Pomoc społeczna i zasady jej udzielania

Pomoc społeczna i zasady jej udzielania
Polski system pomocy społecznej
Pomoc społeczna jest instytucją polityki społecznej państwa, mającą na celu umożliwienie osobom i rodzinom przezwyciężanie trudnych sytuacji życiowych, których nie są one w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości.
Pomoc społeczną organizują organy administracji rządowej (minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego, wojewodowie) i samorządowej (marszałkowie województw, starostowie na poziomie powiatów oraz wójtowie, burmistrzowie (prezydenci miast) na poziomie gmin. Organy te realizując zadania pomocy społecznej współpracują, na zasadzie partnerstwa, z organizacjami społecznymi i pozarządowymi, Kościołem Katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Pomoc społeczna wspiera osoby i rodziny w wysiłkach zmierzających do zaspokojenia niezbędnych potrzeb i umożliwia im życie w warunkach odpowiadających godności człowieka. Zadaniem pomocy społecznej jest zapobieganie trudnym sytuacjom życiowym przez podejmowanie działań zmierzających do życiowego usamodzielnienia osób i rodzin oraz ich integracji ze środowiskiem.
Osoby i rodziny korzystające z pomocy społecznej są obowiązane do współdziałania w rozwiązywaniu ich trudnej sytuacji życiowej.
Prawo do świadczeń z pomocy społecznej przysługuje:
? osobom posiadającym obywatelstwo polskie mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,
? cudzoziemcom mającym miejsce zamieszkania i przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej posiadającym zezwolenie na osiedlenie się, zgodę na pobyt tolerowany lub status uchodźcy nadany w Rzeczypospolitej Polskiej,
? obywatelom państw członkowskich Unii Europejskiej lub Europejskiego Obszaru Gospodarczego, przebywającym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, którzy uzyskali zezwolenie na pobyt.
Pomoc społeczna polega w szczególności na:
? przyznawaniu i wypłacaniu przewidzianych ustawą świadczeń,
? pracy socjalnej,
? prowadzeniu i rozwoju niezbędnej infrastruktury socjalnej,
? analizie i ocenie zjawisk rodzących zapotrzebowanie na świadczenia z pomocy społecznej,
? realizacji zadań wynikających z rozeznanych potrzeb społecznych,
? rozwijaniu nowych form pomocy społecznej i samopomocy w ramach zidentyfikowanych potrzeb.
Główne cele pomocy społecznej:
? wsparcie osób i rodzin w przezwyciężeniu trudnej sytuacji życiowej, doprowadzenie - w miarę możliwości - do ich życiowego usamodzielniania i umożliwienie im życia w warunkach odpowiadających godności człowieka,
? zapewnienie dochodu na poziomie interwencji socjalnej ? dla osób nie posiadających dochodu lub o niskich dochodach, w wieku poprodukcyjnym i osobom niepełnosprawnym,
? zapewnienie dochodu do wysokości poziomu interwencji socjalnej osobom i rodzinom o niskich dochodach, które wymagają okresowego wsparcia,
? zapewnienie profesjonalnej pomocy rodzinom dotkniętym skutkami patologii społecznej, w tym przemocą w rodzinie,
? integracja ze środowiskiem osób wykluczonych społecznie,
? stworzenie sieci usług socjalnych adekwatnych do potrzeb w tym zakresie.
Pomoc społeczna od dnia 1 maja 2004 r. funkcjonuje na podstawie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, Nr 99, poz. 1001, Nr 273, poz. 2703 oraz z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788, Nr 164, poz. 1366, Nr 175, poz. 1462, Nr 179, poz. 1487 i Nr 180, poz. 1493).
W roku 2003 w ramach zmian w systemie pomocy społecznej w pierwszym etapie wyłączono rentę socjalną z katalogu świadczeń pomocy społecznej. Od dnia 1 października 2003 renta socjalna stała się świadczeniem wypłacanym przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych na mocy ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (Dz. U. z 2003 r. Nr 135, poz. 1268 z późn. zm.). Szczegółowe informacje dotyczące renty socjalnej znajdują się na stronach internetowych Zakładu Ubezpieczeń Społecznych www.zus.pl
W następnym etapie przyjęte rozwiązania w zakresie budowanego jednolitego systemu świadczeń rodzinnych spowodowały przeniesienie niektórych świadczeń (zasiłek stały, zasiłek gwarantowany okresowy), wypłacanych na podstawie ustawy z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy społecznej (tekst jednolity Dz. U. z 1998 r. Nr 64, poz. 414 z późn. zm.) do ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. Nr 228, poz. 2255 z późn. zm.).
Zasady udzielania pomocy społecznej
Świadczenia pomocy społecznej udzielane są na wniosek:
? osoby zainteresowanej,
? jej przedstawiciela ustawowego,
? innej osoby, za zgodą osoby zainteresowanej lub jej przedstawiciela ustawowego.
Pomoc społeczna może być także udzielana z urzędu (art. 102 ustawy o pomocy społecznej).
Osoba lub rodzina może zgłosić się o przyznanie pomocy do ośrodka pomocy społecznej w miejscu zamieszkania (ośrodki znajdują się w każdej gminie).
Decyzje o przyznaniu lub odmowie przyznania pomocy wymagają uprzednio przeprowadzenia przez pracownika socjalnego rodzinnego wywiadu środowiskowego. Decyzje w sprawach świadczeń pomocy społecznej wydawane są w formie pisemnej. Od każdej decyzji służy prawo odwołania.

Zadania gmin
Zadania własne gminy o charakterze obowiązkowym (art. 17 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej):
? opracowanie i realizacja gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka;
? sporządzanie bilansu potrzeb gminy w zakresie pomocy społecznej;
? udzielanie schronienia, zapewnienie posiłku oraz niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym;
? przyznawanie i wypłacanie zasiłków okresowych;
? przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych;
? przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego;
? przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków na świadczenia zdrowotne osobom bezdomnym oraz innym osobom niemającym dochodu i możliwości uzyskania świadczeń na podstawie przepisów o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
? przyznawanie zasiłków celowych w formie biletu kredytowanego;
? opłacanie składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe za osobę, która zrezygnuje z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie niezamieszkującymi matką, ojcem lub rodzeństwem;
? praca socjalna;
? organizowanie i świadczenie usług opiekuńczych, w tym specjalistycznych, w miejscu zamieszkania, z wyłączeniem specjalistycznych usług opiekuńczych dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
? prowadzenie i zapewnienie miejsc w placówkach opiekuńczo-wychowawczych wsparcia dziennego lub mieszkaniach chronionych;
? tworzenie gminnego systemu profilaktyki i opieki nad dzieckiem i rodziną;
? dożywianie dzieci;
? sprawienie pogrzebu, w tym osobom bezdomnym;
? kierowanie do domu pomocy społecznej i ponoszenie odpłatności za pobyt mieszkańca gminy w tym domu;
? sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;
? utworzenie i utrzymywanie ośrodka pomocy społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników;
Zadania własne gmin (art. 17 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej)
? przyznawanie i wypłacanie zasiłków specjalnych celowych;
? przyznawanie i wypłacanie pomocy na ekonomiczne usamodzielnienie w formie zasiłków, pożyczek oraz pomocy w naturze;
? prowadzenie i zapewnienie miejsc w domach pomocy społecznej i ośrodkach wsparcia o zasięgu gminnym oraz kierowanie do nich osób wymagających opieki;
? podejmowanie innych zadań z zakresu pomocy społecznej wynikających z rozeznanych potrzeb gminy, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych.
Zadania zlecone z zakresu administracji rządowej realizowane przez gminę (art. 18 ustawy o pomocy społecznej) :
? przyznawanie i wypłacanie zasiłków stałych;
? opłacanie składek na ubezpieczenie zdrowotne ;
? organizowanie i świadczenie specjalistycznych usług opiekuńczych w miejscu zamieszkania dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
? przyznawanie i wypłacanie zasiłków celowych na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną;
? prowadzenie i rozwój infrastruktury środowiskowych domów samopomocy dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
? realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia.

