Socjologia ogólna

Zagadnienia na egzamin –SOCJOLOGIA


1. 4 BLEDY SOCJOLOGII POTOCZNEJ
2. HIERARCHIA NAUK
3. COMTE
4. MARKS- STRUKTURY KLASOWE
5. MATERIALIZM HISTORYCZNY
6. DURKHEIM
7. GRUPA SOLIDARNOSCI
8. ANOMIA
9. WEBER-TYPY DZIALAN
10. FUNKCJONALIZM POLIT. SPOŁECZNEJ
11. 4 ROZUMIENIANATURY WG. DULEJA
12. POJECIE KULTURY WG. CZARNOWSKIEGO
13. POKECIE WARTOSCI
14. NORMY SPOLECZNE
15. SUBKULTURA I KONTRKULTURA
16. ROLE SPOLECZNE
17. TYPY SPOLECZNE WG. MITO
18. TYPY TOZSAMOSCI
19. CECHY ODBIORCY KULTURY MASOWEJ
20. HOMOGENIZACJA KULTURY MASOWEJ
21. FUNKCJE KONFLIKTU SPOŁ.
22. ZBIOROWOSCI SPOŁ.
23. RODZAJE GRUP
24. ASPEKTY PRACY ZAWODOWEJ
25. FUNKCJE RODZINY
26. WSPOLCZNESNE TENDENCJE W PRACY ZAWODOWEJ
27. SYSTEMY PRACY
28. POSTFORTYZM
29. OGOLNY,SZCZEGÓŁOWY PODZIAL PRACY U MARKSA
30. POJECIE ZAWODU WG. WEBERA
31. POJECIE PRACY GOSPODARCZEJ I POZAGOSPODARCZEJ
32. TYTUL WLASNOSCI WSPOLNEJ WG. SPENCERA
33. OBIEKTY WLASNOSCI W EKON-SOCJOL TEORII WLASNOSC
34. POJECIE ERGODYNAMUS
35. POJECIE WLADZY
36. PANSTWO TRADYCYJNE A NARODOWE
37. Paradoks demokracjii
38. TRZECIA DROGA
39. RUCHY SPOLECZNE
40. MAKROKLASY I MIKROKLASY- ZROZNICOWANIE SPOLECZNE
41. POJECIE MANAGEROW
42. ROLA PARACY KIEROWNICZEJ W SPOL.
43. KLASA SREDNIA


MOGĄ BYĆ BLEDY W NIEKTÓRYCH NAZWISKACH BO NIE ZDAZYLAM DOBRZE ZANOTOWAC.


SOCJOLOGIA - ZBIÓR ZAGADNIEŃ NA EGZAMIN

1. Cztery błędy socjologii potocznej.
Socjologia – to nauka zajmująca się społeczeństwem, zachodzącymi w nim relacjami, procesami, przemianami.;
Socjologia potoczna – to raczej stereotypy, wiedza nie mająca charakteru naukowego, nie poparta badaniami, choć niektóre twierdzenia mogą być prawdziwe.
Błędy:
1. przekonanie, że życie społeczne układa się wg schematu: przyczyna – skutek;
2. przekonanie, że wystarczy być członkiem jakiejś grupy społecznej, by wszystko o niej wiedzieć;
3. praktyczność, czyli przekonanie, że to co nie daje się bezpośrednio zaaplikować do codziennego działania jest niepotrzebne i niepraktyczne;
4. centryzm środowiskowy (mój punkt widzenia jest najbardziej obiektywny, bo syty głodnego nie zrozumie), który ujmuje zjawiska społeczne przez pryzmat własnego miejsca w społeczeństwie.
2. Prawo 3 stadiów COMTA, hierarchia nauk – prawo porządkujące (malejąco lub rosnąco, atrakcyjność).
Prawo trzech stadiów mówi o 3 stadiach poznawania świata: teologicznym (rządziły religie i wiara, a społeczeństwo jest wyrazem Boga), metafizycznym (okres Renesansu – ludzie odeszli od postrzegania społeczeństwa w kategoriach ponadnaturalnych) i pozytywnym (poznawanie społeczeństwa przy użyciu techniki naukowej; początek dały odkrycia Kopernika, Galileusza i Newtona).
Hierarchia nauk: matematyka, astronomia, fizyka, chemia, biologia, socjologia.
A.C. uważał, że miejsce każdej nauki jest wyznaczone historycznie i logicznie; nauki tworzą hierarchie, które zależą od kolejności powstawania nauk. Każda nauka przygotowuje grunt następnej i jest warunkiem do stworzenia tej następnej. Hierarchia zależy od tego jak nauki dają się logicznie uporządkować.
Prawo porządkujące nauki: Auguste Comte zastosował stopień malejącej ogólności i atrakcyjności oraz stopnia rosnącej złożoności i doniosłości praktycznej – kolejność j.w. Zgodnie z tym prawem A.Comte uważał, że socjologia jest najmłodszą z nauk, ale za to najważniejszą, bo najbardziej złożoną.
Uważał, że są 2 porządki powstawania nauk: historyczny i logiczny.
3. Fundamenty.
- nadał nowej nauce nazwę – socjologia;
- określił przedmiot badań socjologii;
- zaoferował socjologii specyficzne metody badawcze (tj. obserwacja, eksperyment – badanie skutków nietypowych zachowań, metoda porównawcza – porównanie podobnych przedmiotów, analiza historyczna – badanie jednego w różnych okresach);
A.C. był twórcą pozytywizmu, który opierał na: wierze w wiedzę, badaniu faktów, pozytywnej wizji pokonania kryzysu.
Najważniejszy jest podział widzenia społeczeństwa dwojako:
- poprzez statykę społeczną – teorię struktury społecznej, czyli:
rodzina,
własność i praca,
język,
państwo,
religia;
- poprzez dynamikę społeczną – teoria rozwoju społecznego:
stadium teologiczne (fałsz)
metafizyczne (abstrakcja zamiast Boga)
naukowe (nauka wyznacza kierunek rozwoju).
Dynamika społeczna czyli teoria rozwoju społecznego wg A.Comta:
1. ewolucja społeczna ma charakter prawidłowy i ukierunkowany,
2. najważniejszym prawem tej ewolucji jest prawo 3 stadiów przez które przechodzi rozwój świadomości (teologiczne, metafizyczne, pozytywne),
3. przemiany świadomości są skorelowane ze wszystkimi przemianami we wszystkich dziedzinach życia społecznego,
4. historia będzie w końcu realizacją ładu społecznego doskonałego, który zapewni stabilizację bez stagnacji i ewolucję bez rewolucji,
5. podmiotem dziejów jest ludzkość jako całość.
