Historia filozofii - od filozofii przyrody do Karola Wojtyły

Filozofia przyrody z Demokrytem

TALES z MILEU

Tales pytał o to co pierwsze i dał sobie odpowiedz ze z WODY – rozumowanie wody bardzo szeroko (para wodna, lód) . do wody sprowadził rzeczywistość jeden czynnik czyli MONIZM
HYLOZOIZM – hyle materia zoizm życie woda jako synonim życia.

ANAKSYMENES z MILETU

Dla niego pierwotnym element to powietrze nie można żyć bez powietrza.

PITAGOREJCZYCY - Pitagoras

2 typy religii
- państwowa czyli mitologiczna
- misteryjna – tajemnicza niedostępna dal ogółu czyli wiara w życie przyszłe losy pośmiertne przekładali na działania żyjące.
DUSZA – to synonim życia złączona z ciałem w skutek jakiejś winy musiała to jakoś odpokutować – oczyścić się z tej winy.
Pitagorejczycy dodali do tego nakaz życia o charakterze ascetycznym, trzymanie duszy na uwięzi by zapewnić harmonię i od tego zależały losy pośmiertne.
METAMPSYCHOZA – dusza wciela się ponownie i istoty żyjące.
MATEMATY - liczba najbardziej pierwotny element w kosmosie rozumowali to w sposób geometryczny – świat jest upożądkowany matematycznie w sposób geometryczny

HERAKLIT

stara się zrozumieć rzeczywistość gardzi tłumem bo ogranicza się do zaspokajania swoich potrzeb nie chcą zrozumieć rzeczywistości.
Chce zrozumieć rzeczywistość mówi o pierwszej zasadzie, która kieruje rzeczywistość - jest to stwierdzenie że rzeczywistość jest zmienną
WARIALIZM – dynamiczna koncepcja rzeczywistości porównuje tą zasadę do ognia i tak jak ogień zmienia się cała rzeczywistość
PANTAREI - wszystko płynie się zmienia nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki
W rzeczywistości nie ma chaosu panuje tam porządek - LOGOS
Heraklit uważa że dusza jest ważniejsza od ciała że dusza zbudowana jest z ognia

PARMEIDES – szkoła elecka

Liczy się tylko to co istnieje
WARIOBIZM – wszystko jest zmienne dynamiczna koncepcja rzeczywistości
IMMOBILIZM – statyczna koncepcja rzeczywistości
byt to to co istnieje
niebyt to to co nie istnieje tego nie ma a skoro niebyt nie istnieje to nie ma stawania się i zmiany
DYCHOTOMIA – ruch jest niemożliwy bo aby ciało dotarło do celu to musi najpierw przejść połowę tego celu ale aby osiągnąć połowę to połowę i tak dalej dlatego szybkonogi Achilles nigdy nie dogoni powolnego żółwia

EMPODOKLES

sformułował naukę o 4 elementach i nazwał to korzeniami rzeczywistości (ogień-powietrze-woda-ziemia)
nich rodzi się cała rzeczywistość
wskazywał dwie siły
- siłę przyciągania – miłość
-siłę odpychania - waśń

DEMOKRYT z ABDERY

każdy byt składa się z atomów
świat zbudowany jest z niepodzielnych atomów które łączą się tworząc rzeczy poruszające się w próżni. Wskutek ruchu wirowego łączą się ze sobą i tak powstają ciała – światy



SOFIŚCI

kształcili
materialnie – encyklopedyczny charakter nauki wszystko o czym mówca powinien mówić- wszystko po trochu
formalnie – zdolność językowa, argumentowanie- przekonać ludzi do swoich racji zachęta do sluchania

EPISTEMOLOGIA
ARCHE – cnota
uważali że świat powstał z wody

ETYKA
- PROTAGORAS - „człowiek jest miarą wszystkich rzeczy” Człowiek jako istota racjonalna rozstrzyga którą teze wybierze która jest bardziej prawdopodobna – prawdziwa
ETYKA – nauka o wartościach moralnych dobro czynić zła unikać
UTYLITARYZM – dobro jest to co użyteczne dal jednostki lub ogółu

ESTETYKA
- GORGIASZ - estetyka nauka o wartościach estetycznych
- koncepcja naśladownictwa – NIMEZIS
- koncepcja iluzji – iluzjonizm – APATE
- koncepcja oczyszczenia – KATARZIS


PARAWO NATURALNE
HIPIASZ – przeciwstawił nomos i fizis
- nomos – prawo obyczajowe
- fizis – natura ludzka
to prowadziło do wyodrębnienia 2 rodzajów prawa stałego i naturalnego
Równość ludzi wynikająca z natury jest ważniejsza od zwyczaju umowy


SOKTATES

Urzeczywistniony ideał filozofa

posługiwał się określoną metodą był świadom tego co robi. Jego wiedza była mądrością uczyła jak żyć. Był nauczycielem i walczył z nauczycielami widział nieprawidłowości w polityce za co został skazany na śmierć mógł uniknąć ale do końca broni swoich prawd

etyka

Cnota jest dobrem bezwzględnym.
wiedza o tym co dobre jest warunkiem niezbędnym i wystarczającym i jeśli będziemy tak to rozumieć wówczas zrozumiemy tezę że nikt nie grzeszy dobrowolnie a wybiera zło bo nie zna dobra.
Cnota wystarczy by być szczęśliwym by dobrze zatroszczyć się o własną dusze należy wybierać to co najcenniejsze i temu podpożadkować wszystko inne

epistemologia

Sokrates dbał o własną dusze i zalecał aby też dbać o duszę dusza pojęta jako element tego co cenniejsze od ciała. Dbając o dusze życie jest piękne i dobre. Aby dbać o dusze trzeba było najpierw poznać samego siebie – gnoi seał toni = poznaj samego siebie by odpowiednio siebie kształtować, najpierw ukazuje cel tym celem było osiągnięcie szczęścia. Dobre jest to co służy osiągnięciu szczęścia

