Historia plakatu - pytania i odpowiedzi.

4 W. / wykład / cywilizacje – korzenie Europy.
A. Żydzi – Biblia, 10 przekazań
B. Grecja – cywilizacja europejska stanęła na fundamencie greckim (na estetyce greckiej)

W momencie, kiedy Rzym został podbity przez Barbarzyńców, jedynym cywilizowanym państwem było Bizancjum. Państwo, nie mające korzeni Żydowskich ani Greckich, lecz bardziej Rosyjskie. W Bizancjum czczone były ikony, czyli malowidła o charakterze religijnym, których malowanie opierało się na bardzo ściśle określonych zasadach.
W epoce Justyniana toczyła się trwająca niemal 100 lat wojna pomiędzy ikonoklazmami, a ikonofilami.

5 Ikonoklazm – Ikonofilizm.
Ikonoklazm – zakaz malowania Boga i ludzi. W meczetach nie ma miejsca na obrazy, stąd nazywają Chrześcijan „czczących obrazy”. Właśnie w tej kwestii istnieje wiele podobieństw między Arabami i Żydami, którzy uważają, że w świątyniach nie ma miejsca na obrazy i są przekonani, że obraz nie powinien zajmować centralnego w niej miejsca, ponieważ to nie do obrazu się modlimy. (Warto zauważyć, że nie ma obrazów Allacha, a jeżeli są ma wydłubana twarz, by nie utożsamiać go z jakąś konkretną osobą).

Ikonofilizm – umiłowanie obrazu

6 Czy chrześcijaństwo jest ikonofilne czy ikonoklastyczne?
Chrześcijaństwo jest ikonofilne, w związku z tym, iż w świątyniach możemy obserwować dużą ilość malowideł, przedstawiających obrazy świętych. Wiąże się to z umiłowaniem obrazu. Stąd też Muzułmanie nazywają chrześcijan „czczących obrazy”.

7 Co to była biblia pauperum?
Była to biblia dla biednych. Była to teologia wyrażana obrazem, niczym komiks. Miała ułatwiać wiernym modlitwę i wyobrażenie sobie Boga. Miała przybliżyć ludzi do Boga.
W średniowieczu obrazkowa książka dewocyjna z objaśnieniami, służąca analfabetom jako namiastka lektury Pisma Świętego. źródło inspiracji dla ikonografii i sztuki romańsk. i gotyc.

8 Ciało i nagość w antycznej Grecji i w chrześcijaństwie.
W Starożytnej Grecji, nagi człowiek znaczył, tyle, co ubrany. W rzeźbach Greckich nagość przedstawiana jest bez osłon, ale nagość występowała w „kostiumie antycznym” (np. Wenus, Gracja, Afrodyta). Z kolei przez Chrześcijan nagość uznana jest za grzeszną, w związku z tym, że podnieca, a to prowadzi do grzechu, powoduje myśli nieczyste. Wyjątkiem od nagości był wątek Adama i Ewy, a także przedstawienia Sądu Ostatecznego.

9 Nagość jest bardzo niemile widziana w chrześcijaństwie. Dlaczego? Czy do końca? Czy nagość w ogóle istnieje w kościele katolickim?
Przez Chrześcijan nagość uznana jest za grzeszną, w związku z tym, że podnieca, a to prowadzi do grzechu, powoduje myśli nieczyste. Wyjątkiem od nagości był wątek Adama i Ewy, przedstawienia Sądu Ostatecznego i Marii karmiącej piersią.

10 Freski z Pompejów czymś zszokowały odkrywców, czym?
W Pompejach, należących do Grecji, odkrywcy na freskach odnaleźli przedstawienie scen nagości, które przedstawiały stosunek seksualny kobiety i mężczyzny. Ukazywanie malowideł o charakterze erotycznym nie uchodziło za coś dziwnego, gdyż nagość uznawana była za piękno, a stosunek seksualny za coś zupełnie naturalnego.
Erotyczne fascynacje starożytnych pompejan tak zaskoczyły odkrywców, że podjęto bezprecedensową próbę zakrycia znalezisk. Badacze włożyli wiele trudu w zasłonięcie malowidła przedstawiającego boga płodności Priapa obdarzonego ogromnym fallusem. Malowidło pokryte tynkiem ponownie odkryto przypadkiem w 1998 r. podczas ulewnego deszczu.

15 Czy w Pompejach były plakaty?
Pierwsze formy plakatu miały miejsca w Pompejach, gdzie na murach widniały napisy o Igrzyskach, piekarzach, burdelu, sprawach politycznych, itp.
Innowacją wprowadzoną przez Rzymian w Pompejach było zastosowanie plakatów teatralnych nazywanych programinata, informujących o mającym się odbyć przedstawieniu.

16 Co to jest złoty podział?
Podział harmoniczny, boska proporcja (łac. divina proportio) — podział odcinka na dwie części tak, by stosunek długości dłuższej z nich do krótszej był taki sam, jak całego odcinka do części dłuższej (stosunek ten nazywa się złotą liczbą i oznacza grecką literą φ - czyt. "fi"). Innymi słowy: długość dłuższej części ma być średnią geometryczną długości krótszej części i całego odcinka. Złoty podział wykorzystuje się często w estetycznych, proporcjonalnych kompozycjach architektonicznych, malarskich, fotograficznych, itp. Znany był już w starożytności i przypisywano mu wyjątkowe walory estetyczne. Stosowano go np. w planach budowli na Akropolu.
Platon był twórcą, tzw. złotego podziału, mówił o istnieniu dwojakiego rodzaju rzeczy. Rzeczy, które się dotyka i tych, których się nie dotyka, tzw. idee. Idee platońskie wyrażają się w proporcjach. Stąd też wytworzył się kanon piękna, obowiązujący przez wiele wieków, za wyjątkiem: baroku, gotyku i secesji.

