Starożytna grecja- kultura, religia

Starożytna Grecja od dawna była zwana kolebką cywilizacji Europejskiej. Nie chodzi tu o wiarę w wielu bogów bo nie jest to podobne do późniejszych ani współczesnych czasów, lecz o zewnętrzne oznaki kultu- architekturę rzeźby, świątyń, malarstwa. Było i jest to inspiracją dla artystów wiele wieków późnej.
V w. p.n.e. to złoty wiek dla kultury greckiej, utożsamianej głownie z Atenami. W tym też czasie nie tylko Ateny ale też inne państwa miały wkład w jej kulturę w formie poezji, ceramiki, rzeźby.
Grecja archaiczna przypada na VII i VI w p.n.e. to ważny okres dla tego państwa w którym wykształcił się wszystkie dziedziny (sztuki piękne, literatura, budownictwo).
-od Fenicjan przejęto alfabet (pismo fonetyczne)
-wprowadzono pieniądz, najczęściej w postaci srebrnej monety
-wykształciły się ustroje polityczne (na największą uwagę zasługuje tu demokracja)
-podziały dzieł literackich na lirykę, epikę i dramat. Podziały te istnieją niezmienne do dnia dzisiejszego.
-rozwój piśmiennictwa
-pojawienie się porządku doryckiego i jońskiego
Epoka Archaiczna jest solidną podstawą pod późniejszy rozwój kultury greckiej ? doby klasycyzmu.
Klasycyzm przypada na V i IV w p.n.e. początkowo był prawie identyczny do okresu archaicznego, lecz z biegiem czasu wprowadzał swoje formy kultury. Początek przypada na koniec wojny z Kserksesem (bitwa pod Salaminą i Platejami, 480-479p.n.e.) i trwa do słynnej bitwy pod Cheroneją (338p.n.e.)
-pojawienie się porządku korynckiego
-powstanie nowych typów budowli- buleuterion, teatr, odeon, gimnazjon.
-V w p.n.e.- budowla wzgórza świątyń (Akropolis w Atenach).
-ukształtowanie się demokracji ateńskiej. Była ona najważniejszym zjawiskiem społeczno-politycznym w całej historii Hellenów.
Porządek dorycki (męski)
Jest najstarszym porządkiem. Jego elementy były drewniane lecz później zaczęto je wymieniać na kamienne. Cechuje go: ciężkie proporcje, surowość i monumentalność .
Kolumna w porządku doryckim nie posiada bazy, a jej głowica ma kształt bardzo prosty; jak gdyby okrągłej spłaszczonej poduszki, na której spoczywa kwadratowa płyta. Taki rodzaj kolumn pojawił sie w Grecji najwcześniej już w VII w .p.n.e.
-fasada świątyni
-Kolumna dorycka nie ma bazy
-trzon kolumny (zwężający się ku górze) jest lekko wybrzuszony po środku(entazis).
- Głowica (kapitel)
-gładka część belkowania - architraw
-fryz, składa się z tryglifów i metop(płaskorzeźby)
-gzyms, często zakończony jest rynną.
Przykłady budowli porządku doryckiego:

Porządek joński (kobiecy) odznacza się lekkością i smukłością proporcji oraz dużą liczbą elementów zdobniczych. Od stylu doryckiego różni się: kolumna jońska jest bardziej smuklejsza a jej trzon pozbawiony jest wybrzuszenia. Pokryty jest on 24 żłobkami, które oddzielają od siebie listewki. Fryz jest ciągły i pokryty dekoracją rzeźbiarską, natomiast gzyms mocno wysunięty i ozdobiony koronką zwisających ząbków.
Styl joński dominował głównie w miejscu swego powstania (Azja Mniejsza) ale też spotykany był na Sycylii, w Italii czy na ateńskim Akropolu. Czasem też budowano świątynie doryckie, które miały joński wystrój wnętrza (świątynia Apollina w Bassaj czy Ateny w Paestum).
-fasada świątyni
baza kolumny
-trzon
-głowica- kolumny posiada charakterystyczne woluty w kształcie zwiniętych liści. Przypomina to trochę rogi baranie
-architrawa- kilkustopniowe belkowanie
-rzeźbiony fryz
-gzyms

