Polska administracja rządowa i samorządowa w latach ‘90(podstawy prawne, zadania, struktura organizacyjna i kadry).

Polska administracja rządowa i samorządowa w latach ‘90(podstawy prawne, zadania, struktura organizacyjna i kadry).

„Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej rozdział I art.2

Przez administrację publiczną rozumie się zespół działań, czynności i przedsięwzięć organizatorskich i wykonawczych,prowadzonych na rzecz realizacji interesu publicznego przez różne podmioty,organy i instytucje, na podstawie ustawy i w określonych prawem formach.
Definicja ta, ma charakter mieszany, czyli wyraża przedmiotowo-podmiotowe ujęcie administracji. Nie jest to jednak jedyne możliwe ujęcie tematu.
Administracja publiczna może być rozumiana zarówno jako aparat wykonawczy państwa, czyli odpowiednie struktury powołane do realizacji zadań państwa lub jego funkcji, jak i działania mające na celu organizowanie warunków oraz zasad kształtowania stosunków społecznych, realizowanych przy zastosowaniu obowiązujących procedur prawnych. Połączenie obu wskazanych form administracji publicznej daje jej pełny obraz.

Administracja publiczna-organy administracji wraz z obsługującymi je urzędami, których działalność obejmuje niemal wszystkie dziedziny życia.
Funkcja władcza administracji publicznej polega na wykonywaniu prawa oraz zaspakajaniu zbiorowych potrzeb społeczeństwa, z możliwością zastosowania przymusu. Jej zakres w różnych ustrojach ulega zmianom. Realizowana jest z upoważnienia prawa i działa w interesie publicznym. Dla ochrony praw jednostki przed nielegalnym działaniem administracji stworzono szereg instytucji, a zwłaszcza proces administracyjny oraz ochronę sądu administracyjnego.
Na administrację publiczną składa się system organów administracji państwowej, organy samorządy terytorialnego, zawodowego, gospodarczego. Funkcje administracji realizują tez zakłady prawa publicznego, fundacje o takim charakterze, można ją wyjątkowo powierzyć innym podmiotom.
We współczesnych społeczeństwach administracja ma za zadanie zapewnienie właściwego funkcjonowania ukształtowanego przez Konstytucję i ustawy porządku prawnego. Realizacja tego zadania może wymagać m.in. stosowania władczych uprawnień, dających możliwość w miarę potrzeby, uzasadnionego interesem publicznym jednostronnego określania praw, zadań lub obowiązków obywateli albo ich organizacji społecznych bądź gospodarczych.
Administracja publiczna działa w ramach prawnie ukształtowanego porządku, jest ona związana tym porządkiem, działając wyłącznie w ramach regulacji określonych Konstytucją i ustawami. Dotyczy to zarówno treści jej uprawnień,jak i metod, środków, zasad i trybu działania oraz organizacji. W polskiej Konstytucji obowiązek ten podkreśla zwłaszcza jej art.7 stanowiący, że organy władzy publicznej działają na podstawie i w granicach prawa.
Do niedawna administracje publiczną utożsamiano z administracja państwową. Zmiany w tym zakresie nastąpiły w 1990r.,kiedy to ustawą z dnia 8 marca zapoczątkowano przywracanie samorządu terytorialnego, uprawnionego do działania w sferze lokalnych praw publicznych. Poszerzenia tych uprawnień dokonano w Konstytucji RP z 1997 r., w której jako zasadę przyjęto konieczność decentralizacji władzy publicznej (art.15 ust. 1)

Administracja publiczna w Polsce to:
1.Administracja rządowa
2.Administracja samorządowa

Administracja rządowa

Konstytucja z 2 kwietnia 1997 r. postanawia, że ustrój RP będzie opierać się na trójpodziale władzy. Wyodrębniono władzę ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą. Zasada ta odnosi się jedynie do najwyższych szczebli państwa. W skład władzy ustawodawczej wchodzi Sejm i Senat, władzę wykonawczą sprawuje Prezydent RP i Rada Ministrów, a władzę sądowniczą sądy i trybunały (art.10).