Zadania powiatów
Zadania własne powiatu (art. 19 ustawy o pomocy społecznej):
? opracowanie i realizacja powiatowej strategii rozwiązywania problemów społecznych, ze szczególnym uwzględnieniem programów pomocy społecznej, wspierania osób niepełnosprawnych i innych, których celem jest integracja osób i rodzin z grup szczególnego ryzyka - po konsultacji z właściwymi terytorialnie gminami;
? prowadzenie specjalistycznego poradnictwa;
? organizowanie opieki w rodzinach zastępczych, udzielanie pomocy pieniężnej na częściowe pokrycie kosztów utrzymania umieszczonych w nich dzieci oraz wypłacanie wynagrodzenia z tytułu pozostawania w gotowości przyjęcia dziecka albo świadczonej opieki i wychowania niespokrewnionym z dzieckiem zawodowym rodzinom zastępczym;
? zapewnienie opieki i wychowania dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodziców, w szczególności przez organizowanie i prowadzenie ośrodków adopcyjno-opiekuńczych, placówek opiekuńczo-wychowawczych, dla dzieci i młodzieży, w tym placówek wsparcia dziennego o zasięgu ponadgminnym, a także tworzenie i wdrażanie programów pomocy dziecku i rodzinie;
? pokrywanie kosztów utrzymania dzieci z terenu powiatu, umieszczonych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i w rodzinach zastępczych, również na terenie innego powiatu;
? przyznawanie pomocy pieniężnej na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze;
? pomoc w integracji ze środowiskiem osób mających trudności w przystosowaniu się do życia, młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze typu rodzinnego i socjalizacyjnego, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, rodziny zastępcze oraz schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze lub młodzieżowe ośrodki wychowawcze, mających braki w przystosowaniu się;
? pomoc osobom mającym trudności w integracji ze środowiskiem, które otrzymały status uchodźcy;
? pomoc osobom mającym trudności w przystosowaniu się do życia po zwolnieniu z zakładu karnego;
? prowadzenie i rozwój infrastruktury domów pomocy społecznej o zasięgu ponadgminnym oraz umieszczanie w nich skierowanych osób;
? prowadzenie mieszkań chronionych dla osób z terenu więcej niż jednej gminy oraz powiatowych ośrodków wsparcia, w tym domów dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, z wyłączeniem środowiskowych domów samopomocy i innych ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
? prowadzenie ośrodków interwencji kryzysowej;
? udzielanie informacji o prawach i uprawnieniach;
? szkolenie i doskonalenie zawodowe kadr pomocy społecznej z terenu powiatu;
? doradztwo metodyczne dla kierowników i pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z terenu powiatu;
? podejmowanie innych działań wynikających z rozeznanych potrzeb, w tym tworzenie i realizacja programów osłonowych;
? sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;
? sporządzanie bilansu potrzeb powiatu w zakresie pomocy społecznej;
? utworzenie i utrzymywanie powiatowego centrum pomocy rodzinie, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników.
Zadania z zakresu administracji rządowej realizowane przez powiat (art. 20 ustawy o pomocy społecznej):
? pomoc uchodźcom w zakresie indywidualnego programu integracji oraz opłacanie za te osoby składek na ubezpieczenie zdrowotne określonych w przepisach o powszechnym ubezpieczeniu w Narodowym Funduszu Zdrowia;
? prowadzenie i rozwój infrastruktury ośrodków wsparcia dla osób z zaburzeniami psychicznymi;
? realizacja zadań wynikających z rządowych programów pomocy społecznej, mających na celu ochronę poziomu życia osób, rodzin i grup społecznych oraz rozwój specjalistycznego wsparcia.

Zadania samorządów wojewódzkich
Zadania samorządu województwa (art. 21 ustawy o pomocy społecznej) :
? opracowanie, aktualizowanie i realizacja strategii wojewódzkiej w zakresie polityki społecznej będącej integralną częścią strategii rozwoju województwa obejmującej w szczególności programy: przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu, wyrównywania szans osób niepełnosprawnych, pomocy społecznej, profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych, współpracy z organizacjami pozarządowymi - po konsultacji z powiatami;
? organizowanie kształcenia, w tym prowadzenie publicznych szkół służb społecznych oraz szkolenia zawodowego kadr pomocy społecznej;
? rozpoznawanie przyczyn ubóstwa oraz opracowywanie regionalnych programów pomocy społecznej wspierających samorządy lokalne w działaniach na rzecz ograniczania tego zjawiska;
? inspirowanie i promowanie nowych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej;
? organizowanie i prowadzenie regionalnych jednostek organizacyjnych pomocy społecznej;
? prowadzenie banku danych o wolnych miejscach w placówkach opiekuńczo-wychowawczych na terenie województwa;
? sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej właściwemu wojewodzie, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;
? sporządzanie bilansu potrzeb w zakresie pomocy społecznej i przekazywanie go wojewodzie do dnia 1 marca każdego roku;
? utworzenie i utrzymanie regionalnego ośrodka polityki społecznej, w tym zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników.

Zadania wojewodów
Zadania wojewody (art. 22 ustawy o pomocy społecznej) :
? ustalanie sposobu wykonywania zadań z zakresu administracji rządowej realizowanych przez jednostki samorządu terytorialnego;
? stwierdzenie zgodności programów naprawczych w zakresie osiągania standardów w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz ocena stopnia ich realizacji;
? wydawanie i cofanie zezwoleń lub zezwoleń warunkowych na prowadzenie domów pomocy społecznej oraz wydawanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej;
? prowadzenie rejestru domów pomocy społecznej, placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, placówek opiekuńczo-wychowawczych i ośrodków adopcyjno-opiekuńczych;
? koordynowanie działań w zakresie integracji osób posiadających status uchodźcy, w szczególności w zakresie wskazania miejsca zamieszkania uchodźcy;
? wyznaczanie, w uzgodnieniu ze starostami powiatów prowadzących ośrodki adopcyjno-opiekuńcze, ośrodka prowadzącego bank danych o dzieciach oczekujących na przysposobienie i kandydatach zakwalifikowanych do pełnienia funkcji rodziny zastępczej oraz o rodzinach zgłaszających gotowość przysposobienia dziecka;
? realizacja lub zlecanie jednostkom samorządu terytorialnego lub podmiotom niepublicznym zadań wynikających z programów rządowych;
? nadzór nad realizacją zadań samorządu gminnego, powiatowego i województwa, w tym nad jakością działalności jednostek organizacyjnych pomocy społecznej oraz nad jakością usług, dla których minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego określił standardy, w tym standardy opieki i wychowania, a także nad zgodnością zatrudnienia pracowników jednostek organizacyjnych pomocy społecznej z wymaganymi kwalifikacjami;
? nadzór pedagogiczny w odniesieniu do wychowawców i innych pracowników pedagogicznych zatrudnionych w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i ośrodkach adopcyjno-opiekuńczych na podstawie przepisów ustawy z dnia 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2003 r. Nr 118, poz. 1112, z późn. zm.);
? kontrola jakości usług, o których mowa w pkt 8, wykonywanych przez podmioty niepubliczne na podstawie umowy z organami administracji rządowej i samorządowej;
? kontrola placówek zapewniających całodobową opiekę osobom niepełnosprawnym, przewlekle chorym lub osobom w podeszłym wieku, w tym prowadzonych na podstawie przepisów o działalności gospodarczej, w zakresie standardów usług socjalno-bytowych i przestrzegania praw tych osób;
? ocena stanu i efektywności pomocy społecznej, z uwzględnieniem bilansu potrzeb sporządzonego przez samorząd województwa;
? sporządzanie sprawozdawczości oraz przekazywanie jej ministrowi właściwemu do spraw zabezpieczenia społecznego, również w wersji elektronicznej, z zastosowaniem systemu informatycznego;
? realizacja zadań określanych przez ministra właściwego do spraw zabezpieczenia społecznego w zakresie utrzymania i rozwoju systemu informatycznego w jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej w województwie oraz współfinansowanie i sprawowanie nadzoru nad jego funkcjonowaniem.

