Ustrój organów ochrony prawnej Unii Europejskiej.

System ochrony prawnej w UE

Ochrona prawna to stała i zorganizowana działalność podejmowana w celu ochrony prawa.
W ujęciu przedmiotowym - ochrona prawna dotyczy ochrony porządku prawnego, czyli ochrony interesów społecznych - prokuratorzy.
W ujęciu podmiotowym - ochrona prawna dotyczy ochrony praw podmiotowych jednostki - adwokaci, radcowie prawni.
Funkcje ochrony prawnej
- represyjna
- prewencyjna

Funkcja represyjna polega na zastosowaniu sankcji wobec osoby, która naruszyła prawo.
Funkcja prewencyjna służy zapobieganiu naruszenia prawa w przyszłości i może być ona:
- prewencją ogólną
- prewencją szczegółową
Prewencja ogólna skierowana jest do wszystkich adresatów danej normy prawnej
Prewencja szczegółowa skierowana jest do ściśle określonych podmiotów
Rodzaje ochrony prawnej:
1. Rozstrzyganie (inaczej orzekanie)
2. Kontrola legalności (kontrola przestrzegania prawa)
3. Działalność pojednawcza
4. Pomoc prawna

Rozstrzyganie polega na wydawaniu wiążących decyzji, co do sposobu rozstrzygnięcia sytuacji konfliktowej.
Rozstrzyganie dokonywane jest za pomocą dwojakich środków:
1. środki przymusu państwowego
2. środki wychowawcze
Środki przymusu państwowego polegają na realizacji dyspozycji normy prawnej
Środki wychowawcze
a) brak przymusu państwowego
b) charakteryzują się dobrowolnym podporządkowaniem jednego podmiotu drugiemu

Kontrola legalności polega na badaniu zachowania się określonych podmiotów pod kątem widzenia zgodności tego zachowania z obowiązującym prawem oraz na występowaniu do stosownego organu z wnioskiem o zastosowanie sankcji wobec osoby, która to prawo naruszyła.
Kontrola samoistna
Kontrola niesamoistna
Z kontrolą samoistną mamy do czynienia wtedy, gdy dany organ zajmuje się wyłącznie kontrola przestrzegania prawa.
Kontrola niesamoistna polega na tym, że dany organ oprócz kontroli przestrzegania prawa (oprócz kontroli legalności) zajmuje się również kontrolą innych dziedzin.

Działalność pojednawcza polega na ugodowym rozwiązywaniu sytuacji konfliktowej na drodze porozumienia samych stron.
Może ona przybrać 2 formy
1. mediacja (pośrednictwo w sporze)
2. koncyliacja (rozjemstwo)
Mediacja polega na tym, że pomiędzy 2 strony konfliktu wchodzi osoba trzecia niezwiązana z żadną ze stron, której zadaniem jest stworzenie warunków do negocjacji i do doprowadzenia do ugodowego rozwiązania sporu.
Koncyliacja polega na tym, że pomiędzy 2 strony konfliktu wchodzi specjalnie powołany organ którego zadaniem jest przedstawienie stronom konfliktu propozycji co do sposobu jego rozstrzygnięcia.

Pomoc prawna są to szczególnego rodzaju usługi świadczone podmiotom prawa w celu ochrony interesów podmiotowych określonej jednostki. Może ona występować w kilku formach:
1. może polegać na tzw. poradnictwie prawnym. Poradnictwo prawne polega na udzielaniu porad prawnych, na sporządzaniu opinii prawnych, oraz na wyjaśnianiu treści prawa obowiązującego.
2. Sporządzanie aktów prawnych. Mogą mieć one charakter ogólny lub indywidualny. Akty o charakterze ogólnym to uchwały, regulaminy. Szczegółowe to umowy, porozumienia zawierana miedzy stronami.
3. Reprezentacja strony dzieli się na zastępstwo i na obronę. Zastępstwo dzieli się na zastępstwo procesowe i pozaprocesowe. Procesowe polega na tym że uprawniony podmiot (adwokat, radca prawny) zastępuje daną stronę przed sądem w procesie w procesie cywilnym lub administracyjnym. Pozaprocesowe polega na zastępowaniu strony przed instytucja państwową a nie sądem (np. instytucja państwową). Obrona polega na tym, że uprawniony podmiot (adwokat) broni oskarżonego w procesie karnym.
4. Działalność legislacyjna polega na udziale w organach legislacyjnych.

Rodzaje organów ochrony prawnej
Organy ochrony pranej sa specjalnie powołane i zorganizowane do sprawowania ochrony pranej. O przynależności danego organu do danej grupy decyduje funkcja danego organu ([przedmiot działalności]. Wyróżniamy 4 rodzaje organów:
1. organy orzekające (rozstrzygające jurysdykcyjne lub judykacyjne)
2. organy pojednawcze
3. organy kontroli legalności
4. organy pomocy prawnej

.Organy rozstrzygające są specjalnie powołane i zorganizowane do rozstrzygania konfliktów między stronami. Organy orzekające dzielimy na:
a) sądowe
b) quazisądowe
c) pozasądowe

Sądy w znaczeniu materialnym i sądy w znaczeniu formalnym.
w znaczeniu materialnym są to organy specjalnie powołane do sprawowani wymiaru sprawiedliwości uprawnione do wydawani wyroków w imieniu państwa oraz wyposażone w gwarancje niezawisłości i niezależności.
Sądami w znaczeniu formalnym są organy nazywane sądami w świetle przepisów prawa
Organy quasisądowe są to organy specjalnie powołane do rozstrzygania i specjalnie pod tym katem zorganizowane, które działają na podstawie własnych kompetencji i którym brakuje przynajmniej 1 z cech sądów.
Organy quasisądowe dzielimy na sądy quasisądowe:
- zawodowe
- społeczne
- sądy polubowne

Organy quasisądowe zawodowe są to organy, które orzekają wyłącznie co do faktów, a nie co do prawa (Izby Morskie).
Organy quasisądowe społeczne charakteryzują się tym, że osoby, które w nich orzekają 1. nie muszą posiadać wykształcenia prawniczego, 2. pełnią swoją funkcje nieodpłatnie, 3. działalność orzecznicza nie należy do obowiązków zawodowych danej osoby (Urząd patentowy)
Sądy polubowne jest ono nazywane sądownictwem niepaństwowym. Sądy polubowne mogą być stałe lub powoływanymi at hok.
Stałe sądy polubowne są to sądy, które działają na postawie własnych regulaminów (sąd arbitrażowy przy krajowej izbie gospodarczej).
At hok to takie sądy polubowne które, zostają powołane do rozpatrzenia konkretnej sprawy, po rozpatrzeniu której ulegają rozwiązaniu.
Zapis na sąd polubowny.
W zapisie na sąd polubowny strony określają spór, który już wynikną albo spór który może wyniknąć z oznaczonego stosunku prawnego pod rozstrzygnięcie sądu polubownego. W zapisie na sąd polubowny strony określają tryb postępowania oraz osobę arbitra.
Arbitrem w sądzie polubownym może być osoba fizyczna korzystająca z pełni praw publicznych i mająca pełną zdolność do czynności prawnych. (może być sędzia w stanie spoczynku).
Sąd polubowny rozpoznaje sprawy cywilne, majątkowe i niemajątkowe z wyjątkiem spraw o alimenty i ze stosunku pracy. Orzeczenie wydawane jest w składzie kolegialnym.
Organy pozasądowe są to takie organy, które zajmują się orzekaniem w sposób uboczny (policja).