Władza ustawodawcza
W Polsce, zgodnie z art.95 ust.1 konstytucji, władzę ustawodawczą sprawują Sejm i Senat. Obie te izby parlamentu, jeśli obradują razem, maja status Zgromadzenia Narodowego. Zgromadzenie Narodowe uchwala konstytucję, odbiera przysięgę od nowo wybranego Prezydenta i podejmuje uchwałę o postanowieniu Prezydenta przed Trybunałem Stanu.
Sejm składa się z 460 posłów, zaś Senat ze 100 senatorów(art.96 ust.1 i art.97 ust.1). Kadencja tych organów trwa 4 lata. Zaczyna się w dniu pierwszego posiedzenia nowo wybranego Sejmu i trwa do dnia poprzedzającego dzień zebrania się Sejmu następnej kadencji. Sejm może skrócić swoją kadencję uchwałą podjętą większością, co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby posłów. Skrócenie kadencji Sejmu jest równoznaczne ze skróceniem kadencji Senatu. Ponadto ustawowa kadencja parlamentu może być skrócona przez Prezydenta, po zasięgnięciu opinii Marszałka Sejmu i Senatu, w przypadkach określonych w konstytucji. Będzie tak np. w sytuacji, gdy nie doszło do wybrania nowej Rady Ministrów w trybie konstytucyjnym.
Sejm składa się z posłów, wybranych w wyborach: powszechnych, równych, bezpośrednich, proporcjonalnych i w głosowaniu tajnym(art.96 ust.2). Natomiast senatorowie wybierani są w wyborach: powszechnych, bezpośrednich i w głosowaniu tajnym(art.97 ust.2).
Bierne prawo wyborcze do Sejmu, czyli prawo bycia wybranym na posła ma każdy obywatel polski mający prawo wybierania,(czyli mający czynne prawo wyborcze), który najpóźniej w dniu wyborów kończy 21 lat. W przypadku senatorów granica wieku jest surowsza i wynosi 30 lat(art.99).
Poseł jest reprezentantem narodu i nie może być związany żadnymi instrukcjami wyborców. Chroni go immunitet poselski.
Wykonywanie mandatu posła i senatora wiąże się z koniecznością dochowania godności urzędu oraz powstrzymania się od wszelkich działań, które mogłyby podważyć zaufanie wyborców, wywołać wątpliwości, co do uczciwości parlamentarzysty itp. Nie można sprawować jednocześnie mandatu posła i senatora(art.100 ust.2).
Posłowie i senatorowie mają zagwarantowany immunitet, oznacza to, że w czasie sprawowania mandatu nie ponosi odpowiedzialności za swoje działania tak jak każdy obywatel. Może ponieść odpowiedzialność jedynie przed Sejmem (senator przed Senatem). W wypadku gdyby naruszył prawa osób trzecich, może odpowiadać przed sądem tylko za zgodą Sejmu(Senatu). Jeśli poseł(senator) popełnił czyn,za który może być pociągnięty do odpowiedzialności karnej, to w trakcie trwania mandatu taka odpowiedzialność zależy od wyrażenia zgody przez odpowiednia izbę parlamentu(uchylanie immunitetu).
Zarówno Sejm i Senat są organami kolegialnymi, obradującymi na posiedzeniach. Posłowie i senatorowie wybierają ze swego grona odpowiednio Marszałka i wicemarszałków Sejmu i Senatu. Marszałkowie przewodniczą obradom, reprezentują izbę na zewnątrz oraz na straży jej praw. W Sejmie i Senacie działają komisje stałe, zajmujące się określoną dziedziną spraw wychodzących w zakres kompetencji parlamentu, np. Komisja ds. Służb Specjalnych, Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej Komisja Budżetu i Finansów, Komisja Etyki, itp.
Ponadto mogą być powoływane ad hoc komisje nadzwyczajne, dla zbadania określonej sprawy.
Organami Sejmu są:
- Marszałek Sejmu,
- Prezydium Sejmu,
- Konwent Seniorów,
- Komisje sejmowe.

Kompetencje Marszałka Sejmu, określone są uchwałą Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 30 lipca 1992r. Wymienione one są w art.10.
Niektóre z nich to:
- Marszałek Sejmu stoi na straży praw i godności Sejmu
- reprezentuje Sejm
- zwołuje posiedzenia Sejmu
- podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu sejmu itd.

