywania jak najlepszej sprawności fizycznej człowieka.

Natomiast co oznacza słowo rehabilitacja? Otóż rehabilitacja pochodzi od łacińskiego zwrotu habilitas oznacza zręczność, sprawność a przedrostek re oznacza zwrotność, zwrotu rehabilitas używali Anglosasi po I wojnie światowej. Rehabilitacja jest procesem medyczno społecznym, który dąży do zapewnienia osobom niepełnosprawnym godziwego życia w poczuciu pożyteczności społecznej i bezpieczeństwa społecznego oraz zadowolenia. Rehabilitacja plasuje się obecnie w III fazie leczenia, przy czym za I fazę uważano rozpoznanie, a II fazą było samo leczenie. W zależności os wieku osób poszkodowanych, czy była to młodzież i dzieci, czy też wiek produkcyjny zróżnicowały się również kierunki rehabilitacji na: medyczną, zawodową i społeczną. Natomiast u większości osób rehabilitacja ma charakter leczenia funkcjonalnego, tj. stosowania ćwiczeń ruchowych we wszystkich ich odmianach, których celem jest poprawienie funkcji niesprawnego narządu ruchu. Często leczenie to łączy się z zabiegami fizykoterapeutycznymi i terapią zajęciową. Rehabilitacja funkcjonalna jest najczęstszą odmianą stosowaną w lecznictwie. Wiąże się ona zawsze z leczeniem podstawowym, bądź zachowawczym, bądź chirurgicznym. Po ukończeniu leczenia większość chorych wraca do swych normalnych zajęć codziennych i zawodowych.

Realizacja zespolonej rehabilitacji przekracza możliwości lekarza, który prowadzi leczenie chorego. Potrzebuje on pomocy fachowej, której udziela mu tzw. Zespół rehabilitacyjny. Jest to grupa specjalistów medycznych i paramedycznych, w skład której wchodzą:

1. Lekarz specjalista w rehabilitacji. Steruje on całością pracy zespołu i odpowiada za nią.
2. Pielęgniarka. Stale przebywa z pacjentem, towarzyszy mu w wykonywaniu codziennych czynności.

3. Magister rehabilitacji ruchowej. Prowadzi leczenie ruchem (kinezyterapia), a więc ćwiczenia indywidualne i grupowe, gry i zabawy, jak również zajęcia sportowe.

4. Technik fizjoterapii. Jest absolwentem MSZ i ma wyszkolenie w kinezyterapii i fizykoterapii. Może on być zatrudniony w obu tych dziedzinach. Kilu techników fizjoterapii może pracować bądź pod kierunkiem magistra rehabilitacji ruchowej, bądź bezpośrednio lekarza.

5. Terapeuta zajęciowy (ergoterapeuta). Zatrudnia chorych dobraną pracą w zależności od potrzeb leczniczych chorego. Chory wykonuje zadane zajęcia w łóżku, lub na oddziale terapii zajęciowej. Terapia zajęciowa nie tylko wypełnia czas choremu, ale jest tak ujęta, że uzupełnia ćwiczenia gimnastyki leczniczej.

6. Asystent socjalny. Jest łącznikiem między chorym, a jego środowiskiem (rodzina) i zakładem pracy. Poznaje on warunki bytowe, społeczne i zawodowe chorego i dostarcza cennych wskazówek dla ustalenia programu rehabilitacji chorego.

7. Instruktor pracy zawodowej. W rozpatrywaniu możliwości przeszkolenia w nowym zawodzie pomaga znawca zawodów. Przewidywanie przyszłości zawodowej już w czasie leczenia jest ważne, np. dla doboru rodzaju zabiegu chirurgicznego, sposobu zaopatrzenia ortopedycznego, jak w ogóle dla wytyczenia całości programu rehabilitacji.

8. Technik ortopedyczny. Wszelkie zaopatrzenie ortopedyczne jest dla wielu chorych koniecznym warunkiem ich rehabilitacji. Lekarz przypisuje je, a technik dopilnowuje strony zaopatrzenia.

9. Pedagog socjalny. Niezbędny przy rehabilitacji dzieci, w ośrodkach, które posiadają własne przedszkola i szkoły. Dzięki pedagogom dzieci mają podczas leczenia zapewnioną normalną naukę.

Im lepsze wykształcenie zdobędzie dziecko, tym łatwiej poradzi sobie w życiu ze swym upośledzeniem fizycznym.

W ogólnie pojętym zagadnieniu rehabilitacji zawierają się trzy kierunki: kinezyterapia, fizykoterapia, masaż.