Organy pojednawcze są specjalnie powołane i zorganizowane do ugodowego rozwiązywania sporów. Organ y te pojemy podzielić na:
- organy stałe
- powoływane at hok

Przykładem są mediatorzy (stałe i at hok)
Postępowanie przed organem pojednawczym nie może zamykać stronom drogi postępowania przed sądem.
Organy kontroli legalności są specjalnie powołane i zorganizowane do sprawowania kontroli porządku prawnego.
Sensu stricte
sensu largo
Organy kontroli legalności sensu stricte są to organy, które wykonują jedynie czynności kontrolne
Sensu largo są to organy, które oprócz czynności kontrolnych wykonują czynności z zakresu nadzoru.
- Organy pomocy prawnej są to organy które świadczą pomoc prawną - korporacyjne - Organy które chronią prawa i wolności obywatelskie (rzecznicy praw i wolności)
Organy ochrony prawnej charakteryzują się niezależnością organów ochrony prawnej ew. ich niezawiłością.
Niezależność polega na tym, że te organy nie powinny być podporządkowane innym organom kontroli prawnej (nie powinny być podporządkowane wzajemnie wobec siebie i organom władzy).
Immunitet - prawie wszystkie organy korzystają z immunitetu materialnego lub formalnego.
Niepołączalność wykonywania funkcji organu ochrony prawnej z innymi zawodami.
Organy rozstrzygające
Sądowe to sądy i trybunały
Sądy dzielimy na Powszechne, szczególne, Sąd Najwyższy
Powszechne to rejonowe, okręgowe, apelacyjne
Szczególne to sądy wojskowe i administracyjne
Sądy administracyjne dzielimy na WSA i NSA
Sądy wojskowe dzielimy na Wojskowe Sądy Garnizonowe i Wojskowe Sądy Okręgowe.
Sąd Najwyższy nie jest zaliczany do powszechnych ani szczegółowych. Sprawuje nadzór judykacyjny

SR I inst.
I inst. SO II inst.
SA II inst.
SN
Trybunały
- Stanu
- Konstytucyjny

Do organów quasisądowych zaliczamy Izby morskie, Sąd polubowny, Międzynarodowy arbitraż handlowy, arbitraż społeczny, Samorządowe kolegia odwoławcze, Urząd patentowy, Komisja prawa autorskiego.
Do organów pozasądowych zaliczamy policję, straż miejską.
Do organów pojednawczych zaliczamy mediatora oraz komisje pojednawcze prawa pracy.
Do organów kontroli legalności sensu stricto zaliczamy prokuraturę, sensu largo NIK, GIODO, Policję, Agencję bezpieczeństwa wewn. i Agencje wywiadu, KRRiTv, PIP, Państwową Inspekcję Sanitarną, PIH, Prezesa UOKiK, Straż graniczną, Straż miejską, CBA, Organy kontroli skarbowej, Organy pomocy prawnej.
Do organów korporacyjnych pomocy prawnej zaliczamy adwokatów, radców prawnych, notariuszy, doradców podatkowych, rzeczników patentowych, komorników sądowych.
Do rzeczników praw i wolności zaliczamy Rzecznika praw obywatelskich i Rzecznika praw dziecka.

Wymiar sprawiedliwości
jest szczególnym rodzajem rozstrzygania i występuje on w 3 zasadniczych definicjach:
- podmiotowej
- przedmiotowej
- mieszanej
Wg definicji podmiotowej wymiarem sprawiedliwości jest działalność niezależnych sądów.
Wg kryterium przedmiotowego wymiarem sprawiedliwości jest rozstrzyganie konfliktów prawnych.
Wg teorii mieszanej wymiarem sprawiedliwości jest działalność niezależnych sądów polegająca na rozpoznawaniu konfliktów.
Postępowanie
- postępowanie cywilne
- postępowanie karne
- postępowanie administracyjne

Postępowanie cywilne jest wszczynane przez wytoczenie powództwa lub wniesienie wniosku (nieprocesowe). Występują tu 2 strony: powód i pozwany.
Powód wytacza powództwo
Postępowanie karne jest wszczynane przez wniesienie aktu oskarżenia.
Oskarżony i oskarżyciel
Oskarżyciel - prokurator

Postępowanie administracyjne. Skarżący oraz osoba, która wniosła skargę do sądu adm. albo do odpowiedniego organu administracyjnego.
Cechy wymiaru sprawiedliwości
Bezstronność
Obiektywizm
Równość wobec prawa

Konstytucyjne zasady wymiaru sprawiedliwości
- związanie sędziów ustawą
- niezawisłość sędziów
- nieusuwalność sędziów
- udział ławników w sądownictwie
- prawo oskarżonego do obrony
- jawność postępowania
- nadzór judykacyjny sądu najwyższego

Prawo do sądu wynika z:
Konstytucji oraz z aktów prawa międzynarodowego. Art. 45 i art. 77.
Powszechna deklaracja praw człowieka ONZ z 1948 r.
Europejska konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (Konwencja Rzymska) z 1950 r.
Międzynarodowy pakt praw obywatelskich i politycznych z 1966 r.
Każdy ma zagwarantowany równy dostęp do sądów powszechnych i sądu najwyższego, do sądów administracyjnych, do Trybunału konstytucyjnego w formie skargi konstytucyjnej, do Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz do Sądów i Trybunałów Unijnych, czyli do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości i doi Sąd I-szej instancji wspólnot europejskich.
Prawo do sądu polega również na tym, że każdy ma prawo do korzystania z procedury sądowej. Każdy ma również prawo do rozstrzygnięcia sprawy w rozsądnym terminie.
Prawo do sądu oznacza że prawo do sądu mają również osoby ubogie, czyli takie których nie stać jest na pokrycie kosztów postępowania. Możliwość zwolnienia strony od kosztów sądowych.
Zaleca się państwom członkowskim
ułatwianie osobom w sytuacji wielkiego ubóstwa dostępu do prawa poprzez
- popieranie służb świadczących tym osobom doradztwo prawne
- pokrywanie kosztów doradztwa prawnego dla tych osób poprzez system pomocy prawnej niezależnie od skromnych kwot wnoszonych przez te osoby
- objecie pomocą prawną i wszelkimi innymi postaciami pomocy w postępowaniu przed wszystkimi jurysdykcyjnymi organami oraz we wszelkiego rodzaju postępowaniach spornych i niespornych bez względu na to, w jakiej roli procesowej występuje osoba biorąca w niej udział.
- objęcia pomocą prawną osób w sytuacji wielkiego ubóstwa niemających obywatelstwa żadnego państwa lub będących cudzoziemcami zawsze wtedy, gdy osoby te są na stałe osiadłe na terenie państwa członkowskiego, w którym ma być prowadzone postępowanie.
- uznanie prawa do korzystania z pomocy fachowego doradcy, który otrzyma stosowne wynagrodzenie
- ograniczenie powodów uzasadniających odmowę udzielenia pomocy prawnej przez właściwą władzę głownie do takich jak charakter sprawy uniemożliwiające jej prowadzenie, oczywiście znikome szanse osiągnięcia powodzenia w sprawie oraz sytuacja, w której udzielenie pomocy prawnej nie leży w interesie wymiaru sprawiedliwości.
Na prawo do wysłuchania składa się:
- prawo do uzyskania od sądu niezbędnej informacji
- prawo do zajęcia stanowiska wobec kwestii rozpoznawanej w danej chwili przez sąd
- prawo do rozważenia faktycznych twierdzeń i prawnych roszczeń

Niezależność sądów i niezawisłość sędziów
Niezależność sądownictwa jest niezależnością względną pomimo trójpodziału władzy
Jeśli chodzi o władzę ustawodawczą to ma ona wpływ na sądownictwo 1. poprzez uchwalanie ustaw ustrojowych dotyczących sądownictwa, 2. poprzez uchwalanie budżetu

Wpływ władzy wykonawczej na sądownictwo
- władza wykonawcza wpływa poprzez fakt powoływania sędziów przez prezydenta.
- szerokie kompetencje ministra sprawiedliwości
Niezawisłość sędziów wynika z Konstytucji i aktów międzynarodowych.
Art. 178 Konstytucji stanowi, że sędzia jest niezawisły tzn., że podlega tylko konstytucji i ustawom.
Gwarancje niezawisłości sędziowskiej chronią sędziego od ingerencji osób trzecich oraz od nacisków ze strony przełożonych, rodziny czy znajomych i zapewniają sędziemu możliwość swobodnego wydawania orzeczeń zgodnych z prawem.
Wyróżniamy 2 grupy gwarancji niezawisłości sędziego
1. gwarancje konstytucyjne i ustrojowe
2. gwarancje procesowe

Gwarancje konstytucyjne i ustrojowe:
1. odpowiedni poziom moralno-etyczny sędziego i jego kwalifikacje zawodowe
2. stabilność zawodu sędziego
3. materialną niezależność sędziego
4. niepołączalność zawodu sędziego z innymi zawodami
5. odpowiedzialność dyscyplinarną sędziego
6. apolityczność sędziego
7. immunitety sędziowskie

Gwarancje procesowe:
1. kolegialność składu orzekającego
2. jawność rozprawy sądowej
3. tajność narady
4. zasadę swobodnej oceny dowodów
5. instytucję wyłączenia sędziego

Zalecenie nr R(94)12 Komitetu Ministrów dla państw członkowskich dotyczące niezawisłości, sprawności i roli sędziów.
1. niezawisłość sędziów powinna być gwarantowana zgodnie z przepisami konwencji, zasadami konstytucyjnymi oraz prawem wewnętrznym państw członkowskich
2. żaden organ pozasądowy nie może podejmować decyzji uchylających uprzednio wydane orzeczenie sądowe
3. warunki sprawowania urzędu sędziego i ich wynagrodzenie musi być określone ustawowo
4. władza ustawodawcza i wykonawcza powinna zapewniać sędziom niezawisłość i dbać o to, aby nie podejmowano działań mogących jej zagrozić
5. sędziowie powinni zachować pełną niezawisłość w podejmowaniu decyzji
6. sędziowie powinni być wyposażeni w wystarczający zakres władzy w celu wypełniania swoich obowiązków
7. sędziom należy zapewnić warunki umożliwiające sprawne wykonywanie pracy
8. sędziowie mają prawo stowarzyszania się we własne związki
9. sędziowie mają obowiązek w toku postępowania chronić prawa i wolności wszystkich osób
10. sędziowie są również zobowiązani do stałego podnoszenia swoich kwalifikacji zawodowych
11. przy odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziego należy poczynić wszelkie kroki w celu zachowania jego niezawisłości