Prezydium Sejmu tworzą wybierani przez Sejm Marszałek i Wicemarszałkowie(art.11).
Kompetencje Prezydium Sejmu zawarte są w art. 12.A są to m.in.:
- ustala plan prac Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów
- opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu
- podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu

Konwent seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych z działalnością i tokiem prac Sejmu(art.14).W skład Konwentu Seniorów wchodzą:
- Marszałek
- wicemarszałkowie
- przewodniczący lub wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień, o których mowa w art.8 ust.5, a także klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują, co najmniej 15 posłów oraz kół parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę wyborczą.
- W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu
- Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy bądź na wniosek członków Konwentu Seniorów może zaprosić na posiedzeniu Konwentu inne osoby(art.15).

Kompetencje Konwentu Seniorów są wyłącznie doradcze. Konwent seniorów opiniuje w szczególności:
- projekty planów prac Sejmu
- projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy itp.
Konwent Seniorów zwołuje Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy, co najmniej 15 posłów(art.16 ust.1 i 2).

Funkcje Sejmu są następujące:
- legislacyjna
- osobowa
- kontrolna

Funkcja legislacyjna – Sejm jest organem przede wszystkim stanowiącym prawo. Przedmiotem uchwalanych przez niego ustaw są w szczególności prawa, wolności, obowiązki obywateli i organizacja i zasady działania naczelnych organów państwa, określenie trybu postępowania i kontroli legalności ich działania. Sejm uchwala wszystkie ustawy, upoważnia Prezydenta do ratyfikowania i wypowiadania niektórych umów międzynarodowych.
Procedura legislacyjna odbywa się w 3 czytaniach, w trakcie, których sejm zapoznaje się z wniesionym projektem ustawy, przekazuje następnie projekt do odpowiednich komisji, które mogą wnosić do niego swoje poprawki. Projekt trafia następnie pod obrady sejmu, który głosuje nad poprawkami oraz całą ustawą. Sejm uchwala ustawy zwykła większością głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Przyjęta przez sejm ustawa przekazywana do Senatu, który w ciągu 30 dni może ją przyjąć bez żadnych zmian, uchwalić do niej poprawki lub odrzucić ją w całości. Uchwalenie poprawek lub odrzucenie ustawy przez Senat powoduje konieczność ponownego głosowania nad nimi przez Sejm. Dla odrzucenia uchwały Senatu przez Sejm konieczna jest bezwzględna większość głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
Jeśli parlament zakończy procedurę legislacyjną, ustawa trafia do Prezydenta, który powinien ja podpisać w ciągu 21 dni i zarządzić jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw.
Prezydent przed podpisaniem ustawy może jednak skorzystać z możliwości wystąpienia do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie zgodności ustawy z konstytucją. Jeśli TK uzna ustawę za zgodną z konstytucją, Prezydent nie może jej odmówić. Prezydent może także, nie występując do TK, zwrócić ustawę Sejmowi do ponownego rozpoznania Jest to tzw. veto prezydenckie. W celu odrzucenia weta musi dysponowac większością 3/5 głosów w obecności, co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Jeśli ustawa w tym trybie zostanie ponownie uchwalona przez Sejm, Prezydent w ciągu 7 dni musi ustawę podpisać i zarządzić jej ogłoszenie. Wtedy prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do TK.

Funkcja osobowa – oznacza ona, że Sejm uczestniczy w powoływaniu osób na niektóre stanowiska państwowe i odwoływaniu ich. Sejm bierze udział w tworzeniu rządu udzielając wotum zaufania powołanej przez Prezydenta Radzie Ministrów lub samodzielnie wybierając Prezesa Rady Ministrów i proponowany przez niego skład rządu. Sejm za zgodą Senatu, powołuje Prezesa NIK, Rzecznika Praw Obywatelskich i Generalnego Inspektora Danych Osobowych. Na wniosek Prezydenta Sejm powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego. Sejm powołuje członków trybunału Konstytucyjnego. I Trybunału Stanu, część składu KRR iTV, Krajowej Rady Sądownictwa i Rady Polityki Pieniężnej.