Jednostki organizacyjne
Działania z zakresu pomocy społecznej z mocy ustawy wykonują organy administracji rządowej i samorządowej. Współpracują w tym zakresie z organizacjami społecznymi, Kościołem katolickim, innymi kościołami, związkami wyznaniowymi, fundacjami, stowarzyszeniami, pracodawcami oraz osobami fizycznymi i prawnymi.
Do jednostek organizacyjnych pomocy społecznej należą:
? regionalne ośrodki polityki społecznej
? powiatowe centra pomocy rodzinie
? ośrodki pomocy społecznej
? domy pomocy społecznej
? placówki specjalistycznego poradnictwa, w tym rodzinnego
? placówki opiekuńczo-wychowawcze
? ośrodki adopcyjno- opiekuńcze
? ośrodki wsparcia
? ośrodki interwencji kryzysowej
Ośrodek pomocy społecznej
Ośrodki pomocy społecznej są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania z zakresu pomocy społecznej w gminie.
Powiatowe centra pomocy rodzinie
Powiatowe centra pomocy rodzinie są to jednostki organizacyjne wykonujące zadania powiatu w zakresie pomocy społecznej. Zadania powiatowyvh centrów pomocy rodzinie w miastach na prawach powiatu realizują miejskie ośrodki pomocy społecznej (miejskie ośrodki pomocy rodzinie).
Regionalne ośrodki polityki społecznej
Na szczeblu województwa istnieją dwie odrębne struktury organizacyjne ? administracji rządowej i samorządowej.
Zadania rządowe na szczeblu województwa wykonuje wojewoda. Zadania wojewody w zakresie pomocy społecznej realizowane są przez wydziały polityki społecznej urzędów wojewódzkich..
Natomiast zadania samorządowe wykonuje marszałek województwa przy pomocy regionalnego ośrodka polityki społecznej - jednotki organizacyjnej powołanej do realizacji zadań pomocy społecznej w województwach samorządowych..
Domy pomocy społecznej
Dom pomocy społecznej świadczy, na poziomie obowiązującego standardu, osobom wymagającym całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności usługi: bytowe, opiekuńcze, wspomagające, edukacyjne w formach i zakresie wynikających z indywidualnych potrzeb.
Domy, w zależności od tego, dla kogo są przeznaczone dzielą się na domy dla:
1. Osób w podeszłym wieku
2. Osób przewlekle somatycznie chorych
3. Osób przewlekle psychicznie chorych
4. Dorosłych niepełnosprawnych intelektualnie
5. Dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie
6. Osób niepełnosprawnych fizycznie
Placówka opiekuńczo ? wychowawcza
Placówka opiekuńczo- wychowawcza zapewnia dzieciom i młodzieży pozbawionym częściowo i całkowicie opieki rodzicielskiej oraz niedostosowanym społecznie dzienną lub całodobową, ciągłą lub okresową opiekę i wychowanie, jak również wspiera działania rodziców w wychowaniu i sprawowaniu opieki.
Placówki ze względu na specyfikę działań dzielą się na :
1. Placówki wsparcia dziennego
? Wspierają rodzinę w sprawowaniu jej podstawowych funkcji
? Zapewniają pomoc rodzinie i dzieciom sprawiającym problemy wychowawcze, zagrożonym demoralizacją, przestępczością lub uzależnieniami
? Współpracują ze szkołą, ośrodkiem pomocy społecznej i innymi instytucjami w rozwiązywaniu problemów wychowawczych
2. Placówki interwencyjne
? Zapewniają dziecku pozbawionemu częściowo lub całkowicie opieki rodziców, znajdującemu się w sytuacji kryzysowej:
a. doraźną, całodobową opiekę
b. kształcenie dostosowane do jego wieku i możliwości rozwojowych
c. opiekę i wychowanie do czasu powrotu do rodziny lub umieszczenia w rodzinie zastępczej, placówce rodzinnej albo placówce socjalizacyjnej
? Przygotowują diagnozę stanu psychofizycznego i sytuacji życiowej dziecka oraz ustalają wskazania do dalszej pracy z dzieckiem
3. Placówki rodzinne
? Zapewniają dzieciom częściowo lub całkowicie pozbawionym opieki rodziców całodobowa opiekę i wychowanie w warunkach zbliżonych do domu rodzinnego oraz opiekę, do czasu powrotu dziecka do rodziny, umieszczenia go w rodzinie adopcyjnej lub jego usamodzielnienia
4. Placówki socjalizacyjne
? Zapewniają całodobową opiekę i wychowanie dzieciom całkowicie lub częściowo pozbawionym opieki rodzicielskiej, dla których nie znaleziono rodzinnej opieki zastępczej
Ośrodki adopcyjno-opiekuńcze
Ośrodek adopcyjno - opiekuńczy to:
1. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny naturalnej, prowadzący poradnictwo dla dzieci i rodziców oraz terapię rodzinną, w tym dla rodziców dzieci umieszczonych w placówkach opiekuńczo- wychowawczych
2. Ośrodek lub zespół wsparcia rodziny zastępczej lub adopcyjnej, inicjujący i wspomagający zastępcze formy opieki i wychowania rodzinnego, szkolący i kwalifikujący kandydatów na rodzinę zastępczą albo adopcyjną, prowadzący poradnictwo rodzinne i terapie rodzinną dla dzieci i rodziców dzieci umieszczonych w rodzinnej opiece zastępczej
Ośrodki wsparcia
Ośrodek wsparcia jest środowiskową formą pomocy półstacjonarnej służącą utrzymaniu osoby w jej naturalnym środowisku i przeciwdziałaniu instytucjonalizacji, a w szczególności:
a. środowiskowe domy samopomocy
b. dzienne domy pomocy
c. noclegownie
d. ośrodki opiekuńcze
Ośrodki interwencji kryzysowej
Rolą ośrodków interwencji kryzysowej jest świadczenie specjalistycznych usług, zwłaszcza psychologicznych, prawnych, hotelowych, które są dostępne przez całą dobę ? osobom, rodzinom i społecznościom będącym ofiarami przemocy lub znajdującym się w innej sytuacji kryzysowej ? w celu zapobieżenia powstawania lub pogłębiania się dysfunkcji tych osób, rodzin lub społeczności