2metody Sokratesa

- metoda pozytywna (malentyczna) – człowiek posiada w sobie wiedze prawdziwą lecz jej sobie nie uświadamia dlatego trzeba mu w tym pomóc przy pomocy pytań
- metoda negatywna (elenktyczna) – metoda zabijania polegała na doprowadzeniu do absurdu przy pomocy ironii i pytań



PLATON

teoria idei

idea to jedyna prawdziwa rzeczywistość. Jednak ten byt nie jest nam bezpośrednio dany poznajemy go po przez rzeczy. Jesteśmy podobni do jeńców uwięzionych w jaskini - o tym co się dzieje na zewnątrz wiemy z cieni.
Pojęcia dotyczą czegoś stałego niezmiennego a rzeczy są złożone i zmienne.
Idee tak pojęte są zhierarchizowane. Na czele idea dobra

teoria poznania

Za pomocą zmysłów poznajemy rzeczy (jak więźniowie w jaskini) ale one są tylko odbiciem rzeczywistości tą rzeczywistość można poznać tylko przez rozum. Istnieje wiedza rozumowa niedoświadczalna wrodzona. Wiedza zmysłowa jest zależna i niepewna musi być jej podpożadkowana .

etyka

czlowiek to ciało + dusza. Dusza jest nieśmiertelna niematerialna wobec ciała kieruje ciałem jest jego podmiotem ,dusza jest niezależna od ciała nie może umrzeć z ciałem los pośmiertny duszy zależy od jej życia na ziemi. A złączenie duszy z ciałem to kara za winę jakąś pierwotną .
3części duszy
- mądrość – dusza rozumna
- męstwo – dusza uczuciowa, gniewliwa
- umiarkowanie – strefa pożądania

teoria państwa

Platon wyróżnia 3 rodzaje państw (idealne – państwo prawa – państwo bezprawia)
W państwie idealnym nie ma prawa bo nie ma takiej konieczności tutaj Platon wyróżnia 3 grupy społeczne
- filozofowie – rządzą państwem
- wojownicy – bronią przed nieprzyjacielem
- pracownicy – dostarczają pożywienia i niezbędnych przedmiotów materialnych
Każdy robi to do czego został stworzony ład polityczny z ładem moralnym
Platon zaleca staranne wychowanie zarówno kobiet jak i mężczyzn.
Wykształcenie ogólne – sprawność fizyczna, kultura, matma
Po 30 jedni idą do wojska inni zaś podejmują 5 letnie studia gdzie uczą się dialektyki i filozofii następnie przez 15 lat maja rządzić by po 50 stać się ludźmi wolnymi ale w razie takiej potrzeby maja pomagać radą.
Państwo to wielkie dobro które podporządkowuje sobie jednostkę.
Idealne państwo to monarchia z demokracją


Filozofia przyrody

Świat zbudowany jest z materii ale ma pierwiastki idealne i duchowe. DEMIRUG – boski budowniczy zbudował go na wzór idei. Świat jest ułożony rozumnie harmonijnie.
W stworzeniu świata 3 przyczyny sprawcza – Demirug celowa – idee i materialna – materia

estetyka

sztuka to co już jest. Sztuka odwołuje do tego co jest gorsze w człowieku zamiast mieć cele wychowawcze porusza naszą emocjonalność zaciemniając poznania np. krytyka gry fletu


ARYSTOTELES

logika i epistemologia

według niego logika to wstęp do filozofii
Pojęcia muszą być dobrze zdefiniowane. Dla pojęcia które chcemy zdefiniować szuka się najpierw pojęcia bardziej ogólnego.
zasada tożsamości mówimy że byt jest bytem
zasada niesprzeczności – byt jest niebytem
zasada wyłączonego środka nie ma czegoś 3 między zbiorami sprzecznymi musi byś coś prawdziwe nie mogą być fałszywe.
Arystoteles omawia 10 kategorii które są najważniejszymi substancjami - podstawa ożekań inne nie maja bytu samodzielnego. Substancje te : ilość-jakość-stosunek-czynność-bierność-miejsce-czas-położenie-posiadanie

metafizyka

Najważniejsza teoria aktu i możności to ona wyjaśnia przyczyny zmian. Istnieją 4 przyczyny rzeczy 2 to charakter wewnętrzny czyli materia i forma oraz dwie przyczyny zewnętrzne. Sprawcza ten co sprawia tą rzecz . Celowa po co jest rzecz, czemu służy.

teologia

zwieńczeniem metafizyki jest teologia – świat to jednolity łańcuch połączony ze sobą. Każda rzecz ma swoją przyczynę.

