Historia-pojęcia
PRZYCZYNY WOJNY 30
-osłabienie znaczenia Hanzy i wzrost aktywności obszarów zachodnio i południowego Bałtyku i chec opanowania tych korzystnych terenow przez potęgi polityczne
-sprzeczki polityczne i religijne
-zalamanie się systemu feudalnego
STRONY KONFLIKTU
-obóz habsbursko-papieski- sily konserwatywne próbujące utrzymac anachroniczny system feudalny
-oboz rodzącego się kapitalizmu- protestancki kraje niemieckie oraz Czechy i Francja
PIERWSZY CZESKI ETAP WOJNY
-zawiązanie rzadu30 dyplomatow na czele z Vaclawem Wilhelmem z Ruppy
-smierc cesarza Mikołaja I(1619) i nastepca zostal Ferdynand
-pozbawienie korony Ferdynanda w Czechach
-obranie Fryderyka V
-powstanie na Węgrzech (1619 antyhabsburskie)
-1620 bitwa pod Biała Górą-klęska wojsk czeskich (pomocy Ferdynandowi udzielila liga Katolicka)
-zajęcie Pragi
-1621 cesarz ustanowił trybunał do ścigania i karania przywodcow powstania (stracenie wszystkich wybitnych uczestników rewolty)
-zniesienie swobod religijnych i politycznych
-restytucja dóbr kościelnych
-zreformowanie ustroju ponstwowego Czech(Czechy dziedziczne Habsburgom)
-wymordowanie elity społecznej lub ich ucieczka
DRUGI ETAP WOJNY
-porozumienie z Bethlenem Gabatem 1622 i zajecie Palatynatu
-upadek Fryderyka V i oddanie godności elektorskiej przez cesarza arcyksieciowi Maksymilianowi
-przystapienie do wojny Danii (lata 20 XVIIw)
-wojska Chrystiana IV zostały pokonane pod Lutter kleska Dani
-1629 Dania zawiera w Lubece pokoj z Habsburgami i rezygnuje z dalszego wspierania protestantow Rzeszy
ETAP SZWEDZKI
-1630 Gustaw Adolf zajmuje wyspy Wolin i Uznam oraz Szczecin i opanowanie Pomorza
-traktat z kardynalem Richelieu
-1632 smierc krola szwecji w bitwie pod Lutzen(bitwa zwycieska dla szwecji)
-pokonanie Szwecji 1633(gdyz bez krola)
ETAP FRANCUSKI
-1643 bitwa pod Rocrai, Ludwik II Burbon ksiąze Conde zadał kleske armii hiszp.
-zniszczenie w Niemczech oraz utrata elektoró saskiego, brandenburskiego i bawarskiego zmusily Ferdynanda III do zawarcia pokoju
-1644 rozpoczecie rokowan pokojowych w Munster i Osnabruck
-kolejne zwycięstwa Francji: 1644 pod Fryburgiem, 1655 pod Nordlingen a w 1648 pod Lens
-ostateczna kleska Danii zadana przez Szwecje
-odmowa przystapienia do rokowan ze strony hiszp.
SKUTKI WOJNY
-zawarcie dnia 24X1648 traktatu westwalskiego
-w skład terytorium Francji weszla Alzacja oraz niektóre ziemie na prawym brzegu Renu
-Szwedzi uzyskali czesc Pomorza Zach ze Szczecinem, biskupstwo bremeńskie(bez Bremy), Wismar, Rugie, Verden co dało jej kontrole nad ujsciem Wezery Łaby i Odry oraz miejsce i glos w sejmie Rzeszy
-Brandenburgia otrzymala reszte pomorza Zach jako sukcesje po wymarłej w 1637 dynastii książąt szczecińskich
-na mocy traktatu w Hadze (30I1648) Niderlandy uzyskaly niepodległość
-upadek potęgi i znaczenia Hiszp.