System ochrony prawnej w UE

1948 państwa zachodnie powołały organizację Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej
w tym samym roku Francja, Wielka Brytania oraz państwa Beneluksu podpisały Pakt Brukselski o charakterze wojskowym, który stworzył podstawę do funkcjonowania Unii Zachodnioeuropejskiej
W 1949 r. Stany Zjednoczone i Europa Zachodnia zawarły Pakt Północnoatlantycki, który powołał do życia NATO. W tym samym roku z inicjatywy ZSRR powołano do życia Radę Wzajemnej Pomocy Gospodarczej.
W 1951 r. 6 państwa zachodnich - Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy i Włochy stworzyły Europejską Wspólnotę Węgla i Stali.
W 1952 r. został ustanowiony traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Obronnej.
W 1957 r. zawarto traktat o ustanowieniu Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej. Sygnatariuszami były te same państwa, które stworzyły EWWiS.
W 1957 r. te same państwa ustanowiły Europejską Wspólnotę Energii Atomowej - Euratom.
W 1960 r. powstała OECD
W odpowiedzi na stworzenie OECD, Państwa skandynawskie, Austria, Portugalia, Szwajcaria i Wielka Brytania utworzyły w 1960 r. strefę wolnego handlu EFTA. W 1970 przyłączyła do niej Islandia.
W 1985 r. został podpisany układ z Schengen - dotyczy on kontroli granicznej tzn., że nie ma granic wewnętrznych w obszarze UE.
W 1986 r. został podpisany jednolity Akt Europejski.
W 1992 r. 7 lutego został podpisany o Unii Europejskiej - Traktat z Machtstricht. Traktat ten dzieli się na 7 tytułów:
1 - Postanowienia ogólne związane z istotą i celami UE
od 2 do 4 - włącznie reformują postanowienia traktatów ustanawiających Wspólnotę Europejską
5 i 6 - reguluje zagadnienia dotyczące wspólnej polityki spraw zagranicznych i bezpieczeństwa oraz koordynacji polityk spraw wewnętrznych i wymiaru sprawiedliwości.
7 - zawiera postawienia końcowe.
Traktat wszedł w życie 1/11/1993 r.
W 1994 r. powołano do życia Europejski Obszar Gospodarczy - jest to strefa wolnego handlu.
Traktat Amsterdamski został podpisany w 1997 r. Celem jego było:
- doprowadzenie do reformy instytucjonalnej poprzez uproszczenie reguł i procesów legislacyjnych,
- umożliwienie przyjęcia nowych członków UE
- zbliżenie Wspólnot Europejskich do ich obywateli
- zwiększenie zdolności UE do działania na arenie międzynarodowej
W 2001 r. został podpisany Traktat w Nicei. Dotyczy on rozszerzenia UE, akcesji nowych członków UE. Traktat ten zmienia traktaty konstytuujące UE w ten sposób żeby jak najlepiej umożliwić działanie UE po rozszerzeniu. Traktat ten wszedł w życie 1/02/2003 r.
W 2004 r. powstał traktat konstytucyjny ustanawiający konstytucje dla Europy.
1 maja 2004 r. Polska została członkiem UE.
UE stanowią wspólnoty europejskie, które są uzupełnione politykami i formami współpracy przewidzianej przez traktat.
UE oparta jest na 3 filarach:
Filar I - stanowi Wspólnota Europejska oraz Europejska Energii Atomowej
Filar II - oparty jest na współpracy międzyrządowej, która dotyczy wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
Filar III - oparty na współpracy międzyrządowej, dotyczy wspólnej polityki dot. współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych.
W II filarze działają:
- Rada Europejska,
- Rada Unii Europejskiej
- Komitet stałych przedstawicieli COREPER
- Wysoki przedstawiciel ds. wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa
- Komisja Europejska
- Parlament Europejski
- Instytucje o kwalifikacjach ubocznych (sui generis)
- Komitet Polityczny i Bezpieczeństwa
- Europejski Instytut Studiów Strategicznych
- Europejska Agencja Obrony
- Centrum Satelitarne UE
- Korespondenci Europejscy
W 3 filarze instytucjami są:
- Rada Europejska
- Rada Unii Europejskiej
- COREPER
- Komisja Europejska
- Parlament Europejski
- Europejski Trybunał Sprawiedliwości
- Sui Generis
- Komitet Koordynacyjny
- Europejski Urząd Policyjny EUROPOL
- Europejska Jednostka Współpracy Sądowej EUROJUST
- Europejska Sieć Sądowa
Organy Unii Europejskiej
- Parlament Europejski
- Rada Unii Europejskiej
- Komisja Europejska
- Europejski Trybunał Sprawiedliwości
- Sąd I Instancji Wspólnot Europejskich
- Trybunał Obrachunkowy

Organy pomocnicze:
- Komitet Ekonomiczny i Społeczny
- Komitet regionów
- Europejski Bank Centralny
- Europejski System Banków Centralnych
- Europejski Instytut Monetarny
- Eur. Bank Inwestycyjny
- Eur. Fundusz Wyrównawczy i Gwarancyjny dla Rolnictwa
- Generalny Sekretarz Parlamentu Europejskiego
- Europejskie Biuro Policji EUROPOL
- EUROJUST

Podział kompetencji miedzy organy UE opiera się na tzw. zasadzie równowagi instytucjonalnej. Polega ona na tym, że wszystkie te i instytucje są zobowiązane do współdziałania ze sobą w granicach przyznanych im kompetencji.
Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest organem wspólnotowych wymiaru sprawiedliwości, który pełni funkcję sąd konstytucyjnego, powszechnego, administracyjnego, cywilnego, międzynarodowego, a oprócz tego pełni funkcję polityczną.
Komisja Europejska jest organem reprezentującym interesy wspólnot europejskich, kontroluje przestrzegania prawa wspólnotowego przez państwa członkowskie oraz posiada uprawnienia do wnoszenia skarg i powództw do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.
Parlament Europejski uczestniczy w procedurach stanowienia prawa przez Radę lub wyjątkowo przez Komisje.
Rada Unii Europejskiej jest to organ stanowiący prawo
Trybunał Obrachunkowy jest to organ kontrolny, który kontroluje prawidłowość i zgodność z prawem przychodów i wydatków UE.
Głównymi organami, które wykonują funkcje kontrolne jest Trybunał Sprawiedliwości, Rzecznik Praw Obywatelskich, Parlament Europejski, który kontroluje Komisję Europejską i rade Unii Europejskiej.
Parlament Europejski i Rada Europejska czuwają nad prawidłowym wykonaniem budżetu przez Komisje Europejską.
Kompetencje prawodawcze i wykonawcze są podzielone między Radę Unii Europejskiej, Komisję Europejską i Parlament Europejski.

Integracja Unii Europejskiej
Integracja negatywna polega na tym, że usuwa się ograniczenia w handlu między krajami UE.
Integracja pozytywna polega na tym, że koordynuje się i harmonizuje polityki krajowe.
3 aspekty:
1. ekonomiczny
2. polityczny
3. militarny

ad 1. połączenie gospodarek poszczególnych państw członkowskich w 1 organizm gospodarczy.
etapy:
1. strefa wolnego handlu
2. unia celna
3. wspólny rynek
4. rynek wewnętrzny
5. unia walutowa

Strefa wolego handlu stanowi formę kooperację państw członkowskich w ramach wymiany handlowej pomiędzy tymi państwami.
Unia celna polega na tym, ze członkowie państw unijnych znoszą we wzajemnych stosunkach handlowych wszelkie bariery celne o charakterze ilościowym.
Rynek wspólny oznacza wprowadzenie mechanizmów prawnych, ekonomicznych i politycznych, które umożliwiają oprócz swobodnego przepływu towarów swobodny przepływ pracowników, kapitału, świadczenia usług i przedsiębiorczości.
Rynek wewnętrzny oznacza obszar gospodarczy bez granic wewnętrznych.
Unia walutowa (monetarna i pieniężna) polega na wprowadzeniu jednolitej waluty na terenie obszaru Unii (EURO).
Jednolity rynek gospodarczy polega na zespoleniu gospodarek poszczególnych państw w jednolity organizm gospodarczy, co oznacza, że we wszystkich państwach członkowskich działalność gospodarcza jest prowadzona na takich samych zasadach. Polega również na ujednoliceniu polityki zagranicznej, obronnej i wymiaru sprawiedliwości.
Unia działa na zasadach:
- zasada wolności
- zasada demokracji
- zasada poszanowania praw człowieka
- zasada państwa prawnego

