Historia PRL

Początek roku 1944

Armia Czerwona zwyciężając Niemców przekroczyła przed wojenną wschodnią granicę Polski i zaczęła w szybkim tempie przesuwać się na zachód by w lipcu osiągnąć linię Wisły. Na zajętym przez siebie terenie zaczęto prześladować polskie organizacje wojskowe walczące na terenie całego kraju w oddziałach partyzanckich. Główną Polską strukturę wojskową była armia krajowa. Wkraczający sowieci często podstępnie udając współpracę aresztowali w całym kraju Akowców. Często mordując ich lub wywożąc ich do obozów pracy do łagrów na Sybir. Część z nich już nigdy nie powróciło do ojczyzny. W lipcu 1944 roku Stalin utworzył w Lublinie podległy sobie rząd aby stworzyć wrażenie, że jest to jedyny legalny rząd w Polsce. W skład tego rządu wchodzili przysłani przez niego komuniści całkowicie mu posłuszni skupieni w Polskiej Partii Robotniczej czyli PPR. W tej sytuacji dowództwo armii krajowej z generałem Borem Komorowskim widząc zbliżające się wojska Sowieckie od strony Pragi na tajnym posiedzeniu w dniu 31 lipca 1944 roku podjęto decyzję o wybuchu powstania w Warszawie. Decyzja o wybuchu powstania była podjęta aby pokonać Niemców w Warszawie i wystąpić w roli gospodarza wobec zbliżającej się Armii Czerwonej. Stalin jednak zatrzymał swoje wojska na linii prawego brzegu Wisły czekając aż powstańcy się wykrwawią w walce z Niemcami. Tak też się stało. Mimo ogromnego bohaterstwa i poświęcenia powstańców oraz mieszkańców stolicy po 62 dniach wobec przewagi niemieckiej powstanie upadło. Lewobrzeżna część stolicy prawie w całości legła w gruzach, ale stało się to nie tylko w czasie walk ale już po kapitulacji powstania. Niemcy mszcząc się na Warszawie i na Polakach na rozkaz Hitlera burzyli dom po domu. Zniszczeniu uległy gromadzone przez stulecia zabytki ( w tym liczne kościoły, Zamek Królewski wraz z całą zabudową starówki, biblioteki, oraz prywatny dobytek ludności). Poległo około 25 000 tys. Powstańców oraz ponad 200 000 mieszkańców Warszawy- masowo mordowanych i rozstrzeliwanych w częściach miasta zajmowanych przez Niemców. Po kapitulacji powstania Niemcy wyprowadziły całą ludność z Warszawy do obozów przejściowych min. w Pruszkowie. Dowództwo Armii Krajowej i powstańcy zostali umieszczeni w obozach jenieckich dla wojskowych głównie w Niemczech. W ten sposób do niewoli dostał się dowódca Armii Krajowej generał Tadeusz Bór Komorowski. W połowie stycznia 1945 roku na rozkaz Stalina Armia Czerwona rozpoczęła tzw. ofensywę styczniową. Gdy wojska sowieckie wkraczały do lewobrzeżnej Warszawy witały ich już tylko ruiny i zgliszcza, dymy pożarów i nieme krzyże postawione na mogiłach powstańców. Stalin nie udzielił pomocy walczącej z Niemcami Warszawy ponieważ chciał na gruzach stolicy wprowadzić w Polsce nowy porządek polityczny poprzez zainstalowanie podległego sobie rządu, dlatego też Armia Krajowa, która podlegała polskiemu emigracyjnemu rządowi w Londynie była postrzegana przez Stalina jako wróg polityczny numer 1. W pierwszych miesiącach 1945 roku Armia Czerwona szybko przesuwała się w stronę Berlina zajmując całe terytorium Polski. Na zajętym przez siebie terenie siły sowieckie poprzez specjalne NKWD zwalczały pozostałą podległą rządowi Londyńskiemu partyzantkę polską. Akowców albo rozstrzeliwano albo wywożono do łagrów sowieckich daleko na wschód. Ważnym wydarzeniem było Podstępne aresztowanie w marcu 1945 roku w Pruszkowie pod pozorem rozmów i negocjacji 16 przywódców Polski Podziemnej . Byli to politycy reprezentujący różne partie polityczne opozycyjne wobec komunistów. Między nimi był ostatni dowódca Armii Krajowej generał Leopold Okulicki. Sowieci stosując fałszywe oskarżenia skazali ich w tzw. procesie szesnastu. W początkach 1945 roku jeszcze w czasie działań wojennych doszło do bardzo ważnego wydarzenia politycznego, które przesądziło o kształcie i losie powojennej Europy na wiele lat w szczególności dotyczy to nas Polaków. Wydarzeniem tym była tzw. konferencja Jałtańska. W Jałcie na Krymie spotkali się przywódcy wielkich mocarstw- Stalin spotkał się z prezydentem Stanów Zjednoczonych Teodorem Roosveltem i premierem Wielkiej Brytanii Winstonem Churchilem. Alianci Zachodni na tej konferencji zgodzili się włączyć Polskę do Sowieckiej strefy wpływów. Podobny los spotkał inne kraje Europy Środkowo- Wschodniej jak: Czechosłowacja, Węgry, Rumunia i Bułgaria. Dla nas Polaków zdrada aliantów była bardziej bolesna ponieważ ponieśliśmy jako kraj sprzymierzony bardzo duże straty w walce z Niemcami walcząc ofiarnie na wszystkich frontach w 2 wojnie światowej, a w czasie trwania konferencji na zachodzie walczyły przecież jeszcze o wolną i niepodległą Polskę kilkuset tysięczna Armia Polska. Dodatkową stratą była utrata polskich kresów wschodnich czyli około 1/3 terytorium Polski co wiązało się z utratą takich miast jak Wilno i Lwów zamieszkałych przez Polaków. W ramach rekompensaty przyznano Polsce ziemie zachodnie i północne, które przed wojną były częścią Niemiec chociaż kilkaset lat wcześniej zwłaszcza w okresie Polski piastowskiej należały do książąt polskich. Tak więc zachodnia granica Polski została ustalona na linii Odry i Nysy Łużyckiej. Na ziemiach polskich w tym czasie przy wsparciu Armii Czerwonej a zwłaszcza jej wojsk bezpieczeństwa czyli NKWD trwało ustalanie komunistycznego systemu w Polsce. Wiązało się to z prześladowaniami polityków i wojskowych ciągle walczących o niepodległość. Więzienia zapełniały się Akowcami i wszystkimi którzy przeciwstawiali się nowym porządkom. Zdarzało się często, że w jednej celi więziennej byli umieszczani polscy bohaterowie razem z hitlerowcami. Wielu bohaterskich przywódców Polski Podziemnej straciło życie. Nie sposób nie wspomnieć tutaj o bohaterskim generale Armii Krajowej generale Auguście Fieldorfie ‘’Nilu’’, który odmówił współpracy z komunistami. W 1946 roku komuniści chcąc oficjalnie przejąć i ugruntować swoją władzę w Polsce sfałszowali wyniki referendum w tej sprawie. Okres od 1944 roku czyli od momentu wkroczenia Armii Czerwonej do roku 1956 nazywamy okresem stalinowskim w powojennej historii Polski. Był to okres dużej aktywności komunistycznych sił policyjnych. Za małą sprawę np. ustną krytykę istniejącego systemu można było dostać się do więzienia, stracić zdrowie a nawet życie. Stalinizm w Polsce rozwinął się na dużą skalę. Dotyczył on zarówno oświaty, jak i postaw społecznych. Połowę wydawanych książek stanowiły tłumaczenia radzieckie, źródła historyczne preparowano opuszczając lub dopisując słowa oraz zmieniano ich sens. Dokonano czystki w bibliotekach. Program radiowy zdominowały prymitywne reportaże propagandowe, a w kinach wyświetlano wyłączne propagandowe kroniki o „wielkich budowlach socjalizmu”, prymitywne „produkcyjniaki” i tandetne filmy radzieckie.
W życiu społecznym, politycznym, gospodarczym i kulturalnym kluczowe znaczenie odgrywała propaganda, mająca na celu „wytresowanie” społeczeństwa tak, by wielbiło władzę.