Kinezyterapia obejmuje całość zagadnień związanych z leczeniem ruchem. Podstawą jej są ćwiczenia o charakterze leczniczym, czyli gimnastyka lecznicza. Ruch jako środek leczniczy ma zdolność oddziaływania na wszystkie narządy naszego organizmu. Głównym wskazaniem do zastosowania ruchu jako środka leczniczego jest stwierdzenie upośledzenia sprawności fizycznej, jeśli jest to możliwe w danym schorzeniu, lub maksymalnej sprawności fizycznej w przypadkach schorzeń przewlekłych i pozostawiających pewne zmiany nieodwracalne. Kinezyterapia jest podstawą rehabilitacji leczniczej. W całokształcie procesu rehabilitacyjnego chorego kinezyterapia jest zazwyczaj tą fazą leczenia usprawniającego, która przez przywrócenie choremu sprawności fizycznej daje podstawy do dalszej rehabilitacji, tj. zawodowej i społecznej.

Fizykoterapia natomiast, jest działem lecznictwa, w którym stosuje się występujące w przyrodzie naturalne czynniki fizyczne, takie jak czynniki termiczne, promieniowanie Słońca oraz czynniki fizyczne wytworzone przez różnego rodzaju urządzenia. Do fizykoterapii zalicza się również niektóre działy leczenia uzdrowiskowego np. balneoterapię i klimatoterapię.

W rehabilitacji stosuję się najczęściej masaż leczniczy, którego używa się w celach poprawy ogólnej kondycji& tkanek, złagodzenia bólu. Spośród wielu rodzajów masaży w rehabilitacji wykonuje się masaż klasyczny, w którym zawarte są podstawowe klasyczne techniki masażu, oraz niekiedy masaż segmentarny, gdzie technika jest bardziej skomplikowana i odnosi się do oddziaływania na konkretne obszary ustroju ludzkiego.