-uznanie niepodległości Szwajcarii
-Rzesza jako związek suwerennych panstw, nie mogly ona zawirac przymierza z panstwami będącymi przeciwko cesarstwu
-rozszerzenie wolności religijnej na kalwinow
-zahamowanie kontrreformacji
Absolutyzm w Francji
1577 Jean Bodin srormowal absolutyzm (Sześć ksiąg o Rzeczpospolitej)
1598 ogloszenie przez Henryka IV edyktu nantejskiego
1610 zamach na Henia IV i jego śmierć(Ravaillac zabojca) po jego śmierci Maria medycejska
1624 kard Richelieu pierwszy minister Ludwika XIII
1629 pokonannie hugenockiej opozycji przez kard
1642 smierc Richelieu
1643 smierc Ludwika XIII i objecie przez regentke Anne Austriaczke i kard Mazariani
1661 Ludwik XIV przejmuje obowiązek I-szego ministra
1685 uniewaznienie edyktu nantejskiego przez Ludwika XIV
Anglia-rzady parlamentarne
1603 po śmierci Elżbiety I objecie tronu przez Ajkuba I(syna Mari Stuart)
1625 Karol I
1628 domaganie się parlamentu wprowadzenia petycji o prawo
1640-1642 I szy etap rewolucji „dlugi parlament”
1641 wielkie napomnienie
1642-1648 drugi etap wojny-wojna domowa
1645 Oliver Cromwell rozbil armie krolewska pod Naseby a Karol I uciekl do Szkocji
1649-1653 trzeci republikanski etap rewolucji
1649 sciecie Karola I
1650 Cromwell zajal Irlandie i Szkocje
1650-51 akty nawigacyjne
1653 Cromwell rozpędził parlament kadłubowy
1652-74 trojetapowa wojna z Holandia
1658 smierc Cromwella
1660 konec rewolucji i przejecie tronu przez Karola II
1679 karol II zmuszony do zatwierdzenia dokumentu Habeas Korpus Act
1685 na tronie Jakub II Stuart
1688 bezkrwawa rewolucja usuwajaca z tronu Jakuba i powierzono go Wilhelmowi Orańskiemu
1689 wydanie deklaracji praw- wladza dla parlamentu
Krolowei elekcyjni na tronie Polski
1587-1632 Zygmunt III Waza
1606 rokosz Zebrzydowskiego
1620 proba zamachu na Zyg
1613 sojusz Polski z Habsburgami
1611 przeniesienie stolicy do Warszawy
1632-1648 Władysław IV
1610 obrany carem Rosji
1633 sejm Szwedzki pozbawil polskich Wazow pretensji do tronu
1648-1668 Jan Kazimierz
1655-60 wojny ze Szwecja
1666 bitwa pod Mątwami w trakcjie wojny domowej
1668 abdykacja Jana Kazia
1658 wypedzenie arian z Polski
1669 1673 Michał Korybut Wisniowiecki
1672 pokoj w Buchaczu z Turcja
1674-1696 Jan III Sobieski
1677 uklad ze Szwedami (poparcie w wojnie z Brandenburgia
1683 odsiecz wiedenska
Wojny Polski
Z Szwecją:
1660 inkorporowanie Estoni przez Polske
1604 wyruszenie w odsiecz Inflantom Karola Sudermanskiego
1605 bitwa pod Kircholmem(J.K.Chodkiewicz)
1611 rozejm(cale Inflanty w rekach Szwedzkich)
1622 rozejm w Mitawie (granica wzdłuż Dzwiny-dla Polski Kurlandia i skrawek Inflant wsch)
1625-29 trzeci etap
1625 uderzenie Gustawa Adolfa na Prusy krolewskie
1629 rozejm w Starym Targu(porty Puck, Gdańsk. Królewiec do Polski)
1655-1660 potop
25 lipca 1655 kapitulacja pod Ujsciem
XI-XII 1655 oblezenie Jasnej Gory
29 XI 1655 konfederacja w Tyszowcach(hetman S.Potocki, S.Lanckoronski)
1656 traktat z Rosja przeciwko Szwecji w Niemierzy
1656 traktat w Radno(Rakoczy, KarolX, elektor brandenb, i Radziwil-plan rozbioru Pol)
1656 elektor brandenburski przechodzi do Szwedow
1657 traktaty welawsko-bydgoskie
1667 bitwy w Andruszowie
1660 pokoj w Oliwie
1677 uklad w gdańsku(pomoc Szwecji wojnie z Brandenburgia)
Z Rosją:
1609-1619 pierwszy etap
1591 smierc carewicza Dymitra
1603 smierc Borysa Godunowa i objecie tronu przez syna Fiodora
1605/06 Dymitr Samozwaniec(Grzegorz Otriepiew)
1607 nastepny Dymitr samozwaniec
4 lipca1610 kleska Rusków(wasyl Szujski) pod Kłuszynem(S.Żólkiewski)
