Pedagogika ogólna-sciaga

Pedagogika kultury

1. Powstanie pedagogiki kultury – powstała ona w XIX wieku w środowisku humanistów niemieckich /Wilhelm Dilthey 1833-1911, Wilhelm Humbolt 1767-1835, Edward Springer 1883-1963, Henrich Rickert 1863-1936/. Nawiązali oni do filozofii E. Hegia /1770-1831/. Był on idealistą. Uważał, że duch ludzki jest pierwszy – fenomenologią ducha. Najpierw duch, a potem materia. Filozofowie nawiązali do jego poglądów. Uważali, że nie należy człowieka traktować jak naturę. Wystąpili przeciw naturalizmowi, oraz poglądowi, że cały świat można poznać za pomocą rozumu.

2. Główne założenia:
a. Poza życiem biologicznym człowieka istnieje duch ludzki, który jest charakterystyczny tylko dla życia człowieka.
b. Należy tworzyć wiedzę o człowieku /jego potrzeby/.”Przyrodę można wyjaśniać, zaś kulturę trzeba rozumieć”. Poznawanie kultury jest procesem osobistym i indywidualnym.

3. Najważniejsze pojęcia:
a. Kultura i uniwersum kultury – użyta w starożytności. Rozszerzyła się na wszystkie dziedziny. Jest ulepszaniem, doskonaleniem. Język, religia, prawo, sztuka. Kultura jest nośnikiem wartości /jakie człowiek uznaje/. Ma charakter aksjologiczny, poszukujący ciągle wartości. Jest obiektywna i wartościowa. Pewne formy kultury sięgają do najgłębszych pokładów psychicznych człowieka. Każdy z nas ma sfery emocji.
b. Ekspresja – ma dwie ważne cechy: wyraża człowieka i w momencie wypowiedzi, czyni obiektywnymi nie wyrażone stany.
c. Paidea – wyrażona myśl.
d. Istnieje stała wymiana uniwersum kultury a jednostką, która korzysta z kultury, ale wkłada w nią coś nowego.

4. Stosunek pedagogiki kultury do wartości.
a. Wartości są obiektywne, a nie zależne od środowiska, okresu historycznego człowieka.
b. Zasadnicze wartości – prawda, dobro, piękno. Wszystko stanowi jedność. Współczesna kultura zaproponowała na miejsce tej jedności hedonizm i redukcjonizm moralny.
c. Uznawanie wartości tradycji /współczesność już nie potrzebuje tradycji/. Istnieją pewne dziedziny wiedzy, które powinny być znane człowiekowi współczesnemu, tzw. KANON. ANOMIA – małe dziecko nie ma żadnych wartości. Heteronomia – młody człowiek jeszcze nie uznaje wartości, ale słyszy o nich. Jest świadomy, ale jeszcze ich nie uznaje. AUTONOMIA – dorosły człowiek mający własne wartości.
d. Należy przekazywać wiedze o wartościach. Największą wartością jest wartość moralna.
e. Przyjmowanie wartości.

5. Wartości kultury a jednostka – jednostka nie przyjmuje wartości kultury w sposób mechaniczny, a jedynie rozumowo, poprzez własne doświadczenie. Zależy to od wrażliwości, potrzeb psychicznych, poziomu wiedzy danej jednostki. A także drogi życiowej. Ten proces jest niezwykle ważny, ponieważ następuje rozwój. Osobisty proces kultury nazywany „kulturą w człowieku”. Ważny jak BILDUNG /wykształcenie/