21 W / wykład / - cywilizacja Bizancjum i Rusi wobec zachodnio-europejskiej ? Artysta w cywilizacji zachodnio-europejskiej, rosyjskiej i muzułmańskiej.
Artysta w cywilizacji muzułmańskiej – ma zakaz malowania przedstawień religijnych oraz przedstawień człowieka. Artysta wyrażać mógł się w kaligrafach – abstrakcji. Była to kultura ikonoklastyczna.
Artysta w cywilizacji rosyjskiej – artysta mógł malować obrazy religijnych, pod warunkiem ścisłego trzymania się regułami, nie należy odchodzić od przyjętego scenariusza.
Artysta w cywilizacji zachodnioeuropejskiej – partnerem artysty jest rynek, artysta „tańczy z rynkiem”, tworzy, to, na co jest zapotrzebowanie.
25 Co to jest kontrapost?
Kontrapost – wynalazek Greków, postawa człowieka, z jedną nogą wysuniętą do przodu. Człowiek nigdy nie stoi na dwóch nogach (za wyjątkiem pozycji „na baczność”, zawsze ciężar ciała jest położony na jedną ze stron. Pozycja ta więc, cechuje się naturalnością.

W sztukach plastycznych sposób ustawienia postaci tak, iż cały ciężar jej ciała opiera się na jednej nodze, podczas gdy druga jest odciążona i lekko wspiera się na ziemi. Ten układ nóg równoważony jest przez wygięcie tułowia i rąk - barki są pochylone przeciwnie w stosunku do bioder, co w połączeniu z pochyleniem głowy sprawia, że kręgosłup postaci tworzy kształt litery "S". Jedna z rąk zwykle jest spuszczona, a druga coś dzierży.
Kontrapost znany był już w starożytnym Egipcie i Grecji. Wypierał z czasem frontalne przedstawienie postaci, opartej w równym stopniu na dwóch nogach, stosowane w archaicznej fazie rozwoju rzeźby greckiej. Powszechnie przyjął się w rzeźbie greckiej okresu klasycznego (za wzorcowy przykład zastosowania koncepcji uważany jest Doryforos dłuta Polikleta z Argos).
Druk

26 Czym się różni odkrycie od wynalazku?
Wynalazek – rzecz, którą stworzył, wymyślił człowiek. Wynalazek różni się od odkrycia przede wszystkim tym, iż jego przedmiotem nie może być coś, co już istnieje – czy to w przyrodzie, czy to jako wytwór ludzkiego umysłu i ludzkich rąk. Wynalazek polega na stworzeniu nowego urządzenia, narzędzia, przedmiotu codziennego użytku, bądź na wymyśleniu oryginalnej technologii wytwarzania czegoś. Polskie i zagraniczne definicje wynalazku mówią, że powinno to być rozwiązanie nie tylko oryginalne, ale też użyteczne, mogące mieć zastosowanie w praktyce. Wynalazek może dotyczyć tylko pewnego elementu powszechnie znanego urządzenia. Zaproponowanie nowego kształtu zaworów w klasycznym silniku spalinowym będzie wynalazkiem, jeśli poprawi wydajność czy trwałość silnika, także w przypadku, gdy inne części składowe silnika pozostaną nie zmienione.
Odkrycie – wyszukanie czegoś, co już istnieje (co już jest), np. pierwiastek, czy nowy kontynent, np. Ameryka.

28 Czy Gutenberg wynalazł druk?
Druk wynaleziono w Chinach i Korei.
W połowie XIV wieku (w 1440 r.) w Pd. – Zach. Niemczech (Strasburg) Gutenberg dokonał odkrycia druku. Przy tworzeniu tego wynalazku nie miał współpracowników, stąd też w obawie, że ktoś podpatrzy jego pomysł, każdego dnia po zakończeniu pracy rozkręcał zawsze na noc swój wynalazek. Druk Gutenberga opierał się na ruchomej czcionce. Druk w epoce jego odkrycia nazywany był sztucznym pismem.

29 Czy i gdzie w Polsce jest, są egzemplarze Biblii Gutenberga?
W Pelplinie, w seminarium duchownym (Muzeum Diecezjalnym) znajduje się jeden z egzemplarzy biblii Gutenberga.

30 Na jakim nośniku była drukowana Biblia Gutenberga?
Początkowo była drukowana na pergaminie – w związku z czym była bardzo droga. W późniejszym czasie drukowano ją na papierze. Do dziś przetrwało 36 egzemplarzy na papierze oraz 12 na pergaminie.

31 Druk został wynaleziony prawie tysiąc lat przed Gutenbergiem w Korei i Chinach. Dlaczego się tam nie przyjął?
Uważa się, że ruchoma czcionka nie wywołała w Chinach i Korei takiej rewolucji jak w Europie, bo ze względu na liczbę znaków korzystanie z niej było niewiele mniej pracochłonne, niż przygotowanie litej matrycy z całą stroną tekstu.

32 Ile liter liczy alfabet łaciński? A ile chiński?
Alfabet łaciński liczy 24 litery.
Alfabet chiński nie ma liter, w alfabecie chińskim istnieje coś, na kształt hieroglifów, w których każdy ze znaków ma odrębne znaczenie. Chińskie pismo jest systemem otwartym, co oznacza, że ciągle powstają nowe znaki. W chwili obecnej używanych znaków jest do ok. 3-5 tys. Przeciętny człowiek zna od 300 do 600 znaków.

33 Inwestycje w odlewanie czcionek podwajały się i potrajały. Dlaczego?
Ponieważ był to sposób na szybkie i tanie rozpowszechnianie pisma.

34 Skąd wynikała kariera papieru?
Wynikała z tego, że przed wynalezieniem papieru, książki drukowano na pergaminie (wnętrzności cielaka). W związku z tym książki były bardzo drogie, dostępne dla nielicznych, jednak przez pojawienie się papieru stały się dostępne dla szerokiej grupy odbiorców.