Styl koryncki (dziewczęcy) ukształtował się najpóźniej i różnił się od porządku jońskiego smuklejszą kolumną oraz dekoracją głowicy.
fasada świątyni
-podstawa kolumny
trzon
głowica- Ma ona kształt kosza okolonego rzędami liści akantu (barszcz zwyczajny), z małymi wolutami przypominającymi jońskie. Być może ten element jest nawiązaniem do drzewa i gaju związanych z genezą świątyni greckiej.
- kilkuwarstwowe belkowanie, pozbawione rzeźbienia.

Ceramika w starożytnej Grecji
Wpływ na wielki rozwój ceramiki w starożytnej Grecji miało wynalezienie kola garncarskiego ale też sytuacja gospodarcza i polityczna kraju. Handel zamorski sprzyjał rozwojowi rzemiosła i jego techniki. Ludzie coraz częściej i więcej kupowali przedmiotów codziennego użytku. Kształty naczyń ceramicznych miały przeróżne kształty zależne od tego co w nim przechowywano. Można wśród nich wyróżnić naczynia służące do przechowywania lub przenoszenia płynów, wazy przeznaczone do mieszania, nalewania i picia wina, wyroby o charakterze toaletowym oraz wyroby do innego użytku (np. kultowe).
Grecy uczynili z ceramiki dziedzinę sztuki, ozdabiając swoje wyroby malunkami o tematyce mitologicznej i codziennej.
Do podstawowych stylów malarskich waz greckich należały:
-styl geometryczny- były pokrywane pasami z figurami geometrycznymi, między nimi umieszczano sceny z życia ludzi.
-styl czarno figurowy- pokrycie zarysowanej postaci bądź wzorów czarnym pokostem.
-styl czerwono figurowy- pokostem malowano tło, a w miejscu dekoracji zostawiano czerwoną powierzchnię wypału.

AMFORA
Najpopularniejsze z naczyń
greckich. Służyło do przechowywania
oliwy i wina. Oprócz zdobionych amfor
produkowano także amfory bez dekoracji,
które służyły do celów gospodarskich i
transportowych. Dna ich były zakończone
spiczasto umożliwiając wetknięcie w podłoże,
zawieszano je także lub opierano o ścianę.

PYKSIS
Pojemnik z pokrywką, służył do przechowywania artykułów toaletowych.

LEKYT
Służyło do przechowywania wonnych olejków i oliwy, którą namaszczali się po kąpieli ćwiczący w palestrach.
Szczególną grupę stanowiły lekyty nagrobne. Wyróżniały się spośród innych waz biało gruntowym
malarstwem i tematyką dekoracji związaną z kultem zmarłych.

