Ludzie bezdomni
Epoka - Młoda Polska
Choć autor tworzył także w dwudziestoleciu międzywojennym. Utwór ma charakter realistyczny,
znajdziemy w nim jednak silne wpływy naturalizmu i symbolizmu.
Dzieło
• Słynna powieść o trudnych problemach społecznych, etosie inteligenckim i tragicznych wyborach społecznika.
• Data wydania – 1900 rok. Czas i miejsce akcji: Warszawa, Paryż, sanatorium i majątek Cisy, Śląsk, koniec wieku XIX.
Forma utworu
Gatunek literacki: powieść naturalistyczna z elementami symbolizmu. Narracja trzecioosobowa, w niektórych partiach (pamiętnik Joasi) pierwszoosobowa. Zwraca uwagę symboliczny rozdział Rozdarta sosna.
Bohaterowie
• Tomasz Judym – syn ubogiego szewca alkoholika, który skończył studia i został lekarzem dzięki pomocy finansowej ciotki – byłej kurtyzany. Po studiach jedzie na jakiś czas do Paryża, wróciwszy do Warszawy, próbuje zorganizować lekarzy do bezinteresownej pomocy ubogim. Zostaje jednak wyśmiany. Nie znajdując powodzenia w stolicy, przyjmuje pracę w sanatorium w Cisach. Tam spotyka poznaną już w Paryżu Joasię, rodzi się coś na kształt niedopowiedzianego romansu. Judym wszak uświadamia sobie, że jego życiowym celem jest służba ubogim i – samotnie – wyjeżdża na Śląsk, by zostać lekarzem robotniczym.
• Joasia Podborska – niespełniona miłość Judyma, nauczycielka w cisowskim majątku. Nie dowiadujemy się o niej szczególnie wiele – choć obraz wyłania się zdecydowanie pozytywny. Joasia jest ważną postacią przede wszystkim jako literacki symbol kobiety odrzuconej w imię wyższej idei.
Konteksty
• Honoriusz Balzak, Ojciec Goriot
• Bolesław Prus, Lalka
• Stefan Żeromski, Przedwiośnie
• Albert Camus, Dżuma
Ludzie bezdomni jako powieść o:
• Problemach społecznych
– znajdziemy w powieści sporo opisów skrajnego ubóstwa, nędzy (fabryka cygar, cisowscy chłopi, rodzinna dzielnica Judyma).
Jednocześnie zaś Ludzie bezdomni zawierają poważne oskarżenie pod adresem społeczeństwa – a zwłaszcza inteligencji, ze względu na bierność wobec problemów społecznych.
• Trudnych wyborach – to pełny porażek życiorys idealisty- społecznika. Nie znajduje on zrozumienia niemal u nikogo – nawet u tych, którym chce nieść pomoc. W końcu staje przed wyborem – albo osobiste szczęście, albo realizacja społecznikowskich zamierzeń. Wybiera to drugie – jednak koszta są bardzo bolesne.
• Inteligencji – jej obraz jest bardzo pesymistyczny. Inteligencja (tu reprezentowana przez lekarzy) dąży tylko do zaspokojenia własnych potrzeb. Pozytywistyczne
ideały społecznego posłannictwa budzą tylko śmiech i politowanie. Przeciwstawiając ogółowi bohatera pozytywnego, choć tragicznego – Judyma, Żeromski formułuje – wyraźnie widoczną także w innych jego utworach – ideę społecznej służby inteligencji.
Autor - Stefan Żeromski
Autor powieści o tematyce społecznej (Ludzie bezdomni, Przedwiośnie), historycznej (Popioły), obyczajowej (Dzieje grzechu, Nawracanie Judasza). Naturalista
i symbolista, w kwestiach społecznych bliski pozytywistom.