Dochód jednorazowy - art. 8 ust. 12 ustawy o pomocy społecznej

Wyjaśnienia
dotyczące stosowania art. 8 ust. 12 ustawy o pomocy społecznej

Zgodnie z art. 8 ust. 12 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, ze zm.) w brzmieniu nadanym przez art. 9 pkt 1 b ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 164, poz. 1366), który wejdzie w życie dnia 1 listopada 2005 r. ?w przypadku uzyskania jednorazowo dochodu należnego za dany okres, kwotę tego dochodu uwzględnia się w dochodzie osoby lub rodziny przez okres, za który uzyskano ten dochód.?.
Przepis określa sposób liczenia dochodu osoby lub rodziny w sytuacji uzyskania jednorazowo dochodu należnego za dany okres. Kwotę dochodu należy rozliczyć w równych częściach na miesiące, za które dochód został wypłacony, na przykład na trzy miesiące, w przypadku dochodu uzyskanego za kwartał.
Ust. 12 jest modyfikacją ust. 11, który nakazuje rozliczać kwotę dochodu jednorazowego - uzyskanego w ciągu 12 miesięcy poprzedzających miesiąc złożenia wniosku lub w okresie pobierania świadczenia ? od miesiąca, w którym dochód został wypłacony przez kolejnych 12 miesięcy.
W przypadku określonym w ust. 12 stosuje się podobną zasadę, z tym, że uzyskany dochód nie rozlicza się na 12 miesięcy, a na okres, za który dochód wypłacono.
W przypadku dochodu wypłaconego ?z dołu?, dolicza się go do dochodu za minione miesiące. Ośrodek pomocy społecznej nie ma jednak możliwości żądania zwrotu wypłaconych za ten sam okres zasiłków, gdyż kwoty doliczane wstecznie do dochodu nie stanowią nienależnie pobranego świadczenia.
Wyjątek stanowi art. 99, zgodnie z którym osobie, której przyznano emeryturę lub rentę za okres, za który wypłacono zasiłek stały lub zasiłek okresowy, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz inne organy rentowe, które przyznały emeryturę lub rentę, wypłacają to świadczenie pomniejszone o kwotę odpowiadającą wysokości wypłaconych za ten okres zasiłków i przekazują te kwoty na rachunek bankowy właściwego ośrodka pomocy społecznej.
Art. 99 jest więc przepisem szczególnym w stosunku do art. 8 ust. 12.
Celem ust. 12 było wyjęcie spod ogólnych, określonych w ust. 11, zasad zaliczania do dochodu osoby lub rodziny jednorazowych świadczeń w sytuacji, gdy osoba ta lub rodzina oczekiwała na to świadczenie, na przykład zasiłek rodzinny czy dodatek mieszkaniowy. Późniejsze wyrównanie tych świadczeń w drodze jednorazowej wypłaty za miniony okres nie powinno być traktowane jednakowo z dochodem nie wypłacanym wstecz. Natomiast w sytuacji przyznania określonego świadczenia ?z góry? na określony czas, osoba lub rodzina uzyskuje dochód na ten okres. Nie powinno się więc go rozliczać na 12 miesięcy, lecz na okres, za jaki dochód wypłacono.

Dodatkowy urlop wypoczynkowy - art. 121 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej
Wyjaśnienia dotyczące udzielania dodatkowych urlopów wypoczynkowych na podstawie art. 121 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej
Prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego przyznaje pracownikom socjalnym art. 121 ust. 3 ustawy o pomocy społecznej. Urlop ten, w wymiarze 10 dni roboczych, przysługuje pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, do którego obowiązków należy praca socjalna oraz przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych, jeżeli przepracował nieprzerwanie i faktycznie co najmniej 5 lat.
1. Treść przepisu wskazuje, że prawo do urlopu przysługuje jedynie pracownikom socjalnym, i tylko tym zatrudnionym w ośrodku pomocy społecznej lub w powiatowym centrum pomocy rodzinie, a więc urlop nie przysługuje pracownikom socjalnym zatrudnionym w innych jednostkach.
2. Praca nieprzerwana to praca wykonywana bez przerw w zatrudnieniu, natomiast faktyczne wykonywanie obowiązków to zwykłe, codzienne świadczenie pracy. Można uznać, że okresy niewykonywania pracy z powodu niezdolności do pracy, przebywania na urlopie macierzyńskim, opieki nad chorym dzieckiem czy urlopu szkoleniowego nie przerywają okresu zaliczanego do okresu, od którego zależy nabycie prawa do urlopu dodatkowego.
3. Pracownik socjalny oddelegowany do innych obowiązków służbowych, na przykład do wydziału do spraw świadczeń rodzinnych, nie wykonuje faktycznie obowiązków, o których mowa w art. 121 (praca socjalna oraz przeprowadzanie rodzinnych wywiadów środowiskowych). W takiej sytuacji do dwuletniego okresu uprawniającego do nabycia prawa do kolejnego urlopu nie wlicza się okresu oddelegowania do innych obowiązków służbowych.
4. Urlop powinien być nieprzerwany, gdyż intencją jego wprowadzenia była konieczność zapewnienia pracownikom socjalnym możliwości zregenerowania sił i odpoczynku po obciążającej psychicznie pracy. Należy jednak zwrócić uwagę, że ustawa o pomocy społecznej nie zawiera zastrzeżenia co do jednorazowego wykorzystania urlopu dodatkowego, z tego względu pracodawca może przychylić się do wniosku pracownika o udzielenie urlopu w częściach.
5. Dwuletni okres uprawniający do kolejnego urlopu liczy się co do zasady poczynając od dnia następującego po ostatnim dniu poprzedniego urlopu. Jednak w sytuacji niewykorzystania z różnych przyczyn urlopu dodatkowego bezpośrednio po nabyciu do niego prawa, można uznać, iż prawo do kolejnego urlopu powstaje po dwóch latach od nabycia prawa do poprzedniego urlopu
Dodatek do wynagrodzenia 250 zł - art. 121 ust. 3a ustawy o pomocy społecznej
Wyjaśnienia dotyczące
uprawnienia pracowników socjalnych do dodatku do wynagrodzenia w wysokości 250 zł.
Na mocy art. 1 pkt 12 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej oraz ustawy ? Karta Nauczyciela (Dz. U. Nr 179, poz. 1487) do art. 121 dodano ust. 3a w brzmieniu:
"3a. Pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy w samorządowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, do którego obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej w środowisku, przysługuje wypłacany co miesiąc dodatek do wynagrodzenia w wysokości 250 zł. W przypadku zatrudnienia w mniejszym wymiarze czasu pracy dodatek przysługuje w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy.?
Przepis określa przesłanki nabycia prawa do dodatku, którymi są:
- wykonywanie zawodu pracownika socjalnego,
- zatrudnienie w samorządowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej,
- wykonywanie obowiązków w postaci świadczenia pracy socjalnej w środowisku.
Treść przepisu wskazuje, że prawo do dodatku przysługuje jedynie pracownikom socjalnym (a więc osobom zatrudnionym na stanowiskach pracownika socjalnego, starszego pracownika socjalnego, specjalisty pracy socjalnej, starszego specjalisty pracy socjalnej, głównego specjalisty).
Świadczenie pracy socjalnej w środowisku obejmuje przeprowadzanie wywiadów środowiskowych w miejscu zamieszkania osób i rodzin korzystających ze świadczeń z pomocy społecznej, wykonywanie czynności związanych z realizacją kontraktu socjalnego, planowanie pomocy oraz codzienne wykonywanie działań w środowisku na rzecz poprawy funkcjonowania osób i rodzin, jeśli wykonywane są poza siedzibą jednostki organizacyjnej pomocy społecznej.
Treść cytowanego przepisu wskazuje też, iż świadczenie pracy socjalnej w środowisku powinno należeć do głównych obowiązków pracowników socjalnych uprawnionych do dodatku. Można więc przyjąć, że wskazane powyżej obowiązki zajmują co najmniej 50% czasu pracy pracownika socjalnego.
Omawiany przepis przewiduje zmniejszenie kwoty dodatku proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy. W przypadku zatrudnienia w mniejszym niż pełny etat wymiarze czasu pracy dodatek przysługuje w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy.
Na prawo do dodatku nie ma wpływu pozostawanie przez pracownika na urlopie wypoczynkowym czy zwolnieniu lekarskim, jeśli w tym czasie otrzymuje on wynagrodzenie.
Zapewnienie środków na wynagrodzenia pracowników ośrodków pomocy społecznej oraz powiatowych centów pomocy rodzinie należy do zadań własnych gmin i powiatów (art. 17 ust. 1 pkt 18 oraz art. 19 pkt 19 ustawy o pomocy społecznej). Środki na wypłatę dodatków w 2006 r. będą pochodziły z dotacji z budżetu państwa na dofinansowanie zadań własnych samorządu terytorialnego.
Wyjaśnienie przepisów w zakresie dodatku dla pracowników socjalnych w wysokości 250 złotych
Zgodnie z art. 121 ust. 3a ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, zm. Dz.U. Nr 99, poz. 1001 i Nr 273, poz. 2703 oraz z 2005 r. Nr 64, poz. 565, Nr 94, poz. 788, Nr 164, poz. 1366, Nr 175, poz. 1462, Nr 179, poz. 1487 i Nr 180, poz. 1493) pracownikowi socjalnemu zatrudnionemu w pełnym wymiarze czasu pracy w samorządowych jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej, do którego obowiązków należy świadczenie pracy socjalnej w środowisku, przysługuje wypłacany co miesiąc dodatek do wynagrodzenia w wysokości 250 zł. W przypadku zatrudnienia w mniejszym wymiarze czasu pracydodatek przysługuje w wysokości proporcjonalnej do czasu pracy.?
Przepis wszedł w życie dnia 1 stycznia 2006 r.

