Społeczeństwo obywatelski

1 Społeczeństwo obywatelski

Społeczeństwo ludzi bardzo aktywnych świadomych.
Niezbędna rzeczą potrzebną do funkcjonowania tego społeczeństwa jest demokracja i państwo prawa.

Niezbędne uwarunkowania potrzebne do rozwoju społ. obywatelskiego
· uwarunkowania polityczno-ustrojowe
o demokracja
o państwo prawa
prawo ustrojowo legislacyjne (ustalanie ustaw, inicjatywa społeczne)
proceduralne (powoływanie sędziów)
decentralizacja władzy (trójpodział władzy, niezawisłość sądów)
· społeczno – gospodarcze
o tradycja
o zachowania społeczne
o kultura zaściankowa
o k. Poddańcza
o k. Obywatelska
o uwarunkowania psychologiczne
Formy aktywności społeczeństwa obywatelskiego
· Wybory samorządowe, prezydenckie, parlamentarne.
· Świadomość polityczna
· Aktywność w partiach politycznych
· Organizacja związków zawodowych
· Prasa lokalna
· Aktywność w samorządach terytorialnych

2 Stowarzyszenia, fundacje, samorząd

· Stowarzyszenie dzielimy na zwykłe i rejestrowe

· Zwykłe musi składać się z 3 osób

· Rejestrowe minimum z 15 osób, musi posiadać statut, cel działania, tryb powoływania władz. Musi być zgłoszone do KRS-u. Mają osobowość prawną może posiadać działalność gosp, Mo…że przyjmować darowizny.

· Fundacja jest bezosobowa o celu jej działania decyduje jej twórca i to on zarządza jej majątkiem, nastawiona jest na pomoc innym.

· Samorząd terytorialny powstał w Polsce w 1990 r tylko na poziomie gminy w 1999 r trójstopniowy podział gmina, powiat, województwo

· Cechy: 1) własna organizacja 2) własny budżet 3)niezależność od władzy państwowej 4) podmiotowość prawna

· Gmina; wójt + zarząd = władza wykonawcza Rada gminy = władza uchwałodawcza
· Powiat; Starosta + zarząd = w wykonawcza Rada powiatu = w uchwałodawcza
· Województwo; Wojewoda = w wykonawcza Rada = w uchwałodawcza

o Kompetencje: Budowa dróg, ochrona środowiska, szpitale

· Subwencja - nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana przez państwo podmiotom np. samorządy terytorialne, przedsiębiorstwa prywatne. Różni się tym od dotacji że raz ustalona w budżecie musi być przekazana, podlega roszczeniom prawnym. Decyzje o celu jej przeznaczenia podejmuje jej odbiorca.
· Dotacja - nieodpłatna i bezzwrotna pomoc finansowa udzielana przez państwo podmiotom np. samorządy terytorialne, przedsiębiorstwa prywatne. Jednostka ubiegająca się o nią musi spełniać pewne wymagania. Decyzje o przeznaczeniu pieniędzy podejmuje organ ją przydzielający.

3 Formy demokracji bezpośredniej – referendum, inicjatywa ludowa, veto ludowe.

· Inicjatywa ludowa jest to prawo do zgłoszenia przez obywateli własnej ustawy wymagane jest 100 tyś podpisów.
· Referendum powszechne głosowanie w konkretnej sprawie
o Podział ze względu na moc działania
§ referendum konstytutywne (wiążące)
§ referendum konsultatywne (opiniodawcze)
o Podział ze względu na zobowiązanie
§ referendum obligatoryjne - trzeba przeprowadzić
§ referendum fakultatywne - można przeprowadzić
o Podział ze względu na zasięg terytorialny
§ referendum ogólnokrajowe - na terytorium całego kraju
§ referendum lokalne - na wybranym terytorium
o Podział ze względu na treść
§ Konstytucyjny
§ Ustawowy
§ Problemowy
· Ważne referenda
o 3 razy Tak 1946
o 1997 referendum konstytucyjne
o 2003 referendum o UE
· Referendum zwołuje sejm lub prezydent za zgodą senatu

