12 zagadnień z Historii Wychowania

1) Jakie są zadania Historii wychowania?

2) Jak wyglądało wychowanie Ateńskie i Spartańskie?

3), Jakie były etapy wychowania rycerskiego i wychowania kobiet?

4), Co się zmieniło w programach wychowania i kształcenia w epoce renesansu ?

5), Jakie zmiany w szkolnictwie w Polsce przyniosła epoka odrodzenia

6), Jaki były poglądy pedagogiczne Komenskiego Locke ?

7) Jaka była działalność Jana Chrzciciela de la Salle?

8), Na czym polegała reforma szkolna Konarskiego?

9), Jakie były osiągnięcia Komisji edukacji narodowej ?

10) Jakie były poglądy Pestalozziego?

11), Jakie były poglądy Herbarta? 153

12), Kto był przedstawicielem myśli pedagogicznej w Polsce w XIX w ?

13), Jakie warunki były rozwoju oświaty Polskiej w czasach zaboru?

14), Jakie zmiany zaszły w wychowaniu ped. na przełomie IX i XX w ?

15), na czym polegała reforma szkolna Janusza Jedrzejewicza?



Ad1
Zadaniem historii wychowania jest badania, jak w poszczególnych stadiach swego rozwoju różne społeczeństwa organizowały u siebie wychowanie i dlaczego stosowały takie właśnie, a nie inne systemy pedagogiczne. Badanie to polega na doszukaniu się związku między stanem społeczeństwa, jego urządzeniami społecznymi, politycznymi, gospodarczymi, jego pojęciami moralnymi i umysłowymi a ideałem wychowawczym, praktyką i teorią wychowawczą. Dopiero, gdy ustali się tą zależność, okaże się, że sposób wychowania w każdej epoce stanowi pewną uzasadnioną całość, że wszystkie jego szczegóły zdążają do pewnego celu, słowem odkryje się system pedagogiczny epoki. Każde społeczeństwo posiada swój system pedagogiczny, który ma pewne cechy wspólne z innymi, ale też i pewne odrębne, sobie tylko właściwe. Można, więc ustalić pewne typy wychowania i trzeba wyjaśnić, od jakich warunków zależą charakterystyczne rysy każdego, jak jeden typ wyszedł z drugiego, a wtedy stwierdzi się, w jakim kierunku rozwijało się wychowanie i jakie przyczyny zdecydowały o tym kierunku. Stąd wynika jasno, że historia wychowania wiąże się ściśle z całą historią kultury powszechnej i poszczególnych społeczeństw.

Ad2
Spartanie odznaczali się głownie szorstkością usposobienia, zamiłowaniem do życia wojowniczego pragnieniem władzy i zdobyczy. Nie dbając o wartości umysłowe i estetyczne, cenili ponad wszystko sile, organizowali się głownie w celach militarnych i wychowaniu swoich dzieci nadawali świadomie taki sam kierunek. Dzieci spartańskie były własnością państwa a wiec wychowanie ich również, ponieważ państwu zależało na jednostkach silnych i zdrowych. Dlatego tez w 7 roku życia państwo odbierało rodzicom dzieci a następnie ich szkolono. W Wieku 18 lat młodzież spartańska wchodziła w okres tzw. efebii a obowiązkiem efebów było odbywanie ćwiczeń wojennych i pędzenia życia obozowego. Kształcenie umysłu odbywało się tylko do pewnych granic: czytania uczono tylko prywatnie aczkolwiek każdy Spartanin znał na pamięć wiele pieśni ale nie potrafił rachować. Cały ten system wychowywał naród w duchu jednolitym odpowiadającym założeniu; zapewnić państwu dzielnych i odważnych żołnierzy.
Natomiast Ateńczycy odznaczali się niezwykłą ruchliwością bystrością i ciekawością. Wyróżniają się pociągiem do ruchu umysłowego, do zagadnień kulturalnych i artystycznych. Obywatel Aten szybko wyrobił sobie świadomość swej indywidualności i praw w granicach państwa. W takiej atmosferze molo się utrzymać wychowanie gromadne na wzór Sparty, jeżeli istniało w zamierzchłej przeszłości. W Atenach nie było szkol wiec nauczał, kto chciał, do kogo mieli zaufanie rodzice jedyne wymagane było by rodzice kształcili swoje dzieci. Poziom kulturalny i moralny Ateńczyków był bardzo wysoki. Były 3 okresy wychowywania Ateńskiego dziecka: 1- dzieciństwo spędzone na łonie natury oraz w otoczeniu rodzinnym, 2- nauka i dowolnie wybranych mistrzów, 3- okres efebii. Około 7 roku życia szedł chłopiec do szkoły i tam do 18 roku życia przebywał pod szczególnym nadzorem pedagoga. Różnica w kształceniu Spartan a Ateńczyków jest kolosalnie inna Spartanie głownie skupiali się na wojnach i w tym kierunku byli kształceni a Ateńczycy zagłębiali się w wiedzy po przez ciągłe uczenie się.