35 Na czym pisano przed wynalazkiem papieru?
Początkowo na kamieniach, glinianych tabliczkach, papirusie, drewnianych tabliczkach, następnie na pergaminie.
Pisano na liściach palmowych, korze, płótno będące starszymi niż późniejsze tabliczki i papirusy a także na ścianach.
Jak pokazuje historia, pierwsze „narzędzia i materiały” piśmiennicze okazały się bardzo dobre, bo wiele z tych zapisków przetrwało do dziś.
W Mezopotamii pismo klinowe powstawało wskutek wyciskania znaków bambusowymi pałeczkami na mokrych glinianych tabliczkach.
Grekom tak jak i Rzymianom ten sposób pisania nie przypadł do gustu, dla nich tabliczki były zbyt ciężkie. Dlatego znaleźli sobie inne podłoże. O wiele lżejsze okazały się tabliczki drewniane pokryte woskiem, niekiedy pomieszanym ze smołą, aby nadać ciemną barwę i otoczone ramką. Do pisania na tabliczkach służyły stylusy, które przypominały duże gwoździe. Najczęściej wykonane były z metalu, drewna lub twardej trzciny.
Państwo egipskie zmonopolizowało produkcję i handel papirusem, co przynosiło mu znaczne dochody. Jednak duże zapotrzebowanie spowodowało, że mimo wielkich plantacji w dolinie Nilu zaczęło brakować roślin. Zaczęto więc szukać czegoś co mogłoby zastąpić papirus. W rezultacie tych poszukiwań wynaleziono pergamin.

36 Numeracja stron sprawiała istotne problemy. Numer strony wpisywano ręcznie. Dlaczego?
Pierwsze książki nie miały numeracji stron, ze względu na to, że musiałyby być one odbijane na osobnych elementach. Kosztowało to dużo pracy i wysiłku. Nr stron trzeba było dostawiać.

37 Jak nazywano druk u jego początków?
Pierwsze książki odbijano na drewnianych płytkach (klockach drzeworytowych), nazywano je ksylografami. („sztuczne pismo” ???)

38 Pierwsze techniki powielania obrazu.
Drzeworyt to technika graficzna należąca do druku wypukłego. Drzeworytem nazywa się również odbitkę uzyskaną tą techniką. W technice tej używana jest deska, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy pomocy specjalnych narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe. Pozostawione wypukłe miejsca będą drukowały. Klocek pokrywa się farbą drukarską i odbija na papierze. Drzeworyt jest uznawany za najstarszą (obok kamieniorytu) technikę graficzną. Powstał w starożytności, był m.in. używany do druku (stemple) tkanin, najstarszym zachowanym okazem są tkaniny koptyjskie z VI w. W Europie w powszechne użycie wszedł w XIV wieku. Przez wynalezieniem czcionki drukarskiej w technice drzeworytniczej odbijano w średniowieczu całe książki — w tym samym klocku wycinano zarówno tekst, jak i ilustracje (były to tzw. książki blokowe lub ksylograficzne).
Miedzioryt (dawne nazwy: sztych, kopersztych, łac. cuprum - miedź, niem. Kupferstich) to technika graficzna wklęsła, najstarsza technika graficzna na metalu, stosowana już w XV wieku. Wywodzi się prawdopodobnie z próbnych odbitek otrzymywanych przy stosowaniu techniki niella. Rysunek wykonuje się rylcem na wypolerowanej płycie miedzianej, z tym że najpierw wycinane są ogólne kontury, później wypełniane modelunkiem. Płytę pokrywa się farbą, po czym usuwa się jej nadmiar tak, że farba pozostaje jedynie w wyżłobionych rowkach. Następnie rycinę odbija się na prasie. Odbitka z takiej matrycy charakteryzuje się cienką ostro zakończoną kreską i nazywana jest również miedziorytem. W XVI - XVIII w. ryciny miedziorytnicze pełniły funkcję ilustracji książkowej oraz planszy kartograficznej. Najbardziej znani mistrzowie miedziorytu to Martin Schongauer, Albrecht Dürer, Andrea Mantegna, A. Bosse.
Sucha igła (suchoryt, fr. pointe sèche) — technika graficzna druku wklęsłego, w której formę drukową tworzy się za pomocą stalowej igły na wypolerowanej płycie miedzianej, cynkowej lub mosiężnej. Igła, zagłębiając się w powierzchnię płyty, pozostawia rowek oraz wystający wiórek metalowy, zatrzymujące farbę. Tak powstały rysunek daje efekt tzw. dymka obok głównej kreski. Na odbitce daje to efekt szkicu ołówkowego.
Akwaforta, kwasoryt (wł. acquaforte – mocna woda czyli kwas azotowy) – technika graficzna wklęsła, także odbitka otrzymana tą techniką. Polega na wykonaniu metalowej formy drukowej z rysunkiem uzyskanym za pomocą trawienia. Płytę miedzianą lub cynkową pokrywa się nierozpuszczalnym w kwasie werniksem akwafortowym i następnie wykonuje się rysunek stalową igłą odsłaniając powierzchnię metalu. Przez zanurzenie płyty w kwasie następuje wytrawienie wgłębnego rysunku na płycie. W celu pogłębienia kresek w partiach ciemnych rysunku proces ten powtarza się kilkakrotnie. Po ostatnim trawieniu i usunięciu werniksu w płytę wciera się farbę drukową, która zatrzymuje się tylko w wytrawionych zagłębieniach. Wciśnięta w wytrawione zagłębienia płyty farba przeniesiona zostaje pod naciskiem w prasie wklęsłodrukowej na papier. Francisco Goya.
Akwatinta - odmiana techniki druku wklęsłego zbliżona do akwaforty, niegdyś stosowana jako jedna z metod odtwarzania obrazów i rysunków, dzisiaj wykorzystywana już tylko jako technika artystyczna, a więc zaliczana do grafiki warsztatowej. Wykonanie formy drukowej w tej metodzie polega na pokryciu płyty metalowej sproszkowaną kalafonią lub pyłem asfaltowym, które podgrzane topią się i przylegają do niej, naniesieniu obrazu poprzez zasłonięcie wybranych fragmentów powierzchni metalu werniksem, a następnie trawieniu odsłoniętego metalu kwasem azotowym. Akwatinta różni się od akwaforty przede wszystkim tym, że trawione są nie linie, lecz płaszczyzny. W wyniku powielania czynności w coraz mniejszych obszarach obrazu uzyskuje się zróżnicowanie głębokości wytrawionych miejsc, a przez to możliwość waloryzowania koloru farby drukowej, czyli możliwość uzyskiwania półtonów. Wygląd odbitki wykonanej metodą akwatinty przypomina: akwarelę, lub rysunek wykonany tuszem lub sepią, lub też rysunek wzbogacony techniką lawowania. F. Goya.
Kamienioryt - technika druku wklęsłego gdzie formą drukową jest kamień litograficzny z wyrytym rysunkiem. Do kamieniorytu używane są specjalne twarde kamienie litograficzne. Technika ta stosowana była do produkcji papierów wartościowych i map.

