Choroby Układu Oddechowego

Choroby Układu oddechowego

Układ oddechowy, ze względu na to, iż ma bezpośredni kontakt ze światem
zewnętrznym, jest szczególnie narażony na liczne jego niekorzystne oddziaływania.
Wdychane powietrze zawiera, jak powszechnie wiadomo, cały szereg różnych czynników drażniących i chorobotwórczych, zarówno cząstek materii nieożywionej (pyłów, gazów, aerozoli), jak i żywych mikroorganizmów (bakterii, grzybów, pyłków drzew i traw, spor porostów) lub złożonych struktur z pogranicza tych dwóch światów materii - wirusów.
Układ oddechowy nie jest bynajmniej bezbronny wobec nich; przeciwnie, ma on liczne zabezpieczenia, które go chronią przed skutkami ich ustawicznej agresji. Działają w nim bardzo skuteczne mechanizmy obronne. Jedne są ściśle związane ze strukturą i funkcją określonej części układu oddechowego i działają miejscowo, powierzchniowo, głównie w błonie śluzowej, inne mają ogólnoustrojowy charakter i są związane z układem odpornościowym. Załamanie się barier ochronnych, zarówno miejscowych, jak i ogólnych, sprzyja występowaniu w układzie oddechowym wielu chorób.
Niektóre choroby długo trwają, przyjmując postać podostrą. Podobnie jak choroby ostre, mogą mieć dość nagły początek, za to dalszy ich przebieg rozciąga się w czasie, a symptomy zdrowienia są niejednoznaczne, "gubią się”, bowiem wśród utrzymujących się objawów chorobowych. Przedłużanie się w czasie chorób pierwotnie zaliczanych do ostro przebiegających (np. zapalenia płuc) powinno zwiększyć czujność pacjenta i lekarza, ponieważ w takich razach nierzadko zdarza się, iż rzeczywistą przyczyną "podostrej postaci" choroby jest całkiem inne schorzenie, np. rak płuca albo gruźlica.
Dużą grupę schorzeń układu oddechowego stanowią choroby przewlekłe, charakteryzujące się niejasnym, często trudnym do ustalenia początkiem, przebiegające z nasileniami i częściowymi remisjami (np. przewlekła obturacyjna choroba płuc, pylice, sarkoidoza, gruźlica płuc). Choroba postępuje, z drugiej strony jednak organizm "ma czas" na wytworzenie rozmaitych mechanizmów obronnych, działających tak w obrębie układu oddechowego, jak i poza nim, pozwalających choćby częściowo zredukować skutki nieodłącznie towarzyszących schorzeniu zaburzeń wentylacji.
Niektóre choroby mają całkiem skryty początek, a ich objawy rozwijają się stopniowo. Pacjent niekiedy nie odczuwa ich wyraźnie; często, ze względu na ich niewielkie nasilenie i małą dokuczliwość, bagatelizuje je. Tymczasem choroba szybko potrafi osiągnąć budzący trwogę stopień zaawansowania. Do takich chorób zaliczyć trzeba przede wszystkim nowotwory złośliwe płuc.
W wyżej wymienionym podziale szczególne miejsce zajmuje astma oskrzelowa - choroba, która zwykle przebiega napadowo. Typowy atak astmy to przykład ostro rozwijającego się schorzenia układu oddechowego. Ostrość napadu - nagły początek i z reguły krótki czas trwania - nie oznacza wcale, że po jego ustąpieniu cofa się także choroba. Niestety, tak nie jest. Wiemy, że w oskrzelach astmatyka cały czas, także w okresie międzynapadowym, toczy się proces zapalny. Z tego powodu dzisiaj astmę zalicza się do chorób przewlekłych.

