Administracja samorządowa

W ramach administracji samorządowej należy mówić o gminie, powiecie i województwie samorządowym. Na poziomie województwa działają 2 administracje równoległe: rządowa i samorządowa

rządowa – wojewoda

Gmina nie podlega powiatowi, a powiat województwu samorządowemu. Każda z jednostek samorządu terytorialnego jest autonomiczna (niezależna).

Gmina – to wspólnota samorządowa. Występują 2 przesłanki żeby mogła powstać: terytorium + mieszkańcy. Tworzone są z mocy prawa, tym prawem jest ustawa z 8 marca 1990r. W tej chwili nazywa się „O samorządzie gminnym”. Jej nazwa została zmieniona w 1998r. na obecnie brzmiącą. Pierwotnie nazywała się „O samorządzie terytorialnym”. W 1990r. przywrócono gminy. W 1998r. nastąpił kolejny etap reformy. Ustawami z 5 czerwca 1998r. wprowadzono powiaty i województwa samorządowe. Ustawy te noszą tytuły „O samorządzie powiatowym” i „O samorządzie wojewódzkim”. Ponieważ powiaty i województwa samorządowe oprócz gmin stanowią samorząd terytorialny.

Władze gminy – najwyższą władzą są jej mieszkańcy, w wyborach powołują organy gminy. Organami gminy są: organ uchwałodawczy (Rada Gminy), organ wykonawczy jednoosobowy (wójt, burmistrz, prezydent miasta). Działalność gminy jest jawna, jedynie ustawowo może być niejawna. Jawność obejmuje m.in. prawo do uczestniczenia w obradach, na posiedzeniach komisji, prawo dostępu do dokumentów np. protokoły posiedzeń organów gminy lub koncesje, zezwolenia. Rada Gminy obraduje na sesjach i efektem tego mogą być uchwały. Działa ona jawnie, uchwały zapadają większością głosów (50%+1). Kadencja trwa 4 lata.

Kompetencje Rady Gminy – uchwały, statut gminy, ustala wynagrodzenie wójta, wskazuje kierunki działania wójta, przyjmuje sprawozdania z wykonanych przez wójta działań, powołuje i odwołuje Skarbnika gminy (na wniosek wójta), uchwala budżet gminy, rozpoznaje sprawozdanie, udziela lub nie absolutorium wójtowi, uchwala Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Gminy oraz Miejscowy Plan Zagospodarowania Przestrzennego (prawo miejscowe tworzone jest przez Radę Gminy powszechnie obowiązujące (dotyczące wszystkich mieszkańców) w oparciu o te przepisy wydaje się kolejne [zezwolenia]) uchwalanie programów gospodarczych (rozwój gminy, turystyki itp.), podejmowanie uchwały w sprawie podatków i opłat (np. podatek rolny, ustawa o podatkach lokalnych, opłata targowa, opłata uzdrowiskowa), zarządza majątkiem gminy, podejmuje uchwałę, do jakiej sumy wójt może samodzielnie zaciągać zobowiązania. W sprawach współdziałania samorządowego z innymi organami konieczne jest podjęcie uchwały przez Radę Gminy (porozumienia międzygminne np. budowa obiektów sportowych). Może uchwalić stypendia dla uczniów, studentów. Rada Gminy kontrolując działalność wójta powołuje komisję rewizyjną. W skład komisji wchodzą radni, będący przedstawicielami wszystkich klubów. Zadaniem komisji jest sporządzanie opinii z wykonania budżetu i wystąpienie z wnioskiem do Rady Gminy ws. Udzielenia lub nie absolutorium wójtowi. Organem kontrolnym finansów jest tzw. RIO – Regionalna Izba Obrachunkowa. Wniosek o absolutorium podlega zatwierdzeniu RIO. Komisja rewizyjna przeprowadza też inne kontrole zalecone przez Radę Gminy.