4. Struktura klasowa K.Marksa (skupiał uwagę na 2 modelowych klasach, choć wyróżniał ich więcej). Uważał, że stosunek między tymi dwiema modelowymi klasami decyduje o pozycji pozostałych klas. Przyjmował hipotezę, iż struktura klasowa będzie się coraz bardziej upraszczała (poprzez proces zagłady średnich klas – mieszczaństwa i chłopstwa). Klasy najważniejsze u Marksa to klasa burżuazyjna i klasa robotnicza.
Nie ma definicji klasy u K.Marksa, ale na podstawie jego dzieł napisał ją Lenin.
Klasami nazywamy wielkie grupy ludzi, różniące się między sobą miejscem zajmowanym w historycznie określonym systemie produkcji społecznej, stosunkiem (przeważnie usankcjonowanym i ustalonym przez prawo) do środków produkcji, rolą w społecznej organizacji pracy (kierownik czy pracownik) i co za tym idzie – sposobem otrzymywania i rozmiarami części bogactwa społecznego, którym rozporządzają.
K.Marks twierdził, że klasy społeczne łączy świadomość klasowa, wspólnota interesów oraz więź psychiczna. Klasy interesowały go jako podmioty wywierające wpływ na bieg wydarzeń. W centrum uwagi stawiał antagonizm klasowy.
Klasa społeczna w socjologii i u K.Marksa jest kategorią społeczną (w rzeczywistości nie istnieje; to my ze względu np. na wiek je tworzymy).
Koncepcja K.Marksa to – klasy w sobie i klasy dla siebie. Właśnie taki podział struktury klasowej zaproponował – przechodzenie od klasy w sobie do klasy dla siebie.
Uważał, że posiadający kapitał tworzą klasę rządzącą, a masy ludności nie mające kapitału tworzą klasę robotników zarobkowych – klasę robotniczą – są to klasy modelowe i między tymi klasami trwa konflikt. Oprócz tych dwóch klas widział też klasę mieszczaństwa i chłopstwa.
5. Materializm historyczny.
K.Marks opierał swoje poglądy na materializmie historycznym wierząc, że zmiana społeczna nie wypływa z idei i wartości, lecz z warunków ekonomicznych – to konflikty klasowe są motorem historii. Pod tym kątem badał następujące po sobie etapy historyczne (biorąc pod uwagę typ produkcji i typ społeczny) wyróżniając 6 formacji od prymitywnych wspólnot łowieckich po komunistyczną:
formacja azjatycka
f. antyczna
f. feudalna
f. burżuazyjna (kapitalizm)
f. pierwotna
f. komunistyczna
6. E.Durkheim – koncepcja grupy profesjonalnej, typy solidarności i odpowiadające im prawa.
Koncepcja grupy profesjonalnej jest jednym z leków przeciw anomii, bo ta grupa miała wypracować etykę zawodową. Poza tym grupa przeciwstawia się tzw. „prawu silniejszego”, bo prawem kompromisu niczego się nie rozwiązuje, a tylko odsuwa w czasie (dla E.D. grupa profesjonalistów to przedsiębiorstwo, zakład pracy, wykonanie wspólnego dzieła). Istnieje w niej odpowiedzialność, która ma fundamentalne znaczenie – każdy pracownik odpowiedzialny jest za pracę jaką wykonuje i do której jest przygotowany najlepiej (specjalizacja i właściwy podział pracy). Optymalną sytuacją jest ta, kiedy robimy to co lubimy i mamy godziwą płacę.
Koncepcje anomii i grupy profesjonalnej u E.Durkheima są połączone i pozwalają lepiej zrozumieć świat.
Z anomią mamy do czynienia wtedy, gdy podział pracy nie wytwarza solidarności między ludźmi i pojawia się wrogość.
E.Durkheim wyróżnia 2 typy solidarności:
solidarność mechaniczną (charakterystyczna dla wcześniejszych społeczności i lokalnych społeczności). Tej solidarności odpowiada prawo karne (ukradłeś – obetniemy rękę)
solidarność organiczną (pojawia się w nowoczesnym kapitalizmie, sprzyja wzrostowi indywidualizmu społeczeństwa.
Tam gdzie pojawiają się sankcje karne nie ma solidarności organicznej.
Według E.D. socjologia powinna badać fakty społeczne, a nie zjawiska.

7. Anomia.
Anomia jest to stan społeczeństwa, które charakteryzuje się rozchwianiem normatywnym lub brakiem norm; jest to choroba społeczna. W efekcie rozwoju nowoczesności załamały się wyznaczone przez religię tradycyjne punkty odniesienia, normy, co u wielu wywołuje właśnie uczucie bezcelowości, bezsensowności życia. Klinicznym stadium jest wprowadzanie bezprawia za pomocą prawa i norm prawnych.
8. Weber: typy działań + Verstehen + typ idealny (co to jest).
Typy działań społecznych:
- działanie celowo-racjonalne – podmiot ma świadomość celów i środków;
- działanie wartościowo-racjonalne – podmiot działa w oparciu o wartości (np. nie zabijaj) bez względu na skutki tego działania;
- działanie efektywne – wyrażane przez emocje i stany uczuciowe;
- działanie tradycjonalne – według utartych przyzwyczajeń.
Verstehen – rozumienie – dla Webera rozumienie równało się intuicji.
Ta koncepcja jest charakterystyczna dla nauk społecznych, bo tu nie ma praw, zachodzą prawidłowości, a koncepcjach przyrodniczych są ścisłe prawa, nie ma prawidłowości (rozumienia). Sama koncepcja należy do Wilhelma Dilthey’a.
Ideą koncepcji Verstehen jest analizowanie i przez to rozumienie zjawisk i procesów społecznych wraz z ich kontekstem, również historycznym. jest charakterystyczna dla nauk społecznych, nie występuje w naukach przyrodniczych.
Verstehen wymaga posługiwania się intuicją i przez to czyni tę metodologię subiektywną i mało konkretną. Dodatkowa interpretacja mówiąca, że rozumienie odbywa się na poziomie kulturowym godzi inne interpretacje, które mówią, że rozumienie odbywa się na poziomie jednostkowym oraz drugą, że rozumienie odbywa się na poziomie makrostruktur społecznych.
