Pomoc postpenitencjarna w Polsce

Pomoc postpenitencjarna polega na świadczeniu pomocy socjalnej więźniom przebywającym w zakładzie karnym i tym wychodzącym na wolność, a także na tworzeniu i realizowaniu różnego typu programów, które mają na celu pomóc skazanym ponownie zaistnieć w społeczeństwie.
Sytuacją trudną jest niewątpliwie okres pobytu w więzieniu jak i moment, w którym człowiek opuszcza jednostkę penitencjarną i próbuje stawiać swoje pierwsze kroki w życiu na wolności. Zwolnieni z zakładów karnych kwalifikują się do korzystania z pomocy społecznej.
W ustawie o służbie więziennej z dnia 31 maja 1996 roku są określone obowiązki funkcjonariuszy służby więziennej i pracowników więziennictwa w postępowaniu wobec więźniów, którym powinni między innymi, pomagać w poszukiwaniu rozwiązania ich problemów oraz starać się, żeby wykonanie kary pozbawienia wolności przyczyniało się do przygotowania skazanych do życia w społeczeństwie ( Dziennik Ustaw z 1996 r. nr 61 poz. 283, art. 12).
Te obowiązki są zbieżne z obowiązkami ustawowymi pracowników socjalnych, którzy udzielają pomocy osobom i rodzinom w postaci:
- pracy socjalnej, rozumianej jako działalność zawodowa, skierowana na pomoc osobom i rodzinom we wzmocnieniu lub odzyskaniu zdolności do funkcjonowania w społeczeństwie oraz na tworzenie warunków sprzyjających temu celowi,
- poradnictwa specjalistycznego, zwłaszcza prawnego i psychologicznego.
Pracownicy socjalni pomagają załatwiać swoim klientom (osobom i rodzinom) sprawy urzędowe, ważne sprawy rodzinne oraz pomagają w utrzymaniu kontaktów ze środowiskiem (otoczeniem) [Ustawa o pomocy społecznej z dnia 26 lutego 1998 r. Dz.U. nr 84 poz.414 art.8 i art.23].
Jak stanowi art. 164 kkw., okres poprzedzający warunkowe zwolnienie tj. okres do 6 miesięcy przed przewidywanym warunkowym zwolnieniem jest czasem niezbędnym do przygotowania skazanego do życia na wolności. W tym czasie skazany powinien w miarę możliwości odbywać karę w zakładzie karnym położonym jak najbliżej jego przyszłego miejsca zamieszkania. Może być także udzielona skazanemu tzw. przepustka zadaniowa. Polega ona na możliwości opuszczenia zakładu karnego przez skazanego połączonej z zezwoleniem na dysponowanie pieniędzmi, na okres do 14 dni. Jest ta przepustka udzielana w celu umożliwienia skazanemu podjęcia starań o uzyskanie po zwolnieniu możliwości zamieszkania i pracy (art. 165 kkw.).
Jeżeli skazany ma trudności ze znalezieniem zatrudnienia, zakwaterowania bądź otrzymania niezbędnej pomocy lekarskiej, to właściwe organy są obowiązane udzielić mu pomocy. O tym, jakie to są organy skazany otrzymuje informację od administracji zakładu karnego (art. 166 1 i 2 kkw.) Jest to niezbędna pomoc doraźna czyli taka, która zapewnia minimalne warunki egzystencji. Udzielana jest wtedy, gdy skazany nie ma żadnych innych środków utrzymania ani żadnych możliwości zarabiania na swe utrzymanie. Może być udzielona bądź jednorazowo bądź przez okres nieco dłuższy, na pewno jednak nie ma ona zastosowania do skazanych niezdolnych przez dłuższy okres do prowadzenia samodzielnego życia. W stosunku do tych ostatnich mamy do czynienia z wyspecjalizowaną pomocą postpenitencjarną uregulowaną w rozporządzeniu Ministra Sprawiedliwości z 1998 r. Środki przeznaczone na tą pomoc pochodzą z funduszu pomocy postpenitencjarnej. Pieniądze na ten fundusz w podstawowym zakresie stanowią potrącenia z wynagrodzenia za pracę skazanych. Uprawnieni są do otrzymania takiej pomocy w szczególności zwalniani z zakładów karnych, którzy z uwagi na stan zdrowia, kalectwo, podeszły wiek, trudną sytuację życiową lub rodzinną nie są w stanie samodzielnym działaniem zapewnić sobie i najbliższej rodzinie podstawowych warunków egzystencji.