W krajach Unii Europejskiej nie ma jednej definicji niepełnosprawności, często nawet w jednym kraju używa się kilku różnych. Każdy kraj Unii ma również własny system orzekania o niepełnosprawności. Dlatego osoba, która w jednym z państw członkowskich uznawana jest za osobę z niepełnosprawnością, w innym kraju mogłaby nie otrzymać prawnego statusu osoby niepełnosprawnej. Ponadto w wielu krajach Unii funkcjonuje kilka definicji "niepełnosprawności" używanych do różnych celów, np. rehabilitacji społecznej, rehabilitacji zawodowej i zatrudnienia, opieki medycznej, edukacji. Niepełnosprawność nie jest już rozumiana tylko jako skutek choroby czy urazu. Jest ona przede wszystkim rezultatem barier, na jakie napotyka w społeczeństwie osoba z niepełnosprawnością. Wyróżniamy dwa modele niepełnosprawności: medyczny i społeczny. Model medyczny traktuje problemy, na jakie napotykają osoby z niepełnosprawnością, jako bezpośrednią konsekwencję ich choroby czy uszkodzenia. Model społeczny jest wtedy gdy niepełnosprawność powstaje wskutek ograniczeń doświadczanych przez osoby nią dotknięte, takich jak indywidualne uprzedzenia, utrudniony dostęp do budownictwa użyteczności publicznej, niedostosowany system transportu, segregacyjna edukacja, rozwiązania na rynku pracy wyłączające z niego osoby niepełnosprawne. W porządkowaniu terminów związanych z niepełnosprawnością najważniejszą rolę odgrywa Światowa Organizacja Zdrowia. Od dłuższego czasu trwają również starania, by stworzyć jedną definicję "niepełnosprawności" lecz jeszcze taka nie powstała. Tak jak nie istnieje jedna definicja niepełnosprawności, tak również kraje członkowskie Unii w różny sposób rozwiązują problem orzekania o niepełnosprawności. Na przykład w Niemczech stopień niepełnosprawności danej osoby określa się według skali obniżenia sprawności funkcjonalnej organizmu, od 20% do 100%. Za osobę niepełnosprawną ciężko poszkodowaną. uznaje się tam osobę, której obniżenie funkcjonalnej sprawności organizmu wynosi przynajmniej 50%, niezależnie od konsekwencji w sferze zawodowej. We Francji specjalne komisje działające na poziomie departamentów orzekają o trzech stopniach niepełnosprawności: lekkim, umiarkowanym i znacznym. W Hiszpanii ocenia się zdolność do pracy osób z niepełnosprawnością i ustala stopień jej obniżenia. Do celów zatrudnienia za osobę niepełnosprawną uznaje się tam osobę, której zdolność do pracy została obniżona przynajmniej o 33%.
Niezbędną jednak rzeczą jest system wsparcia dla osób niepełnosprawnych
Na świecie żyje około 500 ml ludzi niepełnosprawnych, a w Polsce, co siódmy obywatel to osoba w jakimś stopniu niepełnosprawna. Są wśród nich dzieci, młodzież, dorośli. Z osobami niepełnosprawnymi mamy coraz częstszy kontakt w naszym codziennym otoczeniu, na ulicy a także w szkole. Każdy z nas może kiedy dołączyć do wiata niepełnosprawnych. Niepełnosprawność jest wynikiem wypadków, chorób, oraz wad wrodzonych, stanowi wyzwanie, barierę i przeszkadza w wykonywaniu zadań życiowych. Osoby niepełnosprawne często doświadczają poczucia zależności, gdy inni muszą im pomagać, lub zupełnie wyręczać ich w czynnościach codziennych takich jak jedzenie, kąpanie, czy toaleta. Przed wieloma osobami stoją nadal ograniczenia architektoniczne, lub transportowe, a także trudności w przekształcaniu informacji werbalnych i niewerbalnych i w formułowaniu odpowiedzi. Musimy ich w tym wspierać, dowartościowywać, sprawić by czy czuli się potrzebni, kochani i niezbędni. Ludzie niepełnosprawni doświadczyć mogą kłopotów w relacjach społecznych, w rezultacie ignorowania ich, odrzucania lub bardziej subtelnego unikania ich przez osoby w pełni sprawne. Odwracanie oczu, sztuczny brak powagi, oraz niezręczne milczenie osób pełnosprawnych powoduje deformację interakcji społecznych. Uprzedzenia lub dewaluowanie w sensie społecznym prowadzi do poczucia obniżonej własnej wartości, bezsilność, z którą trzeba się mierzyć w trakcie interwencji systemów wsparcia. Nie możemy przechodzić obojętnie koło osób, które na pierwszy rzut oka widząc, że bardzo potrzebują naszej pomocy. Niekiedy wystarczy dobre słowo, uśmiech lub podanie torby z zakupami. W świecie wprowadzono systemy, które wspierają osoby upośledzone. Jednym z pomysłów na polepszenie ich życia jest zorganizowanie grupy ludzi, którzy społecznie działają na rzecz chorych. Pracownicy socjalni i inne osoby stanowiące zespoły rehabilitacyjne pomagają przystosować się ludziom niepełnosprawnym do życia. Starają się, aby móc nastawić takie osoby na problemy, z którymi spotykać się będą w relacjach społecznych w obrębie własnej rodziny i społeczności. Programy rehabilitacyjne muszą uwzględniać problemy stygmaty i jej wpływu, umożliwiać klientom dawanie sobie rady z własnymi odczuciami, oraz