Unia nie jest organizacją ponadnarodową, międzynarodową, federacją czy konfederacją. Za to UE jest specyficzną strukturą organizacyjną, która nie ma osobowości prawnej, działa na podstawie umów międzynarodowych i znajduje się w ciągłym rozwoju.
Podstawowymi zasadami funkcjonującymi w UE są:
1. zakaz dyskryminacji
2. zasada subsydiarności
3. zasada proporcjonalności
4. zasada solidarności
5. zasada wzmocnionej współpracy

Zakaz dyskryminacji dotyczy zakazu dyskryminowania obywateli państw członkowskich UE.
Zakaz jawny to taki, w którym jedno państwo członkowskie traktuje lepiej własnych obywateli w świetle przepisów prawa.
Dyskryminacja ukryta polega na tym, że określona grupa podmiotów znajduje się w gorszej sytuacji prawnej, ale teoretycznie nie ze względu na inne obywatelstwo.
Celem zasady subsydiarności jest wyraźne rozgraniczenie kompetencji rządów narodowych od organów wspólnoty.
Zasada proporcjonalności polega na tym, ze działania instytucji wspólnoty nie mogą wykraczać poza kompetencje określone w traktacie o ustanowieniu wspólnot europejskich.
Zasada solidarności polega na tym, że państwa członkowskie zobowiązują się do podejmowania wszelkich działań potrzebnych do realizacji założeń wynikających z traktatów.

Obywatelstwo Unii Europejskiej
Obywatelem UE jest każda osoba, która jest obywatelem państwa członkowskiego.
Obywatelstwo gwarantuje:
1. swobodę poruszania się po terenie UE
2. możliwość składania petycji do rzecznika praw obywatelskich
3. oznacza opiekę konsularną i dyplomatyczną
4. oznacza prawa wyborcze
5. oznacza prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego
6. oznacza prawo do zwracania się do każdej instytucji unijnej

I filar - Współpraca gospodarcza polega na tym, że Wspólnota Europejska (EWG) i Europejska Wspólnota Energii Atomowej są dwiema niezależnymi organizacjami międzynarodowymi o charakterze podmiotowym, które mają wspólne organy i wspólne kompetencje.

II filar - Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa oznacza:
- określenie wspólnej polityki obronnej poszanowanie wspólnych wartości oraz praw i wolności obywatelki UE,
- umacnianie bezpieczeństwa w ramach UE,
- umacnianie bezpieczeństwa międzynarodowego
- współpracę międzynarodową w tym zakresie

III filar - Współpraca policyjna i sądowa w sprawach karnych
Działalność w III filarze ma na celu zapewnienie członkom UE bezpieczeństwa osobistego i sprawiedliwości i ten cel jest realizowany poprzez wspólne zwalczanie rasizmu, ksenofobii, terroryzmu, przestępczości zorganizowanej, handlu ludźmi, nielegalnego handlu bronią, narkotykami, zwalczaniu korupcji.
Instrumentami są:
- ścisła współpraca policyjna i celna (EUROPOL)
- ścisła współpraca organów sądowych (EUROJUST)
- zbliżanie norm prawa karnego w państwach członkowskich

Źródła prawa wspólnotowego
zaliczamy do nich prawo pierwotne tj. normy traktatów założycielskich przyjętych (ratyfikowanych) przez państwa członkowskie.
W traktatach są określone:
- cele UE,
- wspólne polityki,
- obywatelstwo UE
- prawa i wolności członków UE

2gi rodzaj źródeł prawa - zasady ogólne
są to zasady ukształtowane w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości
zaliczamy do nich
- zasadę nie retroakcji
- zasadę pewności prawnej
- zasadę państwa prawnego
- zasadę nie dyskryminacji
- zasadę proporcjonalności
- Do zasad ogólnych zaliczamy również prawa podstawowe obywateli UE.

3ci rodzaj źródeł prawa to umowy międzynarodowe
4ty rodzaj to prawo wtórne to prawo tworzone przez organy wspólnot europejskich w oparciu o kompetencje tych organów wynikające z prawa pierwotnego.
Do prawa wtórnego zaliczamy:
- wiążące rozporządzenia, dyrektywy i decyzje
- niewiążące zalecenia i opinie
Rozporządzenie przypomina nasze krajowe ustawy jest instrumentem unifikacji prawa, ponieważ w pełnym zakresie zastępuje normy krajowe, obowiązuje bezpośrednio i w całości, ma zastosowanie ogólne i charakter normatywny.
Dyrektywa jest to akt o charakterze szczególnym który nie jest znany ustawodawstwu polskiemu i dyrektywa wiąże wyłącznie wskazane państwa ale tylko w odniesieniu do określonych celów.
Decyzja jest to akt zindywidualizowany, nienormatywny, którego adresatem może być albo państwo członkowskie, albo osoba prywatna.
Wspólnotowy Wymiar Sprawiedliwości
1. Europejski Trybunał Sprawiedliwości jest organem sprawiedliwości UE, który stoi na straży swobód obywatelskich oraz realizacji konkretnych uprawnień osób fizycznych i prawnych.
2. ETS zapewnia jednolitość wykładni prawa wspólnotowego.
3. ETS kontroluje praworządność działań organów wspólnotowych oraz zajmuje się uzupełnianiem luk w prawie. Ta kontrola działań organów wspólnotowych może polegać na unieważnieniu aktu wspólnotowego.
4. ETS kontroluje działania państw członkowskich, czyli Komisja albo jedno państwo członkowskie może składać do ETS skargę na działanie innego państwa członkowskiego.
5. ETS wydaje tzw. orzeczenia wstępne. Dotyczą one interpretacji prawa wspólnotowego. Interpretacja prawa wspólnotowego wynika z przedkładania ogólnego kontekstu traktatów i celów wspólnot europejskich nad literalne brzmienie przepisów.

Zawody prawnicze funkcjonujące w UE
W celu możliwości wykonywania zawodu prawnego wydano 2 dyrektywy:
- dyrektywa 77/249 dotycząca ułatwienia realizacji przez adwokatów swobody świadczenia usług.
- dyrektywa 98/5 dotycząca ułatwienia stałego wykonywania zawodu adwokata w państwie członkowskim innym niż państwo uzyskania kwalifikacji zawodowych.
Rada Palestr UE to forum konsultacyjne, które służy ochronie interesów i reprezentacji adwokatów wspólnoty oraz zajmuje się ujednolicaniem wykładni i stosowania prawa przez palestry krajowe.
1988 r. - Kodeks Deontologiczny adwokatów UE
Adwokaci mają prawo do:
- świadczenie usług prawniczych na zasadzie tymczasowości pobytu, braku stałej obecności i trwałej działalności w państwie obcym wraz z działalnością w państwie macierzystym.
- stała praktyka w innym państwie, która może polegać na posługiwaniu się swoim pierwotnie uzyskanym tytułem zawodowym.
- pełna integracja tzn., że adwokat z państwa obcego jeśli ma kwalifikacje danego kraju musi nostryfikować dyplom i zdać egzamin adwokacki.
Ogólny zakres uprawnień adwokata wykonującego zawód w państwie członkowskim:
- może udzielać porady prawne
- może sporządzać dokumenty i opinie prawne, które dotyczą nie tylko prawa wspólnotowego, ale również prawa państwa przyjmującego, z tym że nie może on wykonywać tych czynności, których zabrania mu państwo pochodzenia nawet wtedy gdy mieszczą się one w zakresie funkcji adwokackich np. przepisy krajowe mogą zabronić adwokatom zagranicznym prawa wystawiania aktów prawnych dopuszczających do zarządzania majątkiem osób zmarłych albo dopuszczających do zarządzania lub przeniesienia praw rzeczowych na nieruchomościach.