Ad3
1 etapem wychowania rycerskiego było oddanie w 7 roku życia chłopca jako pazia na obcy dwór pod kierownictwem pana albo innego mistrza wprawiał się w jazdę, pływanie, władanie strzałami, tarcza i włócznia. Kształcił się również w obyczajności i religijności.
2 etapem wychowania było w 14 roku życia, gdy był mianowany giermkiem. Posuwał się do trudnych ćwiczeń wojennych, towarzyszył swojemu panu na wojny, turnieje i podróże. Wyuczał się śpiewów oraz sam próbował swoich sil w układaniu wierszy.
3 etapem wychowania następowało po 20 roku, gdy był już dojrzały fizycznie oraz duchowo. Wtedy tez został pasowany na rycerza przy czym miął dostęp do broni i dzięki temu szedł w świat na poszukiwanie przygód rycerskich, miłości i nagród na turniejach. Etapy te wiec były przeprowadzane bez wykształcenia szkolnego
W ówczesnej Europie kobieta cieszyła się szacunkiem jako matka i gospodyni, ale jej niższość umysłowa nie podlegała wątpliwości, nie prędko tez mogło rozbudzić się poczucie potrzeby innego jej kształcenia niż praktyczne, uzyskiwane przy matce, na łonie rodziny, droga wprawy i naśladownictwa. Wyjątek stanowiły Mniszki. Nie zdolne do ciężkich prac, skazane były by na próżnowanie gdyby im przez pewne wykształcenie nie otwarto możliwości spędzania czasu na medytacjach modlitwach śpiewie kościelnym czy choćby lekturze. Reguła klasztorna domagała się mniszka umiejętność czytania. Wśród arystokracji coraz częściej pojawiają się kobiety które czytają księgi , piszą listy i władają rożnymi jezykami.Dopiero w XVIII w mieszkanki zamków i zamożnych domów biorą udział w polowaniach i turniejach, same układają piosenki, uczą się czytać romanse rycerskie.Od mniszek chcą się wyróżnić smakiem i poczuciem sztuki.Piotr Dubois w XVIII w postulował zadanie redukcji klasztorów, by w zamian za to kształcić dziewczęta w językach łacińskim, greckim, hebrajskim i arabskim, potem w medycynie i chirurgii.Ksztalcenie umysłowe córek w dobie rozkwitu rycerskiego we Francji obejmowało modlitwę, nie co faktów z Biblii, początki łaciny a głownie język ojczysty, trochę wiadomości astrologicznych i lekarskich, śpiew akompaniament.Od dziewcząt wymagało się gry w kostki a zwłaszcza w szachy.W śród nielicznych wykształconych kobiet budziła się reakcja przeciwko odsuwaniu ich od kształcenia się i książek.

Ad4
Renesans jako wielki przewrót w życiu umysłowym zdeterminował także charakter wychowania i kierunek rozwoju myśli pedagogicznej w XV i XVI wieku.Pedagogika humanistyczna nosiła wszelkie znamiona kultury tego okresu.Owcześni pedagodzy przypisywali wielkie znaczenie wykształceniu umysłowemu,które należało zdobywać własną aktywnością i samodzielnością.Zmienia się treść kształcenia.Do nauczania wprowadza się nowe przedmioty: literaturę,historię,geografię,mechanikę.Na nowo wprowadza się do szkoły nauczanie języka greckiego zaś łacina nauczana jest w klasycznej postaci na utworach starożytnych pisarzy.Wzrasta liczba szkół miejskich przeznaczonych dla kupców, a nawet powstają szkoły żeńskie.Pod koniec epoki odrodzenia nauczanie elementarne coraz częściej odbywa się w języku narodowym.Powstają szkoły średnie o 8-10 letnim okresie nauczania prowadzone głównie przez jezuitów.
Pedagogika humanistyczna w odróżnieniu od średniowiecznej kładła nacisk na potrzebę rozwoju aktywności samodzielności i twórczości ucznia.Nauczanie odbywało się zgodnie z zainteresowaniami i możliwościami psychicznymi ucznia.W związku z tym odrzuca się dotychczasową dyscyplinę opartą na karach cielesnych,zastępując ja nowym podejściem do ucznia przez oddziaływanie na honor i ambicje.Środkami wychowawczymi miały być pochwały,nagrody oraz współzawodnictwo.W epoce renesansu nastąpił zwrot w poglądach na wychowanie fizyczne.Odradza się starożytny kult pięknego ,zdrowego i harmonijnie rozwiniętego człowieka. Ceni się zewnętrzne formy zachowania i zostaje wprowadzona delikatniejsza obyczajowość.

