Socjologia egzamin

Powstanie socjologii, przedmiot badań socjologii i najważniejsze orientacje teoretyczne (teorie funkcjonalne, teorie interakcyjne, teorie wymiany społecznej, teorie konfliktowe)

Przedmiot badań socjologii jest bardzo szeroki, dokonuje się więc jego podziału na trzy główne działy, którymi są:
- zbiorowości społeczne, czyli kręgi, grupy, klasy, warstwy, kategorie, zbiorowości etniczne i terytorialne oraz inne, oparte na podobieństwie zachowań;
- instytucje społeczne, które są definiowane jako historycznie ukształtowane układy, skupiające ludzi w różnego rodzaju organizacje i stowarzyszenia, wśród których można wyróżnić gospodarcze, kulturalne, medyczne, naukowe, oświatowe, polityczne, religijne, socjalne i inne;
- procesy i zjawiska masowe, a wśród nich głównie ruchliwość społeczna, industrializacja, urbaniazacja, alkoholizm, prostytucja, współzawodnictwo, aktywność społeczna, wynalazczość, itp.

Najważniejsze orientacje teoretyczne:
teorie funkcjonalne(Parson. Merton)- w ujęciu fukcjonalnym, społeczeństwo postrzegane jest jako system wzajemnie powiązanych ze sobą elementów kulturowych, pełniących funkcje na rzecz równowagi całości. W nowszych koncepcjach teoretyczncych (J. Alexander, N. Luhmann) zakłada się, że ład społeczny nie jest czymś koniecznym, bada się raczej warunki, w których społeczny system może zachowywać wewnętrzną równowagę.
teorie interakcyjne-(Mead, Blumer) teoria socjologiczna, wg której kluczowym mechanizmem kształtowania się struktur społecznych jest ciągła wymiana i ewolucja znaczeń symboli, odbywająca się w trakcie wszelkich procesów oddziaływań zachodzących między ludźmi. Teoria ta wywodzi się z amerykańskiego pragmatyzmu filozoficznego.
teorie wymiany społecznej- (Blau, Homans)powstała jako reakcja na funkcjonalizm, który koncentrował się na wpływie jakiegoś zjawiska na system. Nie jest to jednolita teoria, ale raczej zespół teorii, opisujących świat społeczny jako układ wymian dóbr (materialnych i niematerialnych) pomiędzy jednostkami i grupami społecznymi. Teoretycy wymiany społecznej postrzegają każdą interakcję w charakterze transakcji – „coś za coś”. Jest to jakby „teoria interesu własnego jednostki” . Jeżeli człowiek podejmuje jakiekolwiek działanie, to robi to z perspektywą korzyści dla siebie. Często jest to pożytek niematerialny, w postaci np. szacunku od innych, posłuszeństwa, satysfakcji itd.
d) teorie konfliktowe-(Marks, Weber) jeden z podstawowych paradygmatów w socjologii, konkurujący przede wszystkim z funkcjonalizmem. Właściwie nie jest to jedna spójna teoria, lecz zbiór podejść teoretycznych, które eksponowały pomijany często w analizach funkcjonalistów konflikt społeczny. Geneza teorii konfliktowych wywodzi się w głównej mierze z opracowań teoretycznych Karola Marksa i Maxa Webera i Georga Simmla.


Historia socjologii
Termin "socjologia" (od łac. socius - zbiorowość, społeczeństwo i gr. logos mądrość, wiedza) wprowadził w 1837 r. Auguste Comte. Jako samodzielna dyscyplina naukowa socjologia wyodrębniła się pod koniec XIX wieku: pierwszy wydział socjologii powstał w 1892 r. na Uniwersytecie w Chicago, trzy lata później ustanowiono pierwszą europejską katedrę socjologii, na Uniwersytecie w Bordeaux. W Polsce pierwsza katedra socjologii powstała na Wydziale Prawa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego w 1919 r. (kierował nią Leon Petrażycki). Rok później, z inicjatywy Floriana Znanieckiego, uruchomiono Katedrę Socjologii i Filozofii Kultury na Uniwersytecie Poznańskim, wtedy też socjologia zaistniała w Polsce jako samodzielny kierunek studiów.