Skład Rady Gminy – Rada Gminy wybiera ze swojego grona przewodniczącego i od 1-3 wiceprzewodniczących. Zadaniem przewodniczącego jest organizowanie i prowadzenie obrad Rady Gminy, zwoływania sesji (zwoływane są w razie potrzeby, nie rzadziej niż 1 raz na kwartał). Rada Gminy może ze swojego grona wyłonić komisję, mogą mieć charakter stały lub doraźny.

Kadencja wójta – rozpoczyna się w terminie rozpoczęcia pracy Rady Gminy i kończy się w tym samym czasie. Wójtem nie może być osoba bez obywatelstwa polskiego. W gminie, której siedziba władz znajduje się w mieście na terytorium gminy mamy burmistrza. W miastach, gdy jest powyżej 100 tys. Mieszkańców mamy prezydenta. Wójt nie może być wójtem w innej gminie, nie może być zatrudniony w administracji rządowej.

Zadania i kompetencje wójta – przygotowuje projekty uchwał dla Rady Gminy, składa propozycje sposobu wykorzystania uchwał, które wcześniej zaproponował, wykonuje budżet, zatrudnia i zwalnia kierowników Gminnych Jednostek Organizacyjnych. Wójt kieruje gminą w bieżących sprawach i reprezentuje ją na zewnątrz. Swoje kompetencje wykonuje za pomocą Urzędu Gminy. Jest on zorganizowany i funkcjonuje w oparciu o regulamin wewnętrzny, który jest nadawany w drodze zarządzenia (przykład przepisów prawa miejscowego wydawane przez wójta: Przepisy prawa miejscowego mają charakter powszechny tzn. obowiązują wszystkich mieszkańców, gościom z innych gmin, mają ograniczony zasięg terytorialny, bo obowiązują tylko na terenie gminy). Kierownikiem Urzędu Gminy jest wójt. Kierownik Urzędu wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do pracowników Urzędu oraz Kierowników Gminnych Jednostek Organizacyjnych. Status prawny pracowników administracyjnych określa ustawa z 21 listopada 2008r. „O pracownikach samorządowych”. Gmina wykonuje zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Gmina została wyposażona przez ustawodawcę w osobowość prawną. Jest taką samą osobowością tj. sp. Z o.o. i S.A. czyli może samodzielnie występować w obrocie gospodarczym. Ustawa reguluje, jakie są zakresy działania gminy, czyli wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, niezastrzeżone na rzecz innych podmiotów w szczególności na rzecz powiatu lub województwa samorządowego. Podstawową dziedziną gminy w zakresie jej zadań jest zaspokajanie zbiorowych potrzeb gminy. Do tych zadań należą m.in. takie sprawy jak: ład przestrzenny, gospodarka nieruchomościami, ochrona środowiska i przyrody, gospodarka wodna. Do tych zadań należą: utrzymanie gminnych dróg, mostów, placy, dostarczanie mieszkańcom mediów, lokalny transport zbiorowy, ochrona zdrowia, pomoc społeczna, gminne budownictwo mieszkaniowe, edukacja publiczna, ośrodki kultury i sportu, targowiska (hale targowe), cmentarze, porządek i bezpieczeństwo obywateli. Gmina wykonuje również zadania zlecone przez administrację rządową za pomocą ustawy np. porozumienie między wójtem i wojewoda zakresie realizacji zadania zleconego. Wykonując zadania gmina może tworzyć jednostki organizacyjne (zakłady publiczne) może także zawierać umowy z innymi podmiotami np. organizacjami pozarządowymi. W celu realizacji zadań powierzonych gmina może prowadzić działalność gospodarczą.