Typ idealny
Typ idealny to koncepcja, model stworzony przez badacza na podstawie jego wiedzy, zainteresowań i orientacji teoretycznej w celu uchwycenia najbardziej swoistych cech danego zjawiska lub procesu społecznego (model, to ułożenie jakiegoś zjawiska wraz z relacjami).
Typ idealny nie jest abstrakcją i zawsze jest wyprowadzany na podstawie wiedzy.
9. Funkcjonalizm we współczesnej socjologii.
W systemie społecznym poszczególne elementy współdziałają ze sobą i współzależą od siebie tworząc stabilną całość. Należy badać więc elementy społeczeństwa wraz z ich powiązaniami z pozostałymi elementami oraz stosunek do społeczeństwa jako całości.
Funkcjonaliści (E.Durkheim, Talcot Parsons, Robert Merton, Bronisław Malinowski) porównywali społeczeństwo do organizmu i wyraźnie akcentowali rolę współpracy części składowych tego organizmu – społeczeństwa.
Funkcjonalizm podkreśla rolę consensusu moralnego (oznacza: współpracę, równowagę społeczną) w utrzymaniu porządku społecznego. Ma on miejsce wtedy, gdy większa część społeczeństwa podziela te same wartości.
10. Cztery rozumienia natury wg Johana Deweya.
Def. „natury” J.Szczepańskiego: Zazwyczaj przez naturę ludzką rozumie się zespół trwałych zdolności i sił motorycznych działających w organizmie ludzkim i zmuszających go nie tylko do zaspokajania potrzeb biologicznych, lecz także do aktywnego przystosowania się do środowiska społecznego. Zespół ten jest w zasadzie niezmienny, ale plastyczny.
Cztery rozumienia natury:
1. natura to pewna pierwotna i wrodzona konstytucja biopsychiczna wspólna całemu gatunkowi;
2. natura to zespół trwałych cech, właściwości psychologicznych, kierowanych swoistymi prawami, z których wynikają podstawowe dążenia ludzkie;
3. natura jest zespołem wrażliwości i zdolności odbierania wrażeń;
4. natura nie jest żadną konstrukcją biologiczną ani psychiczną, jest to zdolność do tworzenia kultury.
11. Pojęcie kultury wg Stanisława Czarnowskiego.
Kultura to ogół materialnych i niematerialnych wytworów zobiektywizowanych i uznanych przez określoną zbiorowość oraz przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Wytwory muszą istnieć, mieć znaczenie i być uznane.
12. Pojęcie wartości w socjologii.
Wartości w ogólnym znaczeniu – to idee określające to co ważne i pożądane. Wartości łącznie tworzą system aksjologiczny danego społeczeństwa. Wartości to swoiste drogowskazy, na które orientujemy swoje działania (wykształcenie i orientacja na jego zdobycie), które określają jak działać i jak postępować (chcemy odnieść sukces, ale wartości zabraniają nam działać „po trupach”).
13. Normy społeczne.
Są to reguły zachowań zgodne z przejawianymi w danej kulturze wartościami. Są one zgodne z systemem aksjologicznym (systemem wartości) społeczeństwa.
14. Subkultura i kontrkultura. Role społeczne.
Subkultura – są to grupy ludności odróżniające się od reszty społeczeństwa swoim wzorem kulturowym (tu nie odrzuca się kultury, tylko tworzy własną w jej obrębie).
Kontrkultura – są to grupy odrzucające większość przeważających w danym społeczeństwie norm i wartości, głosząc w zamian inne – alternatywne wartości (negacja, wycofanie się) np. komuny.
Role społeczne
Na role społeczne składają się określone zespoły oczekiwań, które stawia się przed jednostką zajmującą określoną pozycję społeczną (np. rola lekarza, nauczyciela). Proces tworzenia i modyfikacji roli przebiega w czasie, a w związku z tym kształt roli zmienia się. Im więcej pełnimy ról społecznych, tym bogatszą mamy osobowość.
15. 3 typy kultur wg Margaret Meed – nie natura, lecz kultura kształtuje jednostkę jako człowieka.
1) Kultura postfiguratywna (kultura hermetyczna, te same wartości są przejmowane bez dyskusji) charakterystyczna dla małych, izolowanych społeczeństw kultur lokalnych. Grupą odniesienia są dziadkowie lub rodzice. Zmiany zachodzą wolno, wokół jednostki są trzy pokolenia: dziadkowie, rodzice, rodzeństwo; przeszłość dorosłych jest przyszłością dzieci – dzieci więc odwzorowują drogę życiową dziadków lub rodziców, a przeszłość jest każdemu doskonale znana w tej samej wersji. W tej kulturze wnuk najlepiej rozumie się z dziadkiem. Ludzie wolno adaptują się do nowych warunków, występuje hermetyczność na wpływy z zewnątrz rodziny.
2) Kultura kofiguratywna – charakterystyczna dla społeczności, które wchodzą w szybsze tempo rozwoju cywilizacyjnego. Grupą odniesienia jest krąg rówieśniczy. Rodzice w mniejszym stopniu są autorytetem dla swoich dzieci, ale środowisko dorosłych działa jak strażnik i pilnuje pewnych wartości.
3) Kultura prefiguratywna – charakterystyczna dla końca XX w. Szybki rozwój cywilizacji i tempo zmian kulturowych nie pozwalają na ustalenie przyszłości młodych ludzi. Każdy jest zdany na siebie, nie ma grupy odniesienia lub jest ich wiele, ciągle zmieniających się, tymczasowych. Charakterystyczna jest nieustanna społeczna presja na sukces, indywidualizm, a presja osiągnięć jest tak wielka, że nie można już przewidzieć ludzkich zachowań. Kultura ta cały czas goni w przyszłość; mówi się, że człowiek 35letni jest już wrakiem nienadającym się do niczego.
M.Meed swoją analizę oparła na emigrantach i ta kultura jest charakterystyczna dla pierwszego emigracyjnego pokolenia.
Grupa odniesienia w socjologii, to grupa, ale też i osoba, nawet odległa, do której odnosimy swoje zachowania, na której się wzorujemy.
16. Typy tożsamości.
Tożsamość to jest to jak ludzie sami rozumieją siebie i co ma dla nich znaczenie.
Elementy tożsamości: płeć, orientacja seksualna, etniczność, miejsce w strukturze społecznej (dziś najważniejszy element, bo wg niego oceniamy ludzi).
Dwa typy tożsamości:
- t.społeczna – cechy, jakie przypisują nam ludzie odpowiadając na pytanie – kim jest pan X?, a także określa stosunek jednostki do innych jednostek o takich samych lub podobnych cechach;
- t.jednostkowa (osobista) wyrażająca odrębność jednostki wobec innych. Znaczenie ma tu interakcja między „ja” a społeczeństwem.
