Filozofia polityki.

Notatki opracowano na podstawie:

Leo Strauss”Czym jest filozofia polityki? W: Sokratejskie pytania
A. Sylwestrzak: Historia doktryn politycznych i prawnych
R. Tokarczyk „Klasycy praw natury”
E. Burke „Rozważania o rewolucji we Francji”
I. Kant, „O porzekadle”
A. Tocqueville „O demokracji i Ameryce”

1. Filozofia polityki
2. Dobry obywatel dobrego państwa
3. Trylogia ustrojów – Arystoteles
4. Państwo boże i państwo ziemskie – Augustyn Aureliusz
5. Radykalne zerwanie z klasyczną tradycją – Machiavelli
6. Egoistyczna jednostka a nie zwierzę społeczne - Hobbes
7. Najpierw społeczeństwo obywatelskie, potem państwo – Lock
8. Umowa społeczna i podział władz – Monteskiusz, Rousseau.
9. Rechstaat i wieczny pokój – Kant.
10. Zrozumieć rewolucje francuską
11. Historiozofia jako filozofia polityczna – Polska filozofia narodowa
12. Klasyczny liberalizm – Tocqeville i Mill
13. Dwaj destruktorzy Marks i Nitzche.



Filozofia polityki – jest działem filozofii. Filozofia jest poszukiwaniem wiedzy uniwersalnej, wiedzy o całości, czyli o naturze, bo ona stanowi całość: obejmuje człowieka, Boga i otaczający go świat.. Jej poprzedniczką jest opinia. Filozofia polityki jest wiec poszukiwaniem wiedzy o naturze rzeczy politycznych i dobrego porządku politycznego (Strauss).
a) Myśl polityczna - refleksja nad ideami politycznymi, czyli tym co jest przedmiotem namysłu dotyczącego podstaw polityki. Myśl polityczna najduje swój adekwatny wyraz w prawach, kodeksach i traktatach.
b) Teoria polityczna - kompleksowa refleksja nad sytuacją polityczną, która prowadzi do sformułowania wskazań dotyczących szerszych działań politycznych. Liczy się z opinią publiczną.
c) Nauka o polityce – badanie rzeczy politycznych w oparciu o nauki przyrodnicze, analizuje pracę badaczy politycznych.
d) Filozofia polityczna – dziedzina wiążąca się z historią doktryn politycznych i między innymi odnosi się do programów poszczególnych partii


Filozofia polityki a
Myśl polityczna Myśl polityczna nie widzi granicy miedzy opinia (błędem, przypuszczeniem, przesądem) a wiedzą
Filozofia polityki dązy do zastąpienia opinii o polityce wiedzą o niej.
Teoria polityczna Teoria polityczna to nauki polityczne, ufundowane na boskim objawieniu.
Filozofia polityki opiera się na ludzkim umyśle
Nauka o polityce Naukowa nauka o polityce jest sprzeczna z filozofią polityki
Filozofia społeczna Filozofia polityki zakłada, że stowarzyszenie polityczne (państwo czy naród) jest najpełniejsze
Filozofia społeczna uznaje stowarzyszenie polityczne jako część społeczeństwa.


2. Dobry obywatel dobrego państwa

SOKRATES PLATON
DOBRY OBYWATEL • Nauczanie jest obywatelskim obowiązkiem, powinno być darmowe
• Jedność w człowieku piękna i dobra
• Cnota umiarkowania
• Sprawiedliwość umiarkowanie poszanowanie godności, praworządność, współpraca
• Docenia rangę pracy u wolnych i niewolników
• Cnota jest umiejętność sprawowania władzy

• Dwoistośc duszy i ciała
• Sprawiedliwośc jako zasada kształtowania i działania każdej jednostki
• Sprawiedliwość
• Cnoty: dobroć, męstwo, umiarkowanie, poczucie sprawiedliwości
• Harmonia wewnątrz powinna wychodzić na zewnątrz