Podatność i przyczyny chorób układu oddechowego

Podatność układu oddechowego na choroby jest u różnych osób odmienna i zależy od wielu czynników predysponujących. Są wśród nich defekty (mutacje) genetyczne, przenoszone rodzinnie, np. w schorzeniach atopowych (katarze siennym czy astmie oskrzelowej, albo w jednej z postaci rozedmy), jednak ważniejszą rolę sprzyjającą powstawaniu i rozwojowi schorzeń układu oddechowego, szczególnie przewlekłych, odgrywają czynniki zewnątrzustrojowe, w tym środowiskowe. Nałóg palenia papierosów jest tu klasycznym i jednocześnie tragicznym (ze względu na jego rozpowszechnienie i skutki chorobowe dotyczące wielu narządów) przykładem bezpośredniego wpływu takiego "zewnątrzustrojowego czynnika" na powstawanie i rozwój najpoważniejszych schorzeń oddechowych - nowotworów płuc i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (rozedmy i przewlekłego zapalenia oskrzeli).
Bez wątpienia - narażenia środowiskowe mają duży wpływ na rozwój przewlekłych chorób układu oddechowego. Stały zawodowy kontakt z pyłami minerałów może być przyczyną powstawania pylic, których rozwój może doprowadzić chorego do stanu ciężkiego inwalidztwa oddechowego. Wiadomo też, że smog, czyli nagromadzenie w atmosferze drażniących drogi oddechowe gazów, zwłaszcza tlenków azotu i dwutlenku siarki, powoduje gwałtowne nasilenie objawów u osób z przewlekłymi chorobami dróg oddechowych.
Osoby z upośledzoną odpornością, (np. leczeni lekami immunosupresyjnymi, glikokortykosteroidami, cytostatykami, chorzy na AIDS, narkomani, alkoholicy) łatwo zapadają na infekcyjne choroby układu oddechowego, zwłaszcza - na gruźlicę, zakażenia grzybicze, pierwotniakowe (Pneumocystis carini). Upośledzenie odporności sprzyja zakażeniom drobnoustrojami oportunistycznymi, tj. takimi, które w warunkach normalnej odporności nie odgrywają żadnej roli (Pneumocystis carini, wirusy, atypowe prątki, oraz inne rzadko występujące drobnoustroje).
Także pacjenci z przewlekłymi chorobami układu krążenia, szczególnie osoby po 65. roku życia, częściej niż inni mają poważne problemy zdrowotne związane z drogami oddechowymi.
Układ oddechowy jest przede wszystkim terenem ujawniania się i toczenia schorzeń pierwotnie z nim związanych. Dobrym przykładem są tu rozmaite zakażenia zarówno wirusowe, jak i bakteryjne czy grzybicze, a także pierwotne nowotwory czy choroby alergiczne: katar sienny, astma. Nierzadko zdarza się, że układ oddechowy zajmowany jest przez choroby o pierwotnie rozsianym charakterze, choroby układowe, np. kolagenozy, czy schorzenia z reumatoidalnego kręgu. Zmiany chorobowe najczęściej znajdowane są w płucach i opłucnej.
Płuca bywają pierwszym narządem, w którym wykrywa się przerzut nowotworowy, pochodzący z często jeszcze nieujawnionego klinicznie pozapłucnego ogniska pierwotnego. Bardzo wiele nowotworów złośliwych daje wczesne przerzuty do płuc.
Układ oddechowy, szczególnie płuca, jest czynnościowo ściśle związany z układem krążenia i choroby jednego układu wprost wpływają na czynność drugiego. Na przykład niewydolność serca powoduje występowanie objawów ze strony układu oddechowego i odwrotnie, przewlekłe choroby tego układu są przyczyną trwałych zmian w krążeniu płucnym i w sercu, szczególnie - w prawej jego części. Mówimy wtedy o tzw. zespole serca płucnego. Obrzęk płuc, którego istota polega na gwałtownym (pod ciśnieniem) przechodzeniu osocza krwi z naczyń włosowatych do światła pęcherzyków płucnych, jest najczęściej przejawem ostro przebiegającej niewydolności serca.
Oderwana skrzeplina od ściany prawego przedsionka albo od aparatu zastawkowego znajdującego się na granicy przedsionka i komory, a także oderwana skrzeplina pochodząca z żył głębokich kończyn dolnych dociera z prądem krwi do płuc, powodując zatory tętnic tego narządu oraz jego zawały.