2. Pojęcie grupy społecznej, rodzaje grup społecznych, funkcje grup odniesienia

Grupa społeczna –zbiór co najmniej trzech osób (w niektórych ujęciach dwóch), którego członkowie współdziałają ze sobą w celu zaspokajania własnych potrzeb, charakteryzujący się trwałą strukturą i względnie jednolitym systemem norm i wartości.
Rodzaje grup społecznych:
1)ze względu na wielkość
- grupy małe-są to małe Grupy ludzi, które liczą od 3 do kilku dziesięciu osób. W takiej grupie ludzie dobrze się znają, często spotykają się ze sobą Np. szkoła czy rodzina.
- grupy duże- są to grupy ludzi, liczą od kilku dziesięciu osób do około kilku miliardów. W takich grupach ludzie najczęściej w ogóle się nie znają, nic o sobie nie wiedzą, pozostają dal siebie aminowi Np. mieszkańcy narodu.

2)ze względu na typy więzi
- grupy wtórne- oparte na więziach formalnych, rzeczowych. Komunikacja pomiędzy członkami odbywa się przez pośredników lub grupę pośredniczącą.
- grupy pierwotne- w których istnieje więź oparta na osobistych kontaktach i postawach emocjonalnych

3)ze względu na zasadę funkcjonowania
- grupy formalne- - mają wewnętrzny regulamin, są legalne ( nie łamią prawa), czasami staja się instytucjami Np. harcerstwo, fundacja, klub sportowy.
- grupy nieformalne- -nie mają wewnętrznego regulaminu (przeważnie) Np. mafia, terroryści, są nie legalne, ale nie wszystkie, raczej nie, są instytucjami, grupa koleżeńska jest legalna, ale nie formalna

4)grupy odniesienia (związanie emocjonalne):
- porównawcze- stanowi dla jednostki tło porównawcze przy niej normami i wartościami własnych i innych ludzi. Oddziałuje przez poczucie upośledzenia lub wyższości, które jest rezultatem porównania.
- normatywne- do której jednostka należy lub do której członkostwa aspiruje. Jednostka identyfikuje się z nią z obawy przed wykluczeniem albo nie przyjęciem do niej, postępuje zgodnie z uznawanymi w
niej normami i wartościami.

5)grupy terytorialne- skupiska rozproszone, wędrowne

6)grupy celowe- (sportowe, partie polityczne, tzw. akcyjne) zostały zorganizowane planowo dla realizacji pewnego celu lub grupy celów, i w których istnieje tylko więź sformalizowana. W grupach celowych dominuje więź rzeczowa i stosunki oparte na stycznościach rzeczowych.
Funkcje grupy odniesienia: Grupa odniesienia pełni funkcje wzorca do naśladowania w różnych zakresach zachowań. Stanowi ona wzorzec postaw, ocen i dążeń człowieka, jest też dla niego źródłem informacji. Pełni również rolę punktu odniesienia w  porównaniu z własną pozycją społeczną.
   Każdy człowiek szuka uznania dla swoich zachowań w grupie odniesienia. Szuka on między innymi akceptacji sposobów zaspokajania swoich potrzeb. Grupy odniesienia wpływają więc na decyzje zakupów towarów konsumpcyjnych. Wpływ grup odniesienia na zakup wyraża się tym, że konsumenci sugerują się jej opinią przy decyzji kupna towaru danego rodzaju oraz przy wyborze jego marki handlowej. Grupy odniesienia odgrywają ogromną rolę przy zakupie dóbr luksusowych, minimalną przy zakupie artykułów pierwszej potrzeby. Grupy odniesienia wywierają również duży wpływ na wybór marki, której używanie lub konsumpcja jest dla innych widoczna, rzuca się w oczy i przykuwa ich uwagę. Oddziaływanie grupy odniesienia na konsumenta polega na sugerowaniu mu kupna produktu określonego rodzaju i marki, przy czym sugestie mogą dotyczyć jednocześnie wyboru rodzaju i marki produktu albo tylko rodzaju lub tylko marki. I tak np. grupy odniesienia silnie oddziałują na konsumenta w wyborze zarówno produktu jak i marki samochodu, papierosów, piwa, lekarstw. Zakup tych towarów i odpowiednich ich marek świadczy o przynależności społecznej konsumenta. Wyraźny jest wpływ grupy odniesienia na zakup takich produktów jak urządzenia klimatyzacyjne, telewizory, kawę. Nie wpływa ona jednak w tego rodzaju produktach na wybór marki. W przypadku tych produktów marka ma dla nabywcy małe znaczenie samo bowiem użytkowanie czy spożywanie tych towarów oznacza określony wzorzec konsumpcji, status społeczny itd. 