17. Cechy odbiorcy kultury masowej.
Kultura masowa to ogół zjawisk związanych z przekazywaniem jednolitych treści (za pomocą środków masowego przekazu) wielkim masom ludzkim. Kultura masowa to kształtowanie świadomości mas.
Odbiorca jest zróżnicowany pod każdym względem: płci, zainteresowań, poglądów, wykształcenia, miejsca zamieszkania.
Jest więc to publiczność zróżnicowana, ale bardzo wierna swoim mass mediom, nieintencjonalna, bierna, rozproszona i niewspółczująca.
18. Homogenizacja kultury masowej.
Możemy wyróżnić trzy rodzaje homogenizacji przekazu, kultury:
1. homogenizację immanentną – już w momencie tworzenia autor liczy się z oczekiwaniami masowego odbiorcy i wprowadza do swojego dzieła elementy kultury niższego i wyższego rzędu. Czyli tu homogenizacja odbywa się już na poziomie twórcy wyznającego zasadę, „że rynek ma zawsze rację”.
2. homogenizację upraszczającą – polegającą na wtórnej „obróbce” dzieła uznanego za trudne. W tym przypadku nie robi tego autor lecz odtwórca – np. Wajda w „Panu Tadeuszu”;
3. homogenizację mechaniczną – w przekazie obok dzieł trudnych umieszcza się niższego rzędu dzieła, np. najpierw wywiad z Holoubkiem, a potem Doda. Odbywa się to więc na poziomie decydenta od układania programu.
19. Funkcje konfliktu społecznego.
- funkcja diagnostyczna (demaskująca). Konflikt pozwala na uświadomienie pewnych spraw, istniejącej patologii i na postawienie diagnozy;
- funkcja prognostyczna (naprawcza) i wyciągnięcie wniosków.
Funkcjonalne rozumienie konfliktu jest możliwe wtedy, gdy konflikt ma rzeczywiste podłoże – zdefiniował je Luis Coser, również Marks jest związany z tą teorią, choć widział raczej walkę klas, nie konflikt.
Typy konfliktów: burzący, strukturotwórczy, wentyl bezpieczeństwa.
Teorii funkcjonalności konfliktu zaprzecza Ralph Dahrendorf.
20. Zbiorowości społeczne + def. zbioru, grupy.
Zbiór społeczny – to ogół ludzi wyodrębnionych przez badacza ze względu na jakąś posiadaną przez nich cechę (np. zbiór ludzi łysych lub niskich), czyli jest to twór sztucznie wyodrębniony i członkowie zbioru nie muszą mieć świadomości przynależności do tego zbioru.
Zbiorowość społeczna – to zbiór społeczny, którego członkowie są połączeni jakimś rodzajem więzi i tu wyróżniamy:
- parę,
- dwójkę (2 osoby tej samej płci),
- kręgi społeczne (np. krąg sąsiedzki, rówieśniczy) – więź o luźnym charakterze i bez zobowiązań,
- grupę społeczną – są tu: więzi, zobowiązania, wspólne wartości, poczucie odrębności i ośrodek skupienia.
Grupa społeczna – to pewna ilość osób powiązanych systemem stosunków społecznych, posiadająca wspólne wartości i oddzielona od innych zbiorowości wyraźną zasadą odrębności – więź+zobowiązania+poczucie odrębności+ośrodek skupienia.
Wiatr uznaje, że 2 osoby tworzą już grupę.
21. Typy grup (podziały).
- Podział ze względu na liczbę członków:
grupy małe - niewielka liczba członków, kontakty bezpośrednie „face to face”
grupy duże – większa liczba członków – np. partie;
- podział ze względu na więzi (Charles Horton Cooley) :
grupy pierwotne – członkowie są połączeni więzią emocjonalną oraz nieekwiwalentnością wzajemnych świadomości;
grupy wtórne – przez analogię – więź o słabsza, bez więzi emocjonalnej, za to o charakterze rzeczowym
- podział ze względu na grupy rekrutacyjne:
grupy ekskluzywne – precyzyjnie formułują sposób i kryteria przynależności, a tym samym część osób wykluczają z grupy (MENSA, Business Center Club),
grupy inkluzywne (otwarte) – przyjmują wszystkich, bez ściśle określonych zasad członkostwa i bez wykluczania;
- grupy formalne i nieformalne
grupa formalna ma sformalizowaną strukturę zewnętrzną i zadania. Nie jest poprawnym utożsamianie tej grupy z grupą legalną; tu chodzi o określenie zadań, a nie charakteru prawnego,
grupa nieformalna przeciwstawia się organizacji grupy formalnej (np. w zakładzie pracy mamy dyrekcję – grupę formalną i kierowników przeciwstawiających się dyrekcji – grupa nieformalna, lub mafia – grupa w świetle prawa nieformalna, ale jako grupa trzymająca władzę – legalna;
Wymienione wyżej rodzaje grup mogą się na siebie nakładać. I tak np. rodzina będzie grupą małą, ekskluzywną i formalną.
22. Funkcje rodziny.
Rodzina – to podstawowa grupa społeczna, grupa pierwotna, mała, formalna i najczęściej spotykana forma zbiorowości społecznej. Jest też przeważnie grupą odniesienia. Rodzina to podstawa organizacji życia społecznego, prawnie usankcjonowana grupa gwarantująca utrzymanie ciągłości społeczeństwa. To podstawowe ogniwo przekazu kulturowego i to w jej obrębie dokonuje się socjalizacja i wychowanie.
Grupa odniesienia – to rodzaj zbiorowości społecznej, do której odnosimy swoje zachowania (wzorujemy się). Tę funkcję może pełnić pojedyncza osoba, albo każda z grup może zostać grupą odniesienia.
Funkcje rodziny:
1) utrzymanie ciągłości biologicznej społeczeństwa,
2) utrzymanie ciągłości kulturowej społeczeństwa,
3) funkcja stratyfikacyjna – rodzina nadaje jednostce pozycję społeczną,
4) funkcja zaspokajania potrzeb – podstawowych i emocjonalnych,
5) funkcja kontrolna,
6) funkcja ekonomiczno-gospodarcza.
23. Aspekty pracy zawodowej – wg Giddensa
Praca – jest to taka celowo-świadoma działalność człowieka, która staje się podstawą utrzymania.
za Giddensem – praca jest istotnym elementem konstrukcji psychicznej (biopsychicznej człowieka.