filozofia przyrody i antropologia

wszystko co dzieje się w przyrodzie ma swoją przyczynę i skutek, świat powiązany jest w celowo w całość. Wszystko jest po coś.
Arystoteles wyróżnia 2 elementy makrokosmosu świat pod i nad księżycowy
- podksiężycowy to nasz świat – ziemia woda powietrze ogień jest to świat niedoskonały podlegający zniszczeniu, ruch przebiega po lini prostej
- nadksiężycowy to świat niebieski nie ma tam zmiany a jedynie panuje doskonały ruch po okręgu
Ziemia jest to miejsce centralne bo tego wymaga koncepcja miejsca naturalnego.
PRZYRODA ożywiona – zasadą życia jest dusza która organizuje ciało w jego funkcjach życiowych, synonimem działań jest wola
3RODZAJE DUSZ
- dusza wegetatywna – odżywianie, wzrost
- dusza zmysłowa – obejmuje funkcje wegetatywnej duszy – uczucia, doznanie
dusza zmysłowa – obejmuje funkcje duszy wegetatywnej i zmysłowej – akty poznawcze i akty woli. Jest procesem życiowym

etyka

`wzór dobrego i mądrego człowieka odwołując się do realnej natury ludzkiej bo taka ona jest.
dobro najwyższe EŁDAJMONIA – szczęście to co służy do osiągnięcia szczęścia ale jest zgodne z ludzka naturą. Dobro duchowe jest wyższe od dobra cielesnego.

koncepcja CNOTY – doktryna złotego środka - czyny ludzkie są cnotliwe jeśli są spełniane z umiarem. Cnota umiaru jest zupełnie inna w kraju bogatym niż w kraju biednym.
2 rodzaje cnót:
- DIANOETYCZNE – mądrościowe
- ETYCZNE – usprawniające naszą moralnośc

polityka

Arystoteles dopuszczał 3 ustroje
-monarchia – tyrania
- arystokracja – oligarchia
- republika – demokracja
Człowiek nie może żyć bez społeczności. Akcentuje role społeczności naturalnej. Podkreślał role rodziny i państwa. Rodzina instytucja o charakterze wychowawczym. W państwie dwie grupy ludzi wolni i niewolni. Każdy ustrój jest dobry jeżeli jest prawo.


STOICY

Zenon z Kitio „ żyć zgodnie z naturą”

MONIZM – rzczeywistość zbudowana z jednej substancji (materii).
Każdy przedmiot składa się z dwóch pierwiastków o charakterze czynnym i biernym.
Forma – pierwiastek czynny „duch, umysł” jest rodzajem subtelnej ognistej materii „duch umysł” przenika bierna materie jest wszędzie – świat, kosmos ma charakter dynamiczny.
ETYKA - ideał to człowiek którego nie poruszały zdarzenia zewnętrzne niezależne od niego. Miał być opanowany nie reagować w sposób gwałtowny. Miał żyć zgodnie z naturą rozumnie szczęśliwie i cnotliwie – wolny bogaty bo ma to co naprawdę cenne. Gwałtowne doznania uczucia to choroby duszy trzeba zachować dystans do rzeczywistości .


EPIKUREIZM

Carpe diem
szczęście najwyższym dobrem człowieka polega ono na doznawaniu przyjemności. Szczęście eudajmonia to brak cierpienia. Życie jest krótkie wiec trzeba z niego korzystać. Epikurejczykom do szczęścia wystarczało grono przyjaciół i kwiaty w ogrodzie. To rozum wybiera przyjemności, trzeba madrze z namysłem korzystać z życia. Najwięcej przyjemności ma ten kot ma najmniej potrzeb. Tylko przyjemność własna ma sens (egoizm)
epikurejczycy wyróżnili 3 podstawowe lęki

- PRZED ŚMIERCIĄ – wraz ze śmiercią która dotyczy też duszy kiedy zajdzie rozdzielenia atomów zaniknie zdolność do poznawania wrażeń. Nie trzeba bać się śmierci bo wraz z nią kończy się wszelkie doznanie . puki jesteśmy nie ma śmierci jak umrzemy to nie ma doznania. Przez śmierć przeszło tyle pokoleń a wiec nie ma się czego bać.
- PRZED BOGAMI – człowiek jest wolny i tego nie mogą naruszać nawet istoty boskie bo tym samym jako istoty doskonałe nie zajmują się naszymi sprawami co wyprowadziło by ich ze stanu błogości. Stąd nie ma się co bogów lękać nie ma co składać ofiar bo i tak od nich nie zależy życie ale jak nam to pomaga to OK.
- PRZED NIEMOZNOŚCIA OSIAGNIĘCIA SZCZĘŚCIA – istotne jest życie rozumne. Rozum każe wyrzekać się przyjemności bo one zakłucaja to co najważniejsze dal człowieka czyli pogodę ducha. Najlepszym stanem jest wolność od pragnień zadowolenie się tym co mamy. Ta wizja usuwała lęk przed cierpieniem ostre bóle trwają krótko długotrwałe zaś są zbyt silne. Cierpienia umysłowe są bardziej dotkliwe niż cielesne bo cielesne dotyczą teraźniejszości zaś umysłowe to co zrobiliśmy w przeszłości lub bać się przyszłości.


SCEPTYCYZM

PIRON – twórca stawiał pytania
Co jest istotą rzeczy – NIE WIEM
Jak mamy się wobec nich zachowywać - POWSTRZYMYWAĆ SIĘ OD SĄDÓW
Jakie są następstwa tego zachowania – ZYSKAMY SPOKÓJ CZYLI SZCZĘŚCIE
-Zarzucali dogmaty wcześniejszym filozofom – założenie które nie są dowiedzione.
-celem zycia, szczęścia jest spokój – powstrzymywanie się od sądów wg nich nie ma oczywistosci
-wola Boża jest jedyną racją dobra moralnego, żadne prawa obiektywne nie ograniczają jego wszechmocy.