3. Pojęcie kultury, kategorie kultury, działy kultury symbolicznej, kultura popularna i elitarna

Kultura (z łac. cultura mentis = "uprawa ziemi") to termin wieloznaczny, interpretowany w różny sposób przez przedstawicieli różnych nauk. Kulturę można określić jako ogól wytworów ludzi zarówno materialnych, jak i niematerialnych: duchowych, symbolicznych (takich jak wzory myślenia i zachowania).
Kultura najczęściej rozumiana jest jako całokształt duchowego i materialnego dorobku społeczeństwa. Bywa utożsmiana z cywilizacją. Kultura to również charakterystyczne dla danego społeczeństwa wzory postępowania, także to, co w zachowaniu ludzkim jest wyuczone, w odróżnieniu od tego, co jest biologicznie odziedziczone.
KATEGORIE KULTURY:

kultura bezpośrednia – elementy dorobku kulturalnego ludzkości, które są pochodną potrzeb pierwotnych (fizjologicznych)

kultura symboliczna – zaspokajanie potrzeb wtórnych, a więc wyższego rzędu, wiąże się z podejmowaniem przez człowieka działań z wykorzystaniem przedmiotów lub pojęć szczególnego typu, a mianowicie symboli. SYMBOL – przedmiot lub pojęcie, które na mocy konwencji wskazuje na inny przedmiot, wyobrażenie lub idee, aby zwrócić uwagę odbiorcy na ukryte znaczenia i treści.

kultura instrumentalna – składają się na nią wszystkie te elementy, dorobku społecznego, których wartość opiera się na kryteriach utylitarnych.

kultura realizacyjna – tworzą ją przedmioty traktowane jako cele czyli te które mają wartość autoteliczną. AUTOTELICZNY – będący celem samym w sobie, wartością samą w sobie.
Kultura popularna (Kultura masowa) to typ kultury symbolicznej oparty na trzecim układzie przekazu kultury, w którym treści docierają do rozproszonej publiczności dzięki środkom masowego przekazu. Cechą charakterystyczna kultury masowej jest standaryzacja treści przekazywanych przez mass media, których zrozumienie na ogół nie wymaga zbytniego wysiłku intelektualnego.
Kultura elitarna (wysoka) - najważniejsza część kultury symbolicznej danego społeczeństwa. Korzysta z zasobów kultury narodowej i stanowi podstawę przekazu tradycji oraz dorobku społeczeństwa. Kulturę tę przekazuje szkoła, teatr, galeria sztuki, biblioteka, sala koncertowa i powszechny dostęp do informacji. Ten rodzaj kultury tworzą elity twórcze, tj. ludzie wykształceni, którzy nabywają kompetencje tworzenia jak i odbioru sztuk drogą kształcenia się. Często mówi się, że kultura wysoka jest kulturą inteligencji