41 W jakim języku drukowano książki w XV wieku?
W języku łacińskim, gdyż był językiem osób wykształconych. Kopernik swoją książkę napisał także po łacinie.

42 Na rycinach są "podpisy" Fecit – delineavit, co znaczą te słowa? Było dwóch autorów jednej i tej samej ryciny?
Pod obrazem widniały swojego czasu dwa nazwiska:
- pierwsze mówi o nazwisku osoby, która przygotowywała szkic w terenie (przygotowywała mapy, szkicowała plany miast). Osoba, która wykonywała szkic „zdejmowała z natury”
- drugie to nazwisko osoby, która wykonywała projekt. Osoba, która przelewała naturę na papier.

43 M. Mc Luhan twierdzi, że druk miał wiele wspólnego z ideą demokracji. W czym?
Wiązało się to z faktem, że druk był tani, popularny i dostępny dla wszystkich. (????)

44 Jakie były najczęstsze przeznaczenia rycin?
Miały zastosowanie naukowe - np. przedstawiały przekrój ryby, a także były pomocne przy przedstawianiu miasta.

46 W książce rękopiśmiennej było coś czego nie było w książce drukowanej. Co?
Książka rękopiśmienna jest rękopisem, ale nie każdy rękopis jest książką. Książka musi być do społecznego użytkowania. Poszczególne egzemplarze różnią się między sobą - także w tekście. W książce drukowanej cały nakład generalnie jest taki sam i ma taką samą treść. Każdy egzemplarz książki rękopiśmiennej jest unikatowy - skryba popełnia błędy, przepisuje książkę inna osoba, robi inne opracowanie graficzne. (????)

47 W Środzie Wlkp. w farze wisiała kopia obrazu Rubensa. Co w niej było dziwnego?
Obrazy odbija się na zasadzie lustrzanego odbicia, obraz w Środzie, był odbity odwrotnie. Odbitka graficzna, odwrócone postacie, prawa strona na lewą i odwrotnie, to co w oryginale jest z prawej strony na obrazie w Środzie znajdowało się z lewej.

50 A. Dalberg wykonał serię miedziorytów przedstawiających widoki miast polskich w czasie „potopu szwedzkiego”. Po co Szwedowi owe ryciny?
Przedstawiają to, jako wspomnienie i podziękowanie dla oficerów za wygraną kampanię w Polsce. Dzięki zilustrowanemu opisowi miasta, możliwe jest lepsze wyobrażenia jego obrazu, aniżeli przez opis słowny.

50 B. W jakim języku są objaśnienia do rycin Dalberga?
Ryciny przedstawiane są w języku łacińskim, jest to związane z tym, iż język ten był językiem inteligencji, językiem nielicznych.

50 C Miedzioryty Dalberga są w pewnym sensie bezcenne. Dlaczego?
Po pierwsze, na ich podstawie można zobaczyć jak wyglądały ówczesne miasta, np. Grudziądz, po drugie są wspomnieniem i podziękowaniem za wygraną kampanię w Polsce dla oficerów.

Plakat

51 Afisz a plakat.
Afisz to obraz tekstowy, aby go przeczytać, należy skupić na nim dłuższą chwilę.
Plakat jest obrazem, wystarczy chwila - „rzut okiem”, w całości stanowi formę graficzną. Zadrukowywany jest z reguły na całej powierzchni papieru i najczęściej posiada bogatą kolorystykę. Elementy graficzne co najmniej dorównują informacji tekstowej, z reguły jednak dominują. Napisy są często przetworzone artystycznie.

O ile typowy afisz, jako druk czysto informacyjny, jest zazwyczaj jedynie rodzajem rzemiosła, to forma plakatu jest również jedną z dziedzin sztuki.

52 Na czym polegał wynalazek litografii?
Litografia polega na użyciu płaskiego kamienia-wapienia. Odmiany jaśniejsze są miękkie, te bardziej szare są twardsze. Płyty o grubości 5-10 cm najpierw trzeba starannie wyszlifować i wygładzić. Rysunek nanosi się zatłuszczającą kredką lub tuszem litograficznym za pomocą piórka lub pędzla na kamień albo gładko wypolerowany lub ziarnowany piaskiem, w ten sposób osiągamy inną fakturę odbitki. Następnym krokiem jest zakwaszanie płyty słabym roztworem kwasu azotowego i gumy arabskiej. W efekcie pozbawione rysunku partie stają się odporne na tłustą farbę, ale przyjmują wodę Dlatego można teraz rysunek zwilżyć i pokryć farbą drukarską, którą przyjmuje jedynie rysunek. Odbitki wykonuje się na wilgotnym papierze w specjalnej prasie litograficznej (kamień jest kruchy, stąd inna konstrukcja).

53 Litografia w czymś istotnym bardzo „przebijała” wcześniejsze techniki druku. W czym?
Litografia wyprzedzała wcześniejsze techniki druku, takie jak drzeworyt i miedzioryt, gdyż jest znacznie trwalsza od miedzi, dodatkowym atutem było to, że jej cena była zdecydowanie niższa. Można było powielać wielokrotnie (wysoki nakład = niższa cena).

54 Przemiany litografii w XIX wieku.
Z rylca zaczęto przechodzić na kredkę, posługując się nią możliwe było sprawniejsze malowanie.
Wynalazek litografii – A. Senefelder 1799 r.
II poł. XIX w. – staje się kolorowa (chromolitografia)
Ostatnia ćwierć XIX w. – łączenie kamieni litograficznych i uzyskanie formatu B1.

55 Litografię wykorzystano dla plakatu. Tylko do tego celu?
Służyła też to odbijania obrazów dwukolorowych a także jako wzornik w architekturze przy projektowaniu budynków.
Wykorzystywano w celu druku pism, nut, map, okólników, tabel, jak również czarno-białych i kolorowych obrazów, drzeworytów i miedziorytów a także kart pocztowych.