Ukształtowały się i ugruntowały istotne zmiany w Świadomości ludzi. Społeczeństwo było zmęczone panującą sytuacją i padło ofiarą wewnętrznej degradacji. Zdawało się być pozbawione chęci i siły buntowania się i stawienia oporu systemowi stalinowskiemu, który to z czasem zyskał miano znośnego. Dla przeciętnego człowieka zwykła praca zawodowa, nawet w atmosferze hałaśliwej propagandy i przy ciągłych żądaniach dowodów lojalności, przyniosła minimum środków do życia i poczucie stabilizacji materialnej. Stwarzano wrażenie, że właśnie katastrofa niepodległej Polski i ujarzmienie jej przez ZSRR w formie „demokracji ludowej” jest szczytem szczęścia Polaków.

Rozbicie struktur społecznych i terror powodowały zanik więzi międzyludzkich, poczucia solidarności grupowej, bezinteresowności i życzliwości. Pod wpływem brutalnych form dyscypliny nasilała się pogarda dla rzetelnej pracy, rozszerzał się alkoholizm. Wzrastał stopień mig-racji społeczeństwa: w latach 50-tych tylko 1/3 ludności Mieszkała tam, gdzie przed wojną. Okres Stalinizmu to czas represji w postaci licznych egzekucji, wykonywania wyroków bez poprzedzających je procesów, aresztowań i czystek. Coraz częściej dochodziło do aresztowań księży oskarżonych o sprzyjanie zbrojnemu podziemiu. Dla skompromitowania Kościoła przystąpiono do nagonki na charytatywną organizację kościelną – Caritas. Wszczęto szereg pokazowych procesów sądowych przeciwko księżom, oskarżonym o rzekome kradzieże, nielegalny handel, przekupstwo itp.
Stalin był jednym z twórców systemu totalitarnego. Skupił w swym ręku ogromną władzę i starannie ten fakt wykorzystywał. Głównym sposobem na zatrzymanie jej [władzy] przy sobie był stosowany powszechnie terror.

Dokonał zmiany życia wielu ludzkich istnień i degradacji ich świadomości: „Jeżeli ludzie przez długie lata żyli w poniżeniu, nie będąc w stanie przeciwstawić się samowoli i okrucieństwu stosowanym przez kręgi rządowe, gotowi są wówczas zacząć wielbić zło”.
Stalin dążył do rozbicia jedności ludzi, masowe przesiedlenia doprowadziły do wymieszania się narodowości. To z kolei uniemożliwiało wspólny zryw, bunt, walkę narodowowyzwoleńczą. Z cała pewnością można stwierdzić, że bardzo skuteczną i owocną prowadził politykę. Tak skuteczną, że nawet po jego śmierci, przez wiele lat społeczeństwo [ szczególnie rosyjskie] odczuwało dotkliwe skutki władzy Stalina. Kontynuowali ją bowiem ci, w których zaszczepił on kult dla swojej osoby i wierności komunizmowi. Za koniec stalinizmu uważa się wystąpienie Nikity Chruszczowa na XX zjeździe KPZR w 1956 roku, gdzie poddał on ostrej krytyce okres władzy Stalina. W okresie stalinizmu komuniści wprowadzili nowy porządek społeczno- gospodarczy. Likwidacji uległy prywatne zakłady pracy . Na wsiach tworzono państwowe gospodarstwa rolne. Komuniści od samego początku po przejęciu władzy zaczęli zwalczać i prześladować kościół katolicki, propagując wszędzie ateizm. W szkołach zaczęto zakłamywać historię Polski. Całość władzy centralnej i terenowej pozostawała w rękach rządzącej partii komunistycznej ( PZPR). Nie istniała żadna opozycja. Chcąc awansować w jakiejkolwiek dziedzinie życia trzeba było należeć do tej partii komunistycznej. Osoby bezpartyjne były więc traktowane jako osoby drugiej kategorii. Sytuacja polityczna w Polsce uległa złagodzeniu po śmierci Stalina a zwłaszcza od 1956 roku kiedy do władzy w Polsce doszedł Władysław Gomółka. W tym też roku został uwolniony z więzienia po 3 latach niewoli wielki duchowy przywódca narodu kardynał Stefan Wyszyński- Prymas Polski. Prymas Stefan Wyszyński był wybitną osobistością w najnowszej historii Polski. W tym trudnym okresie przez wiele lat w kontaktach z władzą komunistyczną w sposób twardy i zdecydowany upominał się o zagrożone prawa swojego narodu i o każdego człowieka. Jego popularność w społeczeństwie była bardzo duża. To on był autorem przygotowania narodu do obchodów tysiąclecia Polski w roku 1966. Wyprzedził też swoją epokę słynnym listem biskupów polskich do biskupów niemieckich wzywającym do pojednania, które w sferze działalności polityków miało miejsce prawie 30 lat później. Za ten list ksiądz prymas był bardzo atakowany i szkalowany w propagandzie komunistycznej. W całym okresie istnienia PRL, a trwało to 45 lat życie społeczne i gospodarcze w Polsce było odczuwane negatywnie przez mieszkańców. Źle organizowana, sterowana centralnie gospodarka kraju powodowała ciągłe niedobory rynkowe. W okresach ciągłych kryzysów często brakowało podstawowych artykułów. Polska będąc krajem uzależnionym od ZSRR ponosiła koszty podtrzymywania systemu komunistycznego na świecie. W kontaktach handlowych z Sowietami nieustannie traciliśmy. W odczuciu obywateli produkowana w Polsce żywność była wywożona na wschód. Tanio sprzedawaliśmy też Sowietom nasze produkty przemysłowe np. statki i surowce (węgiel). Swobody obywatelskie były ograniczone. Nie można było uzyskać paszportu by wyjechać za granicę. Uległo to złagodzeniu w latach 70-dziesiątych. Do końca istnienia Polski jako państwa komunistycznego nie można było się dowolnie organizować i zrzeszać. Istniał zakaz organizowania publicznych demonstracji, które były brutalnie rozpędzane przez milicję komunistyczną, a organizatorzy trafiali do więzień. Kościołowi katolickiemu uniemożliwiano prowadzenie tradycyjnej działalności charytatywno- opiekuńczej i społeczno- edukacyjnej. Polacy rzetelną informację o tym co dzieję się na świecie a nawet we własnym kraju dowiadywali się głównie za pośrednictwem audycji radiowych emitowanych do Polski z zachodu. Najbardziej znaną byłą Rozgłośnia Radia Wolna Europa nadawana do Polski z Niemiec zachodnich i już od roku 1952. Niestety była ona bardzo zagłuszana co bardzo utrudniało odbiór. Inne rozgłośnie nadawane w języku polskim to Radio BBC z Londynu i Głos Ameryki z Waszyngtonu. Prasa krajowa, czasopisma i wszelkie publikacje książkowe podlegały surowej cenzurze komunistycznej.

