Choroby przenoszone drogą płciową i choroby zakaźne
Niemal wszystkie stworzenia żywe, od paproci i kwiatów po delfiny i ludzi, są podatne na choroby zakaźne. Ostre choroby zakaźne powstają na skutek zakażenia różnymi drobnoustrojami, do których zalicza się: wirusy, bakterie, pierwotniaki i grzyby chorobotwórcze. Najczęściej dzieje się to po wtargnięciu zarazka do wnętrza organizmu, np. po zjedzeniu zakażonych pokarmów, wdychaniu powietrza zawierającego zarazki lub po przedostaniu się bakterii do krwi przez , nawet drobne, skaleczenie. Choroby zakaźne mogą też powstawać w wyniku zmniejszenia się odporności człowieka. Wówczas to bakterie, dotąd nie szkodzące organizmowi, stale obecne w gardle na migdałach, w drogach oddechowych czy w przewodzie pokarmowym-zaczynają go atakować.
Tymi zagadnieniami zajmuje się epidemiologia, czyli nauka o warunkach i okolicznościach w jakich dochodzi do zachorowań na choroby zakaźne. Znajomość tych zależności umożliwia skuteczną obronę przed zachorowaniami, czyli profilaktykę.
Współczesne zapobieganie chorobom za pomocą szczepień i higieny osobistej jest nieodzownym warunkiem życia zbiorowego bez epidemii chorób zakaźnych.
Choroby zakaźne dzielimy na:
a) Zaraźliwe, czyli udzielające się otoczeniu,
jak np. grypa, tyfus brzuszny, wirusowe
zapalenie wątroby itp.
b) Nie zaraźliwe, tzn. nie przenoszące się na
drugą osobę
Choroby przenoszone drogą płciową
Dawniej zwane chorobami wenerycznymi. Jest to ogólna nazwa chorób, które są przenoszone z partnera na partnera w czasie stosunku seksualnego. Nazwa "choroby weneryczne" pochodzi od imienia rzymskiej bogini miłości - Wenery. Wskazuje to na związek tych chorób z aktywnością seksualną. Jakkolwiek Wenera była boginią miłości, to choroby weneryczne kojarzą się z czymś wulgarnym i brudnym. Tego typu nastawienie utrudniało zwalczanie tych chorób, dlatego też Światowa Organizacja Zdrowia zaleciła stosowanie innej nazwy – choroby przenoszone drogą płciową. Do najbardziej rozpowszechnionych należą: kiła, rzeżączka, AIDS, świerzb itd.
1) Wirusowe choroby przenoszone drogą płciową:
a) AIDS -angielskie Acquired Immune Deficiency Syndrome, czyli zespół nabytego niedoboru odporności. Przyczyną choroby są dwa typy wirusów HIV: HIV-1, odkryty w 1983 i HIV-2, odkryty w 1986. Różnią się budową, a także czasem wystąpienia objawów AIDS od zakażenia wirusem. W przypadku zakażenia wirusem HIV-2 czas ten jest dwukrotnie dłuższy i wynosi około 20 lat. W Polsce nie stwierdzono dotąd wirusa HIV-2.