6. Recepcja i rozwój pedagogiki kultury w Polsce – miał miejsce w czasie międzywojnia..
a. Jednym z pedagogów polskich był Bogdan Suchodolski /1903-1993/ redaktor „Kultura i wychowanie”. Napisał „Wielkość sztuki a odrodzenie kultury” i „Uspołecznienie kultury”. Podkreśla stosunek przejmowania tradycji o wolność tworzenia nowych, siła działania. Nie ma różnicy między przyjmowaniem a tworzeniem kultury. Wyraził to co dla pedagogiki kultury było ważne i istotne. Był współtwórcą tajnego nauczania /w czasie wojny/. Po wojnie napisał podręczniki „wychowanie dla przyszłości” – największe powodzenie tej ksiązki. Pod koniec życia napisał „Wychowanie mimo wszystko”. Ostatnia jego ksiązka „Edukacja permanentna. Rozdroża i nadzieje”. Pedagogika kultury ukazuje, że rozwój człowieka następuje przez całe życie. Dorobek Suchodolskiego jest ostro krytykowany.
b. Innym uczonym, który przeniósł pedagogikę kultury do Polski był Sergiusz Essen. Rosjanin, osiadł w Polsce, traktowany jako Polak. W wielu swoich dziełach upowszechnia rozwój pedagogiki.
c. Bogdan Nawroczyński – „Życie duchowe”.
d. Stanisław Osowski /socjolog/ - interesował się kulturą. Napisał „O osobliwościach nauk humanistycznych”. Podkreśla, że nauki humanistyczne nie mogą być traktowane tak jak przyrodnicze. „U podstaw estetyki” pisze o wychowawczych pojęciach nauki. Rozważa w jaki sposób kultura działa na człowieka.
e. Stefan Szuman /psycholog/. Badał pamięć dzieci – psychologia rozwojową i rysunkową twórczość dzieci; problematyka przeżycia estetycznego. Napisał „Wstęp zasadniczy do zagadnień wychowania estetycznego”. Po wojnie wydał „O sztuce i wychowaniu estetycznym”. Inspirowana pedagogika kultury. Można w niej znaleźć przeżycie estetyczne i jak ono może rozwijać się przez wychowanie lub upowszechnianie i uprzystępnianie sztuki, dyletanta /pochwała/. Uważa, że twórcami samorodnymi są dzieci.
f. Irena Wojnar – uczennica Suchodolskiego.

7. Współczesna przydatność pedagogiki kultury – kierunek powstał na przełomie wieku. Współczesna pedagogika kultury:
a. Pomaga bronić wartości, które w dobie współczesnej są bardzo zrelatywizowane, tzn. pedagogika broni wartość zrelatywizowanych, wrażliwości moralnych. Pedagodzy twierdzą, że tak jak kiedyś się zrodziła /ta moralność/, tak kiedyś może umrzeć.
b. Broni sfery człowieczeństwa, która nie do końca da się wytłumaczyć.
c. Pomaga zrozumieć zjawisko „wychowania międzykulturowego”. Tolerancja innych kultur, cywilizacji, poprzez zjawisko globalizacji.
d. Broni jednostki – wolności i prawa do rozwoju.

Pedagogika personalistyczna – jej podstawowe założenia i krytyka.

Personalizm:filoz. «koncepcje filozoficzne przyjmujące za punkt wyjścia różnie interpretowaną problematykę osobowości ludzkiej pojmowanej metafizycznie jako osoba — byt natury duchowej, obdarzony świadomością i wolą, twórczy, wolny i odpowiedzialny moralnie »psych. «kierunek psychologiczny, według którego różne funkcje psychiczne są ściśle ze sobą związane i nie można rozpatrywać ich w oderwaniu od całokształtu osobowości, dla której charakterystyczne są pewne potrzeby, zainteresowania, postawy, temperament i zdolności»

Przedstawicielem personalizmu jest S. Hessen. Wg Niego wychowanie ma strukturę warstwową i jest procesem dialektycznym (osobowość i społeczeństwo nie przeciwstawiają się sobie w wychowaniu, lecz się wzajemnie przenikają). Głównym celem wychowania jest tu kształcenie osobowości ludzkiej poprzez wdrażanie jej do wartości kulturalnych. Wychowanie przebiega od anomii, czyli istnienia pozbawionego prawa, przez heteronomię, czyli posłuszeństwo prawu dyktowanemu z zewnątrz, do autonomii, czyli posłuszeństwa prawu pochodzącemu z własnego wyboru. Ostatecznie Hessen wyróżnia cztery warstwy wychowania: - życia biologicznego (psychofizyczny rozwój człowieka, głównie podkreślane przez pedagogikę naturalizmu); - warstwa bytu społecznego (uspołecznienie jednostki przez wychowanie do grupy społecznej, co podkreśla pedagogika socjologizmu); - warstwa kultury duchowej (pokrywająca się z warstwą społeczną, jest wyrazem ducha przedmiotowego i ma otwarty charakter wspólnoty duchowej, wychowanie z tego punktu widzenia staje się kształceniem, co akcentuje pedagogika humanistyczna albo personalistyczna, ponieważ jej ostatecznym celem jest uformowanie osobowości ludzkiej); - warstwa doskonałej wspólnoty moralnej (której podstawą jest pierwiastek doskonałej miłości bliźniego).
Krytyka – opiera się na wielu założeniach metafizycznych, a nawet mistycznych, naukowe wyjaśnienie przyczynowe rozpatrywanych zjawisk zastępuje rozważeniami teleologicznymi, nie liczy się z realnym układem stosunków społecznych, w których człowiek żyje, idealizuje układ społeczny widząc w nim najwyższe wartości osobotwórcze.

