Popyt, Podaż, Równowaga rynkowa

Popyt
Popyt ? ilość dobra, jaką nabywcy gotowi są zakupić przy różnym poziomie ceny.
Rodzaje popytu:
? popyt na dane dobro (indywidualny) - jest to całkowity popyt efektywny na dobro przy różnych jego cenach,
? popyt globalny (rynkowy) - jest to popyt efektywny na wszystkie dobra i usługi w danym kraju i w określonym czasie przy różnych cenach.
ilość dobra jaka konsumenci zechcą zakupić w określonym czasie po danej cenie nazywa się
rozmiarami lub wielkością popytu.

Krzywa popytu ? wskazuje w sposób graficzny zależność między ceną a rozmiarami zapotrzebowania (popytu) na dany towar lub usługę przy założeniu ?ceteris paribus?.

W ekonomii funkcjonalną zależność popytu na dane dobro a poziomem ceny rynkowej, nazywa się prawem popytu. Popyt jest więc malejącą funkcją ceny co oznacza, że gdy cena wzrasta to popyt maleje
i odwrotnie.

Czynniki determinujące kształt krzywej popytu

Każdy czynnik powodujący wzrost popytu przesuwa krzywą popytu na prawo, podnosząc cenę równowagi oraz ilość dobra w punkcie równowagi.
[D. Begg]
W przypadku krzywej popytu determinantami kształtu są:

1) poziomu ceny danego dobra,
2) ceny innych dóbr (dobra substytucyjne, komplementarne);
3) wysokości realnych dochodów,
4) oczekiwań zmian cen i dochodów,
5) indywidualnych preferencji konsumenta, gusty, (moda)
6) liczby konsumentów.

DOCHODY NABYWCÓW

Wzrost dochodu konsumenta zwiększa popyt na dane dobro, jeżeli jest to dobro normalne, ale zmniejsza popyt na dobro niższego rzędu.

CENY INNYCH DÓBR

Dobra substytucyjne (substytuty) ? takie dobra, które klienci mogą nabywać zamiennie, np. różne środki transportu;

Dobra komplementarne ? wzrost/spadek ceny jednego dobra powoduje wzrost/spadek zainteresowania zakupami dobra innego, np. wzrost ceny benzyny a zakupy samochodów.

Wzrost ceny dobra substytucyjnego (lub spadek ceny dobra komplementarnego) zwiększa rozmiary zapotrzebowania na dane dobro przy zmienionej cenie.
Dobra normalne (zwykłe) ? dobra na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu (uwaga: paradoks Veblena !)

Dobra niższego rzędu ? dobra na które popyt maleje przy wzroście dochodu (uwaga wyjątki: dobra Giffena ! )

GUSTY

Gusty (preferencje klientów) ? preferencje co do zakupu danego produktu.

Gusty są kształtowane przez:
- wygodę,
- zwyczaje
- obowiązujący system wartości.

?Psychologia rynku?
W zależności od motywacji nabywców popyt możemy podzielić na trzy kategorie:
1) Popyt funkcjonalny ? popyt wynikający z cech jakościowych danego dobra ? jest funkcją jego wartości użytkowej;
2) Popyt niefunkcjonalny ? użyteczność (popyt na dane dobro) może się zmienić w zależności od zachowania się innych konsumentów (tzw. Efekty zewnętrzne na użyteczność);
3) Popyt spekulacyjny ? popyt wynikający z oczekiwań co do kształtowania się cen w przyszłości.
Popyt niefunkcjonalny wyznacza nam z kolei trzy rodzaje zachowań nabywców:

1) Efekt owczego pędu ? popyt na dane dobro wzrasta dlatego, że inni konsumują to dobro. Oznacza on potrzebę utożsamiania się z innymi konsumentami i ich stylem bycia.