Aspekty:
- pieniądze – dla wielu główne źródło utrzymania. Dziś wartość istotna, na którą orientujemy i której podporządkowujemy swoje działania,
- poziom aktywności. Praca stwarza warunki dania upustu swojej energii, wykorzystania (ale i nabycia) umiejętności, rozwija uzdolnienia. Durkheim mówił, że jeśli uzdolnienia są biologicznie dziedziczone, to praca je rozwija bądź hamuje;
- urozmaicenie – praca pozwala: na oderwanie się od obowiązków i czynności domowych, zmienić otoczenie;
- struktura czasu – praca nadaje rytm naszym zajęciom, organizuje nam czas;
- kontakty społeczne – praca pozwala na nawiązywanie kontaktów, przyjaźni, na wymianę doświadczeń życiowych;
- tożsamość – praca określa tożsamość jednostki, wyznacza miejsce, buduje ją, wzmacnia poczucie własnej wartości.
24. Współczesne tendencje w pracy zawodowej
- zmniejszający się udział w strukturze zatrudnienia tzw. pracowników fizycznych i jednocześnie zwiększający się udział pracowników umysłowych – robotników wiedzy - koncepcja Petera Druckera. Pojawia się nowa klasa „robotników wiedzy” (pracowników mających wysokie kwalifikacje, który gromadzi wiedzę, częściowo ją przetwarza, a powszechność, rodzaj, stanowisko oraz warunki pracy (przepierzenia, minikabinki) zbliżają go do robotników pracy;
- zwiększający się udział pracowników niepełnoetatowych lub zatrudnianych w oparciu o inne umowy niż umowa o pracę (jest to forma uciążliwa – z zakładu spadają formalności – ubezpieczenia itp. na pracownika, zaciera się lojalność w stosunkach zakład – pracownik, znika stanowisko pracy, a pozostaje tylko funkcja);
- postępujący podział pracy i specjalizacja wraz ze współwystępującą tendencją uniwersalizacji stanowisk pracy.

25. Systemy pracy: tayloryzm, fordyzm, postfordyzm.
Tayloryzm
System ograniczonego zaufania.
Widział konieczność poprawy wydajności pracy i uznał, że kluczem jest podział i specjalizacja pracy, przy czym podział pracy = rozbicie na mniejsze czynności; cyt. „praca musi być tak podzielona na najmniejsze czynności, aby nawet emigrant z Polski mógł je wykonywać.” Robił pomiary pracy i wyliczał ile czasu potrzebuje robotnik na wykonanie danej czynności. Był zwolennikiem hierarchii pracy i ścisłego podziału. Wyznawał zasadę: podział, pomiar, nadzór. Sam przeszedł wszystkie szczeble kariery od brygadzisty do dyrektora. Skutkiem tych założeń było stosowanie pracy akordowej (związanie ilości pracy z wynagrodzeniem) i wprowadzenie nieruchomej taśmy produkcyjnej.
Zarzuty: zdehumanizowany system, a człowiek sprowadzony do roli narzędzia.
Ale to nieprawda. Taylor skupił się na wzroście produkcji, udoskonaleniu sposobu produkcji, wydajności, ale zwracał szczególną uwagę na szacunek dla pracownika, na jego godność. Na marginesie pozostawił natomiast skutki wzrostu produkcji (rynki zbytu).
Fordyzm – również system ograniczonego zaufania (ścisły nadzór, a rytm pracy wyznacza taśma produkcyjna)
Henry Ford – widział konieczność powiązania wzrostu produkcji z rynkiem zbytu. Uruchomił i udoskonalił taśmę produkcyjną, a pierwsza fabryka powstała w 1908 r. i cała była nastawiona na produkcję Forda typu „T”. Praca odbywała się wokół ruchomej taśmy.
OGRANICZENIA OBU SYSTEMÓW:
są możliwe do zastosowania tylko w dużych przedsiębiorstwach i tylko przy produkcie masowym, bo samo wdrożenie i przygotowanie produkcji jest bardzo kosztowne.
Posfordyzm
(początek lat 80-tych) – charakteryzuje się odejściem od istoty fordyzmu i tayloryzmu. Charakteryzuje się elastycznością, innowacyjnością, dostosowaniem do wymogów rynku i do indywidualnych oczekiwań klienta.
- elastyczność – to próba nastawienia produkcji na wytwarzanie mniejszej liczby zindywidualizowanych produktów.
Wewnątrz przedsiębiorstwa oznacza elastyczność w wykorzystaniu małych grup pracowników o wysokich kwalifikacjach (np. robotników wiedzy) i przy wykorzystaniu nowoczesnych technologii, pozwalających szybko reagować na zmiany rynku. Sama idea postfordyzmu jest krytykowana. Są dziś tendencje (Szwajcaria) powrotu do zegarków mechanicznych (czyli do wąskiej w końcu grupy odbiorców) i do własności rodzinnej.
26. Ogólny, szczegółowy i jednostkowy podział pracy u Marksa i Langego.
Podział (wg Marksa, a Oskar Lange kontynuował)
1. Ogólny podział pracy – sektory gospodarcze oznacza rozdział na: przemysłowy, postprzemysłowy (nowe technologie informatyczne), rolny, handlowy, finansowy, usługowy o charakterze gospodarczym i pozagospodarczym (praca usługowa – to hotelarstwo, fryzjerstwo, a McDonald – to już produkcja).
2. Szczegółowy podział pracy bywa też nazywany działami gospodarki
obejmuje rodzaje i odmiany występujące wewnątrz ogólnego podziały pracy, np. praca wielkoprzemysłowa, transport, handel detaliczny, hurtowy.
3. jednostkowy podział pracy
występuje w obrębie poszczególnych przedsiębiorstw gospodarki i instytucji pozagospodarczych.
Podział pracy powoduje zdecydowany wzrost wydajności pracy (Smith) i daje pogląd na organizację społeczeństwa. Mamy tu do czynienia z zawodami. Zawód jest częścią jednostkowego podziału pracy (robotnik, lekarz to nie są zawody, zawodem jest np. neurolog.
27. Pojęcie zawodu – Maks Weber.
Zawód jest to taka specyfikacja, specjalizacja i kombinacja świadczeń danej osoby, które stanowią dla niej podstawę ciągłej szansy uzyskania środków utrzymania, bądź zarobków.
Maks Weber sądził, że poznanie pozycji zawodowej jednostki wymaga ustalenia jakie zajmuje ona miejsce w technicznym podziale świadczeń. Wymaga ustalenia, czy i w jakiej mierze mają charakter wyspecyfikowany, skombinowany lub wyspecjalizowany.