Wynagrodzenie za czas choroby, zasiłek chorobowy i macierzyński

Z art. 121 ust. 3a wynika wprost, że dodatek przysługuje pracownikowi socjalnemu jeżeli pracownik ten pobiera wynagrodzenie.
Jednocześnie zgodnie z art. 41 oraz 47 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. Nr 60, poz. 636) ? do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego, macierzyńskiego oraz opiekuńczego nie wlicza się składników wynagrodzenia, jeżeli postanowienia układów zbiorowych pracy lub przepisy o wynagradzaniu nie przewidują ich zmniejszania za okres pobierania zasiłku. Jeżeli zaś za okres pobierania zasiłku składnik wynagrodzenia nie przysługuje, wlicza się go do podstawy wymiaru zasiłków.
Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego ubezpieczonemu będącemu pracownikiem stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy.
Ponieważ w art. 121 ust. 3a brak jest podobnego odniesienia, jak w przypadku dodatku stażowego, o którym mowa 7 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 2 sierpnia 2005 r. w sprawie zasad wynagradzania pracowników samorządowych zatrudnionych w jednostkach organizacyjnych jednostek samorządu terytorialnego (Dz.U. nr 146, poz. 1222 ze zm.), dlatego też dodatku 250 zł nie wypłaca się w okresie pobierania zasiłku chorobowego czy macierzyńskiego, lecz jego kwotę wlicza się do podstawy wymiaru zasiłków, a także do podstawy wymiaru wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy.
Zgodnie z kodeksem pracy za czas niezdolności pracownika do pracy wskutek choroby lub odosobnienia w związku z chorobą zakaźną - trwającej łącznie do 33 dni w ciągu roku kalendarzowego - pracownik zachowuje prawo do 80% wynagrodzenia, chyba że obowiązujące u danego pracodawcy przepisy prawa pracy przewidują wyższe wynagrodzenie z tego tytułu. Wynagrodzenie to oblicza się według zasad obowiązujących przy ustalaniu zasiłku chorobowego i wypłaca za każdy dzień niezdolności do pracy, nie wyłączając dni wolnych od pracy.
Premie, nagrody i inne składniki wynagrodzenia przysługujące za okresy miesięczne wlicza się do podstawy wymiaru zasiłku chorobowego w kwocie wypłaconej pracownikowi za miesiące kalendarzowe, z których wynagrodzenie przyjmuje się do ustalenia podstawy wymiaru zasiłku.
Tak więc, jeżeli osoba przebywała na zasiłku chorobowym, nie świadczyła pracy z powodu niezdolności do pracy w styczniu 2006 r., dodatek 250 zł nie będzie wchodził w podstawę wymiaru wynagrodzenia lub zasiłku (nie był wypłacany w okresie 12 miesięcy poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy) .

Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe

Dodatki dla pracowników socjalnych przyznawane na podstawie art. 121 ust. 3a ustawy o pomocy społecznej nie znajdują się wśród świadczeń wymienionych w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W związku z tym nie podlegają one wyłączeniu z podstawy wymiaru składek na wymienione ubezpieczenia.

Składki na ubezpieczenie zdrowotne

Jeśli chodzi o ubezpieczenie zdrowotne ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (Dz.U. Nr 210, poz. 2135, ze zm.) wskazuje w art. 81 ust. 1, 5 i 6, iż do ustalenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie zdrowotne pracowników stosuje się przepisy określające podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe tych osób.
Podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne pomniejsza się o kwoty składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe finansowanych przez ubezpieczonych niebędących płatnikami składek, potrąconych przez płatników ze środków ubezpieczonego, zgodnie z przepisami o systemie ubezpieczeń społecznych.

Podatek dochodowy od osób fizycznych

Nie ma podstawy do wyłączania dodatków z podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych.
Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych zawiera zasadę opodatkowania przychodów ze stosunku pracy wymieniając wśród nich wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za nie wykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. Jednocześnie dodatki te nie są wyłączone z opodatkowania na mocy art. 21 ustawy.

Kwalifikacje pracowników socjalnych - art. 116, art. 156 ustawy o pomocy społecznej, zm.ustawy o pom.społ. z 16.02.2007 art. 5
Kwalifikacje pracowników socjalnych

wskazane ustawą z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.) z uwzględnieniem zmian wprowadzonych ustawą z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 48, poz. 320)
- stan prawny obowiązujący z dniem 1 kwietnia 2007 roku.


Art. 116 ust. 1 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej

"1. Pracownikiem socjalnym może być osoba, która spełnia co najmniej jeden z niżej wymieniowych warunków:

1) posiada dyplom ukończenia kolegium pracowników służb społecznych;

2) ukończyła studia wyższe na kierunku praca socjalna;

3) do dnia 31 grudnia 2013 r. ukończyła studia wyższe o specjalności przygotowującej do zawodu pracownika socjalnego na jednym z kierunków: ***

a) pedagogika,
b) pedagogika specjalna,
c) politologia,
d) polityka społeczna,
e) psychologia,
f) socjologia,
g) nauki o rodzinie." *** UWAGA: treść przepisu art. 116 ust. 1 pkt 3 należy czytać łącznie z treścią art. 116 ust. 1a. Treść przepisu art. 116 ust. 1 pkt 3 odnosi się wyłącznie do osób, które dopiero rozpoczną kształcenie w specjalności przygotowującej do zawodu pracownika socjalnego. Specjalność przygotowująca do zawodu pracownika socjalnego będzie realizowana począwszy od roku akademickiego 2008/2009, czyli już po wejściu w życie, wydanego na podstawie ust. 1a rozporządzenia, określającego wykaz godzin przedmiotów oraz praktyk zawodowych, niezbędnych do zaliczenia w celu uznania kwalifikacji do zatrudnienia na stanowisku pracownika socjalnego.

Art. 116 ust. 1a ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej

?1a. Minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw szkolnictwa wyższego określi, w drodze rozporządzenia, wymagane umiejętności, wykaz przedmiotów, minimalny wymiar zajęć dydaktycznych oraz zakres i wymiar praktyk zawodowych dla specjalności przygotowującej do zawodu pracownika socjalnego, realizowanej w szkołach wyższych na kierunkach wymienionych w ust. 1, kierując się koniecznością odpowiedniego przygotowania absolwentów do wykonywania zawodu pracownika socjalnego.?