Funkcja kontrolna – Sejm realizuje te funkcję na posiedzeniach plenarnych, jak i w trakcie prac komisji sejmowych.
Funkcje kontrolne sprawowane poprzez komisje sejmowe obejmują następujące zagadnienia:
- rozpatrywanie sprawozdań NIK, KRRiTV, Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych
- uchwalenie dezyderatów i opinii kierowanych do Rady Ministrów, Prezesa NIK itd.

Sejm wykonuje swoje funkcje kontrolne także poprzez posłów, którzy mają prawo uzyskiwać informacje i wyjaśnienia, co do spraw związanych z wykonywaniem obowiązków poselskich, od członków Rady Ministrów, organów, instytucji i przedsiębiorstw państwowych i samorządu lokalnego.

Organami Senatu są:
- Marszałek Sejmu
- Prezydium Senatu
- Konwent Seniorów
- Komisje senackie

Marszałek Senatu reprezentuje Senat, stoi na straży jego praw i godności. Zwołuje posiedzenia Senatu i ustala projekt porządku dziennego obrad, zasięgając opinii Konwentu Seniorów, przewodniczy obradom Senatu, udziela głosu senatorom i przeprowadza głosowanie nad uchwałą. Marszałek kieruje Prezydium Senatu, przewodniczy tez obradom Konwentu Seniorów, ustala projekt budżetu Kancelarii Senatu i nadzoruje jego wykonanie. Pełni również państwowe funkcje reprezentacyjne.

Prezydium Senatu dokonuje wykładni Regulaminu Senatu, zleca Komisjom rozpatrzenie spraw w określonym zakresie, czuwa nad wykonywaniem przez senatorów ich obowiązków itd.

Konwent Seniorów składa się z Marszałka, wicemarszałków oraz senatorów. Poszczególne kluby oraz koła senackie mogą porozumiewać się ze sobą i wydelegować wspólnego przedstawiciela do Konwentu. Na posiedzeniach tych kluby porozumiewają się w sprawach związanych z działalnością i przebiegiem prac Senatu itd.

Komisje Senatu są organami powołanymi do rozważania i opracowywania spraw z własnej inicjatywy oraz przekazanych im przez Senat, Marszałka Senatu lub Prezydium Senatu.
Komisje w ramach swoich kompetencji rozpatrują i przedstawiają Senatowi sprawozdania dotyczące ustaw uchwalonych przez Sejm, zajmują stanowisko, co do prawidłowości wprowadzania w życie i sposobu wykonywania ustaw, w porozumieniu z Komisją Regulaminową i Spraw senatorskich mogą opracowywać regulaminy swojego działania.
Senat powołuje komisje stałe do określonego rodzaju spraw oraz może powoływać i rozwiązywać komisje nadzwyczajne do realizacji określonych zadań.

Władza wykonawcza
Zgodnie z art.126 Konstytucji RP, Prezydent jest najwyższym przedstawicielem władzy RP i gwarantem ciągłości władzy państwowej, czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium. Prezydent pełni, zatem najwyższy urząd w państwie, stanowiąc obok Rady Ministrów organ władzy wykonawczej.
Wybory prezydenckie odbywają się, co 5 lat, zarządza je Marszałek Sejmu. Wybory są powszechne, równe, bezpośrednie, głosowanie jest tajne(art.127 ust.1 i 2)
Kandydatem na prezydenta może być każdy obywatel polski, mający 35 lat i pełne prawo wyborcze do Sejmu. Kandydat musi uzyskać poparcie 100.000 obywateli mających prawo wyboru do Sejmu (art.127 ust.3).
Jeżeli w trakcie pełnienia urzędu Prezydent nie może go przejściowo sprawować, jego obowiązki przejmuje Marszałek Sejmu, a jeśli i on nie mógłby ich przejąć Marszałek Senatu. Obowiązkiem Prezydenta jest reprezentowanie swoja osobą interesów Państwa w sprawach wewnętrznych i zagranicznych (w zakresie polityki zewnętrznej współdziała z Prezesem Rady Ministrów). Ponadto prezydent ma prawo rozwiązania sejmu, bierze udział w procesach ustawodawczych, oraz powołuje sędziów. Prezydent pełni też funkcje najwyższego zwierzchnika sił zbrojnych. Ponadto posiada kompetencje do wprowadzania w kraju stanu wyjątkowego i stanu wojennego (ten ostatni musi przedstawić do podpisu także Senatowi). W sprawowaniu funkcji dotyczących wewnętrznego i zewnętrznego bezpieczeństwa państwa prezydenta wspomaga Rada Bezpieczeństwa Narodowego, która pełni funkcję doradczą. W sprawach szczególnej wagi państwowej prezydent może zwołać i przewodniczyć Radzie Ministrów (Rada Gabinetowa).