Ad5
Renesans przyniósł istotne zmiany w szkolnictwie w Polsce.Doprowadził do częściowego rozbicia organizacyjnej struktur szkolnictwa oraz stworzył nowy typ szkoły- gimnazjum.Zmienił też treść kształcenia.Kierunek logistyczny zastępuje kierunek retoryczno-historyczny. Pod wpływem renesansowych haseł szkolnictwo i wychowanie jest coraz bardziej traktowane jako doniosłe zagadnienie ogólnopaństwowe.
Epoka renesansu upowszechnia wykształcenie potęguje pęd do oświaty prowadzi do rozwoju sieci szkolnej.Ogranicza się łacinę w szkole i coraz szerzej wprowadza się język ojczysty do nauczania.Renesansowi zawdzięcza się zwrócenie uwagi na wychowanie fizyczne,higienę i zewnętrzną kulturę mlodzieży.Zmieniają się również środki pedagogiczne. W miejsce surowej dyscypliny szkolnej opartej na karach fizycznych wprowadza się życzliwe traktowanie uczniów rozwijanie współzawodnictwa,działanie na ambicje oraz chęć stworzenia w szkole pogodnej atmosfery.
Znamiennym rysem tej epoki jest przełamanie wyłączności oświatowej Kościoła.
W epoce renesansu zmienia się też program z uwagi na wyraźny związek szkoły z życiem.Szkoła przygotowywała nie tylko do stanu duchowego ale i do pełnienia różnych funkcji. Stąd też na pierwszy plan wysuwa się dążenie do zaszczepienia młodzieży kultury literackiej, dlatego bardzo ważną staje się gramatyka łacińska, poetyka i retoryka. Szkoła dba także o zaznajomienie uczniów z przeszłością i tradycjami narodu. Pomocniczo używano w szkole języka ojczystego.
Jedną z pierwszych szkół humanistycznych w Polsce była Akademia w Poznaniu założona w 1519 roku przez biskupa Jana Lubrańskiego. Szkoła posiadała dwa wydziały: teologiczny i humanistyczny. Uczono w niej matematyki, filozofii, prawa oraz gramatyki łacińskiej, geografii i historii powszechnej.
Warto też wspomnieć o Akademii Krakowskiej. Na uniwersytecie krzewi się kult i zamiłowanie do literatury i myśli starożytnej, przyjmuje się neoplatonizm, rozwijają się nauki matematyczno-astronomiczne i geografia.
Znamiennym objawem renesansu był spadek znaczenia szkół katedralnych. W związku ze wzrostem gospodarczym zaznaczył się rozwój szkół parafialnych. Stan szkół parafialnych zależał od stopnia zamożności miast i wsi. Do szkól parafialnych i kolegiów mogli uczęszczać wyłącznie chłopcy. Dziewczęta ze stanu szlacheckiego i miejskiego mogły się kształcić wyłącznie w szkołach klasztornych wizytek i sakramentek. Uczono w tych szkołach języka francuskiego i polskiego, muzyki, śpiewu i różnych robót.

Ad6
Jan Amos Komeński – Swoje poglądy pedagogiczne wyłożył w takich dziełach jak: „Drzwi języków otworzone”, „Wielka dydaktyka”, „Świat zmysłowy w obrazach”. Dzieła te obejmują przede wszystkim teoretyczne uzasadnienie i praktyczne wskazówki z zakresu nauczania i uczenia się oraz zewnętrznej i wewnętrznej organizacji szkoły. Wg Komeńskiego nauczanie oprócz zadań kształcących i poznawczych miało służyć kształtowaniu charakteru ucznia.
„Wielka dydaktyka” - W dziele tym zebrał Komeński całokształt swych poglądów pedagogicznych. Dzieło to obejmuje sztukę uczenia wszystkich wszystkiego, czyli stanowi ono pewny przewodnik jak zakładać we wszystkich gminach, miastach i wsiach każdego chrześcijańskiego państwa szkoły, które kształciły by młodzież obojga płci, wprawiając ich do pobożności i przygotowując ich do przyszłego życia w sposób przyjemny, szybki i gruntowny.
J. Locke – swoje poglądy w zakresie teorii poznania zawarł w „Rozważaniach dotyczących rozumu ludzkiego”. Wychodził on z założenia, że człowiek rodzi się jako „czysta tablica”, którą życie wypełnia przez doświadczenie. Wierzył on w nieograniczone możliwości wychowania, które czyni z człowieka istotę rozumną. U jego źródeł poglądów pedagogicznych, które wyłożył w „Myślach o wychowaniu” leży jego doświadczenie wyniesione z domu (od wczesnego dzieciństwa surowe wychowanie, które wraz z wiekiem późniejszym przechodzi w poufałość), negatywne przeżycia szkolne, własna działalność wychowawcza i praktyka lekarska.
Całokształt rozważań pedagogicznych podzielił on na 3 działy:
Wychowaniu moralnemu poświęca najwięcej uwagi. Uważa, że powinno ono dominować w całej działalności pedagogicznej. Wychowanie to uczy samodzielności, szacunku dla starszych, panowania nad sobą, poszanowanie cudzej własności, prawdy oraz uprzejmości. Locke był przeciwnikiem kar fizycznych w wychowaniu i za bardziej pożądane uważał stosowanie z umiarem nagród.
Wychowanie fizyczne – wychodził z założenia, że „w zdrowym ciele zdrowy duch”. Jako lekarz zdawał sobie sprawę z potrzeby ukształtowania w wychowaniu właściwego stosunku do własnego ciała. Był przekonany, że hartowanie organizmu jest niezbędne do osiągnięcia dobrego stanu zdrowia. Zalecał on więc przyzwyczajanie dziecka do niewygód, chłodu, prostej diety, lekkiego ubierania, długiego snu i wczesnego wstawania, oraz rygorystycznej toalety rannej i wieczornej. Kładł też duży nacisk na konieczność codziennego obcowania dziecka z naturą.
Wychowanie umysłowe uważał za najmniej ważny składnik wychowania. Sądził, że powodzenie w życiu bardziej zapewniają człowiekowi zalety moralne niż wiedza. Celem wykształcenia umysłowego jest przygotowanie przedsiębiorczego gentlemana dobrze znającego się na interesach i pracy zawodowej. Dobór treści kształcenia umysłowego oparł on na kryterium użyteczności wiedzy. W programie nauczania umieścił więc naukę czytania i pisania, rysunek, język ojczysty, francuski, geografię, arytmetykę, astronomię, historię, prawo, znajomość konstytucji, przyrodę. Zalecał również naukę rzemiosła. Nauka tego wszystkiego powinna odbywać się tylko w języku ojczystym.
Za cel wychowania uznaje on człowieka zdrowego, uczciwego, pożytecznego społecznie i biegłego w swoim zawodzie, a jednocześnie umiejącego znaleźć się w towarzystwie czyli tzw. gentleman.