FILOZOFIA
Początki filozofii greckiej przypadają na VI w p.n.e. wyraz filozofia znaczy ?umiłowanie mądrości?. W Grecji jednak wyraz ten oznaczał ogólnie: wiedzę, mądrość, wykształcenie.
Grecy podzielili filozofię na trzy części:
-Fizykę, - nauka o bycie
- Logikę - nauka o poznaniu
- Etykę- nauka o wartościach
Za pierwszego filozofa uznano Talesa z Miletu(przełom VII i VI w p.n.e.) Był twórcą nurtu zwanego jońską filozofią przyrody. Uznawał że woda dała początek wszystkiemu. Demokryt z Abdery przedstawił natomiast wizję świata jako skład maleńkich, niepodzielnych atomów (gr. Atomos- niepodzielny).
Jakiś czas potem pojawili się Parmenides z Elei i Pitagoras, o pokolenie młodsi od Talesa.
Parmenides (2 poł. VI w. ? po 450p.n.e)zastanawiał się czym jest istnienie a głównym pojęciem parmenidejskiej refleksji jest byt. Pitagoras natomiast uważał, że świat jest boskim tworem. Podstawą bez której nie można żyć są liczby i prawa nimi rządzące.
Następnym znanym filozofem greckim był Sokrates(ok. 470-399p.n.e.) W 399r. p.n.e. został skazany na śmierć za bezbożność i deprawowanie młodzieży. Był on najwybitniejszym filozofem. Wierzył w absolutne znaczenie dobra i cnoty ("Czyż nie wstydzisz się dbać o pieniądze, sławę, zaszczyty, a nie o rozum, prawdę i o to, by dusza stała się najlepsza?"). jego główna rola polegała na tym, że stawiał pytania nie odpowiadając na nie co zmuszało do myślenia i człowiek sam szukał odpowiedzi. Nigdy nie zapisywał swoich spostrzeżeń i badań dlatego jego nauki przekazywał dalej Platon-jego uczeń.
Platon (427-347p.n.e.)głosił słynną naukę o ideach, których niedoskonałym odbiciem są rzeczy materialne. W jego filozofii najważniejsze było stwierdzenie : istnieje dobro absolutne do którego należy dążyć. Odbiciem absolutnego Dobra, Piękna, Prawdy- czyli idei poznawalnych tylko poprzez rozum- są rzeczy dobre, piękne, prawdziwe.
Założył także szkołę filozoficzną zwana Akademią (od gaju poświęconego herosowi Akademosowi, gdzie zbierali się uczniowie Platona).
Arystoteles był najlepszym i najwybitniejszym uczniem Platona. Żył w latach 384-322 p.n.e.
Był założycielem własnej szkoły filozoficznej Likejon . połączył idealizm Platona z materializmem wcześniejszych filozofów. Według niego na byt składają się w sposób nierozdzielny materia i forma. Jego nauka była kiedyś wzorem systematycznego i logicznego myślenia. Podzielił ją na:
-logikę- zajmującą się wiedzą ogólną
-metafizykę - naukę o bycie.
Systemy filozoficzne, wywodzące się ze starożytnej Grecji
Cynicyzm to szkoła filozoficzna założona przez Antystenesa z Aten. Jej twórca głosił, że cnota jest czymś zdobywanym na stałe przez wiedzę łączoną z praktycznym działaniem. Cnotliwy mędrzec jest wolny - prawem dla niego jest tylko natura. Cynicy za cel życia uważali nauczanie moralności wśród ludności pochodzenia plebejskiego.
Stoicyzm-nawiązująca do cyników grecka szkoła filozoficzna założona w III w. p.n.e. przez Zenona z Kition, który nauczał w ateńskim Portyku Malowanym - Stoa Pojkile, stąd nazwa szkoły.
Stoicyzm to nauka praktycznej sztuki życia. Uczą się w szczęściu jak i w nieszczęściu zachowywać spokój. Stąd wzięło się powiedzenie ?stoicki spokój?.
Hedonizm to filozofia w której zwolennicy kierowali się wyłącznie poszukiwaniem przyjemności. Trzymali się zasady ?carpe diem? ?chwytaj dzień, chwile. Ich celem życia była ciągła rozkosz.
Epikureizm- twórcą tego systemu filozoficznego był Epikur. Pragnęli żyć tak by stale odczuwać przyjemność, polegało to jednak bardziej na unikaniu bólu niż na jej poszukiwaniu. Epikureizm wyrzeka się czynników nadprzyrodzonych i uznaje wszelkie byty za cielesne, ciała za zbudowane atomistycznie, zdarzenia za uwarunkowane przyczynowo, a przyczyny za działające mechanicznie. Człowiek jest odpowiedzialny za własne szczęście i nieszczęście. Spokój jest najdoskonalszym stanem a oświecony umysł jedynym środkiem przeciwko niepokojowi.
Literatura grecka
Literatura powstała na terenie starożytnej Grecji i basenu Morza Śródziemnego od czasów najdawniejszych (ok. IX w. p.n.e.). W jej rozwoju można wyróżnić 4 główne okresy: archaiczny, klasyczny (attycki), hellenistyczny (aleksandryjski) i rzymski.
Okres archaiczny (ok. IX w. p.n.e. - początek V w. p.n.e.). Grecy na nowo odkrywają pismo i alfabet. Alfabet grecki pochodził prawdopodobnie od Fenicjan. W tym właśnie języku Homer spisał swoje pierwsze dzieła- eposy. Najlepiej rozwijającym się miastem pod względem pisma i literatury była Sparta. Potem jednak nastąpił jej upadek kulturalny. Był on tak duży że zaczęto sprowadzać poetów z innych państw. W tym też czasie powstaje poemat liryczny, który był śpiewany do gry na lirze. Prawdziwy rozwój prozy rozpoczął się jednak wraz z rozkwitem nauk : filozofia, geografia, prawo, historia.
Okres ten charakteryzował się:
-całkowitą dominacją poezji; od poezji heroicznej do lirycznej
-stosowaniem poezji w pismach filozoficznych i politycznych
-bardzo wolnym rozwojem prozy
-rozwojem recytatorstwa i retoryki