HIV wnika do organizmu człowieka następującymi drogami:
1) przez przetoczenie zakażonej krwi bądź preparatów krwiopochodnych
2) przez zakażone igły lub strzykawki wcześniej używane przez osobę zakażoną
3) przez zakażenie w czasie ciąży, porodu bądź podczas karmienia piersią
4) przez stosunek seksualny z osobą zakażoną
Po wniknięciu wirusa HIV do organizmu okres wylęgania zakażenia trwa kilka tygodni. Następnie pojawiają się objawy ostrego zakażenia HIV trwające kilka dni lub tygodni. Objawy są nietypowe: gorączka, powiększenie węzłów chłonnych, bóle mięśni i stawów, bóle głowy, wysypka. We krwi osób zakażonych za pomocą specjalnych testów można wykryć przeciwciała anty-HIV. Po ustąpieniu objawów ostrych, organizm przechodzi w fazę zakażenia bezobjawowego, które trwa średnio do 10 lat. Osoby chore czują się dobrze, ale w tym czasie zakażają innych. Po kilku latach pojawiają się późne objawy choroby AIDS wiążące się z postępującym zanikiem odporności. Stąd właśnie wzięła się nazwa AIDS - zespół nabytego niedoboru odporności. Objawy późne: gorączka, chudnięcie, silne pocenie się, męczliwość, uporczywy kaszel, bóle stawowe i mięśniowe, duszność, stany zapalne jamy ustnej, biegunki, zaburzenia psychiczne i neurologiczne. Przyczyną zgonu jest postępujące wyniszczenie organizmu.
Dane epidemiologiczne: od początku epidemii AIDS zmarło na świecie około 12 milionów osób, a zakażonych jest 43 miliony. W Polsce liczba zakażonych (ujawnionych) przekroczyła 5 tysięcy, a chorych na AIDS - 600. Aby uniknąć AIDS należy stosować zasady tzw. bezpiecznego seksu, czyli związek z jednym partnerem, stosowanie prezerwatyw oraz nie używać nie styrylizowanych wcześniej przyrządów (np. instrumentów tnących, chirurgicznych, stomatologicznych itp.)
Dorośli i dzieci żyjący z HIV/AIDS na świecie - dane na koniec 2002 roku
Ogółem 42 miliony
Szacunkowa liczba nowych zakażeń HIV dorosłych i dzieci w 2002
Ogółem 5 milionów
Szacunkowa liczba zgonów dorosłych i dzieci z powodu HIV/AIDS w 2002
Ogółem 3,1 miliona
b) opryszczka - typ wirusa HSV-1 wywołuje opryszczkę na wargach i twarzy, a wirus HSV-2 na narządach płciowych i okolicy odbytu. Objawem są pęcherzyki, które po kilku dniach stają się strupami. U kobiet objawem zakażenia są upławy z pochwy. Może temu towarzyszyć ból i pieczenie podczas oddawania moczu. W przypadkach kontaktów oralnych dochodzi do zapalenia gardła. U wielu osób zakażenie przechodzi w fazę utajoną i wtedy co pewien czas stwierdza się nawrót choroby.
2) Bakteryjne choroby przenoszone drogą płciową:
a) rzeżączka – jest jedną z najbardziej popularnych chorób wywoływaną przez dwoinki rzeżączki (gonokoki). Do zakażenia dochodzi wtedy, gdy gonokoki znajdujące się w wydzielinie śluzowej chorego zostaną przeniesione na błonę śluzową narządów płciowych, odbytu, jamy ustnej lub spojówkę osoby zdrowej. Objawy rzeżączki to pojawienie się po kilku dniach od zakażenia śluzowej, a następnie ropnej wydzieliny, świądu i pieczenia, zwłaszcza przy oddawaniu moczu. U kobiet te objawy występują mniej wyraźnie. Taki stan utrzymuje się zwykle przez kilka tygodni, po czym ilość wydzieliny zmniejsza się, ustępują związane z tym dolegliwości i choroba przechodzi w okres przewlekły. U kobiet w tym czasie może dojść do zakażenia gruczołów ściany pochwy, macicy, jajowodów, jajników, nawet z zajęciem otrzewnej. U mężczyzny może wywołać stany zapalne nasieniowodów i najądrzy. Te zmiany na tle rzeżączki mogą u obu płci prowadzić do bezpłodności. Rzeżączka jest chorobą uleczalną.