wypracowywanie efektywnych metod radzenia sobie z piętnem, jakim są oni naznaczeni. Aby móc pomóc osobom niepełnosprawnym należy zapoznać się z ich życiem, poznać środowisko, w którym przebywają. Należy zaplanować pracę, która wspierać będzie odpowiednio do potrzeb i potencjału tego środowiska, oraz pomocy społecznej, aby realizować wyznaczone sobie zadania i potrafić realnie oceniać uzyskane efekty. Najważniejsze jest przygotowanie do pierwszego etapu pracy, czyli do rozpoznania środowiska. Przygotowanie to powinno obejmować wiedzę i umiejętności w zakresie stawiania pełnej diagnozy środowiskowej. Systemem wsparcia w ostatnich latach stało się - wsparcie społeczne. Wsparcie jest określane jako szczególny sposób i rodzaj pomocy udzielanej poszczególnym osobom i grupom głównie w celu mobilizowania ich sił, potencjału i zasobów, które zachowali, aby mogli, sami sobie radzić ze swoimi problemami. Identycznie do tego, wsparcie udzielane osobom kalekimi im rodzinom polega na stosowaniu takich form pomocy, aby przez wykorzystanie istniejących i zachowanych sprawności wskazać najbardziej optymalną możliwość samodzielnego, aktywnego i twórczego życia. W zależności od udzielanego wsparcia, dzielimy je na: wsparcie informacyjne, wsparcie emocjonalne, wsparcie materialne (rzeczowe, finansowe), wsparcie przez świadczenie usług, wsparcie rozwoju. Wsparcie informacyjne - polega na dostarczaniu człowiekowi z ograniczoną sprawnością lub jego rodzinie informacji: o fakcie zaistnienia niepełnej sprawności. Informuje o możliwościach jej ograniczenia, kompensowania, przeciwdziałania, możliwościach i sposobach leczenia i rehabilitacji. Uczy możliwości dalszego życia z tym problemem. Zawiadamia o przyszłych uprawnieniach, o instytucjach, w których może uzyskać różne formy pomocy dotyczące problemów osoby niepełnosprawnej i jej rodziny. Oznajmia, że istnieją ludzie, którzy mieli i mają podobne problemy i z którymi można nawiązać kontakty w celu wzajemnych świadczeń. Innym rodzajem wsparcia jest wsparcie emocjonalne. Jest to bardzo ważny rodzaj wsparcia potrzebnego osobie niepełnosprawnej i jej rodzinie. Wynika to z silnych przeżyć emocjonalnych, załamania, rozpaczy, jakie mogą towarzyszyć utracie sprawności lub urodzeniu niepełnosprawnego czy upośledzonego dziecka. Osoba niepełnosprawna lub członkowie rodziny przeżywają kryzys psychiczny, nie są wstanie sobie z nimi poradzić i wymagają działania podtrzymującego, obecności innych osób, życzliwego zrozumienia, wysłuchania i pokrzepienia. Obawy o przyszłość, które pojawiają się w refleksji i w lękach osób niepełnosprawnych i ich rodzin, wskazują nam na potrzebę wsparcia emocjonalnego ze strony tych, którzy "to najgorsze" mają za sobą Rodziny, które mimo choroby i razem z nią uzyskały jakiś sukces radzą sobie w codziennym życiu, mają przyjaciół, pomagają innym. I najlepiej zdecydowanie lepiej niż wszyscy inni, którzy nie mieli takich doświadczeń, rozumieją przeżywane problemy. Są to osoby z grup samopomocy, stowarzyszeń osób niepełnosprawnych, stowarzyszeń rodzin osób niepełnosprawnych. Kolejną pomocą jest wsparcie materialne - oparte jest ono na tradycyjnych formach udzielanej pomocy, dostarczaniu środków materialnych: finansowych, różnego rodzaju darów (odzież, opał, wyposażenie mieszkania i sprzęt gospodarczy) ułatwiających codzienną aktywność osoby z ograniczoną sprawnością. Przekazywane są także dary w formie sprzętu ortopedycznego, wózek inwalidzki, sprzęt do ćwiczeń usprawniających. Innym rodzajem niesionej pomocy jest wsparcie przez świadczenie usług-niepełnosprawność często stwarza trudności w wykonywaniu poszczególnych czynności codziennego życia, z którymi osoby nie radzą sobie częściowo i wówczas potrzebna jest pomoc lub nie radzą sobie w ogóle wówczas trzeba je w tym wyręczyć. Dotyczy to prac domowych (np. większe porządki) a także czynności poza domem (np. załatwianie spraw w urzędzie, na poczcie pomoc w wychodzeniu do kościoła, na spacer) taka pomoc w formie usług nieodpłatnych lub odpłatnych umożliwia osobom niepełnosprawnym w miarę normalne funkcjonowanie, zwiększa ich poczucie bezpieczeństwa oraz ogranicza troski i zagrożenia codziennego życia. Wsparcie rozwoju jest to wsparcie bezpośrednio ukierunkowane na rozwój osoby niepełnosprawnej np. wyrównanie szans związanych z nauką. Może to być pomoc kolegów, nauczycieli świadczona dzieciom i młodzieży uczącym się w szkole lub pobierającym indywidualną naukę w warunkach domowych. Może to być wsparcie służące wyrównywaniu szans w zakresie wypoczynku, aktywności ruchowej (wspólne wakacje integracyjne). Bardzo ważnym elementem wsparcia będzie wspieranie rozwoju społecznego, odpowiedzialności za innych i pomocy na rzecz innych. Ważną rolę w tym zakresie spełnia uczestnictwo w grupach