Ad7
Założyciel Zgromadzenia Braci Szkół Chrześcijańskich głosił potrzebę uświęcenia siebie „dla i poprzez nauczanie”. Dzieło św. Jana okazało się być bardzo potrzebnym, dlatego powstawały liczne szkoły prowadzone przez braci. Podjęte i prowadzone przez św. Jana szkolnictwo objęło dużą część Francji, stając się wzorcowym i konkurencyjnym. Dzisiaj Bracia Szkolni mają swe szkoły w prawie 90 krajach. W samej Francji (1789) było 126 szkół i ponad 1000 braci szkolnych. Święty tworzył seminaria nauczycielskie w celu dokształcania braci. Zorganizował też szereg szkół w zależności od potrzeb: podstawowe, wieczorowe, świąteczne, codzienne, zawodowe i średnie. Nauka w tych szkołach była bezpłatna i na wysokim poziomie. Językiem nauczania był język narodowy (nie łacina). Mogły więc z tych szkół korzystać wszystkie dzieci i młodzież, nawet z najuboższych rodzin. Swoje dzieło św. Jan okupił wielkim cierpieniem. Wobec wielkiego sukcesu braci szkolnych czuły się zagrożone dotychczasowe szkoły; parafialne i zakonne, a szczególnie ich nauczyciele i właściciele. Chciano nawet doprowadzić do kasaty zgromadzenia, ale dzięki życzliwym i wpływowym ludziom ostało się i czyni wiele dobrego również i dzisiaj.
Ad8
Reforma szkolna S. Konarskiego polegała przede wszystkim na zbliżeniu szkoły do życia, społeczeństwa i narodu. Wszystkie przedmioty nauczania miały według Konarskiego , przedstawiać pozytywne wzory, którymi miął się kierować przyszły obywatel. W tym celu Konarski wprowadził do programu nauczania naukę prawa, polityki, historii ojczystej. Polecił uczyć astronomii, geografii,matematyki. Jako język wykładowy w miejsce łaciny miał wejść język polski. Unowocześnił programy nauczania. Wprowadzono zajęcia fizyczne. Urządzono także pracownie i obserwatorium astronomiczne. Konarski polecił nauczanie nad obowiązkowe muzyki, śpiewu, tańca, fechtunku, jazdy konnej oraz bilarda i palanta. Reformy Konarskiego stały się potem źródłem inspiracji dla szkolnictwa jezuickiego. Zastąpiono metodę wkuwania metodą opartą na zrozumieniu. Obok łaciny uczono języków nowożytnych: niemiecki i francuski. Reforma Konarskiego miała podwójne znaczenie: zmuszała jezuitów do unowocześnienia ich szkół i przede wszystkim w szkołach pijarskich wychowywano pokolenie przyszłych bojowników o nową postać życia politycznego w Polsce. Zadania bowiem, które stawiał sobie Konarski, obliczane były na cele polityczne, Dowiódł tego w swym anonimowym dziele pt.: "O skutecznym rad sposobie". Jest ono o reformie obrad sejmowych, a przede wszystkim przeciwko "liberum veto". Generalnie dzieło było poświęcone reformom ustrojowym. W ten sposób autor torował drogę zmianie ustroju, której dokonać miało następne pokolenie. Konarski uporządkował prawa polskie w "Volumina Legum" - "Zbiory praw". Jest to uporządkowanie praw Rzeczypospolitej ustawionych przez sejm. Postać Konarskiego stawia wzór dla następnego pokolenia. Jego zasługi uznał Stanisław August medalem z napisem "Temu, który odważył się być mądrym".