W okresie klasycznym poeci coraz częściej wędrują po całej Grecji i piszą utwory już nie osobiste lecz dla uczczenia konkretnej okazji, wydarzenia. Powstaje teatr i sztuki teatralne: tragedia, stara komedia, dramat satyrowy.
Tragedia zajmowała się konkretnymi tematami, najczęściej miała związek z religią.
Komedia pokazywała bieżące zwyczaje, wydarzenia i zagadnienia polityczne, okraszone kpinami i obelgami (bardzo niewybrednymi, często obraźliwymi), a stylistyka była o wiele luźniejsza niż w tragedii. Proza zaczyna się rozwijać. Zaczynają powstawać różne formy literackie: hymn, pean, tren, epigram, epinikon. Powstają różne pomysły teatralne i sztuki dramatyczne.

W okresie hellenistycznym powstaje Nowa Komedia, jest bardziej łagodna od Starej komedii. Nie zajmuje się ona już polityką lecz moralizowaniem.

Okres rzymski to dalszy rozkwit prozy. Grecy znajdują się pod panowaniem Rzymian, a w Rzymie następuje moda na kulturę Grecką. Sztuka grecka i literatura przezywa odrodzenie.

Dramatopisarze greccy:
Tespis - ok.VI w. p.n.e. Był greckim poetą i aktorem. Stworzył tragedie.
Wprowadził pierwszego aktora rozwijającego dialog z chórem i przewodnikiem chóru, co stanowiło zaczątek dramatu jako rodzaju literackiego.
Wystawiał swoje dramaty na wozie, jeżdżąc po wsiach, stąd określenie "wóz Tespisa" oznaczające teatr objazdowy.
Frynichos
Ajschylos - 525-456 p.n.e.- najstarszy z 3 wielkich greckich tragediopisarzy. Jest autorem 70 tragedii i 20 dramatów satyrowych.
W całości zachowało się 7 sztuk: Błagalnice, Persowie, Prometeusz skowany, Siedmiu przeciw Tebom, trylogia Oresteja (Agamemnon, Ofiarnice, Eumenidy).
Treść utworów Ajschylosa dotyczyły problematyki moralno- religijnej. Próbował zgłębić tajemnicę ludzkiego losu i postępowania.
Sofokles - ok.496 p.n.e.496-406 p.n.e.- jeden z trzech wielkich tragików starożytnych.
Autor ok. 120 sztuk (90 tragedii, 30 dramatów satyrowych).
Zachowało się tylko 7 tragedii: Ajas, Antygona, Król Edyp, Trachinki, Elektra, Filoktet, Edyp w Kolonie. Tematykę swoich utworów czerpał z mitów trojańskich, tebańskich i ateńskich.
Eurypides - (ok.480?406 p.n.e. pisał tragedie psychologiczne i tragikomedie.
Z około 90 napisanych przez niego sztuk teatralnych zachowało się 17, są to m.in. Medea, Hipolit, Błagalnice, Ifigenia w Taurydzie, Elektra, Orestes. W swoich dziełach występował w obronie kryzysu demokracji ateńskiej, odwołując się do średnich warstw społecznych, głównie wieśniaków.
Arystofanes - 446-385 p.n.e. najwybitniejszy twórca komedii staro attyckiej.
Jego twórczość miała ostre akcenty społeczne i polityczne. Przedstawił w niej bogaty obraz życia Aten swoich czasów.
Z jego 45 utworów zachowało się 11:
