Choroby układu oddechowego
Alergiczny nieżyt nosa
Alergiczny nieżyt nosa jest powodowany przez takie alergeny jak: pyłki, roztocza kurzu domowego, pleśnie czy alergeny zwierzęce.
Alergiczny nieżyt nosa objawia się następująco (może wystąpić tylko jeden z objawów):
· świąd nosa
· wyciek wodnistej wydzieliny
· kichanie
· uczucie zatkania nosa
Najczęściej objawy pojawiają się w postaci ataków wielokrotnego kichania i wycieku wodnistej wydzieliny z nosa co kilka godzin (ok. 4-5); zwykle nie poprzedzają ich (i nie muszą być z nimi związane) inne objawy lub reakcje na tle alergicznym;
Dodatkowo mogą wystąpić:
· bóle głowy, zatok, u nasady czoła
· uczucie ucisku twarzy
· objawy zapalenia spojówek
· duszności
W sezonie wiosenno-letnim alergiczny nieżyt nosa i spojówek jest najczęściej spowodowany przez pyłki roślin i zarodniki grzybów, natomiast w okresie jesienno-zimowym głównymi sprawcami są alergeny zwierząt i roztoczy kurzu domowego.
Alergiczny nieżyt nosa dzieli się na:
· przewlekły (całoroczny)
· okresowy (zależny od ekspozycji na czynniki alergiczne)
Alergiczny nieżyt nosa koniecznie musi być leczony gdyż najczęściej poprzedza on astmę. Podstawą rozpoznania schorzenia jest dokładnie przeprowadzony wywiad oparty na testach alergicznych.
Alergiczny nieżyt nosa leczy się przez unikanie alergenów, leczenie zachowawcze, immunoterapię.
Grypa
Grypa to choroba zakaźna będąca skutkiem zarażenia wirusem grypy. Zarazki grypy przenoszą się pomiędzy ludźmi drogą kropelkową (np. podczas kichania). Choroba rozprzestrzenia się podczas sezonowych epidemii powodując ostre objawy uniemożliwiające pracę osobom czynnym zawodowo. Ludzie starsi lub osłabieni mogą na skutek grypy nabawić się groźnych powikłań, które nierzadko kończą się zgonem pacjenta. Epidemie grypy powodują znaczne koszty społeczne. Duża zmienność genetyczna wirusa grypy prowadzi do powstawania co kilkadziesiąt lat bardzo groźnych szczepów, które wywołują pandemie. W XX wieku miały miejsce trzy takie pandemie. Wirus grypy przyczynił się do śmierci milionów ludzi. Naukowcy przypuszczają, że głównym źródłem nowych szczepów wirusów mogą być ptaki.
Główne rodzaje wirusa grypy:
· wirus grypy A (chorują ludzie i inne ssaki (np. świnia) oraz ptaki)
· wirus grypy B (chorują tylko ludzie)
· wirus grypy C (chorują tylko ludzie)
Rodzaj A najczęściej powoduje epidemie i pandemie. Jest to możliwe dzięki zdolności tego wirusa do podlegania skokom antygenowym. Wirus potrafi relatywnie szybko zmieniać strukturę białkową swojej otoczki, dzięki czemu przeciwciała osób, które już raz chorowały na grypę nie są w stanie rozpoznać nowego szczepu wirusa jako zagrożenia. Wirusy z rodzajów B i C zdolne są wyłącznie do przesunięcia antygenowego, co nie pozwala im na tak łatwe zmylenie mechanizmów odpornościowych zwierząt.
Grypa, która bardzo szybko się rozprzestrzenia oraz powoduje epidemie czy pandemie, a chorzy nie reagują na leczenie, nazywana jest supergrypą. Nie jest to jednak określenie stosowane w medycynie.
Objawy i przebieg grypy
Objawy grypy:
· wysoka gorączka
· bóle kostno-mięśniowe
· bóle głowy
· ból gardła
· drapanie w gardle
· suchy kaszel
· katar i kichanie
· podrażnienie oczu
· znaczne osłabienie
· dreszcze
Większość pacjentów, którzy zapadną na grypę, wraca do zdrowia w ciągu od jednego do dwóch tygodni. Każdego roku kilkadziesiąt milionów amerykanów (od 10% do 20% populacji) zostaje zarażonych grypą. Średnio każdego roku w USA konieczna jest hospitalizacja 114 tys. chorych na grypę, a u 36 tys. kończy się ona zgonem pacjenta. Główną przyczyną śmierci, nie jest sama grypa, ale występujące po niej powikłania. Każdego roku na całym świecie na ich skutek życie tracą 2 mln ludzi. Większość zgonów dotyczy pacjentów w wieku powyżej 65 lat lub młodszych, ale osłabionych przez inne niż grypa choroby. Grypa może być też niebezpieczna dla niemowląt oraz małych dzieci. W przypadku niewłaściwego leczenia albo jego braku nawet pacjenci w sile wieku mogą nabawić się poważnych komplikacji. Najczęstsze powikłania pogrypowe to zapalenie płuc, oskrzeli, zatok i ucha. Grypa może też powodować nasilenie innych chorób takich jak astma.