Do podstawowych form pomocy postpenitencjarnej należą:
- udzielanie świadczeń pieniężnych,
- finansowanie zakupu lekarstw, żywności, odzieży, protez, sprzętu do rehabilitacji, podręczników i innych przedmiotów do nauki, niezbędnych przedmiotów wyposażenia mieszkania lub narzędzi do wykonywania zawodu albo prowadzenia działalności gospodarczej,
- opłacanie czynszu za budynek mieszkalny lub pokrywanie kosztów czasowego zakwaterowania,
- pokrywanie kosztów specjalistycznych porad prawnych, psychologicznych lub zawodowych,
- organizowanie i finansowanie kursów przygotowania zawodowego lub pokrywanie kosztów udziału w takich kursach,
- pokrywanie kosztów związanych ze specjalistycznym leczeniem lub rehabilitacją zdrowotną,
- finansowanie przejazdów publicznymi środkami komunikacji,
- pokrywanie kosztów związanych z uzyskaniem dokumentów tożsamości oraz innych niezbędnych dokumentów.
Zadania związane ze świadczeniem owej pomocy realizują prezesi sądów rejonowych lub upoważnieni przez nich sędziowie oraz sądowi kuratorzy zawodowi. Mogą w ich realizacji uczestniczyć także stowarzyszenia, organizacje, fundacje i instytucje zajmujące się udzielaniem pomocy w społecznej readaptacji skazanych, kościoły, związki wyznaniowe oraz osoby godne zaufania. Świadczenia udzielane w ramach pomocy postpenitencjarnej w zasadzie trwają przez okres niezbędny dla zrealizowania celów tej pomocy. Niektóre jednak są ograniczone w czasie. Pomoc w postaci świadczeń pieniężnych oraz opłacania czynszu lub pokrywania kosztów czasowego zakwaterowania udzielana osobom zwolnionym z zakładu oraz ich rodzinom może trwać najwyżej trzy miesiące. Wyjątkowo na okres do sześciu miesięcy, jeżeli konieczność przedłużenia tego okresu wynika ze szczególnych okoliczności, takich jak choroba lub czasowa niezdolność do pracy.
Skazany, który w chwili zwolnienia z zakładu karnego nie dysponuje wystarczającymi środkami własnymi, otrzymuje kwotę w wysokości do 1/3 miesięcznego wynagrodzenia pracowników lub jej ekwiwalent (art. 166 3 kkw). Ekwiwalentem może być bilet na przejazd, artykuły żywnościowe na czas podróży, stosowną do pory roku odzież, bieliznę. Jest to specjalny fundusz przeznaczony na dojazd do miejsca zamieszkania i na utrzymanie po zwolnieniu.
Przykładem rozwoju pomocy postpenitencjarnej (penitencjarnej pracy socjalnej) są działające od kilku lat w kilkudziesięciu jednostkach penitencjarnych kluby aktywnego poszukiwania pracy dla skazanych. W ramach działalności klubów są organizowane kilkudniowe kursy aktywnego poszukiwania pracy prowadzone przez wychowawców postpenitencjarnych, którzy uzyskali kwalifikacje liderów klubów pracy na specjalistycznych szkoleniach w rejonowych urzędach pracy. Skazani na zajęciach uczą się: redagować życiorys, list motywacyjny, prowadzenia rozmowy z potencjalnym pracodawcą, umiejętności korzystania z ofert pracy publikowanych w mediach, asertywności.