Na przełomie XIX i XX wieku został zapoczątkowany ruch reformatorski w pedagogice zwany nowym wychowaniem. Zrodziła się koncepcja tzw. "nowej szkoły", "szkoły twórczej" traktującej dziecko jako istotę działającą na miarę swoich możliwości. Głównym punktem wyjścia dla formułowania i prezentowania idei pedagogicznej nowego wychowania była totalna krytyka tzw. szkoły tradycyjnej, która przekazywała uczniom oderwane od życia, przestarzałe, niepotrzebne treści nauczania. Powstało wiele nowych kierunków i metod nauczania: szkoła pracy, metoda projektów, plan daltoński, szkoła Freineta, system wychowania przedszkolnego M. Montessori i inne.
W pedagogice początków XX wieku dominował szeroko rozumiany naturalizm, w którym wychowanie utożsamiano z realizacją programu opartego na prawach przyrody. Człowiek pojmowany był jako element świata przyrody. Dla praktyki wychowawczej szczególne znaczenie miały nauki przyrodnicze. Było to wychowanie naturalistyczne.
W pierwszej połowie XX wieku zgodnie z hasłem głoszonym przez Ellen Key szwedzką spadkobierczynię naturalistycznych poglądów J.J.Rousseau wiek XX został nazwany "stuleciem dziecka". Jego świat nie tylko został wyodrębniony ze świata dorosłych. Został wywyższony i umieszczony na piedestale. Dzieciństwo i dziecko stało się wartością. Dorośli stworzyli świat dziecka z odrębnymi meblami, modami, zabawkami, filmem, teatrem. Zaczęli chronić ten świat walcząc o prawa dziecka. W wieku tym nastąpił rozwój nauk biologicznych, psychologicznych, pedagogicznych i socjologicznych, a co za tym idzie odkrycie bogactwa natury dziecięcej. Badania wykazały jak ważne w rozwoju dziecka jest nabywanie wczesnych doświadczeń.