Ciekawostka – Historia grypy
Grypa trapiła ludzkość od stuleci. Opisana została już przez Hipokratesa w roku 412 p.n.e.[1] Pierwszy raz pandemię grypy zanotowano w wieku XVI. Kolejne fale zachorowań na grypę pojawiały się, co kilkadziesiąt lat. W wieku XX wystąpiło szereg epidemii grypy, oraz jedna pandemia. Najbardziej zjadliwa grypa pojawiła się po I wojnie światowej i pochodziła od ptaków. Był to szczep H1N1, który wołał pandemię trwającą dwa lata. Większość zgonów notowano w ciągu kilku tygodni po pojawieniu się grypy. Mniej groźnie epidemie zanotowano pod koniec lat 50-tych oraz dziesięć lat później. Lokalnie grypa rozprzestrzeniała się Hongkongu lub innych rejonach Azji. Rozwój odporności wśród ludzi oraz szczepienia przyczyniły się do ograniczenia rozwoju grupy w latach 80-tych i 90-tych XX wieku.
Epidemie grypy do XX wieku
Lata Zakres występowania
1113 epidemia
1580 pandemia (Europa, Azja i Afryka)
1729–30 pandemia (tym razem przedostała się tez do Ameryki, w listopadzie 1729 zanotowano pojawienie się grypy w Polsce)
1732–33 epidemia
1781–82 pandemia podobna do tej z roku 1918, rozpoczęła się w Chinach
1830–33 epidemia
1889–91 pandemia
Epidemie grypy w XX wieku
Lata Zakres występowania Szczep wirusa Nazwa potoczna Liczba ofiar
1900 epidemia
1918–19 pandemia, rozprzestrzeniała się dzięki falom często niedożywionych ludzi przemieszczających się po całym świecie na skutek wojny typ A, H1N1 hiszpanka 500 mln zachorowań, od 50 do 100 mln zgonów
1957–58 epidemia typ A, H2N2 grypa azjatycka od 1 do 1,5 mln zgonów
1968–70 epidemia typ A, H3N2 grypa hongkong od 750 tys. do 1 mln zgonów
1977–78 epidemia grypa rosyjska
od 1997 zarażenia odzwierzęce w Azji typ A, H5N1 112 chorych, 57 zgonów
Angina
Angina w najczęstszym rozumieniu jest ostrym zapaleniem migdałków podniebiennych i błony śluzowej gardła, wywołanym przez bakterie paciorkowców hemolizujących grupy A.
Objawy
Objawia się silnym bólem utrudniającym połykanie i mowę, silnym przekrwieniem gardła (szczególnie w okolicy migdałków), podwyższoną temperaturą ciała i ogólnym złym samopoczuciem.
Możliwe powikłania i leczenie
Ze względu na zagrożenie chorobą reumatyczną i zapaleniem kłębuszków nerkowych w leczeniu potrzebne jest stosowanie antybiotyków skutecznych przeciw paciorkowcom z grupy B.
Leczenie prowadzi się przy pomocy antybiotyków z grupy penicylin. Powikłaniem nawracających zakażeń bakteryjnych bywa przerost migdałków.
Zapalenie płuc
Zapalenie płuc (łac. pneumonia) jest stanem zapalnym miąższu płucnego.
Dla ułatwienia rozumienia i leczenia zapalenie płuc może być dzielone w zależności od:
· czynnika etiologicznego:
o bakteryjne - wywołane przez:
bakterie tlenowe Gram-dodatnie
bakterie tlenowe Gram-ujemne
bakterie beztlenowe
o wirusowe
o atypowe (zawierają w sobie zapalenia płuc mykoplazmatyczne, legionellowe i gorączkę Q, wywołaną przez Coxiella burnetti.
o grzybicze
o alergiczne
o chemiczne
· kliniki (podział kliniczny):
o pozaszpitalne
o szpitalne
· anatomiczny
o ogniskowe (płacikowe)
o segmentalne
o płatowe
Najczęstszą przyczyną zapalenia płuc jest dwoinka zapalenia płuc (Streptoccocus pneumoniae). Przy typowych objawach choroba zaczyna się wysoką gorączką, dreszczami i kaszlem, najpierw suchym, a następnie wilgotnym z odksztuszaniem śluzowej lub ropnej wydzieliny. Występują bóle klatki piersiowej
W leczeniu zapalenia płuc stosuje się antybiotyki o szerokim zakresie działania, a w późniejszym okresie leczenia antybiotykoterapię celowaną na podstawie antybiogramu oraz leki zmniejszające inne objawy:
· leki przeciwbólowe
· leki przeciwgorączkowe
· leki wykrztuśne i przeciwkaszlowe
W przypadku atypowego zapalenia płuc objawy nie będą tak charakterystyczne i rozpoznanie będzie postawione na podstawie badania radiologicznego] lub na podstawie posiewu i badań plwociny.