Ad9
Komisja Edukacji Narodowej powstała 14 października 1773 roku. Wzięła pod swój "dozór i rozporządzanie" wszystkie szkoły publiczne z wyjątkiem Korpusu Kadetów
.Do głównych osiągnięć KEN należało utworzenie w Warszawie w 1765 roku Szkoły Rycerskiej. W pierwszych latach istnienia szkoła miała charakter niemal wojskowy. Szkoła Rycerska kształciła nie tylko przyszłych wojskowych, ale także przyszłych urzędników państwowych. Program ogólnokształcący obejmował takie przedmioty jak łacina, język francuski, niemiecki, historia powszechna i Polski, geografia, filozofia, matematyka, geometria oraz literatura polska. Program ten uzupełniano fechtunkiem jazdą konną oraz muzyką.
KEN zajęła się także reformą Akademii Krakowskiej.Reforma polegała na odnalezieniu dawnych funduszy uczelni spensjonowaniu większości profesorów zastępując ich młodszymi wprowadzeniu wykładów w języku polskim i dokonaniu reorganizacji całej struktury szkoły, która zmieniła nazwę na Szkołę Główną.
Komisja Edukacji Narodowej przejęła eks-jezuicką Akademie Wileńską i przekształciła ją w Szkołę Główną Litewską. Sprowadzono do niej z zagranicy kilku profesorów i tym samym podniesiono poziom nauk matematycznych, przyrodniczych oraz medycznych.
Przy obu szkołach głównych KEN utworzyła 4-letnie seminaria nauczycielskie
Równocześnie z tymi pracami KEN zajmowała się reformą szkół średnich.Reforma polegała na podziale całego kraju na wydziały szkolne. Na czele każdego wydziału stała jedna szkoła wydziałowa i rektor. Szkoły wydziałowe miały 6 klas z rocznym kursem nauki z wyjątkiem klasy VI, która była dwuletnia. Szkoły podwydziałowe składały się z 3 dwuletnich klas.
Najistotniejszym posunięciem reformatorskim KEN była reforma programów nauczania szkół wszystkich szczebli.Plany nauczania szkół średnich uległy zasadniczym zmianom. Język łaciński stracił swoje uprzywilejowane stanowiska, zaś język polski nauczany obok łaciny stał się językiem wykładowym. Na pierwszy plan wysunięto przedmioty matematyczno-przyrodnicze. W nowym przedmiocie "historia naturalna" wyodrębnione zostały: nauka o ogrodnictwie, rolnictwie, botanika i mineralogia. Poważne miejsce zajęła nauka fizyki. Pionierskim pomysłem było wprowadzenie do planu szkoły średniej takich przedmiotów jak higiena i historia kunsztów i rzemiosł. Wprowadzono także przedmioty takie jak: historia narodowa, nauka moralna i prawo.
Reasumując do najważniejszych zasług Komisji Edukacji Narodowej w zakresie oświaty i wychowania należy:
1. Zerwanie z kościelnym monopolem na kształcenie i położenie nacisku na wychowanie obywatelskie i państwowe.
2. Stworzenie jednolitego systemu szkolnego.
3. Stworzenie samorządu szkolnictwa.
4. Zreformowanie szkół wyższych i średnich oraz opracowanie nowoczesnych programów kształcenia w szkołach wszystkich typów według zasady społecznej użyteczności,powiązania treści z życiem i potrzebami kraju.
5. Podniesienie rangi społecznej nauczyciela i jego kwalifikacji.
6. Opracowanie polskich podręczników.
7. Zajęcie się oświatą ludu wynikające z zasad fizjokratyzmu
8. Zajęcie się wychowaniem dziewcząt.
9. Ścisłe powiązanie wychowania umysłowego z fizycznym i moralnym.
10. Wprowadzenie bardziej racjonalnych metod dydaktyczno-wychowawczych.

Ad10
Jan Henryk Pestalozzi rozwijał postępowe teorie pedagogiczne i postępową demokratyczną działalność wychowawczą na przełomie XVIII i XIX stulecia. Był on bardzo wrażliwy na oglądaną w rodzinnej Szwajcarii nędzę chłopów i bezrolnych, a szczególnie na los dziecka pozostającego bez jakiejkolwiek opieki. Wiązał się nawet z ówczesnymi ruchami wolnościowymi w Szwajcarii i we Francji. Całą swą działalność praktyczną i teoretyczną poświęcił przebudowie szkoły początkowej, opracowaniu dla niej nowoczesnej teorii, dokonując w ten sposób przewrotu w wewnętrznym życiu szkoły elementarnej.
Idea ograniczonego rozwoju - Pestalozzi uważał, że podstawą teorii wychowania jest idea ograniczonego rozwoju, któremu podlega każdy człowiek. I dlatego, zadaniem pedagoga powinno być odkrywanie praw rozwoju człowieka. Zdaniem Pestalozziego o rozwoju dziecka decydują następujące siły: intelektualna, fizyczna, moralna, określana w skrócie jako głowa, ręka i serce. Zalecał harmonię w działaniu tych organów. Uważał też, uznając niezmienność praw natury w rozwoju człowieka, że nauczanie tylko w zgodzie z tymi prawami może być skuteczne.