Do końca 2013 roku zostanie utrzymany okres przejściowy, po upływie którego pracownicy socjalni nie będą już kształceni w ramach kierunków pokrewnych wskazanych w art. 116 ust. 1 pkt 3. Warunkiem uznania kwalifikacji pracownika socjalnego, który uzyska kwalifikacje pracownika socjalnego na podstawie przepisu art. 116 ust.1 pkt 3 - będzie zrealizowanie w toku nauki wymaganej liczby godzin przedmiotów oraz odbycie praktyk zawodowych w zakresie wskazanym rozporządzeniem, wydanym na podstawie art. 116 ust. 1a ustawy, w ramach specjalności przygotowującej do zawodu pracownika socjalnego.

Wszystkie wskazane w rozporządzeniu przedmioty i godziny przeznaczone na realizację specjalności przygotowującej do zawodu pracownika socjalnego na kierunkach wymienionych w art. 116 ust. 1 pkt 3 (określenie dokładnej nazwy tej specjalności jest wyłączną kompetencją uczelni), powinny być uwidocznione w suplemencie do dyplomu ukończenia studiów wyższych (w tym również liczba wymaganych godzin praktyk zawodowych).

Udokumentowanie zrealizowania przez absolwenta wymaganych przepisami ww. rozporządzenia przedmiotów oraz praktyk zawodowych będzie podstawą potwierdzenia kwalifikacji w zawodzie pracownika socjalnego dla pracodawców.

Uznanie kwalifikacji pracownika socjalnego w ramach specjalności przygotowującej do tego zawodu - zrealizowanej według wymaganej rozporządzeniem liczby godzin przedmiotów oraz praktyk zawodowych na kierunkach studiów wskazanych w art. 116 ust. 1 pkt 3 - będzie dotyczyło wyłącznie absolwentów, którzy rozpoczną ww. specjalność najwcześniej w roku akademickim 2008/2009 i którzy uzyskają dyplom ukończenia ww. studiów - licencjackich lub magisterskich - do dnia 31 grudnia 2013 roku.


Zachowanie praw nabytych w zakresie uprawnień do wykonywania zawodu pracownika socjalnego

Przepisy art. 5 ust. 1, 2 i 3 ustawy z dnia 16 lutego 2007 r. o zmianie ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 48, poz. 320)

Art. 5 ust. 1

?1.Osoby, które przed dniem 1 stycznia 2007 r. otrzymały dyplom wyższej szkoły zawodowej o specjalności praca socjalna, mogą wykonywać zawód pracownika socjalnego.?

Przepis dotyczy osób, które ukończyły wyższą szkołę zawodową prowadzącą kształcenie w ramach specjalności ?praca socjalna?. Absolwent takiej szkoły posiada dyplom, którego treść nie wskazuje nazwy kierunku studiów, a jedynie ukończenie specjalności ?praca socjalna?.

Art. 5 ust. 2

?2. Osoby, które do dnia 1 stycznia 2008 r. otrzymały dyplom uzyskania tytułu zawodowego w zawodzie pracownik socjalny, mogą wykonywać zawód pracownika socjalnego.?

Absolwenci szkół policealnych (publicznych lub niepublicznych o uprawnieniach szkół publicznych) posiadający dyplom uzyskania tytułu zawodowego w zawodzie pracownik socjalny, zachowują prawo do wykonywania zawodu pracownika socjalnego oraz zatrudnienia na tym stanowisku.

Art. 5 ust. 3

? 3. Osoby, które przed dniem 1 stycznia 2008 r. ukończyły lub kontynuowały studia wyższe o specjalności praca socjalna na jednym z kierunków: pedagogika, politologia, polityka społeczna, psychologia, socjologia lub nauki o rodzinie, po uzyskaniu dyplomu ukończenia tych studiów mogą wykonywać zawód pracownika socjalnego.?

Osoby, które w 2007 roku i w poprzednich latach (przed 2007 r.) ukończą studia wyższe (licencjackie lub magisterskie) o specjalności praca socjalna na ww. kierunkach studiów wyższych, po uzyskaniu dyplomu ukończenia tych studiów nabędą prawo do wykonywania zawodu pracownika socjalnego oraz zatrudnienia na tym stanowisku.

Z kolei osoby, które przed dniem 1 stycznia 2008 roku, tj. w dniu 31 grudnia 2007 roku będą dopiero w trakcie realizacji specjalności praca socjalna w ramach ww. kierunków studiów, po uzyskaniu dyplomu ukończenia tych studiów nabędą prawo do wykonywania zawodu pracownika socjalnego oraz zatrudnienia na tym stanowisku.

Ukończenie ww. studiów wyższych (licencjackich lub magisterskich) na kierunkach: pedagogika, politologia, polityka społeczna, psychologia, socjologia lub nauki o rodzinie, lecz o innej specjalności niż ?praca socjalna? (np. specjalności ?pedagogika opiekuńczo-wychowawcza i praca socjalna?, ?praca socjalna i terapia społeczna?, ?praca socjalna i opiekuńczo-wychowawcza?, ?pracownik socjalny?, ?służby socjalne?, ?praca socjalna i resocjalizacja?, ?polityka socjalna?, itp.) nie jest równoważne ze specjalnością wskazaną wprost w ustawie, a tym samym nie będzie uprawniać do wykonywania zawodu pracownika socjalnego na podstawie przepisu art. 5 ust. 3 ustawy z dnia 16 lutego o zmianie ustawy o pomocy społecznej (Dz. U. Nr 48, poz. 320).

Przepisy art. 156 ust. 1, 1a, 3, 4 i 5 ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej (Dz.U. Nr 64, poz. 593, z późn. zm.)

Art. 156 ust. 1

?1. Osoby, które przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy były zatrudnione na stanowisku pracownika socjalnego na podstawie dotychczasowych przepisów, zachowują uprawnienia do wykonywania zawodu.?

Dotyczy to osób zatrudnionych na stanowiskach pracowników socjalnych przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, tj. przed dniem 1 maja 2004 roku i w latach poprzednich (przed 2004 r.) -
o ile osoby te były zatrudnione zgodnie z wcześniej obowiązującymi przepisami, tj. posiadały wymagane wcześniejszymi przepisami kwalifikacje do zatrudnienia na stanowisku pracownika socjalnego.

Przepis dotyczy zatem osób, zatrudnionych na podstawie przepisów ustawy o pomocy społecznej na stanowisku pracownika socjalnego przed dniem 1 maja 2004 roku i wcześniej:
? na podstawie umowy o pracę (zawartej także na czas określony),
? niezależnie od okresu zatrudnienia, przerw w zatrudnieniu na tym stanowisku i zmiany pracodawcy,
? na podstawie umowy o odbycie stażu na stanowisku pracownika socjalnego w ramach stażu z Urzędu Pracy (potwierdzeniem takiego zatrudnienia jest świadectwo pracy za okres stażu).
Art. 156 ust. 1a

?1a. Osoby, które przed dniem 1 maja 2004 r. ukończyły studia wyższe na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia, politologia i nauki społeczne lub socjologia, mogą wykonywać zawód pracownika socjalnego.?

Na podstawie tego przepisu uprawnienia do wykonywania zawodu pracownika socjalnego posiadają osoby które:
? przed dniem 1 maja 2004 r. oraz w latach poprzednich ukończyły studia wyższe (licencjackie lub magisterskie) na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia, politologia i nauki społeczne lub socjologia
i z różnych powodów nie mogły podjąć pracy w zawodzie, a w momencie ukończenia studiów ? zgodnie z poprzednio obowiązującymi przepisami ustawy o pomocy społecznej (tj. przepisami obowiązującymi przed dniem 1 maja 2004 roku) posiadały uprawnienia do zatrudnienia na stanowisku pracownika socjalnego.