Kombinacją świadczeń M.Weber nazywał najbardziej wielostronny i syntetyczny rodzaj społecznego podziału pracy, tzn. wykonywanie przez jedną i tę samą osobę wielu technicznie różnorodnych i przynoszących różne wyniki końcowe pracy, czynności.
Specyfikacja świadczeń to wykonywanie przez jedną i tę samą osobę wielu różnych technicznie prac koniecznych do uzyskania końcowego rezultatu.
Specjalizacja świadczeń występuje gdy jedna i ta sama osoba wykonuje tylko jakąś część różnych technicznie prac, koniecznych do uzyskania końcowego efektu.
To specjalizacja świadczeń uzależnia jednostkę najbardziej od rzeczowych środków zaopatrywania i trudnienia.
28. Pojęcie pracy gospodarczej i pozagospodarczej Lorenza von Steina.
1. bezpośrednio produkcyjna
2. pośrednio produkcyjna
3. pozaprodukcyjna
Jest to niejako rozwinięcie podziału na pracę produkcyjną i nieprodukcyjną.
Ten podział funkcjonuje jako marksistowski podział na pracę produkcyjną i nieprodukcyjną. Lorenz von Stein używał określenia – praca gospodarcza i pozagospodarcza.
Z podziałem pracy bezpośrednio, pośrednio i pozaprodukcyjnej wiąże się pojęcie bezpośredniego producenta. Kategoria ta pozwala uwolnić analizę podziału pracy w społeczeństwie od tak archaicznych i przednaukowych określeń jak pracownik fizyczny (manualny). Tadeusz Kotarbiński nazywał ten podział prymitywnym.
Już A.COMTE stosował nowocześniejsze pojęcie pracownika fizycznego, a Arystoteles 2300 lat temu dzielił filozofów na młodszych i starszych myślą.
Ad. Pośrednia produkcja
nadzór, kierownictwo, różnego rodzaju specjaliści
bo pośrednio przyczyniają się do produkcji.
Ad. Praca pozaprodukcyjna
- lekarze, uczeni, politycy, aktorzy itd.
Praca pozaprodukcyjna obejmuje prace przebiegające w strukturze poza gospodarką.
Kolejny podział to np. praca fizyczna i praca umysłowa – jest to też podział archaiczny.
Kolejny – ważny podział:
- praca kierownicza i praca wykonawcza.
Zakwalifikowanie do danej grupy w/w podziału determinuje losy życiowe jednostek. Duża część osób dąży do tego, by ich praca była kierowniczą (wyższy prestiż społeczny i zarobki). Ten podział ma znaczenie, bo do dziś nie było takiego społeczeństwa, które funkcjonowałoby bez klasy kierowniczej.
29. Typy własności wspólnej wg Herberta Spencera.
Herbert Spencer wyróżniał trzy typy własności wspólnej:
- własność publiczną,
- własność wspólnotowa i plemienna,
- własność państwa (w rozumieniu wspólnotowym).
Ekonomiczno-socjologiczna teoria własności nie uznaje osoby prawnej, ale zakłada współwłasność.
Osoba prawna – w prawie osobą prawną jest również państwo (podobnie jak w starożytności – bogów, duchów); jest to jakaś forma współwłasności.
Prawo dzieli podmioty własności na: osoby prawne (gmina, kościół, państwo i osoby fizyczne (rzeczywiste jednostki ludzkie).
W dawnych społeczeństwach podmiotami własności były też istoty duchowe.
Ludy żyjące w systemach rodowo-plemiennych uważały, że ziemia jest własnością duchów zmarłych przodków. W Mezopotamii rolnicy uprawiali ziemię uznając, że jest to własność bogów, a w Babilonii monarcha traktowany był jako użytkownik ziemi, której właścicielem był najwyższy z bogów; podobnie w starożytnym Izraelu – Jahwe był właścicielem. Prawo rzymskie także umieszczało bogów wśród podmiotów własności.
30. Obiekty własności w ekonomiczno-socjologicznej teorii własności.
Ekonomiczno-socjologiczna analiza nie neguje własności wspólnej, zbiorowej, nie stawia znaku równości pomiędzy własnością w ogóle a własnością prywatną.
Obiekty własności:
1) środki produkcji
- przedmioty pracy (to, na co praca jest skierowana – ziemia, woda, bogactwa mineralne, półfabrykaty),
- środki pracy – śr. pracy są to wszystkie siły i procesy przyrodnicze, które stosuje się w sposób celowy i świadomy celem przystosowania jakiegoś obszaru przyrody do potrzeb ludzkich np. maszyny, urządzenia, ale też drobnoustroje, bakterie (np. przy wyrobie sera), reakcje chemiczne,
- intelektualne środki produkcji. Rola intelektualnych środków produkcji jako obiektu własności wzrasta w obecnym społeczeństwie (np. technologie, projekt domu, wyniki analizy geologicznej gruntu).
W produkcji komputerowej i wykonywanej za pomocą robotów środki intelektualne produkcji w pewnym sensie uniezależniły się od ludzi i zintegrowały z procesami przyrody.
Intelektualne środki produkcji są dobrami duchowymi, częścią świata idealnego, zbiorem informacji o bieżącej, minionej i przyszłej rzeczywistości. Przyszła rzeczywistość dzięki indywidualnym środkom produkcji może być przedstawiana jako możliwa lub niemożliwa do współtworzenia.
Wirtualne środki produkcji to np. wirtualne oprojektowanie komputera do projektowania domów.
2) intelektualne środki organizacji pracy
są to zobiektywizowane zasady organizacji pracy ludzkiej oraz stosowane w praktyce normy organizacyjne i prawne, które regulują czas pracy, przyjmowanie i zwalnianie z pracy, obowiązki i prawa pracowników.
Obiektem własności w sensie ekonomiczno-socjologicznym jest nie tylko siła robocza, ale siły fizyczne i duchowe osobowości. Może te pozapracowe siły nazwać dynamizmem osobowości lub siłą osobowości.
3) Ciało jako obiekt własności:
Dziś ciało jest ważnym obiektem własności, bo jest głównym składnikiem osobowości. Od dawna teoretycy zajmujący się własnością zwracali uwagę, że własność ciała jest pierwowzorem własności.

31. Pojęcie „ergodynamis”.
Ergodynamis – własność
jest to zdolność do wykonywania pracy. To ogół wiadomości, władz fizycznych i duchowych będących częścią osobowości człowieka, które czynią go zdolnym do wykonywania pracy w ogóle, albo szczególnego rodzaju.