Ad11
Największe z pośród całej grupy filozofów znaczenie na polu teorii pedagogicznej ma Jan Fryderyk Herbart, profesor filozofii najpierw w Getyndze ,potem następca Kanta w Królewcu. Całość swych poglądów o wychowaniu zawarł w dwóch zasadniczych dziełach: Pedagogika ogólna, z celu wychowania wysnuta i Zarys wykładów pedagogicznych.
Pedagogikę swoją opierał na etyce i psychologii. Etyka według Herbarta ukazuje cele wychowania, którym miał być silny charakter, psychologia zaś wyznacza drogi prowadzące do osiągnięcie tego celu.
Etykę uważał Herbart za naukę o pięknie moralnym i zaliczał do eststyki. W tej etyce wyróżniał pięć idei, które stanowiły ideał osobowości i cel życia:
1. idea wewnętrznej wolności, która nakazywała postępowanie zgodne ze swym przekonaniem
2. idea doskonałości nakazywała staranie o podnoszenie kultury ciała i duszy oraz uświadamianie sobie ich wartości.
3. idea życzliwości, która nakazywała okazywanie dobroci innym osobom.
4. idea prawa wymagała podporządkowania się normą prawa i zaniechania sporów.
5. idea sprawiedliwości, która domagała się zadośćuczynienia za wyrządzone krzywdy albo nagrody za okazane dobrodziejstwa.
Człowiek kierujący się tymi ideami odznacza się prawdziwie moralnym charakterem i on jest najwyższym celem wychowania.
Kształcenie moralne kazał Herbart łączyć z kształceniem religijnym, które według niego miało ukorzyć zbyt wysokie mniemanie o swych osiągnięciach.
Psychologiczne podstawy pedagogiki Herberta zawierają się w następujących założeniach:
1. Nie ma wcale żadnych dziedzicznych czy nabytych dyspozycji psychicznych.
2. Całe życie psychiczne człowieka powstaje z wyobrażeń, które są pierwotnymi faktami psychicznymi. Z zetknięcia się różnych wyobrażeń powstają uczucia pożądania i wola człowieka. Stąd wniosek, że do kształcenia uczuć i woli należy iść poprzez nauczanie. Wolę wytwarza ta wiedza, która uosabia umysł wychowanka do dalszego dążenia, czyli która budzi zainteresowanie. Najbliższym celem wychowania jest zatem budzenie wielostronności zainteresowań. Warunkiem kształcenia wielostronności zainteresowań jest stosowanie się do psychologicznych prawideł, z których wynikają następujące potrzeby:
- jasności - rozbicie materiału na elementy i skupianie na nich uwagi uczniów,
- kojarzenia - ogarnianie większej ilości szczegółów,
- systematyzacji - dochodzenie do uogólnień, umiejscowienie nowych faktów w dotychczasowym systemie wiedzy, ujęcie w całość,
- metodyczności - zastosowanie, wykonywanie zadań, przywoływanie



Ad12
Pierwsze samodzielne uwagi o sprawach wychowania wychodzą z pod piór polskich dopiero w drugiej połowie XVIw., a rozpoczynają je dwaj humaniści: Szymon Maricius i Andrzej Frycz Modrzewski.
Szymon Maricius postanowił poruszyć czynniki naczelne w Polsce obrazem nędzy szkolnictwa, a głównie uniwersytetu krakowskiego i wydał obszerną książkę p.t. O szkołach czyli akademiach. W dziele tym Maricius między innymi ujmuje się w obronie poniżonego i licho płatnego nauczyciela i apeluje do króla i biskupów o większą opiekę nad szkolnictwem zwłaszcza nad zaniedbanymi szkołami miejskimi i kościelnymi.Maricius uważał że naczelnym zadaniem państwa jest dobro publiczne. Zadanie to można osiągnąć tylko poprzez rozwijanie oświaty i nauki, poprzez wychowanie. Postulował o oddanie zarządu nad szkolnictwem w ręce państwa ,tj. króla i senatu ,natomiast utrzymywaniem i wyposażaniem szkół powinno się zająć bogate duchowieństwo, zaś nauczaniem powinno zająć się duchowieństwo niższe: świeckie i zakonne. Szymon Marcki nie jest zwolennikiem wychowania prywatnego, które najwyżej powinno ograniczać się do okresu przed 10 rokiem życia. Doskonałe są rady Maryckiego dotyczące pracy samego nauczyciela: powinien się wystrzegać frazesów i silenia się na wyższe stanowisko w ujmowaniu naukowych teorii. Powinien jasno, prosto i zrozumiale prowadzić wykłady, a jednocześnie wystrzegać się potocznego języka.
Ten sam niepokój z powodu lekceważenia szkół w Polsce był przyczyną, że Andrzej Frycz z Modrzewia w swym wielkim dziele O poprawie Rzeczypospolitej zamieścił osobną księgę o szkołach. Uznał on reformę wychowania młodzieży za jeden z najważniejszych aspektów wszechstronnego programu naprawy państwa. W księdze I omawia przede wszystkim wychowanie domowe dając wiele rad pedagogicznych twierdząc, że od najmłodszych lat należy zaszczepiać w dzieciach świadomość tego, co jest dobre, a co złe, do czego należy dążyć a czego unikać. Podstawą wychowania jest według Frycza religia. Jednym z ważniejszych czynników wychowania jest według niego praca, do której należałoby przyzwyczajać dzieci od najmłodszych lat. W księdze O szkole Modrzewski pisze o znaczeniu szkoły i nauczyciela dla kościoła i państwa. Największą odpowiedzialnością za upadek szkół i nauczycielstwa obciążał Frycz duchowieństwo. Zarzucał mu wręcz kradzież dochodów z dóbr kościelnych zapisanych na szkoły. Modrzewski był zwolennikiem teorii szkoły dostępnej dla wszystkich. Opowiadał się za podniesieniem pozycji materialnej nauczycieli.
Pierwszym pedagogiem piszącym po polsku był luteranin Erazm Gliczner. Mając 23 lata wydał poradnik dla rodziców Książka o wychowaniu dzieci. Uważał, że dzieci powinny rodzić się tylko w legalnych małżeństwach. Twierdził, że matki powinny same karmić i wychowywać dzieci a nie oddawać je mamką. Jest przeciwnikiem rozpieszczania dzieci i gani wychowanie dworskie. Gliczner wyżej ceni wychowanie publiczne niż prywatne. Nauczyciel jego zdaniem powinien być zdolnym, sumiennych i wykształconym chrześcijaninem.
Niedługo po Glicznerze zabrał głos przedstawiciel szlacheckiej ideologii Mikołaj Rej. W odmienności do swych poprzedników Rej aprobuje wychowanie dworskie, jest przeciwnikiem surowej dyscypliny. Zwraca uwagę na wykorzystanie zabawy dziecka dla nauki. Od nauczycieli żądał Rej życia cnotliwego, statecznego i trzeźwego. Od rodziców wymaga dobrego przykładu. W przeciwieństwie od Glicznera nie radzi posyłać dzieci zbyt wcześnie do szkoły ze względu na zły wpływ kolegów.
W schyłkowym okresie odrodzenia na uwagę zasługują poglądy pedagogiczne Sebastiana Petrycego. Podobnie jak A. F. Modrzewski dużą rolę przypisywał wychowaniu w rodzinie, która najlepiej przystosowuje do życia społecznego i obywatelskiego. Krytykował wychowanie dzieci magnackich. Według S. Petrycego najważniejszą osobą w rodzinie jest ojciec. Twierdził, że ważną rolę w procesie kształtowania osobowości dziecka odgrywają rodzice. Opowiadał się także za stosowaniem kar cielesnych. Nowatorską ideą jak na tamte czasy było twierdzenie, że dobry rozwój fizyczny gwarantuje lepszy rozwój intelektu.Petrycy opowiadał się więc za intensywnym wychowaniem fizycznym chłopców.