56 U progu XX wieku plakaty osiągały coraz większy rozmiar. Jak to osiągano?
Wraz z rozwojem litografii wzrastał obraz plakatów. Było to związane z tym, iż
powiększały się kamienie. Można było łączyć kilka kamieni, w wyniku czego powstawał większy format. (Pojawienie się koloru – każdy kolor oznaczał odrębny kamień.) Dziś są już maszyny takich dużych formatów i nie trzeba sklejać plakatu.

57 Gdzie rozwieszano plakaty, aż prawie do końca XIX w.?
Dopóki plakaty nie miały swojego miejsca w przestrzeni publicznej umieszczane były „na dziko”. Umieszczano je na „ślepych” ścianach domów, gdzie nie znajdowały się okna; na ścianach opuszczonych domów i fabryk, a także na przystankach, balustradach i płotach. Ludzie nosili także plakaty zawieszone na sobie.

58 Kto to był Litwas?
Litwas był to człowiek (Niemiec), który stworzył słup na plakaty. Od jego nazwiska, wzięła się niemiecka nazwa słupy na plakaty – litwasseule.

59 Gdzie były usytuowane słupy na plakaty?
Słupy eksponowane były przy przystankach autobusowych i tramwajowych, w centrach miast, na skrzyżowaniach ulic (ogłoszenia oglądała podwójna liczba odbiorców).

60 Słup na plakaty, a inne miejsca obecności plakatu.
Plakaty umieszczane były także na przystankach tramwajowych i autobusowych, czyli tam, gdzie ludzie mają chwilę czasu, podczas której mają na czym „zawiesić oko”. Innym legalnym miejscem plakatu są tablice ogłoszeniowe. Poza tym występowały „na dziko”.

61 W XIX i XX wieku pojawiają się instytucje, które muszą mieć afisz lub plakat. Jakie?
Kino i teatr potrzebują reklamy. Ale także muzea i galerie oraz cyrk i kabaret.

62 Plakat demokratyzował sztukę. W jaki sposób?
Związek plakatu z demokracją polega na tym, iż druk spowodował podniesienie nakładu, dzięki czemu książka drukowana stała się o wiele tańsza, niżeli książka ręcznie piśmienna. Plakat można było kupić za niewielkie pieniądza, stał się poprzez to przedmiotem sztuki użytkowej. Przede wszystkim jednak, plakaty wisiały w miejscach publicznym w mieście, na słupach, tablicach, przystankach, wobec tego, dostępne były dla wszystkich, każdy mógł je zobaczyć i mógł zobaczyć to co chciał. Inaczej było z malarstwem, grafiką, która to dostępna była tylko dla nielicznych.

63 Kto projektował, ludzie jakiego zawodu, plakat w epoce jego narodzin?
Malarze oraz architekci.

64 Język plakatu stopniowo wykształcał się jako odrębny język wobec malarstwa i ilustracji książkowej. To jest w czym była odrębność owego języka?
W języku plakatu pojawia się element egzotyki (Japonia, Chiny). Wiele detali malowanych jest światłem i cieniem. W przypadku Japonii i Chin obraz zbudowany jest inaczej. Druki dalekowschodnie mają inną konstrukcję. Pojawia się plama. Język plamy pojawia się w plakacie, po to, by lepiej (dobrze) go widzieć z odległości.
W Europie nie malowano plama lecz obecna była gra światła i cienia. Z kolei w Japonii malowano plamą. Elementy dalekowschodnie zaczęły przenikać do techniki plakatu europejskiego.
(pyt. 72 i 73) + w malarstwie występowały: światłocień, bryła, perspektywa; iluzja rzeczywistości bądź jej negacja; obrazy „wciągają do środka” i są zamknięte w ramie.

65 Co wspólnego ma plakat z opakowaniami herbaty?
Opakowania do herbaty, tworzone były przez Chińczyków i Japończyków. Zawierały one elementy wschodu, elementy egzotyczne. Charakteryzowały się plamą, dającą efekt płaskości. Plakat z kolei przez długi czas opierał się na trójwymiarowym efekcie, używaniu kolorów kontrastowych, dla oddania efektu bryły.

66 Co to był afisz ilustrowany?
Był to plakat z napisem, np. Manifest Połaniecki Tadeusza Kościuszki, tekst dekorowany bordiurą (pas dekoracyjny, np. z motywem kwiatowym), hybryda afisza i plakatu, jest bardziej atrakcyjny niż „zwykły” afisz, przyciąga obrazem i mówi tekstem.

67 Co wspólnego mają plakaty i tramwaje?
Połączenie to stanowi reklamy obwoźne. Plakaty były umieszczane na tramwajach, a także na przystankach tramwajowych.

68 W końcu XIX wieku litografie można było spotkać w prawie każdym, nawet biednym domu. W jakiej postaci?
Niemal w każdym domu obecne były oleodruki – były to odbitki z plakatu, przedstawiające dwa wątki, pierwszym wątkiem były przedstawienia religijne (Matka Boska, Jezus Chrystus), drugim były elementy baśniowe i idylliczne, np. nimfy w kąpieli. Często modlono się do nich. W domach obecne były także karty pocztowe, na które stać było niemal każdego. Poza tym, ludzie mieli dostęp do obrazków świętych, rozdawanych np. przez księdza na kolędzie.

69 Czy w XIX w. plakaty poruszały się?
Tak istniały reklamy obwoźne, np. plakaty umieszczane były na tramwajach.

70 Plakat sto lat temu, 1910 w Poznaniu, Warszawie i Krakowie.
- Warszawa (Kongresówka) – język polski ma w plakacie równe prawa, co rosyjski (taki sam rozmiar czcionki), autorami byli Polacy, z rzadka Rosjanie i Żydzi;
- Kraków (Galicja) – plakat był polski – ‘pisany’ po polsku i projektowany przez Polaków (prawie całość polskiej twórczości plakatowej skupiała się wówczas właśnie w Krakowie);
- Poznań – plakat był niemiecki; generalnie nie było tu czegoś takiego, jak polski plakat, projektowany przez Niemców, napisy po niemiecku.