b) kiła – dawna nazwa syfilis; jest wywoływana przez bakterię zwaną krętkiem bladym. Po raz pierwszy epidemia pojawiła się w Europie podczas wojny o Nepal w 1494 roku i szybko rozprzestrzeniła się na inne kraje. Jej pochodzenie jest nieznane. Choroba może być wrodzona (gdy do zakażenia dochodzi w życiu płodowym, od chorej matki; niekiedy w tych przypadkach kiła prowadzi do śmierci płodu i poronienia lub urodzenia martwego) lub nabyta. Po zakażeniu, po około 3 tygodniach pojawia się owrzodzenie na narządach płciowych z towarzyszącym powiększeniem węzłów chłonnych. Owrzodzenie u kobiet może być niewidoczne. Po 8-10 tygodniach pojawiają się ogólne objawy choroby: stany podgorączkowe, bóle kości i mięśni, wysypka skórna. Nie leczona choroba po 2-3 latach prowadzi do poważnych zmian w wielu narządach.
3) Pasożytnicze choroby przenoszone drogą płciową:
a) świerzb - jest rozpowszechniony na całym świecie, wywoływany przez roztocza. Zdarza się, głównie w tych środowiskach, gdzie w ogóle nie przestrzega się zasad higieny. Charakterystycznym objawem jest świąd, nasilający się w nocy i cieple. zmiany dotyczą bocznych powierzchni palców, pośladków, pachwin, rzadziej narządów płciowych.
b) wszawica łonowa – wywołuje ją wsza łonowa, która wczepia się mocno w naskórek tuż przy nasadzie włosa rosnącego w okolicach narządów płciowych, czasem także ud, brzucha i pach. Do zakażenia dochodzi najczęściej w czasie kontaktu płciowego lub przez wspólne używanie bielizny, pościeli itp. Stałym objawem jest różnie nasilony świąd. Wyleczenie uzyskuje się ,stosując odpowiednie preparaty.
4) Choroby przenoszone drogą płciową wywołane przez pierwotniaki i grzyby:
a) rzęsistkowica - jedna z najbardziej rozpowszechnionych chorób, wywoływana przez rzęsistka pochwowego. Do zakażenia może dojść w czasie kontaktu seksualnego, ale również przez używanie przyborów toaletowych, kąpiel w basenach. Po 1-3 tygodniach pojawiają się objawy zapalenia pochwy i sromu, cewki moczowej, którym towarzyszą upławy. U mężczyzn przebiega bezobjawowo lub występuje zapalenie cewki moczowej i gruczołu krokowego.
b) drożdżyce - wywoływane przez grzyby drożdżaki, najczęściej przez Candida albicans, który u zdrowych ludzi przebywa w organizmie nie wywołując choroby. Pod wpływem zmian hormonalnych, leków, różnych chorób, podrażnienia przez wodę, detergenty, miejscowe tarcie, rozwija się choroba - stan zapalny, u kobiet z upławami, a u mężczyzn na żołędzi i wewnętrznej powierzchni napletka (rumień, pęcherzyki lub nadżerki).
Zapobieganie i leczenie chorób przenoszonych drogą płciową to przede wszystkim edukacja i unikanie ryzykownych zachowań seksualnych, związek z jednym partnerem, stosowanie prezerwatyw przez osoby zmieniające partnerów, leczenie objawów chorobowych przez specjalistów chorób skórnych (dermatologów) Wprawdzie liczba skutecznych leków stale się powiększa, a większość chorób przenoszonych drogą płciową jest uleczalnych, należy jednak pamiętać, że: nie ma dotąd skutecznego leczenia AIDS; niektóre wirusy i bakterie są odporne na stosowane leki i leczenie jest w tych przypadkach długotrwałe.