Do składników ergodynamis, a więc i obiektów własności należą:
kwalifikacje,
wykształcenie,
doświadczenie
wychowanie,
zdrowie psychiczne,
zdrowie psychiczne,
talent.

32. Pojęcie władzy wg Giddensa.
Władza w pierwszym sensie (power) to zdolność forsowania przez jednostki i grupy własnych interesów, nawet przy sprzeciwie ze strony innych (wiąże się to też bezpośrednio z użyciem siły – np.Indonezja). Władza przenika niemal w każdą relację społeczną, również w relacje między pracodawcą a pracownikiem. Władza w węższym rozumieniu, to władza państwowa, której niemal zawsze towarzyszy jakaś ideologia.
W drugim sensie, władza jako autorytet (AUTHORITY) oznacza prawomocne korzystanie przez rząd z władzy w pierwszym sensie (power). Prawomocność władzy oznacza, że sprawujący ją mają na to przyzwolenie podlegających jej.
Na przykład: Kiedy rząd Timoru Wschodniego wykonał egzekucje na demonstrantach, to był to przejaw władzy w pierwszym sensie, ale zarazem utrata władza w sensie drugim.
33. Państwo tradycyjne a państwo narodowe.
Państwo
O państwie mówimy wtedy gdy istnieje polityczny aparat władzy (parlament, kongres, funkcjonariusze służb publicznych), który rządzi i którego władza opiera się na systemie prawnym i możliwości użycia sił zbrojnych w celu realizacji określonych celów politycznych.
Państwa narodowe a tradycyjne
Oznacza to, że znaczna część społeczeństwa uważa się za członków jednego narodu (wszystkie kraje nowoczesne są państwami narodowymi).
Od państw tradycyjnych (cywilizacji przedindustrialnej) odróżniają je:
1) suwerenność – na wyraźnie wydzielonym terytorium rząd jest uprawniony do sprawowania władzy nadrzędnej (tego nie było w państwach tradycyjnych: terytoria nie były precyzyjnie określone, a władza rządu była stosunkowo mała);
2) obywatelstwo – większość ludzi żyjących w obrębie danego systemu politycznego to obywatele, mający takie same prawa i obowiązki i uważający się za część tego samego narodu. W państwach tradycyjnych ludzie nie mieli żadnych praw politycznych, ani żadnego wpływu na rządy. Często nie wiedzieli kto i dlaczego ma nad nimi władzę;
3) nacjonalizm – system symboli i przekonań dających jednostkom poczucie wspólnoty politycznej. Ludzie są dumni z tego, że są Brytyjczykami, Francuzami itd. Nacjonalizm narodził się wraz z państwami narodowymi.
Cywilizacje tradycyjne
Były to w większości cesarstwa. Charakteryzował je rozwój miast i silne nierówności majątkowe. Władzę sprawowali królowie lub cesarze. Określa się je mianem cywilizacji, bowiem narzędziem organizacji społecznej było pismo i kwitła tam nauka i sztuka.
34. Makro, mikro klasy, stany, quasi stany, czyli różnicowanie społeczne; pojęcie klasy, makroklasy i makrostanu.
Na gruncie ekonomiczno-socjologicznej teorii własności i teorii zróżnicowania społecznego wyróżnia się makro i mikroklasy społeczne, makro i mikrostany społeczne, quasi klasy, quasi stany i podstany społeczeństwa.
Główne klasy wg Stalina: robotnicza, chłopska, inteligencja pracująca.
Klasa
Klasa (poj.ogólne) - to zbiór takich jednostek ludzkich, które zajmują w stosunku do innego zbioru ludzi, jakościowo różną lub nierówną pozycję w strukturze społecznego podziału pracy i podziału ekonomicznej własności.
W gospodarce zawsze występują klasy.
Makroklasy
Makroklasa (wielka, duża klasa) – to klasa, która obejmuje nie tylko wielką liczbę ludzi, ale ma również duże znaczenie dla szans i losów życiowych jednostek.
Współcześnie wyróżnia się 3 klasy: wyższą, średnią, małą lub robotniczą, chłopską i inteligencję.
Ogląd makro nie uwzględnia różnorodności wśród tych 3 grup; widzi w skali ogólnej, ale jest tak samo potrzebny jak ogląd mikro.
Makrosocjologia – to ogląd np. miasta z lotu ptaka
Mikrosocjologia – to ogląd z bliska.
Makroklasy:
- makroklasa właścicieli kapitału
- makroklasa managerska
- makroklasa robotnicza
- makroklasa chłopska
- makroklasa specjalistów ekonomicznych, technicznych i prawnych
klasa drobnomieszczańska – klasa demiurgiczna
klasa bezpośrednich pracowników nierobotniczych – klasa najemna
Herbert Spencer wyróżniał jeszcze klasę czarowników.
Mikroklasy
Mikroklasy wyróżniane przez badacza mają charakter typów klasycznych (idealnych).
Mikroklasa społeczna – to składnik ładów bezpośredniej i pośredniej produkcji dóbr, a łady produkcji – to sposób produkcji i pokrywa się z ogólnym podziałem pracy (np. produkcja przemysłowa i produkcja rolna).
Mikroklasy:
właściciele kapitału : dalszy podział – właściciele wielkiego pieniądza
- właściciele małych pieniędzy
czyli klasy małe dzielą się w obrębie klasy makro na mniejsze np.:
makroklasa managerów - mikroklasa manakgerów sektora prywatnego
- mikroklasa managerów sektora państwowego
lub makroklasa managerów : managerowie sektora handlowego i managerowie sektora przemysłu
lub makroklasa robotnicza - robotnicy sektora prywatnego
- robotnicy sektora państwowego
lub
- mikroklasa robotników przemysłowych
- mikroklasa robotników nieprzemysłowych
- mikroklasa robotników rolnych
Stany
Stan społeczny – kiedyś stany nazywano warstwami społecznymi (np. Lange). Dziś stan społeczny jest pojęciem klasycznym i używali go Hegel, Marks, Weber.
W klasie pozagospodarczej mamy zawsze stany społeczne. Jest tu tzw. salariat, czyli pracownicy klasy najemnej; płaca nie jest ekwiwalentem; są pensje; nie ma prowizji. Rozróżnienie to jest bardzo ważne, bo w gospodarce jest zupełnie inny system wynagradzania.