System ochrony prawnej w UE

System wymiaru sprawiedliwości w UE
Do sądów unijnych zaliczamy ETS oraz sąd I Instancji wspólnot europejskich.
Gruntowną reformę wymiaru sprawiedliwości spowodowały przepisy Traktatu Nicejskiego, które ustanowiły nową strukturę organów wymiaru sprawiedliwości poprzez przyznanie pełnej niezależności Sądowi I Instancji wspólnot europejskich oraz poprzez zmiany w strukturze poszczególnych sądów i poprzez wprowadzenie jasnego podziału jurysdykcji pomiędzy ETS a Sądem I Instancji.
ETS został ustanowiony przez Traktat Paryski w 1951 r. Funkcjonował jako Trybunał EWWiS. Funkcjonowały również Trybunały EWG oraz Euro Atomu.
W 1957 r. została podpisana konwencja o niektórych wspólnych instytucjach wspólnot europejskich. Konwencja ta miała na celu fuzję organów wspólnot europejskich, które posiadały takie same kompetencje, i które od tego czasu miały służyć trzem wspólnotom europejskim. Od tego czasu (1957) funkcjonuje 1 ETS.
Podstawą prawną jest Traktat ustanawiający wspólnoty europejskie, statut ETS i regulamin ETS przyjęty 4/07/1991 r.
Co do zasady język w którym prowadzone jest postępowanie wybierany jest przez powoda. Na język powoda tłumaczone sa dokumenty oraz sporządzana jest część pisemna i ustna, a oprócz tego wszystkie dokumenty są tłumaczone na język francuski (język ETS). Siedzibą ETS jest Luksemburg. Wszelkie orzeczenia ETS publikowane są we wszystkich językach urzędowych - Orzeczenia ETS.
W skład ETS wchodzi 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego. Każdy z tych sędziów jest powoływany przez rząd danego państwa członkowskiego, zgodnie z procedurami krajowymi za porozumieniem rządów państw członkowskich. Do objęcia stanowiska sędziego ETS nie jest konieczne pełnienie funkcji sędziowskich w państwie członkowskim, ale z reguły sędziami ETS zostają osoby zajmujące najwyższe stanowiska sędziowskie w swoim państwie, albo osoby wyróżniające się wiedzą prawniczą, a więc będą to z reguły sędziowie, adwokaci, prokuratorzy, wyżsi urzędnicy państwowi lub profesorowie prawa. Kadencja sędziów ETS trwa 6 lat, przy czym co 3 lata następuje zmiana połowy składu. Kadencja sędziów ETS kończy się z chwila upływu czasu, na który sędzia została powołany z chwilą rezygnacji sędziego, z powodu pozbawienia go stanowiska, na podstawie jednomyślnej decyzji sędziów lub rzeczników generalnych, z chwilą śmierci sędziego ETS.
Oprócz sędziów w ETS występują rzecznicy generalni - jest ich 8, przy czym 4 wybierają największe państwa członkowskie (Francja, Niemcy, Wielka Brytania, Włochy), natomiast pozostali rzecznicy są obsadzani przez mniejsze kraje na zasadzie rotacji.

Status sędziów i rzeczników generalnych
Zarówno sędziowie jak i rzecznicy są wybierani spośród osób, które dają pełną gwarancję niezależności i niezawisłości. Są to osoby, które przed objęciem stanowiska muszą złożyć ślubowanie, że będą wykonywać swoje funkcje w sposób bezstronny i rzetelny, z zachowaniem tajemnicy treści obrad sądu. Zarówno sędziowie jak i rzecznicy są funkcjonariuszami wspólnotowymi, a to oznacza, że przysługują im liczne immunitety i przywileje.
Pierwszy immunitet to immunitet jurysdykcyjny, który uniemożliwia ściganie i prowadzenie postępowania przeciwko sędziemu i rzecznikowi w czasie pełnienia jego funkcji.
Drugi rodzaj immunitetu to immunitet podatkowy, który dotyczy zwolnienia z opodatkowania wynagrodzenia otrzymanego za wykonywanie funkcji sędziowskich.
Trzeci immunitet to immunitet celny, który przewiduje możliwość przywożenia i wywożenia ruchomości i samochodu przeznaczonych do użytku oficjalnego.
Czwarty to immunitet imigracyjny, który dotyczy małżonka sędziego oraz członków rodziny pozostających na jego utrzymaniu.
Przywileje to ułatwienia socjalne i ułatwienia związane z obrotem walutowym.
Zarówno sędziowie jak i rzecznicy nie mogą sprawować żadnych funkcji politycznych, administracyjnych oraz wykonywać innego zawodu albo działalności zarobkowej lub niezarobkowej (wyjątek - naukowo-dydaktyczne stanowiska za zgodą Rady Unii Europejskiej).
Podstawowym zadaniem sędziego jest orzekanie w taki sposób, żeby zapewnić poszanowanie prawa wspólnotowego oraz bezstronność i niezależność od wpływów jakichkolwiek czynników. Sędziowie wybierają ze swojego grona prezesa w głosowaniu tajnym na okres 3 lat. Prezes pełni funkcje sądowe i administracyjne. Funkcje sądowe mogą mieć charakter procesowy lub pozaprocesowy. Funkcje procesowe to przygotowanie posiedzeń sądowych, kontrola przebiegu postępowania, przydzielanie spraw poszczególnym sędziom oraz wyznaczanie terminów sądowych.
Do czynności sądowych pozaprocesowych zalicza się przyjmowanie rezygnacji sędziego, czy też decyzje o wyłączeniu sędziego.
Do czynności administracyjnych zaliczamy określanie zasad pracy urzędników Trybunału oraz przyjmowanie informacji o kandydacie na sekretarza trybunału.
Rzecznicy generalni posiadają takie same kwalifikacje i uprawnienia jak sędziowie ETS. Rzecznicy sporządzają opinię prawną analizującą stan faktyczny i prawny sprawy i ta opinia stanowi propozycję rozstrzygnięcia danej sprawy. Analiza stanu faktycznego i prawnego sprawy jest dokonywana przez rzeczników na podstawie orzecznictwa ETS, orzecznictwa sądów krajowych oraz poglądów doktryny.
ETS orzeka w Izbach 3 osobowych, 5 osobowych, w składzie wielkiej izby składającej się z 13 sędziów, lub w pełnym składzie.
Wielkiej izbie przewodniczy prezes trybunału, natomiast izbie 5 osobowej przewodniczy prezes izby wybierany na 3 letnią kadencję.
Pierwszego rzecznika generalnego powołuje się na takich samych zasadach jak I prezesa ETS. Pierwszy rzecznik generalny wybierany jest na roczną kadencje i jego zadaniem jest podział pracy między rzeczników, czyli przydzielanie rzecznikom sprawy w tym samym czasie, w jakim prezes przydziela sprawy poszczególnym sędziom.
Na czele administracji stoi sekretarz wybierany na 6 letnią kadencję. Jest to osoba, która pełni funkcje sądowe i administracyjne.
Sekretariaty, w których rejestrowane są sprawy wpływające do ETS oraz wszelkie dokumenty i oświadczenia potrzebne do rozpatrzenia sprawy. Każdy z sędziów i rzeczników ma swoich asystentów, którzy są prawnikami i przeprowadzają wstępną analizę sprawy i na tej podstawie zbierają dokumenty i materiały potrzebne sędziemu lub rzecznikom do wydania opinii. Administracja ETS jest zorganizowana w 5 dyrektoriatów.
1. Wydział biblioteczny i Wydział badań i dokumentacji
2. Dyrektoriat tłumaczeń
3. Dyrektoriat tłumaczenia symultanicznego
4. Dyrektoriat informacyjny
5. Dyrektoriat administracyjny