W leczeniu stosowane będą antybiotyki.
Wirusowe zapalenie płuc najczęściej jest wywołane przez wirusa grypy, rzadziej przez innego rodzaju wirusy. Leczenie jest objawowe.
Pylica płuc
Pylica płuc - przewlekła choroba układu oddechowego, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności krążenia.
Do pylic wywołanych pyłem mieszanym należą :
- pylica górników kopalń węgla - choroba rozwija sie w następstwie wdychania pyłu kopalnianego , który jest mieszaniną pyłu węglowego , krzemionki , glinokrzemianów i wielu innych składników w tym metali śladowych
- zespół Caplana - reumatoidalna postać pylicy . W obrazie RTG można zaobserwować okrągłe , zwykle mnogie zacienienia . Towarzyszą im dodatnie odczyny serologiczne na obecność czynnika reumatoidalnego (RF), rzadziej objawy reumatoidalnego zapalenia stawów.
- pylica spawaczy elektrycznych - rodzaj wdychanych dymów i gazów zależy od rodzaju spawanego materiału i używanych elektrod . Najczęściej spawanie połączone jest z emisją : tlenków Fe , Mn , Ti , N , CO i HF .
Pylice niekolagenowe to choroby wywołane wdychaniem pyłów niezwłókniających np. pyłu żelaza ( siderosis ) , cyny Sn ( stannosis ) i siarczanu baru (BaSo4) ( barytosis )
Objawy:
- trudności w oddychaniu,
- duszności,
- kaszel,
- stan podgorączkowy
Gruźlica
Gruźlica to choroba zakaźna ludzi i zwierząt (przede wszystkim bydła), wywoływana przez kilka gatunków mikobakterii.
Nazwa
Polska nazwa gruźlica pochodzi od zmian widocznych w badaniu histopatologicznym w tkance zmienionej gruźliczo - tzw. gruzełków. Łaciński odpowiednik tuberculosis wywodzi się od tuberculum, czyli tłumacząc dosłownie guzka. Używany jest także skrót TB. Dawna nazwa suchoty (łac. phthisis z gr. ἡ φθίσις) nie jest już używana; została wprowadzona przez Hipokratesa ze względu na wyniszczający ("wysuszający") przebieg choroby.
Postacie
Mikroorganizmy wywołujące gruźlice, prątki, atakują różne narządy, przede wszystkim płuca, znacznie rzadziej skórę, układ kostny, układ płciowy, ośrodkowy układ nerwowy, węzły chłonne i inne. Znane są także przypadki gruźlicy wielonarządowej.
Droga szerzenia
Do zakażenia zazwyczaj dochodzi przez układ oddechowy, rzadziej innymi drogami. Źródłem zakażenia jest prątkujący chory na płucną postać gruźlicy. Do zakażenia dochodzi najczęściej w źle wentylowanych budynkach. Stosunkowo duża ilość prątków potrzebna jest do wywołania choroby. W większości przypadków organizm człowieka potrafi sam obronić się przed rozwojem zachorowania. Jak się ocenia, tylko u 2-3% zakażonych rozwinie się gruźlica, a u ok. 5% może się rozwinąć po kilku (a nawet kilkunastu) latach.
Zakażenie człowieka drogą jelitową występuje bardzo rzadko. Spowodowane jest spożyciem mleka, które zawiera prątki bydlęce Mycobacterium bovis. Znane są przypadki infekcji przez skórę. Dotyczą one pracowników zajmujących się zwierzętami (weterynarze, rolnicy).
Odporność organizmu na zachorowanie zależy od zastosowanych szczepień przeciwgruźliczych, ogólnego stanu zdrowia, odżywiania, stosowanych leków i np. alkoholu, czy chorób współistniejących.