NEOPLATONIZM

zainicjowany przez Plytona – pyta o to co zasługuje na miano bytu. Bytem może być to co niestworzone, niezniszczalne, niepodzielne. Jednię utożsamia z Bogiem.
Złączenie duszy z ciałem jest dla duszy złe bo ciało jest niżej. Dusza pragnie powrotu do świata czysto duchowego ale zależy to od sposobu ludzkiego życia .
Powrót do jedni związany jest z oczyszczeniem z tego co niższe w człowieku. Dokonuje się to na 3 drogach
- dyscypliny moralnej – przez beznamiętność i praktykowanie cnót społecznych
- droga refleksji filozoficznej – człowiek ćwicząc się w poznaniu poznaje intuicyjnie w sposób bezpośredni poznaje się byty duchowe dociera do świata idei a szczytem jest ekstaza
- droga aktywności artystycznej – droga do poznawania idei którą wyraża


FILOZOFIA CHRZEŚCIJANSKA

GNOSTYCY - uważali że świat jest siedliskiem zła a oni są grudkami złota w błocie bo oni są spoza świata, przewyższają innych ludzi.
Świat jest areną zmagań dwóch wrogich mocy. Przeważa zło bo dobra nie da się zrealizować. Świat upadłego anioła, świat materialny – dlatego szukali wyzwolenia od tego zła np. cielesności- programowo oddawali się rozpuście by zniszczyć ciało i wyzwolić ducha.
Później gnostycy dzielili ludzi na 3 kategorie
- hlilków - posiadają ciało bez pierwiastków duchowych
- psychików - maja dusze i szanse na rozwój
- pneumatyków – oprócz duszy mają ducha
ŚW AUGUSTYN

MANICHEIZM – pogląd który dopuszcza istnienie dwóch bogów – dobrego i złego

EPISTEMOLOGIA

Źródło pewności człowiek ma w sobie, we wnętrzu człowiek znajduje prawdy. Prawd tych nie tworzy umysł.
Bóg oświeca wszystkich ludzi dlatego widzimy w ten sam sposób.

FILOZOFIA BOGA

Augustyn najpierw uzasadnia istnienie Boga
- argumentacja kosmologiczna – analiza wznosząca o istnieniu Boga z kosmosu
- argumentacja antropologiczna – o istnieniu Boga wnosi z refleksji nad samym sobą

NATURA BOGA

Augustyn nawiązuje do Biblii „jestem który jestem”. Bóg jest bytem najpełniejszym. Istnieje sam z siebie. Boga najlepiej znamy nie znając go. „wierze aby poznać, poznaje aby wierzyć”

ANTROPOLOGIA – NAUKA O CZŁOWIEKU

Podkreśla wyższość duszy nad ciałem. Dusza mieszka w ciele i nim się posługuje. Zarówno dusza jak i ciało zostały stworzone przez Boga o istnieniu duszy wnioskujemy na podstawie jej działania – dusza jest podmiotem. Dusza jest źródłem życia jest duchowa i nieśmiertelna. Dusza ludzka jest stworzona przez Boga – 2 koncepcje:
- teza iż Bóg stwarzając pierwszego człowieka stworzył w nim w postaci zalążkowej wszystkich ludzi, łatwiej było mu wytłumaczyć tezę o grzechu pierworodnym
- drugi pogląd iż Bóg stwarza każdą indywidualną dusze a następnie tworzy ją z ciałem, tylko niektórzy dostają predyspozycje przez co są zbawieni inni tego nie dostają i są skazani na potępienie

ETYKA

Dzięki Bożemu oświeceniu człowiek poznaje prawdy moralne które tworzą prawo moralne, zasady tego prawa uświadamiamy sobie w sumieniu.
Augustyn mówi o wolności człowieka
- wolność z wyboru między dobrem a złem
- wolność z wyboru między różnymi dobrami
wszystkie dobra powinny być podporządkowane dobru najwyższemu

FILOZOFIA SPOŁECZNA I POLITYCZNA

Nauka o pokoju nie tylko jako brak wojny ale także jako wyraz porządku ujawniającego się np. w rodzinie aż po stosunki międzynarodowe. Stosunki powinny być oparte na prawie, władzy. Augustyn prekursor prawa międzynarodowego a nawet organizacji międzynarodowych.
Koncepcja wojny sprawiedliwej – iustum bellum – która zachodzi wtedy gdy chodzi o unieszkodliwienie napastnika który zagraża – obrona konieczna.
NAUKA o WŁADZY – władza pochodzi od Boga i należy jej się posłuszeństwo nie znaczy to że każda władza jest dobra. Uzasadnienie władzy to dobro obywatela, troska o poddanych. Obowiązek posłuszeństwa wobec władcy odnosi się do władców dobrych jak i złych. Granicą posłuszeństwa jest prawo moralne. Nie wolno wykonywać nakazów które zmuszają do czynów niemoralnych. Żadna władza nie może znieść się ponad Boga.
Stosunki społeczne opiera św augustyn na prawie naturalnym i prwaie objawionym zasada sprawiedliwości i miłości.

FILOZOFIA DZIEJOW

Są dwie opozycyjne siły Bóg i szatan człowiek zaś jest pośrodku.
w ludzkości można wyróżnić dwa typy społeczności
- civitas Dei czyli państwo Boże, społeczność Boża
- civitas diaboli czyli państwo diabła
Dzieje ludzkie wypełnia walka która rozpoczęła się walką aniołów.