Prezydent ma także prawo nadawania odznaczeń, stosowania prawa łaski, nadawania i zwalniania z obywatelstwa polskiego, oraz nadawania tytułu profesora(art.137,138,139).
Konstytucja określa odpowiedzialność prezydenta jedynie przed Trybunałem Stanu, co jednocześnie zawiesza sprawowanie przez niego funkcji głowy państwa.

Regulacja ustawowa funkcjonowania Rady Ministrów znalazła wyraz w ustawie z dnia 8.08.1996r. o organizacji i trybie pracy RM oraz o zakresie działania ministrów(Dz. U. Nr 106,poz. 492) oraz w rozporządzeniach wykonawczych.

Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów (premier) i ministrów. Zgodnie z art.154 konstytucji, Prezes RM desygnowany jest przez Prezydenta. Gdy wszystkie stanowiska są już obsadzone, Prezesa RM i pozostałych członków powołuje Prezydent.
W tym wypadku Prezes RM ma 14 dni na przedstawienie programu działania rządu, i wystosować do Sejmu wniosek o udzielenie wotum zaufania.
Jeżeli wotum zaufanie nie zostanie udzielone to w ciągu 14 dni Sejm powołuje nowego Prezesa RM oraz proponowany przez niego skład RM.
Jeżeli i ta procedura nie przyniesie rezultatu, wraca się do pierwszego sposobu, z tą różnicą, że wotum zaufania może być udzielone zwykłą większością głosów, przy co najmniej połowie ustawowej liczby posłów.
W razie nie udzielenia rządowi wotum zaufania Prezydent skraca kadencję Sejmu i zarządza nowe wybory.
Rada Ministrów jest podstawowym organem, który kieruje podległymi sobie urzędom władzy wykonawczej. RM kieruje rozwojem Państwa i w zasadzie kieruje cała administracją publiczną. Ponadto zapewnia wykonywanie ustaw, wydaje rozporządzenia, chroni interesy Skarbu Państwa, uchwala budżet, zajmuje się polityką zagraniczną, kieruje bezpieczeństwem wewnętrznym państwa. Całość ustaleń RM dokonuje na Posiedzeniach Rady Ministrów, którą zwołuje Prezes RM przewodniczący obradom. Członkowie RM mają obowiązek uczestniczenia w posiedzeniach i rozpatrywaniu spraw.

Władza sądownicza
Trzecią władzą jest władza sądownicza składająca się z:
- sądów powszechnych
- Sądu Najwyższego
- sądów administracyjnych
- sądów wojskowych

Konstytucja RP stanowi, iż władzę sądowniczą sprawują także Trybunały, tj. Trybunał Konstytucyjny, Trybunał Stanu a w czasie wojny sądy wyjątkowe.
Ustrój sądów powszechnych reguluje ustawa z dnia 10.06.1985r. Prawo o ustroju sądów powszechnych(Tekst jedn. Dz. U. Z 1994r. Nr 7, poz. 25, ze zm.).

Sady rejonowe rozpoznają, jako sądy I instancji, wszystkie sprawy należące do sądów powszechnych, z wyjątkiem spraw przekazanych ustawami do właściwości sądów okręgowych. Składają się z sądów pracy, gospodarczych i rodzinnych.