-Acharnejczycy (425 p.n.e.), także Acharniakowie, I miejsce w agonie (konkursie) komicznym na Lenajach
-Rycerze (424 p.n.e.), I miejsce w agonie komicznym na Lenajach
-Chmury (423 p.n.e.), druga wersja, być może nigdy nie wystawiona; pierwsza wersja zajęła III (ostatnie) miejsce w agonie komicznym na Dionizjach
-Osy (422 p.n.e.), II miejsce w agonie komicznym na Lenajach
-Pokój (421 p.n.e.), II miejsce w agonie komicznym na Dionizjach
-Ptaki (414 p.n.e.), wystawione na Dionizjach
-Lizystrata (411 p.n.e.), także Gromiwoja lub Bojomira[1]
-Thesmoforie (411 p.n.e.)[1]
-Żaby (405 p.n.e.), wystawione na Lenajach
-Sejm kobiet (392 p.n.e.), także Sejm niewieści, Babie koło
-Plutos (388 p.n.e.), druga wersja
Menander - 342-291 p.n.e. Napisał ok. 100 sztuk znanych z odkrytych fragmentów np. Sąd rozjemczy, Heros.
Od niego pochodzą spopularyzowane w łacińskiej wersji słowa: errare humanum est (błądzić jest rzeczą ludzką) i homo sum, humanum nihil a me alienum puto (jestem człowiekiem i nic, co ludzkie nie jest mi obce).

RELIGIA I MITOLOGIA
Religia starożytnej Grecji to religia politeistyczna. Była to wiara w wielu bogów.
Religia ta formowała się już w okresie mykeńskim. Plemiona greckie roznosiły wyobrażenia religijne wszystkim Indoeuropejczykom np. wiarę w najwyższe bóstwo- boga nieba, światła i pogody. Był to Zeus.
Grecy dostając się w sferę wpływów kulturalnych Krety przejęli z religii Minojczyków kult bogini - matki, którą prawdopodobnie utożsamiali z Demeter. Przejęli rodzaj miejsc kultu (szczyty gór, groty, polany leśne i święte gaje) oraz formy niektórych obrzędów religijnych: ofiary, modlitwy i procesje, które na gruncie greckim były ulubioną formą oddawania czci bogu.
O poczynaniach i sposobie życia bogów opowiadały mity.
Stały się one główną treścią literatury greków.
Grecy byli bardzo religijnym narodem, ponieważ stworzenie świata i całej materii zawdzięczali bóstwom. Siedziba bogów miała się znajdować na Olimpie, na najwyższym szczycie w Grecji.
Tradycja lub może powinnością stało sie składanie ofiar: płody rolne, owoce z sadów lub lasów i najważniejsza- ofiara ze zwierząt.
Obywatele którzy nie składali ofiar lub nie byli pobożni, stawali przed sądem za co groziła surowa kara nawet kara śmierci. Obawiano się bowiem że taki obywatel może sprowadzić gniew bogów na całe miasto.
Migracje ludności powodowały powstawanie nowych bogów. Mieli oni charakter członków rodziny boskiej i każdy z nich miał określone zdolności. Wokół tych bogów powstawały także przeróżne mity co doprowadziło do chaosu. Nie wszystkie mity się ze sobą zgadzały, wiele z nich zaprzeczało następnym które powstawały.
Pewien ład w mitologii greckiej zaprowadził Hezjod (VIII/VII w. p.n.e.), który w swojej Teogonii przedstawił genealogię bogów i powstanie świata.