Powiat – mieszkańcy tworzą wspólnotę samorządową – mieszkańcy terytorium. Powiat wykonuje zadania publiczne we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność. Podobnie jak gmina posiada osobowość prawną. Ustrój powiatu określony jest w statucie. Najwyższą władzą w powiecie są jego mieszkańcy, którzy działają za pośrednictwem organów wybieranych za pośrednictwem powszechnego głosowania. Organami są: Zarząd Powiatu i Rada Powiatu. Działalność ich jest jawna. Rada Powiatu stanowi uchwały, jest organem kontrolnym. Kadencja trwa 4 lata. Kompetencje Rady Powiatu:
- stanowienie aktów prawa miejscowego w szczególności uchwalenie statutu miejscowego
- wybiera i odwołuje Zarząd
- ustala wynagrodzenie przewodniczącego
- powołuje i odwołuje Skarbnika na wniosek starosty
- uchwala kierunki działalności organu wykonawczego w powiecie
- przyjmuje sprawozdania
- uchwala budżet
- udziela lub nie udziela absolutorium
- podejmuje uchwały w sprawach majątkowych powiatu
- określa wysokość sumy, do jakiej Zarząd Powiatu może zaciągać zobowiązania
- wybiera 1 przewodniczącego
- obraduje na sesjach
- powołuje komisje

Zarząd Powiatu – jest to organ wykonawczy. W skład wchodzą: starosta (przewodniczący), wicestarosta i pozostali członkowie. Nie mogą łączyć stanowisk. Liczba osób w zarządzie waha się od 3 do 5. Nie później niż 3 miesiące od daty wyboru trzeba wybrać zarząd. Zadania Zarządu:
- przygotowanie projektów uchwał
- wykonanie tych uchwał
- gospodaruje mieniem powiatu
- wykonywanie budżetu powiatu
- zatrudnianie i zwalnianie kierowników Jednostek Organizacyjnych Powiatu
Zadania swe realizuje za pomocą Starostwa Powiatowego, do których należy w szczególności Powiatowy Urząd Pracy. Na poziomie powiatu funkcjonuje Powiatowa Administracja Zespolona. Powiatową Organizację Zespoloną stanowią Starostwo Powiatowe, Powiatowy Urząd Pracy, Jednostki Organizacyjne stanowiące aparat pomocniczy powiatowych służb, inspekcji i straży.

Starosta – organizuje pracę Starostwu Powiatowemu, kieruje sprawami bieżącymi i reprezentuje na zewnątrz powiat.

Organizacje i zasady funkcjonowania określa regulamin organizacyjny, który jest uchwalany na wniosek Zarządu Powiatu. Zwierzchnikiem powiatowych służb, inspekcji i straży jest starosta. W ramach tego zwierzchnictwa powołuje i odwołuje kierowników tych jednostek, zatwierdza programy ich działania, zleca przeprowadzenie kontroli.

Samorząd województwa – administracja samorządowa w województwie jest zespolona w jednym urzędzie i pod jednym zwierzchnikiem. Zakres działania samorządu województwa nie narusza samodzielności gminy i powiatu a organy samorządu województwa nie są organami nadzoru ani kontroli w stosunku do powiatu i gminy, nie są także organami odwoławczymi. Ustrój województwa określony jest w statucie uzgodnionym z Prezesem Rady Ministrów. Organami samorządu województwa są: Sejmik Województwa i Zarząd Województwa.

Sejmik Województwa – to organ stanowiący i kontrolny, kadencja trwa 4 lata
Kompetencje Sejmiku Województwa:
- stanowi akty prawa miejscowego np. statut województwa
- zasady gospodarowania mieniem województwa
- zasady korzystania z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej
- uchwala strategię rozwoju województwa
- uchwalanie planów zagospodarowania przestrzennego
- uchwala budżet

Sejmik ze swojego grona wybiera przewodniczącego i nie więcej niż 3 wiceprzewodniczących. Sejmik obraduje na sesjach nie rzadziej niż 1 raz na kwartał. Zarząd Województwa jest organem wykonawczym. W jego skład wchodzi 5 osób. Sejmik Województwa wybiera Zarząd Województwa w tym Marszałka Województwa i 2 wicemarszałków.