Kompetencje ETS
ETS jest Sądem Konstytucyjnym, międzynarodowym, administracyjnym, cywilnym, pracy.
Jako sąd konstytucyjny orzeka o wykładni prawa wspólnotowego oraz o zgodności z prawem aktów przyjętych wspólnie przez organy wspólnoty. Jako sąd międzynarodowy ETS rozpoznaje spory między państwami członkowskimi, a także miedzy państwami członkowskimi a Komisją. Jako sąd administracyjny kontroluje pod względem legalności działania instytucji wspólnotowych i wykonywanie przez nie budżetu. Jako sąd cywilny i sąd pracy orzeka w II Instancji w sprawach o odszkodowanie z tytułu odpowiedzialności deliktowej za szkody wyrządzone osobom fizycznym lub prawnym przez funkcjonariuszy wspólnoty. Oprócz tego ETS rozpoznaje sprawy o charakterze spornym i niespornym. Do spraw o charakterze spornym zalicza się sprawy przeciwko państwom członkowskim o nie wywiązywanie się z zobowiązań traktatowych. Sprawy o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego oraz sprawy o zaniechanie działania prawotwórczego. Do spraw spornych zaliczamy sprawy dotyczące skargi odszkodowawczej. Spory pracownicze oraz orzekanie na podstawie klauzul arbitrażowych. Sprawy niesporne obejmują orzekanie w sprawie wydawania orzeczeń wstępnych oraz w sprawie opinii o zgodność z prawem wspólnotowym projektowanej umowy międzynarodowej.
Sąd I Instancji (SPI) wspólnot europejskich został powołany w 1988 r., ale funkcjonuje od 1 listopada 1989 r. Funkcjonuje na podstawie traktatu ustanawiającego wspólnotę europejską, statutu ETS, własnego regulaminu.
Siedzibą SPI jest Luksemburg. Sędziowie SPI maja takie same kwalifikacje jak sędziowie ETS. Ich liczba jest równa liczbie państw członkowskich UE (27). są również funkcjonariuszami wspólnotowymi więc korzystają z immunitetów i przywilejów takich jak sędziowie ETS. Mają takie same prawa i obowiązki. Powoływani są na 6 letnią kadencję przesz rządy państw członkowskich za wspólnym porozumieniem.
Kompetencje SPI - orzeka we wszystkich sprawach wnoszonych przez osoby fizyczne i prawne z wyjątkiem spraw antydumpingowych i oprócz spraw antysubwencyjnych. SPI rozpoznaje także skargi wnoszone przez państwa członkowskie przeciwko aktom lub zaniechaniu działania komisji oraz rozpoznaje sprawy wnoszone przez państwa członkowskie przeciwko decyzjom Rady Unii Europejskiej i aktom Rady Unii Europejskiej. SPI tak jak ETS obraduje w trybie ciągłym z wyjątkiem przerw świątecznej i wakacyjnej. Administracja SPI działa w ramach administracji ETS. Na czele SPI stoi prezes wybieralny na 3 letnia kadencję. SPI orzeka w składzie 3 osobowym, 5 osobowym lub 1 osobowym w sprawach najprostszych. Traktat Nicejski przewidział możliwość utworzenia przy SPI izb sądowych. Izby te orzekają w ramach tzw. specjalnych obszarów. Izby sądowe są powoływane przez Radę Unii Europejskiej. Istnieje zapotrzebowanie na stworzenie izby sądowej ds. pracowniczych oraz izby sądowej ds. z zakresu patentów wspólnotowych. W 2004 r. została stworzona izba ds. pracowniczych i jest to sąd ds. służby publicznej UE. Ten sąd składa się z 7 sędziów wybieranych na 6 letnia kadencję spośród osób posiadających obywatelstwo UE, charakteryzującą się niezależnością, która może zajmować stanowisko sądowe. Sędziów do tego sądu wybiera specjalny komitet powołany przez Radę UE. W skład tego komitetu wchodzi 7 osobistości, którymi są byli sędziowie ETS, SPI i są oni prawnikami o uznanej renomie.
Kompetencje SPI - sąd w I instancji rozpoznaje sprawy między wspólnotami a jej pracownikami - są to sprawy o charakterze pracowniczym i od orzeczeń tych sadów przysługuje środek odwoławczy do sądu I instancji.

Postępowanie przed organami sądowymi
Składa się z 2 części:
- część pisemna
- część ustna
W części pisemnej składa się wszelkie wnioski, argumenty obrony, i odpowiedzi na nie oraz wszelkie dokumenty stanowiące dowody w danej sprawie.
Część ustna rozpoczyna się odczytaniem przez sędziego sprawozdawcę sprawozdania oraz wysłuchanie pełnomocników stron, świadków i adwokatów bądź doradców danej strony.
Zarówno państwa członkowskie jak i instytucje wspólnotowe muszą być reprezentowane przed sądami przez odpowiedniego pełnomocnika. Tym pełnomocnikiem może być adwokat, radca prawny lub doradca. Z kolei osoby fizyczne i prawne muszą być reprezentowane przez adwokatów lyb radców prawnych.
Przebieg postępowania rozpoczyna się od fazy pisemnej przez wpłynięcie skargi do ETS albo SPI. Po wpłynięciu tej skargi, prezes ETS albo SPI kieruje sprawę do izby i wyznacza sędziego sprawozdawcę, a pierwszy rzecznik generalny wyznacza rzecznika generalnego, który ma sporządzić opinię. Skargę doręcza się pozwanemu, wszystkim sędziom, państwom członkowskim, oraz instytucjom wspólnotowym.
Następna faza to sprawozdanie sędziego sprawozdawcy tzw. sprawozdanie wstępne, w którym sędzia sprawozdawca rozstrzyga czy dana sprawa powinna być rozpatrzona w izbie, czy plenarnie oraz czy ma być przeprowadzone postępowanie wyjaśniające.
Następna faza to faza ustna, którą otwiera sprawozdanie sędziego sprawozdawcy - postępowanie jawne. Przedstawiane są tam opinie stron. Może nastąpić przesłuchanie stron, biegłych i świadków. Kończy je opinia rzecznika generalnego. Po opinii rzecznika generalnego następuje zamkniecie rozprawy i wydanie wyroku. Wyroki zapadają w imieniu całego sądu. Od wyroku SPI można wnieść odwołanie do ETS. Orzeczenia ETS są ostateczne.

System skarg ETS i SPI
1. skargi przeciwko instytucjom wspólnotowym. Do tych rodzajów skarg zaliczamy skargę o stwierdzenie nieważności, która ma na celu uchylenie aktu wydanego przez instytucję wspólnotową. Tę skargę wnosi się w terminie 2 miesięcy od daty publikacji aktu. Podmiotami legitymowanymi do wniesienia skargi są państwa członkowskie, Parlament Europejski, Rada UE, Komisja Europejska oraz osoby fizyczne i osoby prawne. Podmiot nieuprzywilejowany musi wykazać interes prawny we wniesieniu takiej skargi, czyli mogą wnieść skargę tylko od tych decyzji, które dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie, których są adresatami, albo których nie są adresatami, ale dotyczą ich bezpośrednio i indywidualnie, i które maja formę rozporządzenia bądź dyrektywy.
Podstawy, na których można unieważnienia:
- brak kompetencji
- naruszenie istotnego wymogu proceduralnego
- naruszenie norm traktatowych
- nadużycie władzy
Uprawnienia sędziego - jeśli sąd uzna, że skarga jest uzasadniona to unieważnia zaskarżony akt. To unieważnienie może być całkowite lub częściowe. Takie unieważnienie ma charakter retroaktywny.
2. skarga na bezczynność ma na celu stwierdzenie nielegalności, bezczynności Rady UE, Komisji lub Parlamentu. Podmiotami uprzywilejowanymi i podmiotami nieuprzywilejowanymi są jw.
3. skarga z tytułu odpowiedzialności pozaumownej. Przy tej skardze wspólnota jest zobowiązana do naprawienia wszelkich szkód wyrządzonych przez działania organów wspólnotowych lub funkcjonariuszy wspólnoty. Skarga powinna być wniesiona przeciwko instytucjom wspólnotowym, które spowodowały szkodę w terminie do 5 lat od wyrządzenia szkody. Przy tej skardze:
- musi zostać wyrządzona szkoda osobie fizycznej bądź państwu członkowskiemu
- szkoda musi być wyrządzona poprzez działanie lub zaniechanie funkcjonariusza albo organów wspólnoty
- musi istnieć związek przyczynowy pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a faktem wyrządzenia szkody
4. skarga przeciwko państwom członkowskim o naruszenie zobowiązań traktatowych. Ma ona na celu zapewnienie przestrzegania przez państwo członkowskie zobowiązań wynikających z przynależności do wspólnoty. Podmiotami uprawnionymi do wniesienia takiej skargi są organy wspólnotowe oraz osoby fizyczne i prawne. Jeżeli ETS stwierdzi, że taka skarga jest zasadna to wydaje orzeczenie stwierdzające naruszenie zobowiązań wynikających z traktatu oraz wzywające państwo członkowskie do wyciagnięcia z tego konsekwencji.

Orzeczenia wstępne - w odpowiedzi na pytania prawne państw członkowskich
Orzeczenia wstępne pozwalają ETS na kontrolę ważności i interpretację aktów prawa wspólnotowego przyjętych przez Radę UE, Komisje, Parlament Europejski, Trybunał Obrachunkowy lub Europejski Bank Centralny.
Podmiotami, które są legitymowane do wniesienia o orzeczenie wstępne są państwa członkowskie.
Orzeczenia wstępne wydane przez ETS lub SPI wiążą sądy państw członkowskich, które zgłosiły pytanie prawne oraz inne sądy państw członkowskich, które rozpoznają sprawę podobna pod względem faktycznym i prawnym.
Sądowa kontrola przestrzegania prawa wspólnot europejskich i sądowa ochrona praw i wolności obywatelskich.
System wspólnotowej ochrony prawnej jest systemem dualistycznym, dlatego że sprawy rozpoznawane są przez sądy wspólnotowe w znaczeniu ustrojowym i w znaczeniu funkcjonalnym. Sądami wspólnotowymi w znaczeniu ustrojowym jest ETS i SPI. Natomiast sądami wspólnotowymi w znaczeniu funkcjonalnym są sądy państw członkowskich.
Właściwość ETS oparty jest na przepisach traktatu o ustanowieniu wspólnoty europejskiej oraz traktatu o UE
Do właściwości ETS na podstawie przepisów traktatu o ustanowieniu wspólnoty europejskiej zaliczamy:
1. postępowanie w sprawie naruszenia przepisów wspólnotowych przez państwo członkowskie
2. postępowanie w sprawie stwierdzenia niezgodności z prawem aktu prawnego organów wspólnoty
3. postępowanie w sprawie bezczynności organu wspólnoty
4. postępowanie w sprawie odszkodowania za szkody wyrządzone przez organy wspólnoty lub funkcjonariuszy wspólnoty podczas wykonywania ich obowiązków
5. postępowanie w sprawie sporów funkcjonariuszy wspólnoty ze wspólnotą
6. postępowanie w sprawie zgodności z traktatem o ustanowieniu wspólnoty europejskiej projektowanej umowy międzynarodowej miedzy wspólnotą a państwem trzecim lub organizacja międzynarodową
7. postępowanie w sprawie pytań prawnych sądów państw członkowskich o wykładnię i ważność przepisów prawa wspólnotowego
8. postępowanie odwoławcze