Art. 156 ust. 3

? 3. Osoby, które w okresie 3,5 roku od dnia wejścia w życie ustawy ukończą studia wyższe magisterskie na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia lub socjologia, mogą wykonywać zawód pracownika socjalnego.?

Osoby, które w dniu wejścia w życie ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej, tj. w dniu 1 maja 2004 roku kontynuowały studia magisterskie na wyżej wymienionych kierunkach i ukończą studia do dnia 31 października 2007 roku ? będą mogły wykonywać zawód pracownika socjalnego.

Przepis dotyczy zatem osób, które kontynuowały ww. studia magisterskie w dniu wejścia w życie nowej ustawy o pomocy społecznej i uzyskają dyplom ich ukończenia do dnia 31 października 2007 roku.

Przepis nie dotyczy osób, które w dniu 1 maja 2004 roku kontynuowały studia licencjackie na ww. kierunkach.

Art. 156 ust. 4

? 4. Osoby zatrudnione przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowisku aspiranta pracy socjalnej, które w okresie 3,5 roku od dnia wejścia w życie ustawy ukończą studia wyższe na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia lub socjologia i uzyskają tytuł licencjata, mogą wykonywać zawód pracownika socjalnego.?

Osoby, które przed dniem wejścia w życie ww. ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, tj. przed dniem 1 maja 2004 r. były zatrudnione na stanowisku aspiranta pracy socjalnej, o ile:
? w dniu 1 maja 2004 roku kontynuowały studia licencjackie na kierunkach wskazanych ww. przepisem ustawy, a jednocześnie
? ukończą ww. studia do dnia 31 października 2007 roku
będą mogły z dniem uzyskania dyplomu ukończenia studiów wykonywać zawód pracownika socjalnego.

Przepis dotyczy zatem aspirantów pracy socjalnej, którzy kontynuowali ww. studia w dniu wejścia w życie nowej ustawy o pomocy społecznej, tj. w dniu 1 maja 2004 roku i uzyskali lub uzyskają dyplom ukończenia tych studiów w okresie od dnia 2 maja 2004 do dnia 31 października 2007 roku.

Art. 156 ust. 5

? 5. Osoby zatrudnione przed dniem wejścia w życie ustawy na stanowisku aspiranta pracy socjalnej, które w okresie 5,5 roku od dnia wejścia w życie ustawy ukończą studia wyższe magisterskie na kierunkach: pedagogika, psychologia, politologia lub socjologia, mogą wykonywać zawód pracownika socjalnego.?

Osoby, które przed dniem wejścia w życie ww. ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, tj. przed dniem 1 maja 2004 r. były zatrudnione na stanowisku aspiranta pracy socjalnej, o ile:

? w dniu 1 maja 2004 roku kontynuowały studia magisterskie na kierunkach wskazanych przepisem ust. 5, a jednocześnie
? ukończą ww. studia do dnia 31 października 2009 roku
będą mogły po uzyskaniu dyplomu ukończenia studiów wykonywać zawód pracownika socjalnego.

Przepis dotyczy zatem aspirantów pracy socjalnej, którzy kontynuowali ww. studia w dniu wejścia w życie nowej ustawy o pomocy społecznej i uzyskali bądź uzyskają dyplom ukończenia studiów w okresie 2 maja 2004 roku ? 31 października 2009 roku.

Przepis ten nie odnosi się do osób zatrudnionych na stanowisku aspiranta pracy socjalnej, które:
? ukończyły studia przed dniem wejścia w życie ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, tj. przed dniem 1 maja 2004 roku lub
? zostały zatrudnione na stanowisku aspiranta pracy socjalnej po wejściu w życie ustawy z dnia 12 marca 2004 roku o pomocy społecznej, tj. po dniu 1 maja 2004 roku.
Informacje dodatkowe:

Uprawnień do wykonywania zawodu pracownika socjalnego nie można nabyć poprzez ukończenie studiów podyplomowych, kursów oraz szkoleń. Jak wynika z treści przepisów ustawy o pomocy społecznej, żadne studia podyplomowe, kursy i szkolenia - nie zostały wskazane jako równoważne z takimi uprawnieniami.

Uzyskanie specjalizacji z zakresu organizacji pomocy społecznej w toku studiów podyplomowych nie jest równoważne z nabyciem kwalifikacji pracownika socjalnego. Specjalizacja ta jest przeznaczona dla osób, które mają zamiar ubiegać się o kierowanie jednostką organizacyjną pomocy społecznej (art. 122 ust. 1 i 4 ustawy z dnia 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej) i nie dotyczy uprawnień pracownika socjalnego.


Wyjaśnienia dotyczące wysokości dochodu z działalności gospodarczej do celów ustalania uprawnień do świadczeń z pomocy społecznej
1. W wyroku z dnia 3 października 2006 r. (sygn. akt. K 30/05) Trybunał Konstytucyjny orzekł o niezgodności z Konstytucją art. 8 ust. 5 pkt 2 ustawy
o pomocy społecznej w zakresie, w jakim przepis ten uniemożliwia uznanie
za dochód - w odniesieniu do osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach określonych w przepisach
o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne - kwoty niższej od najniższej podstawy wymiaru składek
na ubezpieczenia społeczne, a jeżeli z tytułu prowadzenia tej działalności
nie istnieje obowiązek ubezpieczenia społecznego - kwoty niższej od najniższej podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne.

Do czasu zmiany przepisów wysokość dochodu uzyskiwanego z działalności gospodarczej opodatkowanej w formie podatku zryczałtowanego ustala się
na podstawie zaświadczenia urzędu skarbowego o formie opodatkowania (zgodnie z art. 8 ust. 8) oraz oświadczenia podatnika o wysokości dochodu.

2. W związku z likwidacją obowiązku składania comiesięcznych deklaracji
przez osoby prowadzące działalność gospodarczą na tzw. zasadach ogólnych, wprowadzoną ustawą z dnia 16 listopada 2006 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 217, poz. 1588), która weszła w życie dnia 1 stycznia 2007 r., dotychczasowy sposób dokumentowania dochodu tych osób określony w art. 8 ust. 7 ustawy
o pomocy społecznej stał się niemożliwy do realizacji.

Jednocześnie art. 19 wskazanej ustawy zmieniającej stanowi, że ilekroć w innych ustawach jest mowa o dochodzie określanym na podstawie deklaracji miesięcznej, rozumie się przez to dochód wykazany w zeznaniu podatkowym złożonym za rok poprzedzający rok podatkowy.

W tej sytuacji, w związku z niewprowadzeniem odmiennych regulacji w ustawie o pomocy społecznej, zasadne wydaje się przyjęcie reguły określonej
w cytowanym art. 19, z tą jednak różnicą, że do celów pomocy społecznej dochód wynikający z art. 19 będzie dzielony przez 12 lub przez tę liczbę miesięcy, w których podatnik prowadził działalność w roku poprzednim. Taka interpretacja będzie również uprawniona w świetle art. 8 ust. 5 pkt 1 lit. b, który określa sposób liczenia dochodu w sytuacji, gdy podatnik nie złożył deklaracji.