DOBRE PAŃSTWO • Monarchia i tyrania
• Arystokracja i plutokracja
• demokracja • Świat idei i świat materii (widzialny, bedacy odbiciem świata idei)
• Rozczarowany demokracją
• Zwolennik arystokracji – rządów wykształconych elit
• Timokracja – relatywnie najlepsza, wzorowana na sparcie, jest dobra bo istnieje rygor, ale zła bo rządzący kierują się nie tylko wiedza ale i ambicjami, przewaga wojowników nad filozofami.
• Oligarchia – powstała z timokracji gdy przeważyła chęc bogacenia się
• Demokracja – gdy biedni walczyli o równośc praw z oligarchami
• Tyrania

• Wizja idealnego polis – wzór komuny,ale potem zrewidował je uznając za nierealne.


3. Trylogia ustrojów – Arystoteles

Arystoteles z Macedonii, uczeń Platona, dokonał rewizji jego filozofii, odrzucił idealizm platona – stworzył realizm (tworzenie teorii na podstawie faktów, wiązanie wiedzy z dosiadczeniem, metoda indukcji i dedukcji)
Głosiciel zasady złotego środka

Najlepszy ustrój
- wróg pieniędzy
-obrona niewolnictwa
-trzy grupy ludzi wolnych: znakomici, stan średni, lud
-rodzina jako podstawowa komórka państwa. Najlepszy jest stan średni.
człowiek istota państwowa – zoon politikon
-trzy rodzaje związków między ludźmi: pan i niewolnik, mąż i zona, ojciec i dziecko
- przeciwnik teorii umowy społecznej – państwo powstało z naturalnej potrzeby wspólnoty. Państwo może być samowystarczalne – jednostka nie. Celem państwa jest zorganizowanie ludziom lepszego życia.

Trylogia ustroju
Istnieje trójpodział: obradujący, rządzący, sądzący
Najważniejsi są obradujący bo decydują o wojnie i pokoju, zawierają przymierza, karze śmierci, wygnaniu, wyborze urzędników. Im podlegają rządzący. A sądzący powinni wydawać wyroki zgodnie z prawem i naturalnym poczuciem sprawiedliwości (sumieniem).

Kto rządzi? jednostka Grupa lub cały lud
Monarchia –gwarantuje poszanowanie prawa i wolności Arystokracja – rządy najlepszych
Tyrania Oligarchia – rządy bogatych
Politea – dominacja średniego stanu
Demokracja – rządy ubogich

Sprawiedliwość ogólna – zagwarantowana w normach prawnych
Sprawiedliwość szczegółowa (materialna) – dzieli się na sprawiedliwość wyrównującą(każdy ma prawa i obowiązki) i sprawiedliwość wymierzającą (każdy daje z siebie po równo)


4. Państwo boże i państwo ziemskie – Augustyn Aureliusz

Augustyn – biskup Hippony, przejął od Platona koncepcję idei. Teocentryzm. Teologia i filozofia są tożsame bo prowadzą do wiedzy o Bogu. Sądził, że Bóg wzorował się na ideach, kiedy tworzył swoje wielkie dzieło – wszechświat. Bóg jest wzorem wszelkiej doskonałości. Bóg stworzył nas na swoje podobieństwo, ale my jesteśmy w jaskini i oślepieni przez materializm widzimy tylko cienie państwa Bożego. Boga więc można poznać na postawie tego co stworzył, bo tworzył wszystko na swój wzór. Woluntaryzm. Prymat woli nad intelektem. Wola nie ulega zbyt łatwo perswazjom intelektu, jest raczej na odwrót.

DE CIVITATE DEI (civitas dei a civitas Diaboli).
Istnieje przepaść między sprawiedliwością boską a ludzką. Dwa wieczne pierwiastki dobra i zła toczą na zawsze walkę (wątek filozofii manichejskiej). W państwie bożym porządki są doskonałe, w państwie diabła obciąża je niedoskonałość. Bóg toleruje państwo diabła, bo dzięki temu sprawdza skłonności ludzkie. Prawo = porządek, a porządek to harmonia ludzi rzeczy. Bóg z góry zdecydował o porządku natury, o miejscu każdej istoty i rzeczy. Porządek polega na podporządkowaniu tego, co niższe wyższemu, ludzkiego boskiemu i materialnego duchowemu.

