Klasa średnia (czy może średnie) w strukturze społeczeństwa polskiego w okresie II RP, PRL, III RP.

Nowe klasy średnie oznaczały od czasów sprzed II wojny światowej takie kategorie jak, pracownicy umysłowi różnych szczebli, w tym menadżerowie, specjaliści z wykształceniem zawodowym na poziomie średnim, wyższym i akademickim w najróżniejszych dziedzinach, od techniki i zarządzania przez administrację i nauczanie aż do pracowników naukowych, personelu artystycznego itd. Niemałe znaczenie dla rozszerzenia się tych nowych kategorii klasy średniej miała znaczna ekspansja roli i ciężaru gatunkowego państwa i jego aparatu. Rozwój klasy średniej nowego typu to społeczne skutki zmian technologicznych (m. in. zastępowanie stanowisk robotniczych, urządzeniami, kurczenie się klasy robotniczej). W wyniku przeobrażeń stratyfikacja społeczna przybiera kształt rombu, gdzie klasa średnia reprezentuje większość ludności, a nie jak zawsze dotąd, piramidy, której podstawą jest klasa najliczniejsza i najbiedniejsza. W XIX i na początku XX wieku klasa średnia, mieszczaństwo i drobni włościanie, przeżywała swój rozkwit. W I połowie XX wieku centrum działalności gospodarczej przesuwa się z produkcji na usługi. Pojawia się popyt na wykwalifikowany personel urzędniczy i handlowy, co powoduje rozwój kategorii najemnych pracowników umysłowych. Powstała w ten sposób nowa klasa średnia, mieszcząca się między klasą robotniczą, a elitami posiadającymi władzę i bogactwo. Nowa klasa średnia to wysoko kwalifikowani specjaliści: lekarze, inżynierowie, naukowcy, artyści, technicy, managerowie, personel administracyjny - tzw. białe kołnierzyki.
Mills - koncepcja klas średnich -wyróżniał dwie kategorie klas średnich:
1)dawne klasy średnie, tj. farmerzy, drobni biznesmeni, sklepikarze, właściciele stateczków, lichwiarze ( drobnomieszczaństwo)
2)nowe klasy średnie czyli białe kołnierzyki
4 główne kategorie nowej klasy średniej:
1)tradycyjna klasa średnia drobnych przedsiębiorców Rzemieślnicy i ludzie zatrudniający niewielką liczbę pracowników najemnych w przemyśle, handlu, finansach i usługach. Mills nazywa ich starą klasą średnią (posiadający tradycje), trzeba ich podzielić jeszcze na: drobnych kapitalistów i samodzielnych rzemieślników
2)samodzielni profesjonaliści ( w terminologii polskiej - samodzielna inteligencja) Lekarze, adwokaci, notariusze, ludzie z wykształceniem wyższym lub wysokimi kwalifikacjami pracujący samodzielnie (nie zatrudnieni) Mills włączał ich do starej klasy średniej.
3)Klasa usługowa; tzw. Menedżerowie Kierownicy i profesjonaliści zatrudnieni w wielkich przedsiębiorstwach prywatnych lub państwowych- inżynierowie, naukowcy, lekarze zatrudnieni w szpitalach, sędziowie oraz prawnicy zatrudnieni w państwowym sądownictwie, ludzie z wykształceniem wyższym, ale także kierownicy średniego szczebla. Są to ludzie bogaci, ale nie pracują samodzielnie- są pracownikami najemnymi. Mills zalicza ich do nowej klasy średniej. Menedżerowie są akcjonariuszami, właścicielami większej ilości akcji, niekoniecznie pakietów kontrolnych. Dochody z tych akcji (dywidendy) są częścią ich wynagrodzenia, co oznacza, że stają się właścicielami kapitału w różnych korporacjach. Nie są tylko pracownikami najemnymi. Są nową klasą. Posiadają podwójną pozycję: menedżerów i kapitalistów. Dochody z dywidend najczęściej przewyższają ich pensje. Mając tak duże dochody nie mogą ich całkowicie wydać na konsumpcję i lokują je w akcjach. Ich zarobki rosną szybciej, niż inflacja. Są to pracujący kapitaliści
4)urzędnicy- niższa kategoria urzędników Kasjerzy, referenci, sekretarki- ludzie z niewysokimi zarobkami wykonujący pracę umysłową. Mills zalicza ich do nowej klasy średniej.
Klasy średnie w stosunku do klas niższych czyli niebieskich kołnierzyków według Millsa są ludźmi o wyższym prestiżu i władzy. W obrębie tej klasy występują 2 ciekawe zjawiska: 1)Certyfikacja od słowa certyfikat (świadectwo) coraz większa ilość stanowisk w obrębie tej klasy wymaga posiadania formalnego certyfikatu potwierdzającego specjalistyczne kwalifikacje uzyskane poprzez studia wyższe 2)Profesjonalizacja Zjawisko to polega na tym, że działalność zawodowa zostaje podporządkowana jednolitym przepisom i kontroli. Zachowania zawodowe (czasem także pozazawodowe) są kontrolowane przez specjalnie powołane ciała kontrolne, reprezentujące dany zawód. Komisje te także dyscyplinują i chronią swoich członków, są to np. izby lekarskie, izby adwokackie, związki zawodowe, komisje etyczne mające naczelne organy kontrolujące. Profesjonalizacja służy także do eliminacji konkurencji.
Najmniejszą klasą społeczną jaka istniała w okresie Polski Ludowej była miejska klasa średnia nazywana wówczas drobnomieszczaństwem, czy też drobną burżuazją. W okresie powojennym została ona dość znacznie zredukowana przez państwo i uznana jako relikt poprzedniej formacji społeczno-ustrojowej.. W okresie przemian jakie dokonywały się w Polsce na przełomie lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych na skutek wprowadzenia gospodarki wolnorynkowej, nastąpił bardzo intensywny rozwój tej klasy który trwa do dnia dzisiejszego. Daje się zaobserwować, iż z czasem wzrasta jakość dóbr i usług wykonywanych i świadczonych przez przedsiębiorców prywatnych coraz częściej powołują się oni na tendencję swoich firm, oraz dostosowują się do gustów klientów. Klasa ta w coraz większym stopniu także oddziałowuje na współczesne życie gospodarcze w Polsce.