W przypadku stanów praca ma często charakter formalnie najemny, co oznacza, że wynagrodzenie za pracę jest nieekwiwalentne w stosunku do umiejętności, wartości czy wykształcenia. Element „powołania” jest tutaj znacznie większy niż w klasach społecznych. Wynagrodzenie nie stanowi tu ekwiwalentu.
W gospodarce, np. w odniesieniu do właścicieli też można znaleźć elementy powołania.
Makrostany
Makro i mikro klasy – to sposób oglądu przy analizie struktury społecznej : z daleka (teleskop) i z bliska (mikroskop).
Makrostan społeczny – to kategoria ludzi znajdujących się w jakościowo różnych położeniach pracowo-własnościowych. Występuje w strukturach pozagospodarczych.
Przykłady stanów społecznych (makrostanów) :
wojskowi, sędziowie, policjanci, nauczyciele, dziennikarze, duchowieństwo, lekarze, studenci, a student pracujący – to klasostan, student pracujący w administracji samorządowej – to makrostan – urzędnicy, który można dalej podzielić na mikrostany:
makrostan – urzędnicy :
- mikrostan najwyższych urzędników państwa,
- mikrostan poselski,
- mikrostan urzędników samorządowych,
- mikrostan urzędników skarbowych,
tak jak wśród makrostanu – wojskowych mamy:
mikrostan piechoty,
mikrostan sił morskich,
mikrostan wojsk powietrznych.
Quasi stany
Quasi stany to np. : emeryci, renciści, właściciele siły roboczej – np. niepracująca żona generała.
Quasi klasy – są to pewne kategorie ludzi, którzy nie funkcjonują w strukturze społecznego podziału pracy, gdyż stracili zupełnie lub częściowo zdolność pracową; przestali być realnie ekonomicznymi (prywatnymi) właścicielami tej siły – sprzedawcami siły roboczej (renciści, emeryci). Są to kategorie ludzkie związane z utratą zdrowia i zdolności do pracy. Tacy ludzie nie mogą znaleźć nabywców swej siły roboczej (nie mogą jej sprzedawać – zarabiać) jako współwłaściciele prywatnych środków produkcji – ludzkiej siły roboczej, lub współwłaściciele jakiegoś typu zbiorowej własności środków produkcji (są to emeryci, renciści, niesprzedający swej siły roboczej członkowie rodzin i bezrobotni).
Współwłaściciel siły roboczej to np. niepracujący małżonek, który jest współwłaścicielem siły roboczej żony utrzymującej go.
Podklasa społeczna – to kategoria ludzi wykonujących pozaprawne działania zarobkowe, np. szeroka kategoria osób związanych z przestępczością (mafia). Wśród podklasy można również wyróżnić mikroklasy, np. podklasa – mafia i mikrostan – handlarzy narkotyków.
35. Pojęcie managerów.
Manager – osoba, która funkcjonuje na najwyższym lub średnim szczeblu zarządzania przedsiębiorstwem gospodarczym.
manager – to:
o osoba zarządzająca przedsiębiorstwem lub jego częścią,
o osoba kierująca karierą sportowca lub drużyny,
o osoba nadzorująca środki pieniężne,
czyli autor łączy tu zarządzanie, kierowanie i nadzorowanie, a trzeba jeszcze dodać kontrolowanie.
Def. managera Petera Druckera :
Być skutecznym to właściwe zajęcie dla szefa (executive). Już w samym jądrze słowa „executive” – szef, dyrektor mamy słowo „to execute”, a to bardzo bliskie skuteczności,
czyli Drucker wiąże skuteczność z managerem.
skuteczność – to zdolność podejmowania decyzji doniosłych dla organizacji (strategicnych).
Rzeczownik „executive” pochodzi z XVII w. angielszczyzny i odnosi się do ogólnego pojęcia pracownika szczebla kierowniczego spółki (za internetowym słownikiem Webstera).
Ponadto w polityce oznacza władzę wykonawczą. Przymiotnik posiada z kolei znaczenie – wykonawczy, kierowniczy, dyrektorski, a w zwrocie „executive board” i „executive director” executive office (charakt.dla amerykańskiego) (CEO) – oznacza najwyższego dyrektora
Kolejnym słowem starszym od pierwszego o 2 stulecia (XVw.) jest director – dyrektor, kierownik, a dodatkowo może oznaczać członka rady nadzorczej lub zarządu; board of directors – to rada nadzorcza lub dyrektoriat.
Z tego samego okresu średniowiecza pochodzi czasownik – conduct – prowadzić, zarządzać i rzeczownik conductor, co oznacza – konduktor, dyrygent, kierownik, manager.
36. Rola pracy kierowniczej w społeczeństwie.
Dotąd nie było społeczeństwa bez klasy kierowniczej (managerów).
kierownicy – to osoby pełniący funkcję kierowniczą,
a managerowie – to kierownicy przedsiębiorstw.
Kierownik – to dyrygent, bo:
praca i efekty kierownicze są odroczone w czasie,
po dobrym przygotowaniu utworu czy przedsięwzięcia orkiestra gra sama i dyrygent nie jest potrzebny.
Szczeble zarządzania:
W teorii organizacji i zarządzania oraz w socjologii teorii organizacji i zarządzania mamy 3 szczeble zarządzania:
- najwyższy – to dyrektor naczelny, prezes i zarząd, rada nadzorcza;
- średni – dyrektorzy działów, ew. kierownicy sekcji;
- najniższy – kierownicy zmianowi, brygadziści.
Nadzór – supervisor – kierownik, nadzorca.
Wprawdzie z nadzorem wiąże się podejmowanie decyzji, ale nie są one doniosłe i przeważają czynności bezpośredniego dozoru.
Kierownictwo – to łączne określenie dla wszystkich kategorii pracowników, na wszystkich szczeblach, zajmujących się organizowaniem, kierowaniem, planowaniem i kontrolowaniem pracy ludzkiej. Manager mieści się w tej grupie.
Dyrektor – osoba zajmująca się najwyższym szczeblem zarządzania w strukturze gospodarczej i pozagospodarczej.
37. Klasa średnia – pojęcie i krytyka pojęcia.
38. Stare i nowe klasy średnie.
39. Pojęcie nowych klas średnich wg R.Millsa
40. Ogólne pojęcie klasy.
Klasa to zbiór takich jednostek ludzkich, które zajmują w stosunku do innego zbioru ludzi, jakościowo różną lub nierówną pozycję w strukturze społecznego podziału pracy i podziału ekonomicznej własności.
Zawód: to praca wykonywana w zamian za stałe wynagrodzenie.