Trycypacja prawa:
prawo wieczne,
prawo naturalne,
prawo stanowione (doczesne)

Wolność formalna (możliwość wyboru między złem a dobrem) możliwość
moralna (umiejętność wyboru dobra)
Wojny sprawiedliwe i niesprawiedliwe. Krytyka niewolnictwa.

5. Radykalne zerwanie z klasyczną tradycją – Machiavelli

Włoch z Florencji. Racjonalista. Odrzucał dogmaty i prawdy wiary. Cały wszechświat znajduje się w ciągłym ruchu. Celem człowieka jest zachowanie życia i powiększenie majątku. Wojna jest wynikiem majątkowej zaborczości narodów i państw. Losy narodów i jednostki oparte są na virtu (wewnętrzna siła) i fortunie (szczęscie). Sukces osiąga człowiek posiadającyc cechy wilka i lisa.
Dobra i skuteczna polityka to działalność nastawiona na osiągnięcie wyznaczonych celów, nie mających nic wspólnego z moralnością. Polityk musi być skuteczny bo historia usprawiedliwa tylko zwycięzców.
Nawiązując do Arystotelesa wyróżnia trzy ustroje i ich zdegenerowane odpowiedniki. Najlepszym ustrojem jest mix tych trzech najlepszych – republikańska forma rządów gwarantująca wolnośc, równośc i możliwośc bogacenia się. Książę powinien być szanowany przez poddanych, stosując przemoc musi wskazac ludzi odpowiedzialnych za zło. Jednoska powinna mieć zagwarantowany katalog praw podstawowych.


6. Egoistyczna jednostka a nie zwierzę społeczne - Hobbes

Woluntaryzmm, racjonalizm, materializm, empiryzm ,ateizm.
Podważył teorię common law i odebrał królowi i sądom wyłączność stanowienia prawa.
W przedpanstwowym stanie natury istniały jedynie uprawnienia naturalne ludzi, niezależnie od jakiegokolwiek, nieistniejącego jeszcze wówczas, uprzedniego prawa. W stanie natury nie ciążyły na człowieku żadne obowiązki, ale uprawnienia wynikające z prawa naturalnego nie miały zabezpieczenia instytucjonalnego. Przechodząc do stanu państwowego ludzie zrzekli się znacznej części swych uprawnień, przyjmując na siebie obowiązki.
Ludzie odnieśli sukces nad namiętnościami przez zawarcie umowy społecznej. Ludzie umówili się co do przekazania władzy nad sobą jednostce pod warunkiem że wszyscy zrobią tak samo. Tak powstał lewiatan. Od poddanych suweren nie może być zalezny, bo nie może być dwóch sił w państwie: suwerena i społeczeństwa. Zrzeczenie się naturalnej wolności na rzecz państwa jest nieodwracalne.




Prawem natury jest przepis lub reguła ogólna zabraniająca człowiekowi robić to, co jest niszczące dla jego życia

Prawem naturalnym są idealne zasady współżycia społecznego (Hobbes to obalił twierdząc, że jest to stan tymczasowy, bo ludzie by się pozabijali).
Prawa naturalne potrzebują interpretacji przez suwerena, bo rozum ludzki jest zaślepiony przez egoizm.
Przestrzeganie praw naturalnych polega na dążeniu do ich realizacji. Gdyby ich nie realizował narazałby się na niebezpieczeństwo. Celem obowiązywania praw naturalnych jest ochrona życia ludzkiego.
Stan natury to przedpaństwowa forma życia społecznego. Była epoką absolutnej wolności człowieka, ograniczonej jedynie wolą i rozumem. Ale człowiek wybierał zło kierując się egoizmem (behemoth). Instynkt samozachowawczy jest najsilniejszą namiętnością zrównującą wszystkich ludzi. Z tego instytutu wynikają wszystkie inne uprawnienia naturalne człowieka (prawo do życia, godnej śmierci, wolności od strachu itp.)