72 Czy plakat różni się do ilustracji w książce?
Tak różni się. Plakat - był nakierowany na przechodnia, ulicę, zgiełk, charakteryzowała go wielka czcionka (zapożyczona z nagłówków gazet), napisy pełniły niekiedy funkcję dynamizującą (biegły ukośnie, „falująco”, bądź pionowo, miały agresywny, wyraźny kolor); minimum szczegółów (ciężko je odczytać w ruchu); kontur i plama (często w nienaturalnych kolorach); „usztuczniony”, odbiegający od „naturalnego” sposób przedstawiania; atakujący, agresywny; brak ramy; duża skala druku. Ilustracja - obrazy szczegółowe, najczęściej będące komentarzem lub przedstawieniem danego fragmentu tekstu; raczej realistyczne, podobnie jak w malarstwie, jednak – siłą rzeczy, w mniejszej skali i dotyczące danego utworu literackiego.

73 Około roku 1900, plakat „dochodzi" do własnego języka. Na czym on polegał?
Był nakierowany na przechodnia, ulicę, zgiełk, charakteryzowała go wielka czcionka (zapożyczona z nagłówków gazet), napisy pełniły niekiedy funkcję dynamizującą (biegły ukośnie, „falująco”, bądź pionowo, miały agresywny, wyraźny kolor); minimum szczegółów (ciężko je odczytać w ruchu); kontur i plama (często w nienaturalnych kolorach); „usztuczniony”, odbiegający od „naturalnego” sposób przedstawiania; atakujący, agresywny; brak ramy; duża skala druku.

74 H. Toulouse Lautrec słynie jako autor jakich plakatów, do czego?
Malarstwo Toulouse przedstawia życie Moulin Rouge i innych paryskich kabaretów i teatrów oraz burdeli (tancerki i prostytutki).


75 Opisz plakat T. Gronowskiego „Radion sam pierze"
Jeden z najlepszych polskich plakatów reklamowych. Pochodzi z 1926r., jest autorstwa Tadeusza Gronowskiego. Poziomy; opiera się na pomyśle – w środku kompozycji znajduje się wiadro pełne wody z pianą, z jednej strony widzimy wskakującego do wiadra (w zasadzie jest już w połowie zanurzony) czarnego kota, z drugiej zaś wyskakującego z niego kota śnieżnobiałego. Gronowski użył w zasadzie tylko dwóch kolorów – niebieskiego i czerwonego, dodatkowo bieli i czerni.


Szata ideologiczna miasta

83 Z jakich części składa się szata ideologiczna miasta?
Szata ideologiczna miasta – to, coś, co nakładamy na miasto, by oddać, podkreślić jego ustrój. Składają się na nią:
1. Nazwy ulic – wraz ze zmianą ustrojów, zmienia się nazwa ulic (miało to miejsce w: 1919 – zmiana na nazwy polskie (ustrój liberalny), 1939, 1945 – zmiana na nazwy polskie (ustrój komunistyczny-wykasowano nazwy świętych, w miejsce nazw bohaterów komunistycznych), 1956, 1980, 1989
2. Nowe święta – zmiana kostiumów świąt (np. w 1939 r. 10 kwietnia obchodzono święto, związane z urodzinami Hitlera)
3. Pomniki – zmieniają się wraz ze zmianą ustroju (np. w 1956 r. burzono pomniki Stalina, stwierdzając, że okres stalinizmu to okres ludobójstwa)
4. Kostium architektoniczny
5. Afisze i plakaty
6. Manifestacje

84 Jakie pomniki stały 100 lat temu na dzisiejszych, Pl. Wolności i przed UAM ?
Przed UAM gdzie teraz jest pomnik Adama Mickiewicza - Otto von Bismarck
Plac Wolności - Löwendenkmal (pomnik nachodzki), pomnik generała Karola Fryderyka Steinmetza, pomnik Fryderyka Wilhelma III.

85 Są części miasta niepodatne na przemianowywanie?
Nazwy ulic trzymają się bardzo mocno przy starym mieście, na starówkach mają wieloletnią tradycję, stąd nie ulegają zmianom. Podatne na zmiany, wraz ze zmianami ustroju są place i pomniki w centralnych punktach miasta.

86 W 1939 r. Niemcy wrócili do Posen. Czy to był powrót Niemiec do tych samych Niemiec?

88 Afisze i plakaty są elementem szaty ideologicznej miasta. Dlaczego?

90 Nazwy głównych ulic w czasie II wojny i w epoce PRL. Przykłady?
- Aleja Armii Czerwonej została przemianowana na ul. Św. Marcina
- ul. Rokossowskiego zmieniona została na ul. Głogowską

92 Nazwa ulicy Dąbrowskiego w Poznaniu zmieniła się po 1989 roku. Na jaką?
Ul. Jarosława Dąbrowskiego po 1989 r. została zamieniona na ul. Jana Henryka Dąbrowskiego.

93 Święta się zmieniają. Przykłady świąt, które „wypadły”.
10 kwietnia - urodziny Hitlera,
22 lipca - dawne święto pracy,
26 lipca - utworzenie PRL,
7 listopada - wielkie rewolucje.

94 Walka o przeszłość jest walką o przyszłość?

97 W Poznaniu jest budowla, którą przez dziesięciolecia chciano rozebrać. Jaka i dlaczego?
Zamek - symbol niemieckiego Poznania, koszty rozbiórki wysokie więc tego nie uczyniono.

98 Co się mieściło w Poznaniu, w budynku przy skrzyżowaniu Fredry – Al. Niepodległości?
Hakata - komisja. Podstawowym i nieartykułowanym nigdy wprost celem Hakaty była ostateczna germanizacja ziem polskich w zaborze pruskim, m.in. zachęcanie Niemców do wykupywania ziem polskich.

100 A Poznań w XX wieku. Kiedy zmieniała się szata ideologiczna miasta?
Nazwy zmieniały się w 1919 r., 1939, 1945, 1956, 1980 i 1989.

100 B Pomniki martwe i żywe
Pomniki martwe, to te, w które nie wierzymy, pod, które nikt nie chodzi, nikt o nich nie pamięta, nie zapala świec. Pomniki żywe, to pomniki o których ludzie pamiętają, nie muszą być to pomniki trwałe, są to pomniki budowane z ludzkich serc, z pamięci, ludzie sami zapalają świece. Np. w Katowicach pod halą targową, czy w momencie śmierci papieża JPII.