2) Efekt snobizmu ? popyt na dane dobro maleje wskutek tego, że inni kupują to dobro. Oznacza on zatem potrzebę wyróżnienia się, bycia ekskluzywnym, odmiennym od innych;

3) Efekt veblenowski ? dotyczy popytu na tzw. dobra prestiżowe. Ich konsumpcja świadczy o statusie konsumenta, nosi znamiona konsumpcji ostentacyjnej. Dlatego popyt na takie dobra wzrasta wraz ze wzrostem ich ceny
[R. Milewski].


Nietypowe krzywe popytu

a) Popyt może nie reagować na zmianę ceny, mówimy wówczas, że jest doskonale nieelastyczny albo sztywny. Dotyczy to dóbr, które zaspokajają niezbędne potrzeby i nie mają substytutów: trumny, sól, niektóre lekarstwa;

b) Popyt reaguje na zmianę ceny krańcowo elastycznie ? jest doskonale elastyczny (teoretyczna sytuacja rynku doskonałego);

c) Popyt zachowuje się nietypowo, tzn. wraz ze wzrostem ceny danego dobra popyt wzrasta, a spadek ceny obniża popyt
[R. Milewski].
Podaż
Podaż ? ilość dobra, jaką sprzedawcy są gotowi zaoferować przy różnym poziomie ceny.

Krzywa podaży ? ukazuje zależność między ceną a ilością oferowanych towarów (podaży) przy innych wielkościach nie zmienionych (?ceteris paribus?):
Związek pomiędzy poziomem ceny a wielkością podaży zwany jest prawem podaży.

W przeciwieństwie do popytu krzywa podaży ma charakter funkcji rosnącej, co oznacza, że gdy cena spada producent ogranicza rozmiary produkcji (podaży), natomiast gdy cena rośnie to zachęca go do wzrostu produkcji (podaży).

Każdy czynnik powodujący wzrost podaży przesuwa krzywą podaży na prawo, obniżając cenę równowagi oraz zwiększając ilość dobra w punkcie równowagi.
[D. Begg]

W przypadku krzywej podaży wyróżniamy następujące elementy determinujące kształt krzywej:

1) rozwój techniki, technologia
2) spadek/wzrost kosztów produkcji,
3) interwencja państwa ? przepisy, procedury prawne itd.
4) ilość przedsiębiorstw w gałęzi, branży
5) przewidywania co do zmian cen


Podaż i cena a czynnik czasu ? reakcja podaży na zmianę czynników ją określających wymaga czasu. Wyróżniamy trzy sytuacje:

1) W okresie ultrakrótkim podaż jest stała ? w tej sytuacji cena jest funkcją popytu (pkt A i B);
2) W okresie krótkim ? następują procesy dostosowawcze podaży w ramach istniejącego potencjału wytwórczego przez jego lepsze wykorzystanie. Podaż może wzrosnąć w ramach zakreślonych przez istniejące możliwości produkcyjne (pkt C);
3) W okresie długim ? zdolności produkcyjne na skutek inwestycji zwiększają się. Zwiększenie zdolności produkcyjnych sprawia, że w okresie długim istnieją największe możliwości wzrostu podaży (pkt D)
[R. Milewski].
CENA RÓWNOWAGI ? cena równoważąca rynek. Oznacza to, że przy tej cenie rozmiary zapotrzebowania są równe ilości oferowanej.

Równowaga - Jest to sytuacja, w której zarówno kupujący, jak i sprzedający są zadowoleni z istniejącej kombinacji cen oraz ilości kupionych i sprzedanych towarów, a przy tym nie ma tendencji do zmiany tego stanu rzeczy.
[B. Oyrzanowski]

Cena równowagi rynkowej - cena zrównująca wielkość popytu z wielkością podaży. Jest to więc cena, przy której zrównane są wielkości zamierzonych zakupów z wielkością oferty towarowej.

Nadwyżka popytu ? sytuacja na rynku kiedy przy danej cenie wielkość zapotrzebowania (popytu) przewyższa ilość oferowaną (podaż).

Nadwyżka podaży ? ilość oferowana przy określonej cenie przewyższa rozmiary zapotrzebowania na rynku dóbr i usług.