Rozstrzyganie sporów o właściwość organów administracyjnych

Właściwość sądu administracyjnego to zakres spraw przekazywanych mu do rozpoznania i rozstrzygnięcia w postanowieniu sądowo – administracyjnym. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi nie przewiduje właściwości umownej, czyli strony nie mogą się umówić na piśmie o poddanie sądowi administracyjnemu pierwszej instancji, który według ustawy nie jest miejscowo właściwy sporu już wynikłego lub sporów mogących wyniknąć w przyszłości z oznaczonego stosunku prawnego.
Właściwość sądu administracyjnego jest właściwością rzeczową i właściwością miejscową.
Właściwość rzeczowa organów administracji publicznej oznacza, że na ten organ został nałożony obowiązek załatwiania określonych spraw. Właściwość rzeczowa jest ustalana na podstawie przepisów materialnego prawa administracyjnego.
Po ustaleniu właściwości rzeczowej organu administracji publicznej należy ustalić czy organ jest właściwy miejscowo do załatwienia sprawy. Ustalenie właściwości miejscowej polega na sprawdzeniu, czy sprawą powinien zajmować się organ administracji publicznej działający na określonym obszarze.
Zasady ustalania właściwości miejscowej:
-w sprawach dotyczących nieruchomości właściwy jest ten organ administracji, na którego terenie działania znajduje się nieruchomość,
-w sprawach dotyczących prowadzenia zakładu pracy właściwy jest ten organ, na którego terenie działania zakład pracy jest, był lub ma być prowadzony,
-w innych sprawach –właściwy jest ten organ, na terenie którego mieszka lub ma siedzibę strona lub jedna ze stron postępowania administracyjnego,
-jeżeli nie można ustalić właściwości miejscowej w wyżej opisany sposób, to sprawa należy do organu właściwego dla miejsca, w którym nastąpiło zdarzenie powodujące wszczęcie postępowania albo w razie braku ustalenia takiego miejsca –do organu właściwego dla obszaru dzielnicy Śródmieście w Warszawie
Rozstrzyganie sporów o właściwość należy do kompetencji organów administracyjnych:
1) między organami jednostek samorządu terytorialnego – sad administracyjny
2) między kierownikami służb inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających imieniu własnym lub imieniu starosty – starosta
3) między organami administracji zespolonej w jednym województwie – wojewoda
4) między organami jednostek samorządu terytorialnego różnych województwach sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej – minister właściwy do spraw administracji publicznej
5) między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach – minister właściwy do spraw administracji publicznej
6) między wojewodą a organami administracji nie zespolonej – minister właściwy do spraw administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą
7) między organami administracji publicznej – wspólny dla nich organ wyższego stopnia a w razie braku takiego organu – minister właściwy do spraw administracji publicznej
8) między organami administracji publicznej gdy jednym z nich jest minister – Prezes Rady Ministrów

Przyjęto regułę, iż organem właściwym do rozstrzygnięcia sporów o właściwość jest organ bezpośredniego wyższego stopnia wspólny dla organów pozostających sporze. Spory o własność między organami jednostek samorządu terytorialnego a terenowymi organami administracji rządowej oraz między organami jednostek samorządu terytorialnego samorządowymi kolegiami rozstrzyga Naczelny Sąd Administracyjny.
Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzyga spory na wniosek. Podmioty uprawnione do wystąpienia z wnioskiem rozstrzygnięciu sporu określa przepis art.22 3 KPA. Zgodnie z tym przepisem z takim wnioskiem może wystąpić:
a) strona (postępowania administracyjnego)
b) organ jednostki samorządu terytorialnego lub inny organ administracji publicznej pozostający w sporze
c) minister właściwy do spraw administracji publicznej
d) minister sprawiedliwości – Prokurator Generalny
e) Rzecznik Praw Obywatelskich
Naczelny Sąd Administracyjny rozstrzyga spór postanowieniem przez wskazanie organu właściwego do rozpoznania sprawy. Na postanowienie to nie służy zażalenie.
Zgodnie z art.199¹ KPC sąd nie może odrzucić pozwu z tego powodu, że do rozpoznania sprawy właściwy jest organ administracji publicznej lub sąd administracyjny, jeżeli organ administracji publicznej lub sąd administracyjny uznał się w tej sprawie za niewłaściwe. W obecnym stanie prawnym nie może, zatem powstać spór o właściwość między organem administracji publicznej a sądem powszechnym oraz spór o właściwość między sądem powszechnym a sądem administracyjnym, co jest rozwiązaniem wadliwym.
Przysługiwanie organowi administracji publicznej właściwości do rozpatrzenia sprawy i wydania decyzji nie przesądza jeszcze jaki konkretnie organ administracji będzie mógł załatwić sprawę. O zdolności organu administracji publicznej do prowadzenia postępowania w określonej sprawie decyduje też brak okoliczności uzasadniających wyłączenie organu od załatwienia tej sprawy.
Rozstrzyganie sporów o właściwość między organami administracji publicznej a sądami powszechnymi rozstrzyga Kolegium Kompetencyjne przy Sądzie Najwyższym. W skład kolegium wchodzi 3 sędziów SN oraz przedstawiciele ministra sprawiedliwości oraz ministra zainteresowanego ze względu na przedmiot sprawy. Z wnioskiem rozpatrzenie sporu mogą wystąpić:
- organ administracji publicznej
- strona
- minister sprawiedliwości
- prokurator generalny
Wniosek kieruje się do Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego a on zawiadamia o tym ministra sprawiedliwości i ministra zainteresowanego przedmiotem sprawy oraz Prokuratora
Generalnego. Rozstrzygnięcie KK nie podlega zaskarżaniu, jest ostateczne.