100 C Miejsce pod pomnik
Pomnik nie może stać koło wysypiska, kontenera, przy jakiś śmieciach. Pomnik zajmują dużo miejsca - sporo powierzchni terenu, lubią przestrzeń. Dlatego często stawia się je na wzniesieniach, pagórkach, górach.

100 E Poznań w XX wieku. Jakie pomniki zburzono?
Otto von Bismarcka, Fryderyka III, Wilhelma I, pomnik nachodzki (pomnik lwa, niem. Löwendenkmal)

121 Społeczeństwo polskie wedle plakatu socrealistycznego?
Na plakatach pokazywano wszystkie klasy społeczne.

122 Socrealizm – wrogowie zewnętrzni i wewnętrzni.
Przyjaciółmi socrealizmu było ZSRR.
Wrogami zaś są wszyscy przeciwstawiający się władzy, np. za plakaty przeciw Armii Czerwonej otrzymywano wyroki śmierci. Wrogiem numer 1 było RWPG, imperializm i kapitalizm, obcokrajowcy i wolny rynek.

124 Kobieta w socrealizmie?
Równouprawnienia kobiet w pracy. Kobiety pracowały tak samo jak mężczyźni, świadczą o tym plakaty, nawołujące kobiety do pracy. Np. kobieta na traktorze. Nie ma podziału na prace damskie i męskie.
W polskim plakacie socrealistycznym bardzo często, jako główna bohaterka, pojawiała się kobieta: świat damskiej mody, kanony ówczesnej urody, zapracowane włókniarki przy maszynach, kobieca rzeczywistość jak również kobiety podczas zwykłych, rutynowych prac domowych. Są wśród nich też dumne przodownice pracy, uśmiechnięte delegatki zakładów przemysłowych czy przedstawicielki organizacji kobiecych.

127 T. Trepkowski dostał wyrok śmierci za plakaty. Za jakie ? Kto ów wyrok wydał?
Specyficznym potwierdzeniem siły wyrazu i oddziaływania emocjonalnego plakatu Trepkowskiego był wyrok śmierci wydany na niego przez antykomunistyczne podziemie (zapewne w reakcji na plakat frontowy „Zgnieciemy szkodników”). Wyroku nie wykonano.

128 W socrealizmie plakat był nie tylko elementem ulicy. A gdzie był jeszcze?
Plakaty były potrzebne sztuce – potrzebował ich film i teatr. (????)

130 W początku lat 50-tych wzorem myśli marksistowskiej stawiano na „siły wytwórcze”. Co znaczy to pojęcie i jak się wyrażało w plakacie?
Siły wytwórcze – to potencjał produkcyjny danego społeczeństwa, techniczna strona procesu produkcji. Składają się na nie: człowiek (siła robocza) oraz środki produkcji (materiały).

Na plakacie pojęcie siły wytwórcze wyrażano ukazując robotników zarówno mężczyzn jak i kobiety; głównymi elementami była ręka z sierpem lub innymi narzędziami pracy np. młotem – archaiczne narzędzia. Nacisk na pracę (w tym jest postęp) np. obraz Kobzdeja „Podaj cegłę”

131 Socrealizm jest zawsze krytykowany jako sowieckie zniewolenie myśli. To prawda. Ale nie do końca. Czy nie można było przeżyć bez uprawiania propagandy politycznej?
Można było przeżyć, gdyż sztuka, m.in. film i teatr potrzebowały plakatu. Było na nich wiele zamówień. Instytucje te były oazą dla sztuki. Nie miały wydźwięku politycznego.

132 „Podwójne wyzwolenie”, co znaczy ten termin?
Swoboda aktora bez ingerencji władzy w jego twórczość i osób zlecających plakaty filmowe i teatralne.
• Plakat jest sztuką
• Autor jest niezależny od polityki
• Autor staje się niezależny od wydawcy – np. to autor decyduje o tym, co jest na plakacie, nie dyrektor teatru.

133 Plakat PRL i po 1989 roku, jakie różnice?
Plakat PRL-u to plakat malowany (głównie pędzlem na tekturze), plakaty po 1989 r. to przede wszystkim fotografia.

134 Projekty plakatów PRL były malowane, a po 1989 roku fotograficzne. Dlaczego tak?
Projekty w PRL-u były malowane, współcześnie ponad 90% projektów to fotografia, jest to związane z medium. W latach Polski Ludowej medium był pędzel. (nośnik materialny). Współcześnie medium plakatu jest komputer i myszka.

135 Wydawcy plakatów przed i po 1989 r.

194 Które firmy jako pierwsze na świecie wprowadziły swoje kolory? Jakie?
NIVEA,

Kolekcjoner

201 W początku lat 70-tych powstała w Poznaniu Ogólnopolska Giełda Plakatu. SB żywo się nią interesowało. Dlaczego?
Służby Bezpieczeństwa interesowały się Giełdą Plakatu bardzo żywo, gdyż było to coś nowego, coś czego wcześniej nie było. Giełda ta budziła ich niepokój, gdyż bali się, że ludzie będą chcieli ich zdetronizować, że obecni są tam szpiedzy i propagowane antyrosyjskie treści.
Plakat mógł posiadać jakieś ukryte znaki, symbole, przesłania antyrosyjskie.

202 Geografia sprzedaży plakatów.
W mieście plakaty najlepiej sprzedają się na Starym Rynku i w jego okolicach, a także na festiwalach filmowych.

203 Światowa kariera polskiego plakatu w latach 60-tych i później z czego wynikała?
Kariera plakatu polskiego poza jego urokiem wzięła się z tego, że plakaty te były bardzo tanie

204 Wiele znakomitych kolekcji polskiego plakatu znajduje się poza Polską. Dlaczego?

205 R. ma galerię przy prestiżowej ulicy w Nowym Jorku. Od kilka lat ma sporą konkurencję.

206 Łowcy talentów.

207 Plakat – wydawca państwowy i prywatny.
W sytuacji, w której wydawca prywatny źle oszacuje koszty może zbankrutować. Jest narażony na ryzyko. Wydawcy państwowemu, coś takiego nie grozi.