Podsumowanie i wnioski końcowe:

1. Polska wyszła z drugiej wojny światowej jako państwo pozbawione suwerenności całkowicie podległe Związkowi Radzieckiemu.
2. Rządzący w Polsce Komuniści spełniali polecenia i dyrektywy, które podejmowano w Moskwie.
3. Istniejący w Polsce system policyjny- represyjny uniemożliwiał prowadzenie działalności opozycyjnej.
4. System gospodarki komunistycznej uniemożliwiał prowadzenie i rozwijanie indywidualnej przedsiębiorczości.
5. Oficjalnie ceniono Lojalność wobec rządzących komunistów.
6. Zwalczano kościół katolicki w wszelki możliwy sposób ze względu na to, że był on jedyną siłą nie zależną od państwa i jedyną nadzieją Polaków:
- uroczystości religijne gromadziły często wielosettysięczne tłumy rodaków- w szczególności dotyczy to uroczystości kościelnych związanych z obchodami tysiąclecia chrztu polski które przypadły w roku 1966, a także z uroczystościami religijnymi związanymi z pielgrzymkami Ojca Św. Jana Pawła 2 – 1979, 1983, 1987.
7. Elementy pozytywne na tle sytuacji w Europie Środkowo- Wschodniej czyli na tle innych krajów podlegających dominacji Związku Sowieckiego:
- zachowanie prywatnej struktury własności rolnej mimo istnienia sektora państwowego w rolnictwie (co poprawiało sytuację żywnościową w kraju),
- względna swoboda wypowiedzi w kontaktach prywatnych dotycząca sytuacji w kraju,
- zachowanie niezależności od władzy i silnego poparcia ze strony społeczeństwa przez kościół katolicki,
- powszechność zatrudnienia- brak bezrobocia,
- objęcie całego społeczeństwa powszechną bezpłatną opieką zdrowotną, powszechność tanich wczasów pracowniczych,
- stosunkowo niska przestępczość kryminalna, brak włóczęgostwa, żebractwa,
- tanie koszty komunikacji publicznej.
Pytania do uczniów:
1. Dlaczego Stalin nie pomógł powstaniu warszawskiemu ?
2. Co postanowiono na konferencji Jałtańskiej ?
3. Kogo prześladowali w Polsce komuniści po przejęciu władzy ?
4. Na czym polegało ograniczenie swobód obywatelskich w Polsce Ludowej?
5.Dlaczego Polacy w okresie PRL-u tak powszechnie słuchali radiowych rozgłośni zachodnich.

adamu