ETS na postawie traktatu o UE występuje w sprawach dotyczących trzeciego filaru, czyli współpracy policyjnej i sądowej w sprawach karnych oraz w sprawach zgodności działań instytucji UE z podstawowymi prawami człowieka zagwarantowanymi w Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności oraz w konstytucjach państw członkowskich.
Europejski Trybunał Praw Człowieka
funkcjonuje w Strasburgu i został powołany w celu zapewnienia przestrzegania zobowiązań konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności. ETPC składa się z sędziów, których liczba jest równa liczbie państw członków Rady Europy. Sędziami ETPC mogą być osoby o najwyższych kwalifikacjach sędziowskich albo osoby o uznanej kompetencji. Muszą to być osoby, które dają gwarancję niezawisłości i niezależności oraz bezstronności rozpoznawanej sprawy. Kadencja sędziów trwa 6 lat. Zasiadają oni w komitetach 3 sędziów, w izbie 7 sędziów, albo w wielkiej izbie 17 sędziów. Trybunał może przyjmować skargi osób fizycznych, osób prawnych albo organizacji społecznych nie posiadających osobowości prawnej dopiero po wyczerpaniu środków odwoławczych przewidzianych prawem wewnętrznym, jeżeli sprawa została wniesiona w ciągu 6 miesięcy od podjęcia ostatecznej decyzji. Trybunał nie przyjmuje skargi, która jest anonimowa, która jest, co do istoty identyczna ze sprawą rozpoznawana już przez Trybunał. Nie przyjmuje również sprawy, która została poddana innej procedurze międzynarodowej oraz sprawy, która nie zawiera nowych istotnych informacji.
Międzynarodowy Trybunał Karny
został powołany w Rzymie 1998 roku. Rozpoznaje on sprawy dotyczące zbrodni ludobójstwa, zbrodni wojennych oraz zbrodni przeciwko ludzkości, które nie ulegają przedawnieniu. Poza zakresem jego kompetencji pozostają tzw. zbrodnie konwencyjne. W skład MTK wchodzi 18 sędziów posiadających najwyższe kwalifikacje sędziowskie w swoim państwie, doświadczenie w postępowaniu karnym oraz znajomość międzynarodowego prawa humanitarnego i praw człowieka. Musza to być osoby apolityczne i niezawisłe. Nie mogą podejmować dodatkowego zatrudnienia lub też jakiejkolwiek działalności, która mogłaby podważyć zaufanie do ich bezstronności. Kadencja sędziów wynosi 3 lata. Do organów zalicza się prezydium Trybunału, Wydział Przygotowawczy, Wydział Orzekający, Wydział Odwoławczy, Izby jak wydziały, Urząd prokuratora i sekretariat.


System ochrony prawnej w Ue

Właściwość ETS
ETS może wydawać opinie, co do zgodności projektowanej umowy międzynarodowej z postanowieniami traktatu o ustanowieniu wspólnoty europejskiej. Ta opinia może być wydana na wniosek Komisji, Rady UE lub na wniosek państwa członkowskiego.
Przedmiotem tej opinii mogą być 2 kwestie:
1. zgodność projektowanej umowy międzynarodowej z postanowieniami traktatu
2. kompetencje wspólnoty, albo organów wspólnoty do zawarcia umowy międzynarodowej
Kompetencja ETS do wydania opinii jest wiążąca i ostateczna.
Konsekwencją uznania przez ETS sprzeczności projektowanej umowy międzynarodowej z postanowieniami traktatu jest niemożność zawarcia takiej umowy chyba, że projekt umowy zostanie zmieniony.
Procedura odwoławcza
ETS jest sądem II instancji w stosunku do orzeczeń sądu I instancji. Odwołanie może być oparte na 3 zarzutach:
1. niewłaściwości
2. naruszenia przepisów postępowania
3. naruszenia innych przepisów prawa wspólnotowego

Po zmianie przepisów unijnych i wprowadzeniu konstytucji ma być:
1. ETS, w którego skład wejdą sędziowie z każdego państwa członkowskiego oraz rzecznicy generalni
2. Sąd (Wysoki Trybunał) w skład którego ma wchodzić co najmniej 1 sędzia z każdego państwa członkowskiego
3. Sądy wyspecjalizowane - sędzią może być osoba o niekwestionowanej niezależności wybierana za wspólnym porozumieniem przez rządy państwa członkowskich na okres 6 lat.

Systemy ochrony praw człowieka i obywatela
1. Ochrona praw człowieka i obywatela przez sądy i trybunały państw członkowskich
2. ochrona sprawowana przez sądy wspólnotowe sensu stricte
3. ochrona sprawowana przez sądy i trybunały międzynarodowe

Główne organy wspólnoty europejskiej
Komisja europejska
pełni kilka funkcji
a) prawodawcze
b) wykonawcze
c) administracyjne
d) jurysdykcyjne
e) reprezentuje interesy wspólnoty europejskiej

W 1952 r. rozpoczęła pracę tzw. Wysoka władza jako główny organ EWWiS. W 1957 r. na podstawie Traktatów Rzymskich utworzona zostały 2 komisje EWG i EWEA (EuroAtomu). W 1967 r. wszedł w życie traktat o fuzji organów 3 wspólnot. Komisja początkowo składała się z komisarzy, których liczba była równa liczbie państwa członkowskich UE. Od czasu 27 państw członkowskich UE liczba komisarzy jest wybierana przez Radę UE, na zasadzie systemu rotacji. Skład Komisji Europejskiej ma odzwierciedlać różnorodność geograficzną oraz demograficzną państw członkowskich. Komisarze wybierani są na 5 letnią kadencję. Kadencja kończy się z chwilą śmierci, upływem czasu, na który zostali wybrani, rezygnacją komisarza ze stanowiska, dymisją komisarza orzeczona przez ETS na wniosek Rady albo na wniosek danej komisji w przypadku, kiedy komisarz nie wywiązuje się z obowiązków, dymisja komisarza na żądanie przewodniczącego za zgodą komisji. Na czele Komisji stoi Przewodniczący, który decyduje o wewnętrznej organizacji Komisji, ustala zakres obowiązków komisarzy, przydziela im określone zadania. Komisarze podlegają odpowiedzialności przewodniczącego. Komisarze muszą być obywatelami państw członkowskich, musza posiadać odpowiednie kompetencje w dziedzinie, którą się zajmują, wykazywać się całkowitą niezależnością w wykonywaniu obowiązków służbowych. Mają całkowity zakaz podejmowania działalności zawodowej zarobkowej i nie zarobkowej. Zgodnie ze złożonym ślubowaniem po zakończeniu kadencji, maja obowiązek uczciwego i rozważnego przyjmowania określonych funkcji i korzyści. Przysługuje im immunitet jurysdykcyjny chroniący ich od pociągnięcia do odpowiedzialności przez sądy państw członkowskich za działalność w ramach powierzonych im zadań. Komisarzom przysługuje immunitet podatkowy. Przysługuje mu immunitet celny.
Sposób powoływania Komisji. Procedura powołania rozpoczyna się od powołania przewodniczącego Komisji. Z chwilą nominacji rządy państw członkowskich tracą bezpośredni wpływ na ich dzielność. Oznacza to brak możliwości odwołania przez państwa członkowskie całej komisji lub poszczególnych komisarzy.
Procedura aparatu urzędniczego Komisji
1. Dyrektoriaty Generalne (Dyrekcje Generalne)
2. Sekretariat Generalny
3. Departamenty
Dyrekcje Generalne odpowiadają naszym Ministerstwom. Każdemu z komisarzy podlega 1 lub kilka dyrekcji generalnych. W Dyrekcjach zasiadają Dyrektorzy Generalni ponoszący odpowiedzialność wobec komisarzy. Dyrektorzy powinni być obywatelami innego państwa niż komisarz.
Sekretariat Generalny koordynuje działalność aparatu urzędniczego. Na czele stoi Sekretarz Generalny, odpowiedzialny za stosunki między Komisją a Radą i Parlamentem Europejskim.
Gabinety - w ich skład wchodzą doradcy polityczni komisarza wywodzący się z tego samego państwa członkowskiego, którzy ponoszą odpowiedzialność przed komisarzem.
Departamenty wspierają działalność jednostek organizacyjnych Komisji. (np. Departament Lingwistyczny)
Kompetencje Komisji możemy podzielić na kilka grup:
1. prawotwórcze (np. prawo inicjatywy prawodawczej, prawo wydawania aktów prawnych)
2. wykonawcze
3. administracyjne
4. związane z udziałem w wymiarze sprawiedliwości
5. tworzenie rocznego planu prac legislacyjnych
6. realizacja kompetencji przekazanych przez Radę UE
7. uchwalanie i realizacja budżetu
8. kompetencje związane ze stosunkami zewnętrznymi (negocjacje prowadzone przez komisję z państwami i organizacjami międzynarodowymi, utrzymywanie kontaktów z organami Narodów Zjednoczonych, utrzymywanie stosunków z państwami członkowskimi w imieniu wspólnoty europejskiej, Komisja posiada uprawnienia w zakresie negocjacji z państwami trzecimi dotyczącymi członkowstwa tych państw w UE)
9. stosowanie postanowień prawa wspólnotowego
10. sporządzenie corocznego sprawozdania z działalności wspólnoty
11. prawo wnoszenia spraw do ETS