Pedagogika naturalistyczna – nurt pedagogiczny, którego początki stworzył Jan Jakub Rousseau głosząc tezę swobodnego wychowania zgodnego z naturą dziecka. Naturalizm pedagogiczny odkrywał dziecko, jego potrzeby, zainteresowania, ograniczając rolę wychowawcy do czuwania nad jego rozwojem (pajdocentryzm).
Rozwój nauk biologicznych i psychologicznych przełomu XIX/XX wieku przyniósł krytykę szkoły tradycyjnej oraz odrodzenie myśli wychowania naturalnego. W Stanach Zjednoczonych na początku XX wieku pedagogika naturalistyczna przyjęła nazwę progresywizmu, którego inicjatorem był John Dewey. Progresywizm stał się początkiem dużego ruchu nowatorskiego zwanego nowym wychowaniem. Zaczęły powstawać szkoły eksperymentalne
Główne zasady:
• wychowanie powinno być dostosowane do naturalnego rozwoju dziecka
• dziecko powinno uczyć się wtedy gdy poczuje potrzebę zdobywania wiedzy
• nauczyciel ma stwarzać warunki do rozwoju potrzeb poznawczych i moralnych dzieci
• nauczanie powinno być zindywidualizowane
• szkoła ma pobudzać aktywność dziecka
• ocena prac indywidualnych i zbiorowych oraz testy pomiaru uzdolnień dzieci zamiast egzaminów
• udział uczniów w planowaniu programu
• nie przywiązywanie znaczenia do nagród i kar z zewnątrz, poleganie na wewnętrznej motywacji dziecka
• położenie nacisku na kooperację i pracę zespołową oraz twórczą ekspresję
Główne zarzuty to: wychowanie jednostronne, oparte na nieuzasadnionych nadziejach co do rzeczywistego wpływu spontanicznej działalności ucznia na ich rozwój intelektualny, przesadne zainteresowanie dzieckiem, niedocenianie planowego wysiłku w zdobywaniu wiedzy, przedkładanie swobody nad karność, chwilowej potrzeby nad dalsze cele wychowania, doświadczenia indywidualnego nad społeczne, psychologiczną organizację nauczania nad konsekwencję logiczną, inicjatywę ucznia nad inicjatywę nauczyciela, przerost zajęć praktycznych często przypadkowych pod względem treści nad zajęciami umysłowymi, które zapewniałyby dzieciom podstawy usystematyzowanej wiedzy o świecie. Główne zalety to: oparcie pracy z dziećmi na dokładnej obserwacji ich działania. Jest wiele książek opisujących wyniki takiego wychowania, m.in. o absolwentach szkoły Neilla "Sommerhill" lub szkoły Rebeki i Mauricio Wild "Pesta". Mówią one same za siebie. Rebeca Wild, niemiecka nauczycielka szkoły montessorowskiej, pisze: " Podstawą naszej pracy jest zrozumienie, że dzieci nie są w żadnym wypadku mniej zdolnymi organizmami niz rośliny i że tak jak i one przynoszą ze sobą ich własny program rozwojowy, który spełnia się w swoim czasie poprzez współdziałanie z odpowiednim otoczeniem." Maria Montessori, włoska lekarka i pedagog z poczatku XX wieku pisała: "Dziecko jest twórcą samego siebie" , "Zadaniem otoczenia nie jest kształtowanie dziecka, lecz pozwolenie mu na pokazanie siebie." Dzieci wchłaniają świat od początku swojego życia. Jeśli im na to pozwolimy. Stwarzając odpowiednie do wieku dziecka otoczenie, w którym znajdzie możliwość działania w kierunku aktualnych zainteresowań, pozwalamy mu na optymalny rozwój przyniesionych na świat zdolności. Wszyscy pedagodzy tego kierunku podkreślali wartość własnego doświadczenia i odmiennej jakości w ten sposób zdobytej wiedzy. Maria Montessori pisała: "W nowoczesnym społeczenstwie nie ma miejsca na ludzi, którzy mają tylko głowę ani dla tych, którzy mają tylko ręce." Rownież żyjąca w tym samym czasie na Węgrzech Emmi Pikler, lekarka i pedagog, założycielka przyszłego instytutu Emmi Pikler "Loczy" w Budapeszcie, podkreślała rolę samodzielnego działania dziecka dla jego rozwoju: "Istotne jest, żeby dziecko możliwie wiele rzeczy samo odkryło. Jeśli pomagamy mu przy rozwiązaniu wszystkich zadań, odbieramy mu własnie to, co dla jego rozwoju najwazniejsze jest. Dziecko, które poprzez samodzielne eksperymenty coś osiągnęło, posiada całkowicie inną wiedzę od tego, któremu zostało podane rozwiązanie."


KRYTERIA:
1. K. celów działalności edukacyjnej:
• Dydaktyka (ukształtowanie umiejętności logicznego myślenia)
• Teoria wychowania
2. K. metodologiczne:
• Pedagogika ogólna
• Metodologia pedagogiki (nauka o metodach badań pedagogicznych)
• Historia wychowania
3. K. rozwojowe:
• Ped.wieku przedszk.
• Ped.wieku wczesno.
• Ped.dzieci i młodzi.
• Ped.dorosłych (andragogika)
• Ped.ludzi w wieku poprod.(geragogika, gerontologia)
4. K. dewiacji i defektów rozwojowych człowieka:
• Oligofrenopedagogika (zajm, się eduka.osób upośledz.umysłowo.
• Surdopedagogika (głuchych i niedosłyszących)
• Tyflopedagogika (niewidomych i niedowidzących)
• Pedag.rewalidacyjna (chorych i niepełnosprawnych)
• Pedag.resocjalizacyjna (niedostosowanych społecznie)
5. K. instytucjonalne:
• Pedag.przedszkolna
• Pedag.szkolna
• Pedag.szkoły wyższej
6. K.problemowe:
• Pedeutologia (problemy dotyczące zawodu nauczyciela)
7. K.dziedzin działalności ludzkiej:
• Ped.pracy socjalnej
• Ped.opiekuńcza
• Ped.wychowawcza
• Ped.terapeutyczna
• Ped.czasu wolnego