Kryteria przyznawania świadczeń
Pomocy społecznej udziela się z powodu (art. 7 ustawy o pomocy społecznej):
? ubóstwa,
? sieroctwa,
? bezdomności,
? bezrobocia,
? niepełnosprawności,
? długotrwałej lub ciężkiej choroby,
? przemocy w rodzinie,
? potrzeby ochrony macierzyństwa lub wielodzietności,
? bezradności w sprawach opiekuńczo-wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego, zwłaszcza w rodzinach niepełnych lub wielodzietnych,
? braku umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo-wychowawcze,
? trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy,
? trudności w przystosowaniu do życia po zwolnieniu z zakładu karnego,
? alkoholizmu lub narkomanii,
? zdarzenia losowego i sytuacji kryzysowej,
? klęski żywiołowej lub ekologicznej.
Prawo do świadczeń przysługuje osobom i rodzinom, których posiadane dochody nie przekraczają kryteriów dochodowych ustalonych w oparciu o próg interwencji socjalnej, przy jednoczesnym wystąpieniu co najmniej jednej z w/ w okoliczności.
W systemie pomocy społecznej przez rodzinę rozumie się osoby spokrewnione i niespokrewnione, pozostające w faktycznym związku, wspólnie zamieszkujące i gospodarujące.
Od dnia 1 października 2006 r. kryterium dochodowym dla osoby samotnie gospodarującej jest dochód nie przekraczający kwoty 477 zł, natomiast dla osoby w rodzinie ? kwota 351 zł . Rada gminy, w drodze uchwały, może podwyższyć kwoty uprawniające do zasiłków okresowego i celowego.
Osobie odbywającej karę pozbawienia wolności nie przysługuje prawo do świadczeń z pomocy spoecznej. Osobie tymczasowo aresztowanej zawiesza się prawo do świadczeń z pomocy społecznej. Za okres tymczasowego aresztowania nie udziela się świadczeń (art. 13 ustawy o pomocy społecznej).
Pomoc społeczna przewiduje następujące świadczenia pieniężne:

? zasiłek stały,
? zasiłek okresowy,
? zasiłek celowy,
? specjalny zasiłek celowy,
? zasiłek i pożyczka na ekonomiczne usamodzielnienie,
? pomoc dla rodzin zastępczych,
? pomoc na usamodzielnienie oraz na kontynuowanie nauki osobom opuszczającym niektóre typy placówek opiekuńczo-wychowawczych, domy pomocy społecznej dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych intelektualnie, domy dla matek z małoletnimi dziećmi i kobiet w ciąży, schroniska dla nieletnich, zakłady poprawcze, specjalne ośrodki szkolno ? wychowawcze, młodzieżowe ośrodki wychowawcze oraz rodziny zastępcze,
? świadczenie pieniężne na utrzymanie i pokrycie wydatków związanych z nauką języka polskiego dla uchodźców;

Zasiłek stały
Jest to świadczenie obligatoryjne (obowiązkowe) przysługujące na podstawie art. 37 ustawy o pomocy społecznej osobom całkowicie niezdolnym do pracy z powodu wieku lub niepełnosprawności, spełniającym kryterium dochodowe i stanowi uzupełnienie dochodu tych osób do kryterium ustawowego.
Zasiłek stały ustala się w wysokości:
? w przypadku osoby samotnie gospodarującej - różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;
? w przypadku osoby w rodzinie - różnicy między kryterium dochodowym na osobę w rodzinie a dochodem na osobę w rodzinie.
Kwota zasiłku nie może być niższa niż 30 zł miesięcznie. Od dnia 1 października 2006 r. maksymalna kwota zasiłku stałego wynosi 444 zł.
Świadczenie to jest zadaniem zleconym gminie, finansowanym z budżetu państ
Zasiłek okresowy
Świadczenie przysługuje na podstawie art. 38 ustawy o pomocy społecznej i adresowane jest do osób i rodzin bez dochodów lub o dochodach niższych niż ustawowe kryterium oraz zasobach pieniężnych nie wystarczających na zaspokojenie niezbędnych potrzeb życiowych, zwłaszcza ze względu na długotrwałą chorobę, niepełnosprawność, bezrobocie, możliwość nabycia uprawnień do świadczeń z innych systemów zabezpieczenia społecznego.
Zasiłek okresowy ustala się:
? w przypadku osoby samotnie gospodarującej - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby, z tym że kwota zasiłku nie może być wyższa niż 418 zł miesięcznie;
? w przypadku rodziny - do wysokości różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
Kwota tak ustalonego zasiłku okresowego nie może być niższa niż 50 % różnicy między:
? kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
? kryterium dochodowym rodziny a dochodem tej rodziny.
z tym, że zgodnie z art. 147 ustawy o pomocy społecznej -
w 2004 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi:
? w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 20 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
? w przypadku rodziny - 15 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
W 2005 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi:
? w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 30 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby;
? w przypadku rodziny - 20 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
W 2006 r. i 2007 r. minimalna wysokość zasiłku okresowego wynosi:
? w przypadku osoby samotnie gospodarującej - 35 % różnicy między kryterium dochodowym osoby samotnie gospodarującej a dochodem tej osoby,
? w przypadku rodziny - 25 % różnicy między kryterium dochodowym rodziny a dochodem rodziny.
Kwota zasiłku okresowego nie może być niższa niż 20 zł. Okres, na jaki przyznane zostanie to świadczenie, ustala ośrodek pomocy społecznej na podstawie okoliczności sprawy. Wypłata zasiłku jest zadaniem własnym gminy, dotowanym z budżetu państwa.
Świadczenie to może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe, ale pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku (art. 41 ustawy o pomocy społecznej).
Zasiłki celowe
Zasiłek celowy
Jest to świadczenie fakultatywne przyznawane na podstawie art. 39 ustawy o pomocy społecznej na zaspokojenie niezbędnej potrzeby życiowej, a w szczególności na pokrycie części lub całości kosztów zakupu żywności, leków i leczenia, opału, odzieży, niezbędnych przedmiotów użytku domowego, drobnych remontów i napraw w mieszkaniu, a także kosztów pogrzebu.
Osobom bezdomnym i innym osobom nie posiadającym dochodu oraz możliwości uzyskania świadczeń zdrowotnych może być przyznany zasiłek celowy na pokrycie części lub całości wydatków na świadczenia zdrowotne.
Zasiłek celowy może być przyznany również w formie biletu kredytowanego.
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków powstałych w wyniku zdarzenia losowego
Jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 40 ust. 1 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku zdarzenia losowego. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Zasiłek celowy na pokrycie wydatków związanych z klęską żywiołową lub ekologiczną
Jest to świadczenie przysługujące na podstawie art. 40 ust. 2 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane osobie albo rodzinie, które poniosły straty w wyniku klęski żywiołowej lub ekologicznej. W takim przypadku może być przyznany niezależnie od dochodu i może nie podlegać zwrotowi.
Specjalny zasiłek celowy
Jest świadczeniem przysługującym na podstawie art. 41 ustawy o pomocy społecznej i może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium ustawowe - w wysokości nieprzekraczającej odpowiednio kryterium dochodowego osoby samotnie gospodarującej lub rodziny.
Zasiłek celowy na zasadach zwrotu
Świadczenie to może być przyznane w szczególnie uzasadnionych przypadkach osobie albo rodzinie o dochodach przekraczających kryterium dochodowe, ale pod warunkiem zwrotu części lub całości kwoty zasiłku (art. 41 ustawy o pomocy społecznej).

Pomoc na ekonomiczne usamodzielnienie
Świadczenie fakultatywne, przysługujące na mocy art. 43 ustawy o pomocy społecznej ? może być przyznawane:
? w formie pieniężnej ? w formie jednorazowego zasiłku celowego lub nieoprocentowanej pożyczki. Pożyczka może być umorzona w całości lub w części, jeżeli przyczyni się do szybszego osiągnięcia celów pomocy społecznej.
? w formie rzeczowej - polega na udostępnieniu maszyn i narzędzi pracy stwarzających możliwość zorganizowania własnego warsztatu pracy oraz urządzeń ułatwiających niepełnosprawnym pracę. Przedmioty te i urządzenia są udostępniane na podstawie umowy użyczenia.
Pomoc w postaci schronienia, posiłku, odzie?