208 Wydawca wcześniej od autora wie, że on artystycznie umarł.
Nowe plakaty autora nie sprzedają się tak, jak te dawniejsze, te które tworzył w okresie swojej świetności. Nie ma na niego zapotrzebowania (na jego twórczość).

211 Muzeum Narodowe w Poznaniu jeden dzień w roku sprzedaje swoje wydawnictwa za pół ceny. To nie jest źle. Ale są też tego zasadnicze słabości.
Kolekcjonerzy mają okazję do wykupienia plakatów, a następnie sprzedania ich po dużo wyższej cenie, gdyż nie mają już konkurencji.

212 F.Z. zachwyca się T. Niewodniczańskim. Co on wymyślił?
Przez lata Tomasz Niewodniczański zapowiadał, że podaruje swoje zbiory kartograficzne polskim muzeom pod warunkiem, że Polska zwróci Niemcom zbiory Berlinki.

213 Co to jest „berlinka”? gdzie ona jest? skąd się wzięła?
Berlinka to ogromny zbiór starodruków i dokumentów Biblioteki Pruskiej, w tym manuskryptów Goethego, Beethovena i Mozarta - oraz o kolekcję samolotów z pionierskiego okresu lotnictwa. Niemcy w czasie wojny wywieźli je na Śląsk, gdzie po 1945 r. odnalazły je polskie władze przejmujące kontrolę nad Ziemiami Odzyskanymi. Zbiory te przechowywane są w Bibliotece Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

214 Niemcy chcą zwrotu berlinki, ale gotowi są dać za nią pewne inne dobra – zabytki. Jakie i dlaczego?
Niemcy w zamian za „berlinkę” chcą oddać Polakom dokumenty Krzyżackie. Jak uważają dokumenty te przynależą do krajobrazu Polski – Warmii i Mazur i tam powinny się znaleźć. Niemcy są zdania, że to, co należy do nich powinno tam wrócić, a to, co należy się Polakom oni powinni oddać nam.

215 Polacy też mają swoją plakatową berlinkę.

216 F.Z. bardzo lubi Niemców i rozumie ich argumentację co do zwrotu „berlinki”. On by im ją oddał. Jednak co do ich pretensji, to tak nie do końca są w porządku.
Chodzi o to, że nie tylko Polacy są w posiadaniu ich zbirów. Posiada je także Rosja i Francja. Dr Zieliński zarzuca więc Niemcom, że żądają tego, co im się należy tylko od kraju małego i słabego jakim jest Polska. Od Rosji i Francji nie żądają, gdyż nie chcą „zadzierać” z silnymi państwami.

217 Pisma Goethego i nuty Beethovena nie są – twierdzą Niemcy – dziedzictwem Polski. Są na to też pewne kontrargumenty.

218 Kto chce zwrotu Pergamonu, Nefretete i Nike z Samotraki?
Nefretete – Egipt


220 Nefretete i Pergamon są w muzeach Berlina. Niektórzy twierdzą że dobrze że tam są

221 F.Z. w latach 70-tych zbierał plakaty stalinowskie i karty pocztowe 1900. Dlaczego taki kierunek zbiorów?

224 Wydawnictwa kolekcjonerów – wydawców, stanowią znikomy procent drukowanych plakatów. To po co o nich mówić?

225 Z czego żyje kolekcja?

Seks

227 F.Z. twierdzi, że plakat i inne media stymulują anoreksję i bulimię. Jak?
Przez wieki to antyczne proporcje ciała kobiety uważane były za ideał, współcześnie taki typ kobiety zaniknął. W mediach, w telewizji, magazynach przedstawia się kobiety, po wielu przeróbkach technicznych. Dziewczęta w pożądaniu za takim wizerunkiem, odchudzają się i mimo wszystko nie mogą osiągnąć tego celu. Prowadzi to więc do zaburzeń żywienia.

228 F.Z. zdecydowanie odradza wnuczce bawienie się lalką Barbie. Dlaczego?
Zdaje sobie sprawę, że zabawa tą lalką może prowadzić do chorób psychicznych dziewcząt. Nie istnieje ktoś taki jak Barbie, jest to wyimaginowana postać, a dziewczęta za wszelką cenę pragną ją „doścignąć” (Barbie to ideał piękna, nigdy się nie starzeje, nie tyje, jest ładna i zgrabna.). Rodzą się kompleksy, powstają zaburzenia psychiczne i żywienia.

229 Modelki na pokazach mody to same „wieszaki na ubrania”. Dlaczego modelka musi być płaska?
1) piersi przeszkadzają w skoncentrowaniu się na ubraniu (odwracają uwagę od produktu),
2) ideałem jest figura męska.

230 Plakat i inne media są rozsadnikami pedofilii – twierdzi F.Z. Dlaczego?
Media, a także plakaty angażują do pracy coraz to młodsze dziewczęta, mające po 15-13 lat. Są one „ubrane” w pełen makijaż, mają na sobie kreacje dojrzałych kobiet. Wszystko po to, by wzbudzić u mężczyzn pożądanie.

233 W latach 70-tych wszyscy zbierali plakaty F. Starowieyskiego. Dlaczego?
Jako pierwszy przedstawiał nagość, nagie kobiety.

Plakat PRL

266 Projekt plakatu w PRL a dziś.
Projekty plakatów PRL były malowane, a po 1989 roku fotograficzne. (????)

267 Plakat filmowy PRL a dziś.
W PRL do plakatów filmowych nie wykorzystywano fotografii, ani wizerunku twarzy aktora, jak jest to współcześnie. Zamówienie na dużą ilość plakatów filmowych, pozwalało plakacistom na życie z tego. W innych krajach nie była to sytuacja obecna.

268 Są pewne tematy, nazwiska, które powodują, iż cena plakatu jest droższa od innych.
Cena plakatu zależy od trzech czynników:
1) od wybitności autora
2) od wybitności filmu
3) od rzadkości tego plakatu na rynku


273 F.Z. – pojęcie podwójnego wyzwolenia?
Było w pytaniu 132

275 Po 1989 roku pojawia się w plakacie coś czego wcześniej nie było. Co?

Przestrzeń publiczna i prywatna

293 Pewne osoby i symbole są wykluczone z przestrzeni publicznej. Przykład /-y/?
Niepełnosprawni,