4 Idea konstytucjonalizmu, a Konstytucja PRL
· Głównym celem konstytucji jest ograniczenie władzy królów absolutnych w zakresie ustawodawstwa, wykonywania władzy i sądownictwa.
· W systemie prawnym najważniejszym aktem prawnym jest konstytucja.
· Preambuła PRL jest niezgodna z zasadami konstytucji, zafałszowuje prawdę historyczną
· Konstytucja PRL nie gwarantuje równości wobec prawa, klasa robotnicza jest dyskryminowana
· W PRL parlament jedno izbowy (sejm)
· Brak samorządności ( źle działające samorządy)
· System mono partyjny
· Sądy zasada praworządności ludowej
· Państwo broni własności państwa, a nie społeczeństwa

5 Czy PRL był państwem totalitarnym.?

· Władza PRL nakłada własne zdanie ludności cywilnej. Suwerenność była bardzo ograniczona, praktycznie nie istniała.
· Po wojnie odradzają się partie powstałe w duchu praw i zasad demokracji (PSL, PPS, SP oraz uznana za nielegalną Demokracja Narodowa) są one represjonowane przez powstałe już w czasie wojny partie komunistyczne (SD, SL, PPR). Komuniści przejmują elektorat partii niezależnych po przez masowe aresztowania budząc w ludziach strach. Polacy zmęczeni wojną podporządkowują się.
· Parlament jedno izbowy
· W PRL wolność myśli i poglądów jest ograniczona. Brak strefy dialogu z organami politycznymi. Reforma rolna 1944 konfiskata ziem właścicielom przedwojennym. Nacjonalizacja przemysłu.
· Monopol władzy w rękach PZPR
· Polska nie była państwem totalitarnym, była państwem dyktatury, nie suwerennym zależnym od Rosji.