GDZIE MOŻNA UZYSKAĆ POMOC?

Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej
Udziela wszechstronnej pomocy osobom i rodzinom w celu umożliwienia im przezwyciężania trudnych sytuacji życiowych, których nie są w stanie pokonać, wykorzystując własne uprawnienia, zasoby i możliwości. Udziela pomocy w formie pieniężnej, rzeczowej i usługowej, w formie:
pracy socjalnej, interwencji kryzysowej i poradnictwa specjalistycznego (prawnego, psychologicznego, rodzinnego),
przyznawania i wypłacania:
zasiłków stałych i składek na ubezpieczenie zdrowotne
świadczeń rodzinnych i pielęgnacyjnych
zasiłków okresowych
zasiłków celowych,
dodatków mieszkaniowych,
zapewnienie posiłku i niezbędnego ubrania osobom tego pozbawionym,

Kurator sądowy
W porozumieniu z administracją zakładu karnego lub aresztu śledczego oraz za zgodą i przy współdziałaniu skazanego, w okresie, o którym mowa w art. 164 1 Kodeksu karnego wykonawczego, opracowuje program przewidywanych działań w zakresie pomocy niezbędnej dla skazanego oraz określa wysokość środków potrzebnych na realizację takiego programu.

Caritas Diecezji Radomskiej
Ośrodek Wsparcia oferuje takie formy działań, które będą skutkowały zmiany wewnętrzne tych osób ( typu poczucie własnej wartości, umiejętność stawiania granic, wiara we własne możliwości) jak również zewnętrzne warunkujące z kolei zmiany w kierunku wychodzenia ze stanu dysfunkcji i osiągania poczucia godnego życia.
Mowa tu o oferowanych przez Ośrodek Wsparcia następujących formach pomocy:

- pomoc doraźna;
- pomoc długofalowa;
- pomoc indywidualna: terapia indywidualna;
- pomoc grupowa: grupa wsparcia, grupa terapeutyczna, grupa socjoterapeutyczna,
- informacje i doradztwo;
- pomoc psychologiczna/psychoterapeutyczna;
- pomoc pedagogiczna;
- pomoc prawna;
- rozmowy interwencyjno-wspierające.

Noclegownia
Tryb kierowania do Noclegowni
Na noclegi do Noclegowni kierowane są osoby na zasadzie dobrowolności poprzez:
pracowników Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej (MOPS)
inne organizacje i instytucje odpowiedzialne za działalność socjalną
Policję, Straż Miejską

Do zadań Noclegowni dla bezdomnych mężczyzn należy:
udzielanie noclegu bezdomnym i pełnoletnim mężczyznom z terenu Miasta, nie posiadającym przejściowo innego zakwaterowania,
udzielanie świadczeń higieniczno-sanitarnych,
udzielanie konsultacji oraz pomocy medycznej w nagłych wypadkach.

Wsparcie otrzymywane od innych, w krytycznych momentach życia, potrzebne jest bowiem każdemu i działa jak lekarstwo, które pozwala na regenerację sił.
Ze względu jednak na rozwój i samorealizację najcenniejsze są takie kontakty z osobą udzielającą pomocy, w których zwiększa się zdolność do pomagania samemu sobie.
Opieka postpenitencjarna jest środkiem zapobiegawczym dalszej przestępczości. Działanie profilaktyczne zmierza do ochrony jednostki przed negatywnymi wpływami i zapewnienia jej najlepszych warunków rozwoju w każdym okresie życia- i trzeba, aby tym działaniem zainteresowane było całe społeczeństwo. Opuszczającemu zakład karny trzeba pomóc, by nie wrócił do starego sposobu na życie.


Bibliografia:
Kodeks Karny Wykonawczy;
Rozporządzenie Ministra Sprawiedliwości z dn. 22.04.2005r w/s Funduszu Pomocy Postpenitencjarnej;
Ustawa o pomocy społecznej z dnia 26 lutego 1998 r. Dz.U. nr 84 poz.414 art.8 i art.23;
Dziennik Ustaw z 1996 r. nr 61 poz. 283, art. 12;