Najważniejsze choroby zakaźne (zaraźliwe)
(wieku dziecięcego)
Wirusowe choroby zakaźne
1) Ospa wietrzna – w ospie wietrznej (wiatrówce) okres wylęgani choroby trwa 14-21 dni. Choroba charakteryzuje się wysypką wielopostaciową występującym początkowo tylko na skórze owłosionej głowy. Początkowo są to czerwone plamki, potem pęcherzyki wypełnione kolejno treścią surowiczną i ropną, zasychające strupki, a po ich odpadnięciu pozostają płaskie, okrągłe blizny. Wysypka jest swędząca i może wskutek zadrapania ulec zakażeniu bakteryjnemu. Temperatura ciała jest podwyższona. Choroba trwa 2 – 3 tygodnie, jest zaraźliwa do momentu odpadnięcia strupków, nie wymaga leczenia szpitalnego.
2) Różyczka - okres wylęgania trwa 17-21 dni. Po 1-2 dniowym okresie nieżytowym o nikłym nasileniu (katar, kaszel) pojawia się wysypka, początkowo za uszami i na twarzy, następnie na tułowiu. Są to niewielkie różowe lub owalne plamki, które zanikają po kilku dniach. Charakterystycznym objawem jest obrzęk węzłów chłonnych na karku i potylicy. Temperatura nie jest wysoka. Różyczka jest niekiedy podobna do odry i wysypek, które były reakcją na leki. Leczenie polega na leżeniu w łóżku i przyjmowaniu środków na obniżenie temperatury. Zakaźność trwa 2 dni przed wysypką i na początku jej wystąpienia. Po zachorowaniu następuje trwała odporność.
3) Odra – jest chorobą bardzo zaraźliwą (drogą kropelkową), okres jej wylęgania trwa 9-11 dni. Objawy odry to przede wszystkim temperatura, przekrwienie spojówek, łzawienie, obrzęk powiek, światłowstręt, suchy, męczący kaszel, katar, maleńkie białe plamki na błonie śluzowej policzków, otoczone czerwoną obwódką (nie zawsze występują). Po kilku dniach objawów kataralnych pojawia się wysypka w postaci czerwonych plamek zlewających się w większe i pokrywające całe ciało. Wysypka zaczyna się za uszami i na twarzy, następnie na tułowiu i na kończynach. Mówi się, że „odra wchodzi głową, a wychodzi nogami”. Po upływie kilku godzin wysypka znika, zostawiając czasem czerwono-brunatne przebarwienia, a skóra łuszczy się. U małych dzieci może dojść do poważnych powikłań (zapalenie ucha, krtani, oskrzeli, płuc i niekiedy nawet mózgu). Leczenie koniecznie powinno przebiegać pod kontrolą lekarską, a ciężkie przypadki muszą być leczone w szpitalu.
4) Nagminne zapalenie przyusznic (świnka) – to choroba, której okres wylęgania trwa 14-21 dni. Objawy to bolesny obrzęk ślinianki tuż przed małżowiną uszną lub pod żuchwą, początkowo po jednej, a potem także po drugiej stronie, podwyższona temperatura, trudności w otwieraniu ust i jedzeniu. Powikłanie mogą być bardzo poważne, takie jak np.: zapalenie opon mózgowych, a u starszych dzieci gruczołów płciowych (jądra, jajniki). Leczenie można przeprowadzać w warunkach domowych, ale koniecznie pod kontrolą lekarza.
Bakteryjne choroby zakaźne
1) Płonica (szkarlatyna) – jest wywoływana przez paciorkowce płonica (szkarlatyna). Zakażenie następuje przez bezpośredni kontakt z chorym zakażoną wydzieliną z jamy nosowo-gardłowej, przez zakażone przedmioty itp. Okres wylęgania trwa 1 – 7 dni. Początek choroby jest nagły, objawiający się wysoką temperaturą, bólem gardła, głowy, brzucha, wymiotami. Gardło, łuki podniebienne, języczek, migdałki są płomiennie czerwone. Oprócz tego na migdałach występują naloty, wysypka drobnoplamista jak główka od szpilki, skóra wygląda jak posypana czerwonym makiem, najsilniejsza w pachwinach, w zgięciach stawowych, na wewnętrznej powierzchni ud, na tułowiu, brzuchu, klatce piersiowej. Twarz żywoczerwona, poza białym trójkątem koło nosa, ust i brody. Czasem wysypka krwotoczna. Po 2-3 tygodniach płatowe łuszczenie skóry, najbardziej typowe na palcach rąk i nóg. Obecnie leczenie przebiega w domu pod kontrolą lekarza i według zaleceń polega na stosowaniu penicyliny, płukaniu gardła, diecie łatwo strawnej oraz podawaniu środków obniżających temperaturę.