FILOZOFIA ŚREDNIOWIECZNA
7sztuk wyzwolonych to wprowadzenie do filozofii
- praktyczna
- teoretyczna – teologia nauka o bytach duchowych
- antropologia – nauka o człowieku
- fizjologia – nauka o przyrodzie

Każdy jest wolny.
Główne miejsce nauk to Aleksandria, Kalif Omar kazał spalić wszystkie księgi które są sprzeczne z islamem.

BOECJUSZ chce bronić znajomości kultury starożytnej, przełożyć dzieła starożytnych filozofów na język łaciński mówi się że jest ostatnim rzymianinem a pierwszym scholastykiem.

ŚW ANZELM - ojciec scholastyki „ czy należ zrozumieć aby uwierzyć” „czy też uwierzyć aby zrozumieć” Stwierdza że choć wiara jest punktem wyjścia w naszym poznaniu jest chronologicznie pierwsza i ważniejsza .
Istnienie Boga wynika z samego pojęcia Boga to pojęcie ma każdy nawet bezbożnik, każdy wie kto to jest Bóg wszyscy uważają go za największy byt.

ABELART - FILOZOFIA AUTORYTETU – zadaniem filozofa jest nie tylko odkrywanie prawdy samodzielnie co wydobycie jej z dyskusji.

Należy przyjąć 3 osobowości Boga
-ojciec - wszechmogący
- syn – mądrość
- duch – święty – miłość i dobroć
Abelart ujmuje chrześcijaństwo jako syntezę różnych kultur i religii.


ŚW TOMASZ Z AKWINU
3 sumy teologiczne
- problematyka istnienia natury Boga
- problematyka etyczna
- problematyka zbawienia człowieka

FILOZOFIA A TEOLOGIA

Wiązał filozofię z teologia, podkreślał odrębność metodologiczną filozofia korzysta z argumentacji racjonalnej zaś teologia – objawienie. W filozofii Bóg pojawia się na końcu gdy w teologii punktem wyjścia jest Bóg

METAFIZYKA

Jego zdaniem byt składa się z 2 różnych elementów które nie mogą bez siebie istnieć. E dwa elementy to ISTOTA i ISTNIENIE. Byt jest jakąś treścią istniejącą,. Tomasz głosił istnienie nie jest elementem bytu. Bóg pomyślany jest inny od Boga istniejącego. Tomasz wychodzi z analizy natury świata – istnienia Boga jest niezbędne by rzeczywistość była racjonalna .
5 dróg Tomasza takiego samego faktu odwodowego a różnią się punktem wyjścia
- dowodu z ruchu
- z przyczynowości sprawczej
- z przygodności bytowej
- ustopniowania doskonałości bytowej
- celowość

NATURA BOGA – FILOZOFIA BOGA

via ekscelenti - droga wywyższenia Tomasz nawiązuje do biblijnego „jestem który jestem” Bóg jest jedynym w swoim rodzaju bytem. Bóg istnieje sam z siebie. Stanowi fundament chrześcijańskiej nauki o sworzniu. Bóg na gruncie filozofii daje istnienie i je podtrzymuje. Zła nie ma jedynie w Bogu



ETYKA

Człowiek rozumny i wolny dzięki temu człowiek może rozpoznawać dobro i je wybierać. Jako jedyne ze stworzeń poznaje dobro dzięki władzy sumienia które to odkrywa jak powinniśmy się zachować w danych warunkach. Każdy czyn ma charakter indywidualny jest to decyzja indywidualnego człowieka podejmowaną w określonych warunkach wpływ na tę decyzję maja nawyki dobre lub złe czyli cnoty lub wady.
Najważniejsze są cnoty kardynalne – umiarkowanie męstwo sprawiedliwość.

FILOZOFIA SPOŁECZNA I POLITYCZNA

Człowiek to istota społeczna. Człowiek musi żyć w społeczeństwie. Najlepszy ustrój to ten który będzie zabezpieczać dobro poszczególnych osób, zabezpieczać interesy społeczności a z drugiej nie narusza głębokich interesów poszczególnych osób.
Tomasz rozważa korzyść, najwyżej ceni monarchie o ile władca będzie sprawiedliwy to taki ustrój będzie najlepiej sprzyjać dobru społeczności.

krytyka metafizyki przez OCKHAMA Ockham - jego stanowisko było antysystematyczne, antydogmatyczne, antyracjonalistyczne, antyrealistyczne. Zamiast konstruować system zajął się krytyką wiedzy, w jej wyniku doszedł do przekonania, że ogromna część tradycyjnej wiedzy pozbawiona jest niezawodnych podstaw. Za podstawowy organ wiedzy miał nie rozum lecz intuicję


FILOZOFIA RENESANSU

BACON - „wiedza to potęga” wiedza jest po to aby opanować świat. Zalecał metodę doświadczalną, ale zaznaczał, że doświadczenie jest możliwe tylko dzięki objawieniu. Człowiek szuka prawdy, bo prawda jest dobrem, ale nie dla niej samej, lecz dla radości poznania, aby udoskonalić swoje życie; ma charakter utylitarny, czyli dobrem jest wiedza.

NEWTON – chce zbudować systemową wizje przyrody – traktowanie świata jako maszyny
Fizyko-teologiczny dowód na istnienie Boga z faktu strukturalnego i dynamicznego istnienie kosmosu – Boski konstruktor. Absolutna koncepcja czasu i przestrzeni.


