Muzyka polska na świecie
Muzyka Polska na świecie i nie tylko
Polska muzyka, ze względu na jej charakter można dokonać podziału na muzykę profesjonalną i ludową.
Muzyka profesjonalna
Pierwsze zachowane w Polsce zabytki pisane jednogłosowego chorału gregoriańskiego pochodzą z przełomu XI i XII w. Najwcześniejsze zapisane utwory wielogłosowe (organum) zachowały się w klasztorach Klarysek w Starym Sączu i w Krakowie, pierwszym zaś znanym polskim kompozytorem był Wincenty z Kielc, tworzący muzykę religijną (XIII w.).
W tymże stuleciu powstała jedna z pierwszych polskich pieśni - Bogurodzica, zaczęto także wystawiać w Polsce misteria, religijne widowiska sceniczne. W 1. połowie XV w. działał kompozytor Mikołaj z Radomia, z tego okresu pochodzą też anonimowe wielogłosowe pieśni Breve regnum i Cracovia civitas.
Najwybitniejszym kompozytorem polskim epoki renesansu był Wacław z Szamotuł, twórca motetów w technice przeimitowanej. Wybitnymi kompozytorami epoki baroku byli M. Zieleński, G.G. Gorczycki oraz B. Pękiel.
Trzy Tańce Polskie, I Uroczysty B. Pękiela
Preromantyzm w muzyce polskiej reprezentuje twórczość K. Kurpińskiego i J. Elsnera, którzy stworzyli podstawy polskiego stylu narodowego w muzyce poprzez komponowanie oper o tematyce zaczerpniętej z polskiej historii i legend oraz stylizowanych tańców polskich.
Polonez Pożegnanie Ojczyzny M.K. Ogińskiego
Twórczość Fryderyka Chopina, największego kompozytora polskiego, stanowi syntezę elementów polskiej muzyki ludowej z nowymi zdobyczami artystycznej muzyki epoki romantyzmu. Obok dwu koncertów fortepianowych i kilku utworów kameralnych obejmuje ona tylko utwory fortepianowe (cykle nokturnów, preludiów, etiud i mazurków oraz polonezy, walce, ronda, impromptus i in. utwory).
W stylizowanych kompozycjach Chopina syndrom polskiego tańca szlacheckiego i ludowego, jak polonez, mazur, kujawiak czy oberek, łączy się z bogactwem środków harmonicznych i fakturalnych w poematach fortepianowych o większej formie (polonezy) lub miniaturach (mazurki).
W 2. połowie XIX w. działali: H. Wieniawski, wirtuoz i kompozytor utworów na skrzypce, E. Pankiewicz, twórca pieśni romantycznych, J. Zarębski, wybitny kompozytor muzyki fortepianowej, i Z. Noskowski, autor uwertury symfonicznej Morskie Oko (1875).
Próbę stworzenia polskiej opery narodowej podjął S. Moniuszko, kompozytor oper: Halka (1848-1858), Flis (1858), Hrabina (1860), Straszny dwór (1865), Paria (1869).
Koncert fortepianowy a-moll, część I, I.J. Paderewskiego
Koncert fortepianowy a-moll, część II, I.J. Paderewskiego
Odrębne miejsce w muzyce polskiej zajmuje oryginalna stylistycznie twórczość I.J. Paderewskiego, operującego jednak tradycyjnym zasobem środków.
Maski, opus 34 K. Szymanowskiego
Mazurek opus 50, nr 1 K. Szymanowskiego
Źródło Aretuzy K. Szymanowskiego
Na przełomie XIX i XX w. tworzył M. Karłowicz, autor pieśni i poematów symfonicznych, stosujący w swych kompozycjach nowe środki muzyki późnoromantycznej. Do muzyki późnego romantyzmu nawiązała również grupa kompozytorów o nazwie Młoda Polska (G. Fitelberg, K. Szymanowski, L. Różycki i A. Szeluto).
K. Szymanowski, początkowo łączący w swych kompozycjach wpływy impresjonizmu i ekspresjonizmu muzycznego, stworzył własny styl wykorzystujący muzykę góralską, której stylizacji dokonał w balecie Harnasie (1931) i utworach fortepianowych.
W epoce dwudziestolecia międzywojennego działał także J. Koffler, pierwszy polski twórca stosujący technikę dodekafoniczną. Nurt neoklasyczny w muzyce polskiej reprezentowali m.in.: G. Bacewicz, J. Maklakiewicz, P. Perkowski, K. Sikorski, T. Szeligowski, A. Szałowski i S. Wiechowicz.
Przed wybuchem II wojny światowej działali: A. Malawski, B. Szabelski i A. Panufnik. Muzyka polska, w latach 1949-1956 izolowana od wpływów muzyki zachodniej, odzyskiwała stopniowo rangę światową.
Największe znaczenie dla muzyki polskiej 2. połowy XX w. ma twórczość W. Lutosławskiego, K. Pendereckiego oraz H.M. Góreckiego. Nowatorstwo cechuje również twórczość działających w tym okresie kompozytorów: K. Serockiego i T. Bairda oraz twórców młodszych: W. Kotońskiego, W. Kilara, . Schaeffera, M. Stachowskiego, K. Meyera, T. Sikorskiego i Z. Krauzego.
Z wybitnych kompozytorów tworzących na emigracji wymienić należy: R. Maciejewskiego, R. Palestra i A. Panufnika. Do młodszego pokolenia kompozytorów należą m.in.: P. Szymański, R. Augustyn, E. Knapik, M. Ptaszyńska i L. Zielińska.
Po II wojnie światowej powstało w Polsce wiele nowych muzycznych szkół wyższych, zespołów wykonawczych, związków, instytucji, organizowano imprezy muzyczne (m.in. w 1945 Polskie Wydawnictwo Muzyczne i Związek Kompozytorów Polskich, w 1956 Międzynarodowy Festiwal Muzyki Współczesnej Warszawska Jesień).
W okresie tym rozwinęły się także badania muzykologiczne, zapoczątkowane przed wojną przez Z. Jachimeckiego i A. Chybińskiego, a kontynuowane przez J. Chomińskiego, S. Łobaczewską, Z. Lissę, H. Feichta oraz badaczy młodszych pokoleń: M. Perza, E. Dziębowską, Z. Szweykowskiego, M. Tomaszewskiego, M. Bristigera, B. Schaeffera, A. Czekanowską, I. Poniatowską, Z. Helman, M. Gołąba i J. Stęszewskiego.
Muzyka ludowa
niektóre cechy rytmiczne współczesnej polskiej muzyki ludowej wywieść można już z epoki renesansu, wtedy także polska muzyka ludowa uległa ujednoliceniu, które charakteryzuje ją do czasów obecnych.
Mimo odrębności regionalnych pewne elementy pozostają wspólne na całym obszarze kraju (występowanie skali pentatonicznej oraz skal dur-moll, pewne typy pieśni, np. o chmielu itp.). Do głównych gatunków należą obecnie pieśni (obrzędowe, liryczne, religijne, obyczajowe, zawodowe), przyśpiewki towarzysko-taneczne oraz tańce: krakowiak, tańce śląskie, kujawiak, mazur, oberek.
Dla badań folkloru polskiego wielkie znaczenie ma zbiór polskich melodii ludowych O. Kolberga, wydany w latach 1857-1890.