2) Gruźlica – dzięki od lat prowadzonym szczepieniom ochronnym gruźlica nie jest tak powszechna. Niemniej jednak przypadki zachorowań spotyka się, zwłaszcza wśród młodzieży. Chorobę wywołuje prątek gruźlicy (nazywany od nazwiska jego odkrywcy prątkiem Kocha). Człowiek zakaża się prątkiem ludzkim i bydlęcym. Prątkiem ludzkim można zakazić się wdychając pył i kurz, w których zawarta jest wysuszona plwocina chorych na gruźlicę płuc oraz przez bezpośredni kontakt z chorym. Do zakażenia prątkiem bydlęcym dochodzi przez spożycie mleka i jego przetworów pochodzących od bydła chorego na gruźlicę. Klinicznie wyróżnia się gruźlicę płuc, opon mózgowych, nerek, kości, skóry, węzłów chłonnych itp. Początkowe objawy gruźlicy są często nietypowe i mało uchwytne.
Inne choroby zakaźne (zaraźliwe)
1) Grypa –występuje zwykle epidemicznie najczęściej w naszym klimacie w sezonie jesienno zimowym i wczesną wiosną. Jest ostrą wirusową chorobą zakaźną przenoszoną drogą kropelkową poprzez wdychane powietrze, kaszel lub drogą kontaktów pośrednich. Objawia się: wysoką gorączką powyżej 39 C z dreszczami, która trwa 1-2 dni z bólami głowy, stawów i mięśni, katarem i kaszlem. Po rozpoznaniu grypy należy przewidywać, że pełny powrót do zdrowia nastąpi do14 dni. Grypa powodować może ciężkie powikłania. Do najczęstszych należą: zapalenie płuc i oskrzeli, zapalenie ucha i zatok, a nawet zapalenie mięśnia sercowego, mózgu i opon mózgowych. Może być również przyczyną powikłań neurologicznych i psychicznych, a nawet zgonu. Szacuje się, że w całym XX wieku śmierć z powodu grypy i jej powikłań poniosło ponad 50 milionów ludzi! Pandemia grypy w latach 1918-1919 (hiszpanka), spowodowała śmierć większej liczby ludzi niż I woja światowa (według różnych szacunków ponad 25 mln ludzi)zaś pandemia grypy azjatyckiej w 1957 roku spowodowała śmierć ok. 1 mln ludzi. ok. 700 tys. ludzi.