KARTEZJUSZ


Kartezjusz – chce stworzyć na nowo wizje rzeczywistości w której jest miejsce na filozofie ale żeby stanowiła fundament z przyrodoznawstwem. Nowy system wiedzy w formie drzewa jego pniem jest fizyka a inne nauki np. matematyka medycyna etyka to gałęzie tego drzewa. Chce aby każdy element wiedzy był udowodniony w sposób jasny i wyraźny. Intuicja nowy typ filozofii.
3 typy cnot wg Kartezjusza:
- wrodzone
- nabyte
- skonstruowane
Bóg istniej z samej idei jako istoty najdoskonalszej jeśli ma to być istota doskonała to musi istnieć my nie możemy być bo takie idee nas przerastają.
Kartezjusz uważał że dusze ma tylko człowiek.


HOBBES

Świadomość to funkcja cielesna
- stanu natury – status naturalis
- status civitatis
w tych kategoriach ujmuje człowieka gdyby nie było instytucji społecznych „człowiek człowiekowi wilkiem”. Utożsamia prawa z porządkiem naturalnym. Władcy podporządkowana jest religia by służyła państwie.






SPINOZA

Istota: duch i substancja to jedno – jego monizm polega na tym, że utożsamił Boga z przyrodą, w tym pojęciu nie ma miejsca na osobowe pojęcie Boga, bóg jest we Wszystkim. Jeżeli pojmuje coś jednocześnie duchowo i materialnie to tylko dlatego, że mój umysł jest ułomny. Wewnętrzny dynamizm wynika z Boga. Wniosek: nie ma miejsca na wolną wolę.


PASCAL

Fideizm- pogląd podkreślający wartość wiary religijnej.
Pascal myśli po Augustyniańsku czyli Bóg i moja dusza tu niezbędna jest wiedza serca WIEDZA SERCA – to poznanie intuicyjne, bezpośrednie.
Kwestia uzasadnienia Boga – my jesteśmy zmuszenia odpowiadać za czyny dobre lub złe skoro tak to należy wybrać dobro i je czynić jeśli tak wybiorę to wygram ze złem. Mamy świadomość istnienia a przyroda nie.

LOCKE

FILOZOFIA WYCHOWANIA SPOŁECZEŃSTWWA I PAŃSTWA

w wieku XIX kształtuje się słowo OPINIA PUBLICZNA
Lock wizja integralnego zachowania obejmującego zachowanie umysłowe, fizyczne, moralne. Wychowanie jest ważniejsze od nauczania.
Filozofia społeczna i polityczna pytając o genezę państwa jako indywidualista przyjmuje umowę społeczną. Jest liberalistą podkreśla prawa jednostki. Akcentuje role jednostki, widzi się w nim ojca tolerancji

EPISTEMOLOGIA

człowiek tabula rasa – nieznana tablica. Tylko część właściwości ma charakter obiektywny dotyczy to właściwości pierwotnych np. wzrok, dotyk, barwa. Locke ogranicz role intelektu który mechanicznie scala idee proste lub złożone. Pojęcia którymi się posługujemy są obrazami rzeczy.

ETYKA

punktem wyjścia jest analiza dążeń ludzkich stwierdza ze mamy skłonności iść za tym co przyjemne ale nie głosi że to co przyjemne to dobre


HUME
Cała wiedza pochodzi od doświadczenia, idee to wyobrażenia rzeczy a nie arystotelesowskie pojęcia.
Krytykuje podstawowe założenia metafizyczne: PRZYCZYNOWOŚĆ i SUBSTANCJE. Ogranicza wiedze do stwierdzania faktów mówi ze nie można stwierdzić iż związek między dwoma faktami ma charakter przyczynowy. My mamy wiedze o jednostkowych faktach, nie widzimy tego co jest ich podmiotem.

ETYKA

Zdaniem HUMA etyka powinna się ograniczać do faktów moralnych (przekonań, zachowań).
Nie da się ustalić co jest słuszne a co nie bo nie decyduje o tym rozum lecz serce - SENTYMENTALIZM


JAN JACOB ROUSSEAU
to krytyk cywilizacji, negatywnie ocenia koszty związane z ich osiągnięciem. Uważał że nierówności między ludźmi zostały zapoczątkowane przez rywalizacje na gruncie poznania. Bardziej dba się o opinie niż o autentyczne wartości niszczy to stosunki międzyludzkie. Ci co mają kasę mają wpływy.
Idealne PAŃSTWO to demokracja bezpośrednia w której to wszyscy obywatele mają jednakowy wpływ na losy państwa, osiągnięcie tego jest możliwe jedynie w małych organizacjach w większości jesteśmy skazani na demokrację pośrednią .
Wychowanie musi umożliwić rozwój dziecka zgodny z jego naturą – zakłada się że dziecko z natury jest dobre.
”WOLNOŚĆ RÓWNOŚĆ I BRATERSTWO ALBO ŚMIERĆ”


KANT
POZIOMY POZNANIA
- zmysłowe – jest to burza zdarzeń nie wiemy gdzie spojrzeć nasz umysł porządkuje to w sposób najbardziej pierwotny wg dwóch form a jest to czas i przestrzeń
- umysłowe – człowiek operuje rozsądkiem przy pomocy 12 kategorii gdze najważniejsza to substancja i przyczyna dzięki temu świat stanowi uporządkowana całość.

3 NACZELNE KAT W METAFIZYCE
- Bóg
- Dusza
- Przyroda

ETYKA

Prawdy dzięki którym można tworzyć etykę
- prawda o wolności człowieka beż wolności nie ma moralności
- nieśmiertelność duszy która gwarantuje rozwój człowieka
- trzeba przyjąć że Bóg jest
formalizm etyki Kanta – reguła moralności ogólna – nasze postępowanie moralne powinno być takie jakbyśmy chcieli aby postępowali wszyscy zwłaszcza względem siebie takie podejście jest zgodne ze złotą regułą
Należy postępować tak aby osoby ludzkiej nie traktować jako środka do celu ale cel

ESTETYKA

Nie ma kodeksu który by wskazywał na to co jest piękne a co brzydkie wszyscy tak samo w sposób konieczny oceniamy jest to powszechność sądu choć bez reguły.