Sądy okręgowe powoływane są do rozpoznawania środków odwoławczych od orzeczeń sądów rejonowych i działają wówczas jako sądu II instancji, a ponadto rozstrzygają niektóre sprawy jako sądy I instancji.
Są tworzone, podobnie jak sądy rejonowe w drodze rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości, po zasięgnięciu opinii Krajowej rady Sądownictwa, obejmujące, co najmniej 2 sądy rejonowe. W ich obrębie tworzone są inne jednostki organizacyjne w postaci sądów gospodarczych, pracy, ubezpieczeń społecznych. Przy Sądzie Okręgowym w Warszawie została utworzona jednostka organizacyjna ds. przeciwdziałania praktykom monopolistycznym oraz Sąd Antymonopolowy. Organami sądów okręgowych są prezes, zgromadzenie ogólne sędziów i kolegium sądu okręgowego.

Sądy apelacyjne powoływane są do rozpoznawania środków odwoławczych od orzeczeń, które w I instancji wydały sądy okręgowe. Ponadto mogą zostać przekazane rozpoznawanie kasacji od wyroków zapadłych w sprawach należących do właściwości sądów rejonowych. Są tworzone w ten sam sposób jak sądy rejonowe i okręgowe w obrębie działania, co najmniej 2 sądów okręgowych

Sąd najwyższy zgodnie z ustawą z dnia 21.09.1984r. o Sądzie Najwyższym(Tekst jedn. Dz. U. Z 1994r. Nr13,poz.48, ze zm.) jest naczelnym organem sądowym w Polsce. Mimo, że sprawuje wymiar sprawiedliwości nie został włączony do sądów powszechnych.
Sad Najwyższy sprawuje nadzór nad działalnością wszystkich sądów w zakresie orzekania, opiniuje projekty ustaw i rozpoznaje sprawy w zakresie przekazanym szczególnymi przepisami. Dzieli się na Izbę Administracyjną, Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, Izbę Cywilną, Izbę Karną i Izbę Wojskową. W skład SN wchodzą Pierwszy Prezes, prezesi i sędziowie SN.

Zgodnie z art.184 Konstytucji RP, Naczelny Sąd Administracyjny i inne sądy administracyjne sprawują w zakresie określonym ustawą, kontrolę działalności publicznej w tym także nad jednostkami administracji terenowej.
Organizację NSA reguluje ustawa z dnia 11.05.1995r. o naczelnym Sądzie Administracyjnym(Dz. U. Nr74, poz.368,ze zm.)
Do jego kompetencji należy rozpatrywanie skarg na decyzje administracyjne wydane nie zgodnie z konstytucją, postanowienia wydane w postępowaniu administracyjnym, egzekucyjnymi zabezpieczającym oraz w przypadku bezczynności organów administracyjnych w podjętych sprawach. NSA jest jedynym organem mogącym rostrzygac spory kompetencyjne między jednostkami samorządu terytorialnego oraz odpowiada na pytania prawne postawione przez samorządowe kolegia odwoławcze. NSA jest specyficznym organem sądowniczym, z uwagi na to, iż jest sądem kasacyjnym, co znaczy, że w przypadku stwierdzenia niezgodnego z prawem aktu administracyjnego, NSA może w ten akt uchylić, stwierdzić jego nieważność lub niezgodność z prawem. W takim wypadku NSA nie może podejmować innych działań, tj.np. zmiana treści wadliwego aktu. NSA przekazuje taki akt z powrotem do organu, który go wydał. Główna siedziba NSA znajduje się w Warszawie i składa się z izb. W skład jednostek strukturalnych wchodzi Prezes, wiceprezesi prezesi ośrodków zamiejscowych oraz sędziowie, którzy są odpowiedzialni prze Prezydentem RP i Ministrem Sprawiedliwości.




Administracja samorządowa

Od 1.01.1999r., tj. od chwili wejścia w życie ustaw reformujących administrację publiczną, w Polsce funkcjonuje trójstopniowa struktura samorządu terytorialnego. Obejmuje ona:
- samorząd gminny
- samorząd powiatowy
- samorząd wojewódzki
Na każdym z wymienionych szczebli działają organy stanowiące(rady w przypadku gmin i powiatów, oraz sejmiku w przypadku województwa) oraz wykonawcze, tj. zarządy.