Prawo państwowe to reguły które państwo narzuciło poddanemu rozkazem.

Prawo pozytywne zapewniac ma pokój i bezpieczeństwo warunkach stworzonych przez władze państwową. Stan państwowy jest lepszy od stanu natury. Państwo jest wypadkową ścierania się dwóch namiętności człowieka: pragnieniem władzy i obawa przed gwałtowną śmiercią. Państwo to instytucja przymusu utworzona pod wpływem strachu. Najwyższym dobrem człowieka jest zachowania się przy zyciu. . Obowiązek posłuszeństwa ustaje, gdy państwo wykorzystuje swą siłę przeciwko poddanemu. Poddany ma wówczas prawo do samoobrony.
Ogólne reguły dobra i zła istnieja tylko w państwie. Czyny człowieka są obojętne, uzyskują ocenę etyczną dopiero przez prawny nakaz władzy
Zasada dekalogu!!! Władza ziemska powinna wiernie naśladować władze boską.




7. Najpierw społeczeństwo obywatelskie, potem państwo – Lock

A) Stan Natury - stan wolności i względnej pomyślności; zupełna równość; o treści prawa natury decyduje rozum; każdy ma prawo karać naruszycieli swych praw podstawowych.; ludzie ustanowili rząd, bo nie jest celowe, by byli sędziami we własnej sprawie;
B) Umowa Społeczna - priorytet jednostki przed państwem; państwo jest tworem sztucznym; wszelkie prawa naturalne są zachowane, na państwo przekazano prawo represjonowania gwałcicieli tych praw; Funkcje państwa: tworzenie prawa pozytywnego, egzekwowanie go, obrona na zewnątrz; Dwa akty umowy: umowa między jednostkami (powołuje społeczeństwo), umowa społ. z władzą (powołuje państwo); obalenie władzy nie niszczy całego porządku społ.;
C) Rząd - inne instytucje społeczne nie są zależne od państwa, które też jest instytucją społeczną; można normalnie zmienić rząd, ale może to doprowadzić do anarchii; zmiana będzie zmianą umowy społecznej;
D) Podział Władzy - powinny istnieć 3 władze prawodawcza, wykonawcza (rządzenie, wym. sprawiedliwości) i federacyjna (polityka zagraniczna); ostatnia to prawie to samo co wyk.; nie należy łączyć wykonawczej i ustawodawczej; kto na obszarze państwa korzysta z jego ochrony, daje milczącą zgodę na zasady umowy społ.; Własność - święta, oparta na pracy.


8. Umowa społeczna i podział władz – Monteskiusz, Rousseau.

Monteskiusz Rousseau
Listy Perskie, O duchu praw.
Nie ma jednego najlepszego ustroju, najlepszy uwzględnia rózne czynniki geograficzne, kulturowe, religijne itp.
Wolnośc to prawi czynienia wszystkiego na co zezwalają ustawy
Nie można tworzyć zbyt wielu przypisów prawa, bo nie wszystko da się regulować prawe, lepiej jest w niektórych sprawach kierować się zwyczajem i tradycją. Jest przeciwnikiem równości społecznej – są jednostki wybitniejsze i mniej wybitne
Systematyzacja ustrojów:
Opiera na kryteriach
natury rządów (co go stworzyło) i zasady rządu (co mu każe działać)
• republikański (demokracja lub arystokracja)
zasada:cnota, skromnośc, równość, umiarkowanie

• monarchiczny(rządzi jednostka stanowiąca i przestrzegająca prawa)
natura: rządy zgodne z prawem
zasada: honor

• despotyczny – jeden człowiek ponad prawem
natura: samowola władcy
zasada:strach