HEGEL
Dialektyka Hegla miała charakter 3 fazowy
- teza
- antyteza
- synteza – scalała elementy charakterystyczna dla tezy i antytezy nie była to prosta suma ale była to jakość wyższa.
Synteza przezwyciężała sprzeczność dostrzegając rzeczywistość głębiej.
Państwo podporządkowuje społeczeństwo.
Najwyższa forma absolutu to kultura ( sztuka, religia,)


SCHOPENHAUER
Pesymistyczna filozofia dla Schopenhauera świat to kolebka zmartwień to szkatułka niespełnionych marzeń, to liczne cierpienia które dotykają każdego z nas. Dal Schopenhauera żyć to chcieć, jeżeli nie będziemy szukać rozwiązania wówczas uciekniemy w stronę zjawiskową np. samobójstwo. Jeżeli mniej pragniesz to mniej będziesz cierpiał gdy marzenia się nie spełnią.
Model współczucia – należy bardziej skupić się na osobie która cierpi bo wówczas zapominamy o własnych zmartwieniach.

COMTE
Mówi że pora na nowy etap nauk pojęty w sopsób właściwy. Nowa nauka ma rejestrować fakty, przedmiotem nauki są oderwane rzeczy czyli ciała na drodze indukcji mamy formować fakty. Niemozliwa jest odpowiedz na pytanie „dalczego” (takie pytanie klasycznie stawiała filozofia).
Conte jest jednym z twórców nauk o społeczeństwie – (socjologia) która bada fakty społeczne okteślając strukture życia społecznego i dynamike.
Oprócz pozytywnie pojętej nauki (opisowo, empirycznie) formułuje także pozytywną religie i polityke. Życie społeczne powinno opierać się na zasadzie altruizmu - oznacza postawę że dobro drugiego jest ważniejsze od dobra własnego.
Conte chce zminić religię którą przekształca w religijny kult ludzkości jako istoty najwyższej – religia bez Boga.



MILL
Prawo indukcji – dzieki indukcji możemy sformułować prawa naukowe uogulniając wyniki doświadczenia. Mill podkreśla że szczęście ogółu jest dobre dla człowieka. Ta zasada UTULITARYZMU jest fundamentrm liberalizmu jako koncepcja o chcarakterze społecznym ekonomicznym prawnym. Należy pozostawić jednostką maxsimum swobody by we wszystkich działaniach działaki swobodnie a jedyną swobodą jest to aby nie krzywddzili innych. Mill podkresla parawa jednostki równocześnie musi ograniczyć rolę państwa im mniej państwa tym lepiej bo zawsze jest ono ograniczeniam praw jednostki – Mill bronił praw mniejszości

BENTHAM
-Hedonizm psychologiczny – nasza psychika jets ukierunkowana na zdobywanie przyjemności
-Hedonizm etyczny – przyjemność jest jedynym lub głównym dobrem
przyjemności się różnią tylko ilościowo a nie jakościowo, bardziej intensywne są lepsze. Powinnismy pomysleć które przyjemności bardziej nam się opłaca i komu się opłacą i zrezygnować dal dobra innej osoby.
Bentham jest rformatorem prawa chciał je tak zmienić aby aby było uzyteczne dla ludzi – czyn jest sluszny gdy przynosi jak najwięcej szczęścia jak najwiekszej liczbie osób.


SPENZA
Uważał że rzeczywistość jest zmienna ma ona chcarakter rozwojowy. Wszystkie instytuje społeczne są po ta aby zachować życie człowieka. Dobre jest to co służy zachowaniu życia to owocuje utylitaryzmem społecznym. Przyjemność to co dobre, ból to co złe. To skupienie się na przetrwaniu rodzi egoizm. Ewolucjonizm Spenzera to wizja człowieka materialnego ukształtowanego w procesie przyrodniczym .

MARKS – kumpel ENGELS - MARKSIZM
Motorem życia społecznego są procesy gospodarcze to kim jest człowiek, jaka jest struktura życia społecznego jakie są wytwory ludzkiej kultury decyduje tzw baza o charakterze gospodarczym, kto jest właścicielem środków produkcji to pozwala ująć życie społeczne w formie dwu klas analogicznie do Hegla pana i niewolnika są tu posiadacze środków produkcji i ci którzy są pracownikami.
Potrzeba więc aby ludzie się zorganizowali i tę rzczywistość zmienili. Marksizm przywiązuje tutaj uwage do partii która zjednoczy ludzmi i nimi pokieruje co doprowadzi do rewolucji która pozbawi właścicieli własności i zaprowadzi ład w którym wszyscy otrzymują wedle swoich potrzeb.
W marksizmie człowiek to istota spoleczna. Marksizm tworząc strukture spoleczna zdominowaną przez jedna partię jeszcze bardziej wyobcował jednostkę poddając ją światu który tworzyl. Wolność to tylko uświadomiona konieczność, marksizm głosił konieczność podporządkowania się nawet kosztem własnych interesow. Czym jest jednostka co do milionów osób.
Marksizm w religi widzial zagrożenie dla człowieka. Człowiek w religi jest nieprawdziwy nie jest sobą. Rligia jest opium dla ludu a skoro religia jest potrzebna to należy ja tak zmienić aby służyła człowikowi.