2) Wścieklizna - Wścieklizna (lyssa) jest ostrą chorobą wirusową o niemalże światowym zasięgu. Atakuje system nerwowy (mózg i rdzeń kręgowy) ssaków, w tym także ludzi. Wirus obecny jest w płynie rdzeniowym chorych zwierząt, a w końcowym stadium choroby - w ślinie. W przeciwieństwie do innych wirusów, nigdy nie pojawia się w krwi, moczu czy stolcu (a w każdym razie nie jest to udokumentowane). Nie leczona, wścieklizna prawie zawsze prowadzi do śmierci. Teoretycznie wszystkie ssaki mogą zachorować i stać się roznosicielami choroby, najczęściej są to jednak nietoperze, lisy i inne zwierzęta leśne, a także psy i koty. Ponieważ wirus powodujący wściekliznę znajduje się w ślinie, najczęściej do zakażenia dochodzi wskutek ugryzienia przez zainfekowane zwierzę, a także poprzez kontakt z jego śliną, gdy kontakt ten następuje w miejscu skaleczenia, zadrapania lub jeśli ślina chorego zwierzęcia dostanie się do naturalnych otworów ludzkiego ciała np. do nosa lub oczu. Szacuje się, że każdego roku z powodu wścieklizny umiera na świecie 40 000 - 100 000 osób, z czego większość w krajach subtropikalnych i tropikalnych. W krajach wysoko rozwiniętych przypadki te są sporadyczne, np. w USA w 1990 roku z powodu wścieklizny zmarła jedna osoba, w 1991 dwie, w1992 jedna, w1993 trzy, w 1994 sześć i cztery osoby w 1995. Jak dotąd nie istnieją żadne testy, które mogłyby wykryć w organizmie człowieka obecność wirusa tuż po jego wniknięciu. Kiedy jednak pojawią się pierwsze objawy choroby, jest już za późno na leczenie. Można jedynie łagodzić cierpienie chorego. Do objawów wścieklizny u ludzi należą: pieczenie w miejscu ukąszenia, gorączka, silny ból głowy, brak apetytu, nadpobudliwość, wodowstręt, dezorientacja, paraliż.
3) Angina - zapalenie migdałków zwane często anginą jest chorobą wywoływaną zazwyczaj przez czynniki infekcyne np. wirusy, bakterie, grzyby. Najczęściej lekarze zapaleniem migdałków nazywają zmiany zapalne gardła i migdałków rezerwując nazwę angina dla bakteryjnego, ropnego zapalenia gardła zwykle w przebiegu zakażenia paciorkowcami. W typowych anginach paciorkowcowych lub błoniczych, na silnie zaczerwienionych migdałkach pojawiają się czopy ropne. W wypadku wirusowych zapaleń gardła- na migdałkach nie pojawiają się czopy, ale naloty gromadzące się głównie w kryptach migdałków. Na anginę głównie chorują dzieci między czwartym, a siódmym rokiem życia. Chorobą na ogół można zrazić się przez cały czas trwania jej ostrych objawów, którymi są: ból i obrzęk gardła, zaczerwienienie i obrzęk gardła, powiększenie migdałków i węzłów chłonnych, wysięk ropny na migdałkach, gorączka, bóle mięśni, trudności w przełykaniu i ślinienie się, brak apetytu.
Nie leczenie, bądź złe wyleczenie anginy może prowadzić niestety do dość poważnych powikłań takich jak: zapalenie węzłów chłonnych szyi, ropień około- czy pozamigdałkowy,
zapalenie ucha środkowego, zapalenie zatok, a nawet zapalenie wyrostka robaczkowego. Angina może być samodzielną jednostką chorobową, ale również może być objawem towarzyszącym innym chorobom np. mononukleozie zakaźnej lub białaczce.
4) Wąglik - ( anthrax ) jest ostrą chorobą zakaźną zwierząt i ludzi, wywołaną przez laseczkę wąglika (Bacillus anthracis), występująca głównie u bydła, koni i owiec, rzadziej u kóz, świń i zwierząt futerkowych. Pomijając warunki wojenne lub atak terrorystyczny przypadki wąglika u ludzi spowodowane są zawsze kontaktem z chorym bądź padłym zwierzęciem. Laseczka wąglika wytwarza w warunkach tlenowych odporne formy przetrwalnikowe, zdolne przeżyć w glebie kilkadziesiąt lat, w warunkach beztlenowych laseczki giną w ciągu kilku dni. Zakażenie następuje zazwyczaj drogą pokarmową. Okres wylęgania wąglika wynosi od kilku godzin do kilkunastu dni. W postaci tzw. piorunującej dochodzi do śmierci zwierzęcia bez widocznych objawów choroby. Ostra postać objawia się krwawymi wypływami z nozdrzy, pyska i odbytu, zwierzę pada po kilkunastu godzinach. Postać pod ostra cechuje się obrzękami szyi, boków i brzucha, śmierć następuje po 2-3 dniach. Wąglik u ludzi, zależnie od drogi wniknięcia zarazka, może mieć postać jelitową, rzadko spotykaną, postać płucną, podobną do zapalenia płuc, kończącą się przeważnie śmiercią chorego, oraz postać skórną, zwaną czarną krostą, objawiającą się wystąpieniem guzkowatego, swędzącego tworu w miejscu zakażenia, który po kilku dniach przekształca się w czarny strup okolony naciekiem. Szczepienia ochronne opracowane zostały w 1881 przez L. Pasteura. W Polsce wąglik występuje rzadko, jest chorobą zwalczaną z urzędu.
