Problemy wsi polskiej w literaturze polskiej okresu Średniowiecza, Renesansu i Oświecenia.

Już w średniowieczu powstawały utwory zawierające w swej treści motyw wsi i jej problemy. Jednym z najwcześniejszych jest „Krótka rozprawa między trzema osobami, Panem, Wójtem a Plebanem” Mikołaja Reja. Jest to jak gdyby zapis rozmowy pomiędzy przedstawicielami trzech stanów: chłopów, szlachty i duchowieństwa. Rozprawa ta porusza problemy społeczne, a w tym problem uciemiężenia chłopów. Mikołaj Rej krytykuje wyższe stany za dyskryminację i lekceważenie chłopstwa i daje wyraz swojego współczucia, a jednocześnie podziwu dla najniższej grupy społecznej. Mieszkańców wsi nie chroni żadne prawo, muszą odrabiać pańszczyznę i płacić wygórowane podatki i czynsze nie dostając w zamian nic.
Temat życia wiejskiego pojawiał się u prawie wszystkich pisarzy renesansowych. Wizerunek wsi i jej problemów przedstawia Szymon Szymonowic. Spotykamy u niego utwory opisujące prawdziwe, ciężkie życie na wsi, dostrzega on na wsi ciężką dolę chłopa pańszczyźnianego. Problemem na wsi jest wyzysk, ciemnota, prostactwo, choroby i nędza. Pierwszy ukazał ciężką dole chłopa. We fragmencie „Żeńców” poeta ukazał tragedie ludu wiejskiego, który jest zniewolony przez panów ziem, dominacje klasy wyższej nad pospólstwem oraz dzień z pracy ludzi na wsi. Dowodzi, że życie na wsi nie jest tylko i wyłącznie błogością i przyjemnością, ale także niewolniczą pracą.
Przedstawia panów ziem jako tyranów i bezlitosnych ciemiężycieli swoich pracowników, którzy bezwzględnie popędzają ich do bezustannej pracy.
Wieś w czasach oświecenia w Polsce miała wysoką wartość, ponieważ w tych to czasach przynosiła ona widoczne, a nawet wysokie zyski. Jednak na jej temat w literaturze wypowiadano się różnie. Poeci ujmowali życie wiejskie na dwa sposoby. Pierwszy z nich to typowo sielankowy i przyjemny żywot typowy dla stoickiej szlachty, a drugi realistyczny opowiadający o prawdziwym, ciężkim żywocie chłopstwa i ucisku jaki nakładają na nich wyżej usytuowani swoimi zagrywkami politycznymi i chęcią wzbogacenia się.
W stosunku do renesansu oświecenie było epoką , w której rozum ludzki miał być naturalnym światłem wskazującym drogę do poznania świata i człowieka po okresie ciemności. Ale w epoce oświecenia naturalna kraina jest znów wyzyskiwana przez szlachtę co dostrzegł najwybitniejszy przedstawiciel polskiego oświecenia Ignacy Krasicki.
O ciężkiej doli chłopa pisali także najwięksi pisarze i politycy okresu oświecenia. Ubóstwo i ciemnotę chłopa ukazywał w przejmujący sposób Stanisław Staszic w swoich "Przestrogach dla Polski" pisał, że nigdy Polska nie stanie się krajem silnym i wolnym, póki ten który ojczyznę "żywi i broni" jest niewolnikiem żyjącym w ubóstwie, ciemnocie i zacofaniu.
W epoce tej tworzył także Julian Ursyn Niemcewicz – autor dzieła “Powrót posła”. Jest to kontynuacja konfliktu na linii wieś – dwór, przedstawiona została problematyka społeczna oraz postulaty reformowania i oświecenia wsi. W utworze tym szczególnie poruszony został temat uwłaszczenia chłopów. „Powrót Posła” miał też ogromną wartość polityczną. Sztuka wystawiona była parę miesięcy przed ogłoszeniem Konstytucji III maja. Miała również charakter komedii obyczajowej, bo ukazywała ówczesne wady społeczne.
Poza zachwytem naturą, obrzędami, pracą na wsi, folklorem i ogólnie wiejskim życiem pisarze wytykali głównie konflikty między klasowe, które zawsze stanowiły wielki problem, bardzo trudny do rozwiązania. Autorzy, poruszali te problemy, z pewnością starali się uświadomić szlachcie jej postępowanie i czasami zasugerować rozwiązanie tych problemów, co wcale nie było łatwe, ponieważ, szczególnie we wcześniejszych epokach, był to zwrot przeciwko klasie rządzącej, a więc przeciwko ludziom, którzy decydowali o losach państwa. Jednak szlachta zamiast dbać o dobro ogółu zazwyczaj troszczyła się tylko o swój własny interes.