Choroby układy oddechowego - są to wszystkie schorzenia obejmujące drogi oddechowe lub z nimi związane.
Najczęściej występujące choroby układu oddechowego:

1.Choroby infekcyjne
•Nieżyt nosa (potoczna nazwa katar) - pojęcie dotyczące objawów zapalenia błony śluzowej nosa (niekiedy także zatok przynosowych).Do objawów należą: kichanie, "drapanie" w nosie i gardle, kaszel, pieczenie spojówek, wyciek płynnej wydzieliny z nosa, ogólne osłabienie, ból głowy, stan podgorączkowy. Najczęstszą przyczyną wystąpienia kataru są zakażenia wirusowe, szerzące się drogą kropelkową. Z tego względu należy unikać kontaktów z chorymi, ograniczyć przebywanie w większych skupiskach ludzi w okresach nasilania zachorowań (wiosna, jesień).Leczenie zależy od przyczyny wywołującej i najczęściej jest to leczenie objawowe.
•Przeziębienie jest to wirusowa infekcja górnych dróg oddechowych. Główne objawy to katar, kaszel, ból gardła i podwyższona temperatura ciała. Objawy zwykle ustępują po 5 -7 dniach. Chorobę przeziębieniową można podzielić na 3 fazy:
•Zapalenie zatok przynosowych (łac.sinusitis paranasales) to stan zapalny zatok przynosowych.
W zależności od zajęcia danych zatok, rozróżniamy: Zapalenie zatok czołowych, Zapalenia zatok szczękowych, Zapalenie zatok sitowych, Zapalenie zatoki klinowej
•Przewlekłe zapalenie oskrzeli definiuje się jako stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, utrzymujący się przez większość dni w 3 miesiącach roku, w dwóch kolejnych latach. Stanowi, obok rozedmy płuc, jedną z dwóch podstawowych form przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).
•Ostre zapalenie oskrzeli (łac.Bronchitis acuta) - stan zapalny błony śluzowej oskrzeli, spowodowany zakażeniem dróg oddechowych, przebiegający z przekrwieniem i złuszczaniem się nabłonka oddechowego oraz powstawaniem wysięku w świetle oskrzeli, mający tendencję do samoistnego całkowitego ustępowania bez pozostawienia upośledzenia funkcji układu oddechowego.
•Zapalenie płuc (łac. pneumonia) jest stanem zapalnym miąższu płucnego. Dla ułatwienia rozumienia i leczenia zapalenie płuc może być dzielone w zależności od: czynnika etiologicznego: bakteryjne, wirusowe.
•Gruźlica jest to choroba zakaźna ludzi i zwierząt (przede wszystkim bydła), wywoływana przez kilka gatunków mikobakterii.
•Grypa to ostra choroba zakaźna układu oddechowego wywołana zakażeniem wirusem grypy. W większości przypadków zachorowanie na grypę powoduje obłożną chorobę, w części przypadków mogą występować powikłania i zdarzają się też zgony, szczególnie u dzieci, osób starszych i obciążonych innymi, dodatkowymi poważnymi chorobami. Grypa przenosi się pomiędzy ludźmi drogą kropelkową (np. podczas kichania). Choroba rozprzestrzenia się podczas sezonowych epidemii powodując ostre objawy uniemożliwiające pracę osobom czynnym zawodowo. Epidemie grypy powodują znaczne koszty społeczne
2.Choroby nowotworowe
•Rak jamy ustnej - jezyka ślinianek
•Rak krtani (łac.carcinoma laryngis) to najczęstszy nowotwór górnych dróg oddechowych, histologicznie w 98% przypadków będący rakiem płaskonabłonkowym. Występuje 5-krotnie częściej u mężczyzn niż kobiet i ma silny związek z nałogiem palenia tytoniu. Najczęściej pojawia się w 6 i 7 dekadzie życia, jednakże u palaczy może pojawić się wiele lat wcześniej. Rzadkością jest u ludzi do 20 roku życia.(ok. 1,5% przypadków). Nieznane są uwarunkowania genetyczne powstania raka krtani, do rozwoju nowotworu predysponuje palenie tytoniu i spożywanie alkoholu.