5) SARS - (zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej) jest to rodzaj nietypowego zapalenia płuc, które po raz pierwszy pojawiło się w końcu 2002 roku w prowincji Guangdong, na południu Chin. Informacje o tej nowej chorobie pojawiły się dopiero wtedy, gdy zachorowali pierwsi pacjenci w Hongkongu i Wietnamie. Pierwszy raz rozpoznał chorobę lekarz Światowej Agencji Zdrowia, Carlo Urbani, który diagnozował 48-letniego biznesmena z nieznanym schorzeniem wyglądającym na zapalenie płuc, sam zaraził się od niego i zmarł 29 marca 2003 roku w Tajlandii. Po pewnym czasie choroba rozprzestrzeniła się drogą podróży lotniczych na inne kraje świata. Do chwili obecnej śmiertelność w przypadku zachorowania na SARS jest oceniana na około 7%.Choroba ta jest wywoływana przez nowoodkrytego wirusa nazywanego wirusem SARS. Początkowe objawy zachorowania przypominają grypę. Mogą występować któreś z objawów takich jak gorączka, bóle mięśniowe, osłabienie, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, kaszel, ból gardła i inne niecharakterystyczne objawy, łącznie lub osobno. Jednym objawem wspólnym dla wszystkich przypadków choroby jest temperatura powyżej 38C. W dalszym okresie choroby dochodzi do duszności. Objawy chorobowe pojawiają się najczęściej w ciągu 2-3 dni po zakażeniu (najdłużej 13 dni). W około 10-20% przypadków konieczne jest podłączenie chorego do respiratora. Badania wykonywane w celu rozpoznania SARS to przede wszystkim badanie RTG klatki piersiowej, a także badania krwi.
6) Cholera – jest plagą południowo- wschodniej Azji, okresowo zagraża również innym kontynentom. Wywołuje ja przecinkowiec cholery typu EL TOR, który jest odmianą znanego od dawna zarazka. Nazwa pochodzi od stacji kwarantannowej na półwyspie Synaj, gdzie został wykryty w zwłokach zmarłych na cholerę pielgrzymów arabskich. Po zakażeniu doustnym, najczęściej przez zanieczyszczoną wydalinami chorych wodę, mija okres wylęgania choroby wynoszący od kilku godzin do pięciu dni. Następnie pojawia się gwałtowna biegunka, do której dołączają wymioty. Obfite wypróżnienia doprowadzają do wyniszczenia organizmu, a w najcięższych przypadkach do śmierci. Przebieg choroby jest bezgorączkowy i bezbolesny. Zabiegami ratującymi życie chorego są oprócz antybiotyków duże ilości odpowiednich płynów. Walka z cholerą polega na izolacji chorych i tych, którzy się z nimi zetknęli, kontroli nosicieli zarazków, wczesnej diagnostyce, dezynfekcji pomieszczeń i szczepieniom zapobiegawczym. Cholera podlega obowiązkowi międzynarodowego zgłoszenia. W XIX w cholera zabiła co trzydziestego Polaka. Najtragiczniejszy przypadek epidemii miał miejsce podczas wojny plemiennej w Rwandzie w 1994 r. Tam w ciągu 10 dni zmarło ponad 20 tys. osób.