1612 oblezenie Kremla i po kilku m-cach wymordowanie polskiej załogi
1613 nowy car Michał Romanow(przed nim Fiodor)
1619 rozejm w Dywilinie(do POL-czernichowska, smolenska i siewierska a Romanow zrzekl się pretensji do Inflant)
1634 rozejm w Polanowie ^| to samo+ WładziuIV zrzekł się pretensji do tronu Rusków
1654-55 Ruski zajęły Smoleńsk, Grodno Wilno
1655 ttryumf wojsk POL pod Ochmatowem
1656 rozejm w Niemierzy
1696 w Moskwie pokoj Grzymółtowskiego
Powstanie Chmielnickiego:
1648-1667 powst początkowo pokonanie wojsk magnatow pod Żółtymi wodami, Korsuniem i Piławcami
1649- oblezenie Zbaraza i odsiecz wojsk koronnych kleska pod Zborowcem i układ pokojowy(kijowskie, braclawskie i czernich-kazacy i 40tys rejestr)
1651 wojska kro. Pokonuja powstańców pod Beresteczkiem
1651 ugoda w Białej Cerkwi(tylko woj.Kijowskie i rejestr 20tys)
1652 bitwa pod Batohem kleska wojsk koronnych
1654 ugoda perejasławska kozakow z Moskwa
1657 smierc Bohdana Jan Wyhowski
1658 ugoda w Hadziczu(nie zrealizowana…)
Tureckie:
1619 interwencja na Węgrzech ZygiIII(w opozycji Bethlen Gabor-popierany przez turkow)
1620 najazd Kozakow na Warne
1621 walki i pokoj Chocimski (Dniestr granica POL-TUR)(J.K.Chodkiewicz)
1669 Turki pokonaly Wenecje
1672 turki odebraly POL Podole, czesc kijowskiego i braclawskiego+haracz(pokoj w Buczuczu)
1673 zwyciestwo pod Chocimiem(hetman Jan Sobieski)
1676 w Żurawnie traktat z Turkami (przywrócenie POL ziemi z wyjątkiem Kamienca Podolskiego i woj. Braclawskiego, odstapienie od haraczu)
1683 odsiecz wiedenska
1699 August II Mocny zawarl pokoj z Turcja Austria i Wenecja(odzyskanie Kamienca podolskiego i Podola oraz czesci prawobrzeżnej UKR)
Barok
1. Swiat
• Kościół Il Gesu w Rzymie-poczatek
• Giovanni Lorenzo Bernini- przebudowa bazyliki sw Piotra(1598-1680), tworca konfesji na grobem sw Piotra i dziel Apollo, Dafne, Ekstaza sw Teresy
• Francesco Borromini-architekt
• Domenico Fontana – przebudowa Rzymu (ulice rozchodzily się promieniście)
• Piotr Paweł Rubens(1577-1640) komponowal wielkie ołtarzowe obrazy, portrety
• Diego Velazquez-nadworny malarz Filipa IV(hiszp.) portrety
• Michelangelo da Caravaggio- naturalizm, jego swieci byli naturalni
• Georges de la Tour- malarz świec
• Ludwik XIV zlecil budowe Wersalu(1660-80) autorem byl Jules Hardouin-Mansart a wnetrze Charles Le Brun
• Johann von Erlach rezydencja cesarzy Austryjackich w Schonbrunn WIeden
• Rembrandt van Rinn – „wymarsz strzelcow”
• Jan Vermeer van Delf malarz ciszy (czytająca list)
• Claudio Monteverdi, Tomaso Albinioni(opera w Włoszech)
• Jan Sebastian Bach(kantaty, oratoria, msze utwory organowe, „Pasje wg sw Mateusza, Koncerty Brandenburskie)
• Georg Friedrich Haendel oratorium mesjasz
• Antonio Vivaldi 40oper i 500koncertow
• Rene Descartes vel Kartezjusz ojciec nowożytnej filozofii , racjonalizmu
2, POLSKA
• Giovanni Trevano przebudowa Zamku Krolewskiego w warszawie i palac biskupi w Kielcach
• Tomasz Dolabella drugi artysta nadworny
• Augustyn Locji rezydencja w Wilanowie
• Tylman z Gameren palace Krasińskich i ossolińskich, kościoły Sakramentek i Bernardynow w W-wie
• Jerzy Eleuter Siemiginowski wystroj plastyczny Wilanowa
• Mikołaj Sęp Sarzyński zbior sonetow Rytmy albo wiersze polskie
• Jan A. Morsztyn i Daniel Naborowski poeci
• Wacław Potocki „pospolite ruszenie” ”polska nierządem stoi” „ transakcja wojny chocimskiej”
• Mikołaj Kazimierz Sarbiewski jezuita i wykladowska Akademii Wileńskiej-poezja katolicka
• Jan Chryzostom Pasek „pamiętniki”