Według jego teorii na początku był Chaos, niezmierzona przestrzeń, z której wyłoniła się Gaja (Ziemia), Tartar (Otchłań podziemna) i Eros (Miłość), z Gai wyłonił się Uranos (Niebo) i była to pierwsza para bogów. Mieli oni potomków lecz zostali oni wtrąceni do Tartaru przez Uranosa. Pozostawił tylko najsilniejszych- Tytanów.
Gaja, mszcząc się na Uranosie, nakłoniła najmłodszego z Tytanów - Kronosa, aby strącił z tronu ojca i sam objął władzę nad światem. Wraz z siostrą Reą dał on początek nowej generacji bogów, m.in. Hestia, Demeter, Hera, Hades, Posejdon. Dzieci te Kronos zaraz po urodzeniu połykał, bojąc się, aby któreś z nich nie strąciło go z tronu. Gdy urodził się Zeus Rea podała Kronosowi zamiast dziecka kamień w powijakach, który połknął. Zeus wychowywał się w ukryciu na Krecie, a gdy dorósł, strącił ojca z tronu i zmusił go do wyrzucenia z siebie połkniętych wcześniej dzieci.
Razem z rodzeństwem Zeus podjął walkę z Tytanami, którzy pokonani strąceni zostali do Tartaru, a Zeus ze swą rodziną zapanował na Olimpie. Nowymi bogami byli: rodzeństwo Zeusa - Posejdon, Hades i Hera, która została zarazem jego małżonką, Hestia, Demeter z córką Persefoną i dzieci Zeusa: Atena - bogini mądrości, Apollo - bóg światła i piękności, Artemis - bogini łowów, Hefajstos - bóg ognia, Ares - bóg wojny, Afrodyta - bogini miłości i Hermes - poseł bogów.
Władzę nad światem przejęli trzej bracia: Hades- podziemny świat, Posejdon- morze i oceany, Zeus- w niebie. Na Ziemi panowali wszyscy razem lecz władzę pełnił najsilniejszy z bogów- Zeus.

RZEŹBA

Sztuka archaiczna
Rzeźby z VIII w. p.n.e. rzeźbione były schematycznie, dopiero w drugiej połowie VII w. p.n.e. zaczyna ją cechować monumentalność. Posągi nie były rzeźbione miedzianymi narzędziami Egipcjan jak na początku, Grecy mieli swoje dłuta z hartowanego żelaza, którymi łatwiej pracować w kamieniu.
Najbardziej charakterystyczny posąg dla tego okresu to rzeźba kuros. Jest to młodzieniec przedstawiony w sztywnej pozie, można powiedzieć że stoi na baczność gdyby nie prawa noga wysunięta lekko do przodu, jakby szedł.
Posągi te związane były z ceremoniami pogrzebowymi.
Typowa cecha sztuki archaicznej to osobliwy uśmiech pojawiający się na rzeźbach przypominający uśmiech Giocondy.
Więcej życia w sobie posiadały płaskorzeźby. Właśnie w nich działo się najwięcej. Dominował w nich ruch i akcja. Doskonałym tego przykładem jest północny fryz Skarbca Syfnijczyków w Delfach, na którym ?toczy się? walka bogów z gigantami.