Ad13
W 1795 r Polska została wymazana z mapy Europy w powstaniach narodowowyzwoleńczych i w wyniku ich konsekwencji zginęła duża część społeczeństwa. W latach 1831-1863 czołowa elita intelektualna Polski zmuszona była przebywać na emigracji represje popowstaniowe przerwały brutalnie istnienie instytucji kulturalnych i ich tradycje. Już w 1795 roku zlikwidowano pierwsze i najbogatsze ognisko Polskiej kultury: Biblioteka Publiczna Załuskich w Warszawie.Podobny los spotkał inne centra dokumentacji naukowej - Uniwersytetu Wilna, Liceum Krzemieńca, Warszawy. Zlikwidowano pierwsze organizacje naukowe w Królestwie Polskim.
W kraju rozwinęła się ożywiona działalność odrodzeniowa trzeba było zachować świadomość narodowa, do czego potrzebna była szkoła Polska. Chodziło również o utrzymanie kultury Polskiej na poziomie europejskim. Praca naukowa i oświatowa stała się czynem patriotycznym, słurzoncym walce o niepodległość. Każde pokolenie w kraju musiało zaczynać prace od początku, odbudowywać organizacje kulturalno - oświatowe i naukowe. Nie mając oparcia na rządzie, wszelkie inicjatywy społeczne napotykały na przeszkody ze strony obcych rządów.
Polityka państw zaborczych niosła społeczeństwu Polskiemu fale politycznego i społecznego wstecznictwa. Zostały zniweczone postanowienia konstytucji 3 maja natomiast utrwalono ustrój społeczny i przywileje szlachty. W zaborze rosyjskim obowiązywał przymus stanowy: każdy poddany musiał być dziedzicznie szlachcicem, mieszczaninem albo chłopem, został tu zlikwidowany wszelki samorząd. Podobnie było w pozostałych zaborach.
Zaborcy ograniczali wolność osobista i swobodę myśli. Zabraniano czytać polska literaturę, śpiewać hymn, zabraniano zrzeszania się, odsuwano Polaków z urzędu. Polaka odbierano podstawę bytu, jaka była ziemia, która szła na własność państw zaborczych. Władze zaborcze starały się wyzyskiwać Polaków. Dyskryminowano język polski.
Tak ciężkie warunki rozwoju kultury polskiej doprowadziły do upadku rozwoju kulturalnego rozwoju narodu. Ożywienie nastąpiło dopiero, gdy powstało księstwo Warszawskie a także autonomiczne Królestwo Polskie.