samopomocy. Pierwsza faza uczestnictwa polega na korzystaniu ze wsparcia osób, które tworzą tę grupę. Możliwość rozwoju polega na tym, że z czasem osoba z "odbiorcy" staje się również "dawcą" wsparcia i świadczy je na rzecz innych, słabszych fizycznie i psychicznie. Dotyczy to też sytuacji, kiedy "biorca" sam z czasem bazuje na własnych sukcesach i porażkach, wspiera osoby, które są we wczesnej fazie choroby i doświadczają związanych z nią dolegliwości, zagrożeń i konsekwencji. Praca z osobami niepełnosprawnymi nie zawsze musi nam się kojarzyć z pomocą ze strony osób w pełni sprawnych, przykładem takiego rozwiązania jest działanie osób niepełnosprawnych na rzecz podobnym sobie czyli "samopomoc". Osoby znajdujące się w podobnej sytuacji, podejmuję działanie mające na celu promowania, podtrzymywania, przywracania dobrego funkcjonowania i prawidłowych relacji w społeczeństwie. W działaniach tych kluczowe znaczenie ma mobilizacja ludzkiej aktywności, czyli kształtowanie postaw radzenia sobie z własnymi problemami, z pomoc innych. W ideologii grup samopomocowych najważniejsza jest wiara we własne siły oraz propagowanie rozwiania własnych możliwości przez członków tych grup. Ważną Formą wsparcia z osobami niepełnosprawnymi jest na pewno terapia zajęciowa, jedna z najstarszych form rehabilitacji. W zmieniającej się obecnie się sytuacji politycznej, rehabilitacja staje się "gałęzią" gospodarki. Podobnie jak w krajach zachodnich, nakłady na rehabilitacje zmniejszają wielokrotnie wydatki z budżetu państwa na pomoc społeczną. Tak, więc myślenie społeczne, które w skrócie można by nazwać "ochroną podatników", polega na zwiększeniu wydatków na rehabilitację. Im lepiej zrehabilitowany pacjent, tym mniej trzeba środków na jego opiekę. Z tych założeń wychodzi m.in. koncepcja Warsztatu Terapii Zajęciowe. Osoby z I i II grupą inwalidzką ze wskazaniem "żadna praca", do niedawna nie miały szansy na egzystencję społeczną. Istniejący w Polsce system nauczania zakłada oświatę powszechną. Chcąc sprostać tym konstytucyjnym wymogom w stosunku do dzieci z ciężkimi kalectwami, wprowadzono przed laty nauczanie indywidualne. Ma ono, niestety, liczne wady. Rzadkie wizyty nauczyciela powodują gorsze przygotowanie ucznia. Brak kontaktu z rówieśnikami i przeżyć, które można by określić "stresem szkolnym" powoduje, że absolwenci ósmych klas nie mogą sobie później poradzić nawet w inwalidzkiej szkole zawodowej. Kiedy młody człowiek kończy 16 lat, przestaje praktycznie interesować oświatę i służbę zdrowia. Rodzina również traci zapał do niesienia pomocy. Pozostaje opieka społeczna z zasiłkiem umożliwiającym wegetację. Tak było do niedawna. Obok podstawy prawnej, zabezpieczono środki na tą działalność, niezależne od budżetu państwa. Państwowy Fundusz Osób Niepełnosprawnych okazał się niesamowitym dobrodziejstwem dla osób niepełnosprawnych, na podkreślenie zasługuje fakt, że po raz pierwszy w historii Polski dano równe szansę osobom z najcięższymi kalectwami. W wielu przypadkach osób niepełnosprawnych jest tak, że cała opieka nad nimi spoczywa na najbliższych np. rodzicach. Należy liczyć się z tym że gdy oni nie będą mogli pomóc, to życie takiego człowieka praktycznie się zakończy... Każdy człowiek dąży do zaspokojenia swoich potrzeb i to nie tylko fizycznych, ale też i emocjonalnych. Osoby niepełnosprawne niczym się od nas nie różnią. Również i oni mają nadzieje na odnalezienie swojej miłości i dopełnienia... Ale nadmierna opiekuńczość, troskliwość ze strony najbliższych może sprawić że cały świat takiej osoby będzie ograniczony do własnego domu, przez co nie mają szansy, aby być wśród ludzi i nawiązać znajomości. Dlatego tak bardzo ważne jest aby niepełnosprawna osoba miała szansę na maksymalną aktywność i samodzielność, tak - aby nie rozczulać się nad tym co straciło, lecz cenić to, co się ma, to co się może, to że w ogóle się żyje!!! Rodzice nie powinni przez cały czas "asystować" dziecku. Ono musi bywać i szukać pomocy wśród rówieśników. Dlatego należy namawiać osoby niepełnosprawne by wyjeżdżały na turnusy rehabilitacyjne, na których opiekunami są pełnosprawni ochotnicy -najczęściej młodzież. Według mnie osoby niepełnosprawne powinny być traktowane tak by nie odczuwały znaków swej choroby. Powinny mieć możliwości uczestnictwa w życiu społecznym i dostępu do różnych usług, jak my. Powinny mieć dostęp do specjalistycznych usług i świadczeń koniecznych ze względu na ich niepełnosprawność. Usługi specjalistyczne obejmują: opiekę zdrowotną, specjalistyczne możliwości kształcenia, selektywne przeszkolenie do pracy i umieszczanie na stanowiskach pracy, odpowiednie możliwości mieszkaniowe i opiekę w miejscu pobytu, bezpieczeństwo finansowe, oraz możliwości korzystania z rekreacji i czasu wolnego.