Sztuka klasyczna
W tym okresie rzeźba zaczyna być bardziej dynamiczna. Artyści tworzą młodych wysportowanych mężczyzn. Nie idealizują postaci lecz przedstawiają ją realistycznie.
Najbardziej typowa poza dla tego okresu to kontrapost. Ciężar ciała postaci oparty jest na prawej nodze, głowa także zwrócona jest w prawą stronę. Taką postawę opracował Poliket. Wpisał on ciało człowieka w idealne figury geometryczne oraz ustanowił, w jakich proporcjach powinny być poszczególne części ciała (np. głowa mieści się osiem razy w całej postaci).
Kolejnym słynnym rzeźbiarzem był Fidiasz. Jego dzieła były doskonałej kompozycji monumentalnej i oddawały majestat olimpijskich bóstw. Fidiasz w latach 447-432 p.n.e. kierował całokształtem prac przy przebudowie Akropolu w Atenach. Częściowo wykonał także dekoracje rzeźbiarskie Partenonu w Atenach oraz Ateny Partenos. Jedno z dzieł Fidiasza ? Zeusa Olimpijskiego- zaliczmy do jednego z cudów świata. Twórczość tego artysty wywarła decydujący wpływ na rozwój greckiej monumentalnej rzeźby klasycznej V w. p.n.e.
Lizyp, satyr z Dionizosem

TEATR GRECKI
Początki teatru greckiego wiążą się z obrzędami ku czci Dionizosa, który był opiekunem narodzin, śmierci i życia.
Święta te odbywały się przeważnie dwa razy w roku: porze jesiennej oraz wiosennej i nosiły nazwę odpowiednio: winobranie i słowiańskie sobótki lub wianki.
Z tych obrzędów wyłoniły się dwa gatunki dramatyczne: komedia i tragedia.
Pokazy przedstawień miały charakter turnieju aktorów, który trwał 3 dni.
Tragedia- ?tragos? czyli kozioł.
Aby widoczność była lepsza aktorzy zakładali grube kostiumy o intensywnych kolorach i chodzili na wysokich chodakach co czyniło ich większymi. Aktorzy zakładali maski tragiczne lub komiczne, zależy jakie emocje chcieli przekazać. W teatrze mogą grać wyłącznie mężczyźni.
Przyczyną lepszej słyszalności było położenie teatru wśród skał, poprawiało to akustykę, zrobiono tzw. spad widowni.
Wprowadzając natomiast atmosferę cudowności poprzez dekoracje różnego rodzaju sprawiano że przedstawienia były bardziej widowiskowe, urozmaicone.
Budowa tragedii greckiej:
-prologos- aktor wygłaszał zapowiedź tragedii
-parodos- wejście chóru na scenę
-episodion- epizod części akcji
-stasimon- komentarz chóru
-episodion- kolejne wydarzenia
-kommos- lament bohatera w obliczu śmierci
-Exodos- pieśń choru schodzącego ze scen
W VI w. p.n.e. chór uczestniczący w obrzędach wyłonił z siebie koryfeusza, przewodnika chóru.
Potem pojawili się aktorzy. Na początku wprowadzony przez Tespisa na scenie występował tylko jeden aktor. Następnie Ajschylos wprowadził drugiego, zaś Sofokles trzeciego.
Ludzie chodzili często i chętnie do teatru. Była to nowa forma spędzania wolnego czasu. Teatr w Atenach mógł pomieścić aż 10 000 widzów.
Grecki teatr posiadał takie elementy jak orchestra ( kolista przestrzeń) na niej znajdował się ołtarz poświecony bogowi dla którego teatr był wybudowany.
Teatr leżał niedaleko świątyni, na stoku wzgórza była widownia (theatron). Gdy pojawił się pierwszy aktor trzeba było wybudować budynek sceniczny (skene). Ściana tego budynku w późniejszym okresie posłużyła jako tło dla przedstawienia. Potem dobudowano dwa boczne skrzydła (paraskenia) oraz pomost (proskenion).