Ad14
Teoria i praktyka pedagogiczna oraz program wykształcenia klasycznego szkoły średniej zachwiały się na przełomie XIX i XX w. Opozycje w stosunku do szkoły opozycyjnej zrodził budzący się kult indywidualizmu człowieka, przeciwstawiający się wszelkim ograniczeniom wolności. Naczelnym hasłem kultury staje się wolność indywidualna dziecka i jego swobodne wychowanie. Wychowanie powinno być realizowane wykorzystując spontaniczna aktywność dziecka. Ludwik Gurlitt ostro krytykuje szkoły zwłaszcza Gimnazjum zarzucając dogmatyzm, formalizm, rygoryzm, które to hamują rozwój osobowości ucznia. Krytykował także nauczycieli zbyt uległych wobec systemu wychowania pod nadzorem państwa.
Innym czynnikiem rozwoju nowego wychowania były rozwinięte badania psychologiczne nad dzieckiem. Badania doprowadziły do powstania Pedologii, czyli nauki o dziecku. Pod jej wpływem wychowanie podporządkowano do potrzeb rozwojowych dziecka, jego zainteresowań by stworzyć mu najlepsze warunki rozwoju. Duża role w rozpowszechnianiu nowych idei pedagogicznych miały międzynarodowe kontakty nauczycieli. Nowe prądy pedagogiczne zmierzały do ukształtowania silnego charakteru, poszanowania indywidualności wychowanka, posłuszeństwa dla prawa i poczucia sprawiedliwości. Szkoła wolna była od przeciążenia nauka. Osiągnięto ten cel po przez wprowadzenie krótkiego czasu trwania nauki i długich przerw miedzy lekcyjnych. Młodzież zdobywała wiedze z zycia za pomocna zmysłów i rozumowania, a nie wyłącznie z książek i nauczyciela. Szkoła dbała o prawidłowy rozwój fizyczny i psychiczny. Okres kształcenia podzielony został na 3 kursy:
1 - dla dzieci od 9 do 12 roku zycia obejmując naukę angielskiego konwersacje w języku niemieckim albo francuskim, historie, geografie, przyrodę, muzykę i prace ręczne w drewnie
2 - dla młodzieży do 15, 16 roku zycia podzielone na roczne klasy gdzie nauczano przyrody, łaciny, początków greki i algebry
3 - najwyższy dla uczniów w wieku 18, 19 lat obejmujący kształcenie ukierunkowane, przygotowujące do zycia praktycznego na fermie albo do studiów wyższych. W celu dokończenia nauki jeżyków i poznawania zycia innych narodów część uczniów wysłano za granice na zasadzie wymiany z innymi szkołami.


Ad15

Moc ustawy reformy szkolnictwa kładła nacisk na stopniowe podnoszenie poziomu obowiązkowej 7 letniej szkoły powszechnej. Podzieliła ona szkoły powszechne na trzy stopnie organizacyjne w zależności od liczby uczęszczających do nich uczniów, nauczycieli i izb lekcyjnych.
Szkoła I stopnia realizowała program 4 klas w ciągu 5 lat z dodaniem elementów programu klas wyższych w ciągu następnych lat nauki
Szkoła II stopnia realizowała program 6 klas
Szkoły III stopnia realizowały program siedmio- klasowy
Zespolenie szkolnictwa polskiego w jedna całość dokonała reforma szkolnictwa na mocy ustawy ministra oświaty Janusza Jedrzejewicza uchwalona w 1932 r. Po ukończeniu szkoły, realizujący program 4 klas - uczeń mógł podejmować naukę w niższej szkole zawodowej jednakże po spełnieniu 7 letniego obowiązku szkolnego.
Po ukończeniu nauki według programu 6 klasowego możliwe było przejście do gimnazjum. Szkoła średnia ogólnokształcąca została podzielona na dwa szczeble: gimnazjum 4 letnie i 2 letnie liceum. Obok gimnazjum ogólno kształconego utworzono gimnazja zawodowe z kursem 2, 3 i 4 letnim. Gimnazja ogólnokształcące były jednolite pod względem programu nauczania natomiast liceum zostało zróżnicowane na: humanistyczne, klasyczne, matematyczno - przyrodnicze i 3 letnie liceum pedagogiczne. Ze wszystkich szkol licealnych był otwarty dostęp do szkol wyższych.
Kształcenia kandydatów na nauczycieli szkol powszechnych udostępniono także 2 letnie pedagogia, przeznaczone dla absolwentów liceów ogolnoksztalconcych. Nauczyciele gimnazjów i liceów powinni mięć ukończone studia akademickie.
Wraz z reforma organizacyjna weszły w życie nowe programy nauczania zgodne w współczesna idea pedagogiczna. Ustawa Jedrzejewicza nie obejmowała województwa Śląskiego, które posiadało pełna autonomie. Obowiązywał tam 8 letni obowiązek szkolny.






Literatura


1. Stanisław Kot : Historia Wychowania , Tom I , Warszawa: Wydawnictwo „Żak” 1995

2. Stanisław Kot : Historia Wychowania , Tom II , Warszawa: Wydawnictwo „Żak” 1995

3. Stefan Możdżeń : Skrypty Uczelniane , Zarys Historii Wychowania , cz . I : Kielce : Wydawnictwo „Pedagogiczne ZNP spółka Z. O. O. , 1992

4. Stefan Możdżeń : Skrypty Uczelniane , Zarys Historii Wychowania , cz . II : Kielce : Wydawnictwo „Pedagogiczne ZNP spółka Z. O. O. , 1993

5. Stefan Możdżeń : Zarys Historii Wychowania , cz III : Kielce : Wydawnictwo „Pedagogiczne ZNP” , 1995



Źródła w Internecie

6. http://www.sciaga.pl/tekst/31504-32-wychowanie_greka_w_sparcie_i_atenach

7. http://www.sciaga.pl/tekst/57916-58-metody_pedagogiczne_jana_amosa_komenskiego_johna_locka_oraz_metody_wychowania