6 Początki transformacji ustrojowej – okrągły stół

· 1985 pierwszym sekretarzem KP ZSRR zostaje Gorbaczow. Podejmuje on reformę wewnątrz Rosji. Zmusza go do tego porażka w walka w Afganistanie oraz coraz większa dysproporcja pomiędzy Rosją a USA pod względem gospodarczym i militarnym. Nie miał on jednak na celu likwidacji ZSRR.
· Hasła jakimi kierował się Gorbaczow; - przebudowa – jawność – przyspieszenie.
· Odejście od doktryn Breżniewa o ograniczonej suwerenności. Gorbaczow zezwala na stopniowe reformy w państwach komunistycznych. Dokonuje się odwilż w stosunkach zagranicznych. W 1985 spotkanie Gorbaczow Regan (Genewa i w 1986 Rejkiawik)
· Postanowienia
o Zakaz prowadzenia eksperymentów jądrowych
o Ograniczenie produkcji i zasobów broni
· W 1987/88 hiperinflacja zmusza komunistów do współpracy z opozycja potrzebne są reformy. Nawiązanie kontaktu z Mazowieckim, Gieremkiem, Wielowiejskim. Mieczysław Rakowski premier 1988/89 próbuje otworzyć rynek zagraniczny na towary z polski oraz uzyskać pożyczki z banków zagranicznych.
· 6 luty 1989 obrady okrągłego stołu.
o Stolik reform ustrojowych (przywrócenie urzędu prezydenta, reaktywacja senatu, umówione wybory do sejmu 65% mandatów trafi w ręce komunistów, 35% zostaje wybrane w wolnych wyborach)
o Stolik reform społ. - gosp.
o Stolik reform pluralizmu związkowego (legalizacja NSZZ Solidarność w sądzie wojewódzkim w Warszawie 17 kwietnia)
7 Pakiet reform gospodarczych ministra wicepremiera Leszka Balcerowicza
· Obejmowała 10 ustaw
· Reformy miały na celu
o Przebudowę gosp. polskiej w duchu gosp. wolno rynkowej
o Zapanowanie nad rynkiem finansów, powstrzymanie hiperinflacji
· Zastosowano reżim oszczędnościowy państwo wycofało się z polityki dotacji
· Zamrożenie płac wprowadzono tzw. Popiwek (podatek od wzrostu wynagrodzenia)
· Reżimowa polityka NBP dotycząca pieniędzy w obiegu (wysokie stopy procentowe kredytów i Lokat Bankowych, co powodowało zmniejszenie inflacji)
· Ustawy wchodzą w życie 1 stycznia 1990 roku podpisane przez Jaruzelskiego
· Przebudowa gosp. polskiej na wolno rynkową
o Stopniowa prywatyzacja przedsiębiorstw
o Demonopolizacja handlu (wycofanie się państwa z monopolu na handel
8 Etapy transformacji ustrojowej – różnicowanie się sceny politycznej czyli pluralizm polityczny
· Powstanie okrągłego stołu
o Charakter kontraktowy, umowny
o Prezydent miał być wybrany przez zgromadzenie narodowe
o 4 czerwca 1989 parlamentarne 35% miejsc podlegało wolnemu wyborowi a 65% komunistą
o 89 % senatu zajmowała opozycja
o Hasło okrągłego stołu „ wasz prezydent nasz premier”
o Tadeusz Mazowiecki premier, gen. Jaruzelski Prezydent
o Tylko dwa ministerstwa były objęte przez komunistów MON – Florian Siwicki oraz MSW Czesław Kiszczak
· Różnicowanie się sceny politycznej w Polsce w latach 1989-90. Pokojowy charakter przemian.
o 1989 ostatni 11 zjazd KC PZPR
o 26 stycznia 1990 PZPR zostaje rozwiązany
o Powstaje SdRP Socjaldemokracja Rzeczypospolitej
o 16 lipca 1991 powstaje koalicja w skład której wchodzi SARP i ZSL powstaje SLD
o 1991 do rządu wchodzi oko 26 partii politycznych przeważały partie prawicowe
o 1993 problemy z prowadzeniem władzy spowodowały rozwiązanie rządu przez Lecha Wałęsę
o 1993 drugie wolne wybory parlamentarne powstaje klauzura wyborcza 5% dla partii i 8% dla koalicji poparcia aby móc wejść do rządu. Wybory wygrywa SLD zdobywa 171 mandatów
o Powstają również partie prawicowe takie jak: ZCHN – Związek Chrześcijańsko Narodowy – Marek Jurek, Artur Zawisza; UPR – Korwin Mike; Porozumienie Centrum – Jarosław i Lech Kaczyńscy KPN – Leszek Moczulski


9 Etapy transformacji polityczno ustrojowych w Polsce – reformy polityczno ustrojowe sejmów 1989-91; 1991-93.
· 1989-91; Sejm kontraktowy, senat pierwszej kadencji
· 1991-93; sejm pierwszej kadencji , senat drugiej kadencji
· 1989-93 obowiązuje mała konstytucja i PRL oraz nowele konstytucyjne do roku 1997 czas uchwalenia właściwej konstytucji RP.
· Nowela konstytucyjna posiada ważną rangę prawną, lecz nie jest konstytucją
o Pierwsza nowela została uchwalona 7 kwietnia 1989 miała ona wzmacniać władze prezydenta, było to spowodowane tym że komuniści posiadali ten urząd. Prezydent miał być powoływany na 6 letnią kadencje, powoływał premiera.
o Nowela z 29 grudnia 1989 zmienia nazwę państwa z PRL na RP, neguje zasady rządów PRL, Wprowadza zasady państwa prawa , pluralizm polityczny oraz trójpodział władzy.
o Nowela z 27 września 1990 dotyczyła wyborów miały być powszechne , bezpośrednie, tajne, równe, większościowe.
o Mała konstytucja 1992 17 października. Zawierała informacje dotyczące władzy wykonawczej, ustawodawczej oraz organizacja samorządowa. Zrównoważenie organów władzy
· Negatywne skutki transformacji
o Bezrobocie
o Inflacja
o Zmniejszenie przyrostu naturalnego
o Wzrost cen
o Wzrastające ubóstwo i patologie