Siedzibą Komisji Europejskiej jest Bruksela. Działa ona permanentnie, z racji kolegialności wszystkie jej decyzje podejmowane są w imieniu Komisji Europejskiej, Komisarze pojedynczo nie odpowiadają w ramach Komisji, obrady Komisji są tajne.

Rada Europy - powstała w Strasburgu w 1949 roku jako organizacja międzynarodowa i międzyrządowa - jest to organ niezwiązany ze strukturami unijnymi. Zajmuje się ona:
- ochroną podstawowych prawa i wolności człowieka,
- sprawami socjalnymi,
- oświatą,
- kulturą,
- ochroną środowiska,
- sprawami młodzieży
W jej skład wchodzą 2 organy - komitet ministrów Oraw zgromadzenie parlamentarne. W skład komitetu ministrów wchodzą ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich lub ich delegacji zasiadający w Strasburgu. Skład zgromadzenia parlamentarnego stanowią parlamentarzyści wytypowani przez państwa członkowskie do reprezentowania poszczególnych państw w Radzie. W radzie jest 43 państwa członkowskie. Polska od 1951 r.

Rada Europejska - powstała w 1974 r. na szczycie wspólnot europejskich w Paryżu. W skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw lub rządów państw członkowskich, oraz przewodniczący Komisji Europejskiej. Rada odbywa spotkania 2 razy w roku pod przewodnictwem szefa rządu lub państwa członkowskiego, które przewodniczy Radzie. Obraduje w 2 gremiach:
1. składa się z szefów państw i szefów rządów państwa członkowskich raz z przewodniczącego komisji europejskiej
2. składa się z ministrów spraw zagranicznych państw członkowskich oraz członka komisji europejskiej
Jest ona organem decyzyjnym Unii Europejskiej. Zajmuje się przede wszystkim:
- polityką obronną,
- wspólną polityką zagraniczną i bezpieczeństwa,
- podejmuje decyzje w sprawie wzmocnionej współpracy państw członkowskich,
- prowadzi rozmowy dotyczące wspólnej polityki gospodarczej Unii,
- przyjmuj sprawozdania Europejskiego Banku Centralnego w sprawie polityki pieniężnej
- podejmuje decyzje w sprawie rozszerzenia UE
- inicjuje konferencje międzynarodowe, których celem jest rewizja traktatów

Rada Unii Europejskiej - powstała w 1967 r. jako wspólny organ wspólnot europejskich. W skład Rady Unii Europejskiej wchodzą przedstawiciele państw członkowskich szczebla ministerialnego (ministrowie lub prezes RM), upoważnieni do reprezentacji interesów danego państwa członkowskiego. Rada nie ma składu stałego, ponieważ skład zmienia się w zależności od rodzaju sprawy. Zajmuje się ona:

1. kompetencje prawodawcze:
1. wydawanie aktów prawnych
2. wzywanie Komisji Eur. do podjęcia określonych działań oraz do wykonywania prawa inicjatywy prawodawczej
3. delegacja uprawnień na rzecz Komisji Eur.
4. zmiana postanowień traktatów założycielskich
5. podejmowanie decyzji w sprawie ustanowienia wzmocnionej współpracy

2. Kompetencje w zakresie ustalenia i realizacji polityki wspólnotowej
1. sprawowanie ogólnego kierownictwa politycznego we wspólnotach
2. uchwalanie budżetu
3. zawieranie umów z państwami trzecimi i organizacjami międzynarodowymi

3. Kompetencje kreacyjne
1. przyjmowanie i sporządzanie zgodnie z propozycjami państw członkowskich, członków trybunału obrachunkowego, członków komitetu regionów, i członków komitetu ekonomicznego i społecznego
2. zmiana liczby członków Komisji Eur.

4. Kompetencje kontrolne
1. wnoszenie skargi o stwierdzenie nieważności aktu prawa wspólnotowego
2. wnoszenie skargi na bezczynność innych organów wspólnotowych
3. stwierdzenie poważnego ryzyka naruszenia przez państwo członkowskie zasad na jakich jest ustanowiona Unia Europejska

Rada UE Obraduje jako Rada ogólna i spraw zagranicznych oraz jako rady techniczne. Rada ogólna i spraw zagranicznych składa się z Ministrów spraw zagranicznych.
Przy Radzie UE działa Komitet stałych przedstawicieli Rady UE przy Radzie UE - COREPER
Działa on jako Coreper 1 i Coreper 2
Coreper 2 składa się z szefów przedstawicielstw państw członkowskich akredytowanych w Brukseli w randze ambasadorów. Zajmuje się on sprawami ogólnymi.
Coreper 1 składa się z zastępców ambasadorów. Zajmuje się on sprawami technicznymi.

Prezydencję w Radzie UE sprawują kolejno państwa członkowskie reprezentowane w Radzie przez okres 6 miesięcy. Przewodnictwo państwa w Radzie UE łączy się z przewodnictwem w Radzie Europejskiej. W Radzie UE przewodniczącym jest minister spraw zagranicznych, natomiast w radzie Eur. przewodniczącym jest szef państwa lub rządu.

Rada UE ma siedzibę w Brukseli, jej obrady są tajne i w posiedzeniu oprócz członków Rady biorą udział przedstawiciele Komisji Eur., a czasem przedstawiciele Europejskiego Banku Centralnego.

Parlament Europejski - najpierw funkcjonował jako zgromadzenie EWWiS. W 1958 r. zgromadzenie to przyjęło nazwę Europejskie Zgromadzenie Parlamentarne. Od 1962 r. zmieniło nazwę na Parlament Eur. Jednolity akt europejski przyznał Parlamentowi Eur. nowe kompetencje prawodawcze, rozszerzył zakres konsultacji obligatoryjnej. Rozszerzył on roję Parlamentu w powoływaniu składu Komisji Eur. Parlament Eur funkcjonuje na podstawie 2 aktów - traktatu ustanawiającego wspólnotę europejską oraz na podstawie regulaminu Parlamentu Eur. W skład Parlamentu wchodzi 732 parlamentarzystów wybieranych na 5 letnia kadencję. W tym czasie parlamentarzyści nie mogą pozostawać w czynnej służbie urzędniczej w innych organach wspólnotowych oraz nie mogą łączyć funkcji parlamentarzysty europejskiego z funkcją członka rządu krajowego. Nie można łęczyc tego mandatu z następującymi urzędami:
- stanowiskiem członka komisji
- sędziego lub rzecznika generalnego Trybunału Sprawiedliwości
- członka Trybunału Obrachunkowego
- członka Komitetu Gospodarczego i Społecznego
- członka organu decyzyjnego Europejskiego Banku Inwestycyjnego
- członka w administracji UE
- funkcjonariusza lub agenta organów wspólnotowych lub tzw. organów wyspecjalizowanych
- członka Komitetu Regionów

Parlamentarzyści Eur. (eurodeputowani) jako funkcjonariusz międzynarodowi korzystają z przywilejów i immunitetów:
1. mają prawo swobodnego przemieszczenia się z ich okręgu wyborczego do miejsca obrad
2. nie można ich pociągnąć do odpowiedzialności cywilnej lub karnej za d