Podstawą ich funkcjonowania są przepisy:
- ustawa z dnia 5.06.1998r. o samorządzie powiatowym (Dz. U. Nr 91 poz.578),
- ustawa z dnia 5.06.1998r. o samorządzie województwa (Dz. U. Nr 91 poz.576),
- ustawa z dnia 5.06.1998r. o administracji rządowej w województwie (DZ. U. Nr 91 poz.577),
- ustawa z dnia 24.07.1998r. o zmianie niektórych ustaw określających kompetencje organów administracji publicznej,
- ustawa z dnia 8.03.1990r. o samorządzie gminnym (tekst jedn. Dz. U. Z 1996r. Nr 13,poz.74,ze zm.)
Gmina
Władzą ustawodawczą samorządu gminy,jest rada gminy. Jest ona organem właściwym,we wszystkich sprawach z zakresu działania gminy, o ile nie zostały one wyraźnie zastrzeżone do właściwości innych organów(art. 164).
Rada gminy składa się z radnych wybieranych w wyborach powszechnych na 4 -letnią kadencję. Liczba radnych zależy od liczby mieszkańców danej gminy: w gminach do 4.000 mieszkańców wynosi 15 osób, zaś w gminach największych- do 100 radnych.
Obraduje na posiedzeniach plenarnych, zwoływanych przez przewodniczącego nie rzadziej niż raz na kwartał. Rady mogą powoływać swoje organy, zarówno stałe jak i pomocnicze.
Do zadań gminy należy przede wszystkim zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty, należą do nich sprawy z zakresu:
- infrastruktury technicznej gminy(np. gminne drogi, ulice, place, kanalizacja itp.)
- infrastruktury społecznej(np. ochrona zdrowia, oświata, kultura)
- porządku i bezpieczeństwa publicznego(np. organizacja ruchu drogowego, ochrona przeciwpożarowa)
- ładu przestrzennego i ekologicznego(np. planowanie przestrzenne, gospodarka terenami, ochrona środowiska)
Powiat
Zgodnie z art. 1 ustawy o samorządzie powiatowym, powiat stanowi lokalną wspólnotę samorządową, zajmującą określone terytorium.
W Polsce istnieją 2 kategorie powiatów, w postaci:
- powiatów ziemskich, obejmujących całe obszary graniczących ze sobą gmin,
- miast na prawach powiatu, obejmujących cały obszar miasta.
Władzą ustawodawczą powiatu jest rada powiatu, składająca się z radnych wybieranych na 4-letnią kadencję w wyborach powszechnych.
Rada powiatu,podobnie jak rada gminy,korzysta z domniemania kompetencji, czyli jest ona właściwa we wszystkich sprawach należących do zakresu działania powiatu, o ile nie zostały one wyraźnie przekazane do właściwości innych organów.
Zadania powiatu określa art.4 ustawy powiatowej, wg, którego powiat wykonuje zadania publiczne o charakterze ponad gminnym w zakresie:
- infrastruktury technicznej(np. transport i drogi publiczne)
- infrastruktury społecznej(np. edukacja publiczna, kultura fizyczna i turystyka)
- porządku i bezpieczeństwa publicznego(ochrona przeciwpożarowa, przeciwpowodziowa)
- ład przestrzenny i ekologiczny(geodezja, zagospodarowanie przestrzenne i nadzór budowlany).

Województwo
W świetle art. 1 ustawy o samorządzie województwa, województwo jest jednostką samorządu terytorialnego-regionalną wspólnota samorządową, również i ten organ, tak jak rada gminy i powiatu, korzysta z ustawowego domniemania kompetencji, a zatem jest on właściwy we wszystkich sprawach z zakresu działania województwa, za wyjątkiem spraw, które zostały przekazane innym organom.
Regionalne usytuowanie samorządu województwa sprawia, że jest on właściwy w sprawach określania strategii rozwoju województwa realizowanej przez programy wojewódzkie, która uwzględnia zgodnie z ustawą następujące cele:
- pielęgnowanie polskości oraz rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców
- pobudzanie aktywności gospodarczej
- podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa
- zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego przy uwzględnieniu potrzeb przyszłych pokoleń
- kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego
Władzą ustawodawczą samorządu województwa jest sejmik województwa. Do kompetencji sejmiku województwa należą sprawy prawotwórcze, organizacyjne, planistyczne, finansowo-majątkowe, kreacyjne i kontrolne.
Wojewoda jest organem reprezentującym w województwie rząd i realizującym zadania administracji rządowej.
Wojewodowie są powoływani i odwoływani przez Prezesa RM, na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej. Zastępcy wojewodów, wice wojewodowie, są również powoływani i odwoływani przez premiera na wniosek wojewody.
Wojewoda realizuje przede wszystkim te zadania, które stanowią podstawę funkcjonowania administracji rządowej. Jest on przekaźnikiem polityki rządu na społeczności lokalne, będąc przedstawicielem RM w województwie.
Wojewodowie pełnią także funkcje, wynikające z różnorodnych aktów prawnych, np. są organami wyższego stopnia w zakresie postępowania administracyjnego, reprezentują Skarb Państwa m.in. w odniesieniu do mienia powierzonego mu w celu wykonywania jego zadań.