Objawy i rozpoznawanie
Objawy kliniczne występujące w przebiegu choroby to chudnięcie, gorączka, a w przypadku gruźlicy płucnej także długotrwały kaszel oraz (występujące coraz rzadziej) w zaawansowanej postaci odpluwanie plwociny z krwią. Na podstawie symptomów klinicznych nie można rozpoznać choroby, w przypadku gruźlicy płucnej nasuwają one tylko podejrzenie schorzenia. Podobnie diagnostyka radiologiczna (RTG klatki piersiowej) gruźlicy płuc nie może stanowić definitywnego rozpoznania (nie zawsze da się odróżnić obraz gruźlicy od podobnych zmian chorobowych w płucach). Przy stosowaniu prób tuberkulinowych należy wziąć pod uwagę występowanie wyników zarówno fałszywie dodatnich, jak i ujemnych. Ostatecznym potwierdzeniem rozpoznania gruźlicy jest diagnostyka mikrobiologiczna, np. preparat bezpośredni plwociny (BK) i hodowla na pożywkach.
Leczenie
· leczenie lekami przeciwgruźliczymi - podstwowy typ leczenia. Stosuje się w nim długotrwałą (zazwyczaj trwającą 6 miesięcy) kurację kilkoma (trzema lub czterema) antybiotykami przeciwprątkowymi. Ma to na celu zabicie prątków o specyficznych cechach (np. gwałtownie rozmnażających się, utajonych w gruzełkach itp.), a także zapobiega wytworzeniu lekooporności.
· leczenie operacyjne w niektórych przypadkach
· leczenie klimatyczne - stosowane od starożytności
Polskie prawo nakazuje hospitalizację we wstępnym okresie leczenia choroby.
Gruźlica w AIDS
Zakażenie prątkiem gruźlicy u chorego na AIDS jest bardzo trudne do leczenia. Zajmują się tym pulmonolodzy lub ftyzjatrzy. Zakażenie to należy do tzw. infekcji oportunistycznych. Szacuje się, że AIDS 170-krotnie zwiększa prawdopodobieństwo wystąpienia gruźlicy.
Pozostałe zaburzena odporności, a gruźlica
Alkoholizm, nowotwory, inne niż AIDS przyczyny osłabienia odporności zwiększają prawdopodobieństwo zachorowania oraz utrudniają leczenie.
Zapobieganie
Najważniejszą metodą u ludzi jest prowadzanie akcji szczepień szczepionką BCG. Szczepionka ta nie daje całkowitej skuteczności - szacuje się ją na ok. 80%, lecz aby doszło do zakażenia w osoby z nieuszkodzonym układem obronnym okres ekspozycji na prątki musi być bardzo długi. Zdarza się to u szczepionych dzieci, np. gdy jeden z domowników jest chory na postać gruźlicy. Znaczenie w zapobieganiu ma także przestrzeganie higieny pomieszczeń (wietrzenie, a w placówkach opieki zdrowotnej dodatkowo używanie lamp nadfioletowych).
Organizacja walki z gruźlicą
Specjalnością zajmującą się zapobieganiem i leczeniem gruźlicy jest ftyzjatria. W Polsce istnieją terenowe poradnie gruźlicy i chorób płuc. W Warszawie znajduje się Instytut Gruźlicy i Chorób Płuc.
Gruźlica jako broń biologiczna
Prątki oporne na wiele leków przeciwgruźliczych mogą mieć w przyszłości zastosowanie jako rodzaj broni biologicznej.
Gruźlica dzisiaj
Mimo rozwiniętej profilaktyki i stosowania nowoczesnych i skutecznych leków gruźlica nadal stanowi duży problem zdrowotny na świecie i w Polsce. Także obecnie spotykane są bardzo zaawansowane postacie tej choroby.
Przewlekłe zapalenie oskrzeli
Przewlekłe zapalenie oskrzeli definiuje się jako stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, utrzymujący się przez większość dni w 3 miesiącach roku, w dwóch kolejnych latach. Stanowi, obok rozedmy płuc, jedną z dwóch podstawowych form przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).
Czynniki etiologiczne
· palenie tytoniu
· zanieczyszczenia powietrza
· częste infekcje wirusowe
Patologia
Czynnik uszkadzający (zazwyczaj dym tytoniowy) powoduje migrację komórek stanu zapalnego. Wydzielane mediatory powodują uszkodzenie nabłonka migawkowego dróg odechowych, a także do zwiększenia liczby gruczołów śluzowych. Te dwa procesy nakładając się na siebie doprowadzają do zalegania śluzu, który stanowi doskonałą pożywkę dla rozwoju mikroorganizmów chorobotwórczych. Uszkodzenie nabłonka migawkowego uniemożliwia normalną drogę ewakuacji zalegającej wydzielniny, która jest usuwana w drodze odruchu kaszlowego.
Objawy
· kaszel z odkrztuszaniem wydzieliny, głównie występujący rano
· w badaniu osłuchowym klatki piersiowej - występowanie świstów i furczeń
Leczenie
· likwidacja ze środowiska czynników ryzyka (w zasadzie zaprzestanie palenia)
· doraźne leczenie infekcji