•Nowotwory płuc stanowią duży odsetek zgonów zarówno u kobiet jak i mężczyzn. W większości przypadków przyczyną występowania tego nowotworu jest palenie papierosów. Istotny jest także czynnik genetyczny oraz zanieczyszczenia powietrza. Rozpoznanie: badanie rentgenowskie klatki piersiowej, tomografia komputerowa, bronchoskopia. W łódzkim ośrodku akademickim wykonuje się bronchoskopię fluorescencyjną pozwalającą wykryć raka płuc w postaci utajonej, kiedy żadne z dostępnych badań nie jest w stanie znaleźć rozwijających się komórek nowotworowych. Metoda ta jest dziełem polskich naukowców. Z dolegliwościami należy zgłosić się do lekarza onkologa, pulmunologa, internisty lub lekarza rodzinnego Trzeba pamiętać o systematycznych prześwietleniach klatki piersiowej patrz diagnostyka.
•Azbestoza - choroba układu oddechowego, odmiana pylicy wywołana azbestem.
•Pylica płuc - przewlekła choroba układu oddechowego, wywołana długotrwałym wdychaniem pyłów. Charakteryzuje się występowaniem przewlekłego zapalenia oskrzeli i postępowej rozedmy płuc, z czasem dochodzi do powstania serca płucnego i niewydolności krążenia. Dotyczy ona grupy osób narażonych na wdychanie różnych pyłów np. Pył węglowy powoduje pylice węglową. Długotrwałe narażenie organizmu prowadzi do zmiany w obrębie tkanki płucnej, czego konsekwencją jest niewydolność oddechowa. Pylica jest zaliczana do chorób zawodowych, mają z nią problemy np. górnicy.
3.Inne
•Alergia (popularnie stosowane synonimy uczulenie, nadwrażliwość) – patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na alergen, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów stanu zapalnego. Może się objawiać łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć
•Astma oskrzelowa, dychawica oskrzelowa (łac. Asthma bronchiale) jest to przewlekła, zapalna choroba dróg oddechowych o podłożu alergicznym, charakteryzująca się skurczem oskrzeli, samoistnie lub farmakologicznie odwracalnym, oraz nadreaktywnością oskrzeli.
•Katar sienny
•Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) (ang. COPD Chronic Obstructive Pulmonary Disease) - jest jednym z najważniejszych problemów i wyzwań dla współczesnej medycyny. Choć z nazwy mało znana przeciętnemu człowiekowi, stanowi jedną z głównych przyczyn przewlekłej chorobowości i umieralności na świecie. Według obowiązującej definicji POChP jest chorobą charakteryzującą się postępującym (najczęściej) ograniczeniem przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Jest to związane z nieprawidłową odpowiedzią zapalną ze strony układu oddechowego na szkodliwe pyły i ggazy, z jakimichory ma do czynienia w ciągu swojego życia.
•SARS (od ang. Severe Acute Respiratory Syndrome – Zespół ostrej ciężkiej niewydolności oddechowej) – rodzaj nietypowego zapalenia płuc, które po raz pierwszy pojawiło się w końcu 2002 roku w prowincji Guangdong, na południu Chin. Informacje o tej nowej chorobie pojawiły się dopiero wtedy, gdy zachorowali pierwsi pacjenci w Hongkongu i Wietnamie. Pierwszy raz rozpoznał chorobę lekarz WHO, Carlo Urbani, który diagnozował 48-letniego biznesmena z nieznanym schorzeniem wyglądającym na zapalenie płuc, sam zaraził się od niego i zmarł 29 marca 2003 roku w Tajlandii. Po pewnym czasie choroba rozprzestrzeniła się drogą podróży lotniczych na inne kraje świata. Do chwili obecnej śmiertelność w przypadku zachorowania na SARS jest oceniana na około 7%.
Choroba ta jest wywoływana przez nowo odkrytego wirusa nazywanego wirusem SARS.