NIETZSCHE
Nurtowało go dlaczego to jednostki słabe narzucaja jednostką silniejszym, samodzielnym prawa które są wygodne dla jednostek słabych . system wartości narzucony przez ludzi słabych odczytywał Nietzsche jako tyranie która chce narzucić wszystkim jeden system wartości - system cnót wielkich – misłosierdzie, litość w to miejsce chciał dokonać przewrtościowania wartości. Ta nowa wizja moralności była związana z nową wizją człowieka – nadczłowieka – w nim ujawinia się wola mocy jako motor zycia.
Poznanie to nie tylko rozpoznawanie świata, formułowanie wizji świata ale także narzędzie które umożliwia naszą egzystencje i panowanie nad swiatem.
Nietzsche mówi abyśmy pogodzili się ze swoim losem, polubili go i odpowiednio go wykorzystywali bowiem jest to ideał człowieka żwego.
Nietzsche krytykuje chrześcijaństwo bowiem zniewala ono człwieka który musi się poddać Bogu jego nakazom stąd nietzsche zapowiada wizje kultury w której Bóg umarł traktował to jako wizje radosną bo może dzięki temu człowiek zacznie się urzeczywistniać.

PEIRCE i JAMES

PRAGMATYZM – nasze poznanie nasza wiedza jest podpożądkowana naszemu działaniu ma mu slużyć. Zadaniem poznania jest wytworzenie dyspozycji do dzialania natomiast działanie sprawdza i koryguje nasze poznanie




Neotomizm
Wpółczesna wersja tomizmu, główny kierunek filozoficzny neoscholastyki, popularny w łonie katolicyzmu. Neotomiści opowiadają się za tzw. klasyczną koncepcją filozofii, akcentują różnicę między nauką a religią i sztuką; za "filozofię pierwszą" uznają teorię bytu. Istotnymi składnikami neotomizmu są: realizm, pluralizm, hylemorfizm, teizm, racjonalizm, intelektualizm, klasyczna koncepcja prawdy, umiarkowany realizm pojęciowy.
Istnieją co najmniej cztery zasadnicze odmiany neotomizmu:
-tomizm tradycyjny - cechujący się badaniami nad kategorią istnienia, pojętego jako relacja bytu do Boga,
-lowański - charakteryzujący się tendencją do łączenia metafizyki z wynikami nauk szczegółowych,
-egzystencjalny - postulujący ścisłe oddzielenie tomizmu od arystotelizmu i badanie kategorii istnienia.
-transcendentalizujący-powiązany z fenomenologią
SART
Idol buntów młodzieżowych 68`. Człowiek jest zdolny zerwać z aktualnym stanem życia zmieniając siebie zmienia swoją nature. Sposób życia jest ważniejszy od trwałej natury my dokonując tych wyborów stajemy się inni. Człowiek to ktos kto wykracza po za siebie. Człowiek jest tym kim jest teraz bo za tę sytuację jest odpowiedzialny. Z biegiem czasu Sart zbliża się do marksistów – piekło to inni. Wypracował 3 egzystencje bycie dla innych ma scalić dwie pozostałe. Postrzega się siebie oczyma drugiego. Życie społeczne to zespół uwarunkowań.
Antropologia Sarta ma konsekwencje w zakresia etyki i religi.
Skoro człowiek jest wolny a istnieje ta konkretna jednostka stąd nie ma norm moralnych. Mowi co jest dobre a co złe.
Sart krytykuje religię z 2 powodów, mówi że należy odrzucić religię bo pojęcie Boga jest wewnętrznie sprzeczne gdyż Bóg pojmowany jest jako byt w sobie ma on trwalą naturę a z drugiej strony traktuje Boga jako byt osobowy świadomy i wolny.

MARCEL
Czyni z egzystencjonalizmu religie – człowiek pielgrzym. Podkreśla wage osoby jako centrum filozofowania. Wystepowiał przeciw ateistycznemu egzystencjonalizomi przeciw marksistom bo lekceważyli jednostkę.

WOJTYŁA
Naturę hermeneutyki - czyny by określić naturę bytu i w sposób normatywny ujmuje się świat ludzkich zachowań. Punktem wyjścia jest czyn pojęty jako świadome wolne i podlegające ocenie moralnej działanie człowieka jest to analiza człowieka który jest moralny ma on odnieść się właściwie do drugiej osoby. Człowiek najpierw jako sprawca czynu ta sprawczość związana jest jako samostanowienie w której to człowiek odkrywa siebie jako istotę wolną ale tę która winna dążyć do samo posiadania, samo opanowania. Jest osobą bo jest wolny i świadomy.
ETYKA- by być osobą należy żyć zgodnie z naturą tej osoby odkrywając prawdę o tej osobie. Odkrycie drugiej osoby rodzi powinności moralne a więc refleksje nad naturą bytową człowieka. Prowadzi do refleksji zwanej powinnością. Miłość pojęta jako dar. Prawdy człowieka wynikają z jego natury.

BUBER
Buber wyróżnia 2 typy poznania:
- filozoficzne – polega na wnikaniu w inną osobę wnikanie odsłania tajemnicę na drodze dialogu międzyosobowego
- naukowe – wyrasta z relacji monologowej oraz ujmuje rzeczywistość przedmiotowa i w kategoriach przyczynowych. Ten typ poznania jest nieadekwatny do poznania osoby
Najwyższą forma poznania widział w poznaniu Boga który objawia się w świecie i w konkretnych sytuacjach .