Korpus służby cywilnej


Ustawa O służbie cywilnej z 18.12.1998r. używa terminu „korpus służby cywilnej”.
Korpus tworzą pracownicy zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych w Kancelarii Prezesa RM, urzędach ministerstw, w urzędach centralnych, organów administracji rządowej, w urzędach wojewódzkich jak również w komendach, inspektoratach itp. Konstytucja przesądziła, bowiem, że korpus służby cywilnej działa wyłącznie w administracji rządowej, a zatem nie w innych jednostkach administracji państwowej i administracji samorządu terytorialnego.
Ustawa stwierdza, że każdy obywatel ma prawo do informacji o wolnym stanowisku w służbie cywilnej, a nabór jest otwarty oraz konkurencyjny.
W terminologii ustawy, członkiem korpusu służby cywilnej jest pracownik, zatrudniony na podstawie umowy o pracę zgodnie z przepisami ustawy, a także urzędnik służby cywilnej zatrudniony na podstawie mianowania, mający pełny status publicznoprawny.
Nabór kandydatów do korpusu służby dotyczy tylko pracowników. O uzyskanie mianowania może ubiegać się pracownik służby cywilnej, mający, co najmniej 2-letni staż pracy w służbie, mający tytuł magistra albo równorzędny oraz znający, co najmniej jeden język obcy. Nabór kandydatów organizuje dyrektor generalny urzędu, szef służby w urzędzie organu centralnego albo urzędu wojewódzkiego.
Postępowanie kwalifikacyjne dla pracowników służby cywilnej starających się o mianowanie prowadzi szef Służby Cywilnej. Mianowania dokonuje się w ramach limitu corocznie ustalanego przez RM.
Ustawa wprowadziła kategorię wyższych stanowisk w służbie cywilnej. Są to stanowiska dyrektora generalnego urzędu, dyrektora departamentu i jego zastępcy w urzędzie organu centralnego. Stanowiska gdzie występuje szczególny wymóg fachowości powinny być obsadzane w drodze konkursu. Mogą przystępować do niego wyłącznie urzędnicy służby cywilnej.
Ustawa o służbie cywilnej tylko częściowo normuje status członków służby zagranicznej jako specyficznej kategorii członków korpusu służby cywilnej. Ustawa z 2001r. o służbie zagranicznej tworzy, bowiem dla tej kategorii szczególne rozwiązania, na zasadzie wyjątków od ogólnych reguł. Wynika to z konieczności potraktowania służby zagranicznej jako pewnej całości osobowo-organizacyjnej złożonej z osób wykonujących zadania służbowe na przemian w Ministerstwie Spraw Zagranicznych oraz na placówkach zagranicznych. To właśnie stanowi o specyfice służby zagranicznej i potrzebie poddania jej jednolitemu unormowaniu i jednolitemu kierownictwie- dyrektora generalnego służby zagranicznej, który jest, zatem nie tylko dyrektorem generalnym Ministerstwa.

W Polsce status urzędników samorządowych normuje ustawa z 1990r. o pracownikach samorządowych. Choć zna ona instytucję mianowania w praktyce nie stoi ona na przeszkodzie dokonywaniu zasadniczych zmian personalnych w urzędach jednostek samorządu terytorialnego wskutek zmiany orientacji politycznej w organie wykonawczym, z reguły w następstwie wyborów. Takie zmiany spotyka się dość często.