Podział władz: wyłożony został w rozdziale VI księga XI „O duchy praw”.
Trzy rodzaje władzy: władza ustawodawcza. Władza wykonawcza rzeczy należących do prawa narodu
Władza wykonawcza rzeczy należących do prawa cywilnego
Połączenie dwóch dwóch tych władz w jednym ręku stwarza niebezpieczeństwo rządu tyrańskiego. Władze powinny się nawzajem kontrolować. Wewnętrzną zaporą władzy ustawodawczej jest dwuizbowość parlamentu. Hamulcem dla monarchy jest odsunięcie go od prawodawstwa. Odpowiedzialność parlamentarna ministrów.
Nie rozum a uczucie
Społeczeństwo ponad jednostką
Cywilizacja demonizuje naturę ludzką, przyczynia się do nierówności społecznych. Nauka przynosi wiele szkody, szczególnie ludowi. Natura stworzyła człowieka jako istotę spontaniczna, społeczeństwo go zdeformowało. Stan natury to stan przedspołeczny i przedpaństwowy. W stanie natury ludzie ani się nie kochali ani nienawidzili. Ludzie zaczęli się łączyć nie z powodu utylitaryzmu, ale z sentymentu. W stanie natury nie istniało prawo naturalne, bo ludzie nie wiedzieli, co dobre a co złe.
Natura człowieka stanu natury była natura dzikusa. Rozum, mowa i społeczeństwo są wyrazem nienaturalności.
Trudności w zaspokajaniu potrzeb zmusiły człowieka do użycia rozumu i od tego zaczęła się jego deformacja. Zanikła naturalność, rozwinęła się sztuczność. W stanie natury człowiek żył sam z siebie, w społeczeństwie żyje jaźnią odzwierciedloną. Umowa społeczna wynikła z przeobrażeń natury ludzkiej. Wolność naturalna ustąpiła wolności obywatelskiej – umownej. Właściwym twórcą umowy społecznej był człowiek chciwy, który pierwszy zagarnął fragment ziemi dla siebie. Własność prywatna zmusiła go do ustalenia zasad. Bogacze zmusili biednych, ustalili prawo, ogłosili się rządzącymi. Człowiek oodał wszystkie swoje prawa i dobra naturalne ale otrzymał je powrotem powrotem postaci chronionej przez prawo.
Wola powszechna – odzwierciedla powszechny interes społeczny, jest wyrazem rozumności ludzkiej, pozwala by każdy był jednocześnie suwerenem i poddanym. Jest najdoskonalsza formą zwierzchnictwa politycznego. Wola powszechna nie oznacza zgody wszystkich, wszystkich większości, inaczej jednostka mogłaby zablokować dobro ogółu.
Wola wszystkich – uzewnętrznia się w emocjach, jest chaotyczna,
9. Rechstaat i wieczny pokój – Kant.

Pierwotny kontrakt
Ustrój obywatelski jest wynikiem układu. Celem społeczeństwa samym w sobie jest powiązanie i zależność od siebie ludzi i ich wzajemny wpływ.
Celem, obowiązkiem i prawem społeczeństwa jest stworzenie wspólnoty.
We wspólnocie określone jest prawo publiczne , a więc co i do kogo należy i w jakim zakresie,. Prawo to wypływa bezpośrednio z zasady wolności.
Wyróżniamy :
Prawo wewnętrzne – prawo moralne
Prawo jurysdyczne – ograniczenie wolności jednostki na rzecz wolności ogółu
Prawo publiczne – kwintesencja praw zewnętrznych, a więc wypracowanych na podstawie wzajemnego oddziaływania ludzi, kompromisu.
Kant odróżnia to co moralne (czynione imperatywem kategorycznym) od tego co legalne (prawnie)
Ustrój obywatelski jest związkiem między ludźmi wolnymi, którzy jednak podlegają prawnemu przymusowi (sankcji) z woli własnego rozumu a nie dążenia do szczęscia.
Zasady które pomogły w sformowaniu państwa wynikaja z prawa zewnętrznego i tworzą tzw. układ pierwotny:

1. wolność jego członka jako człowieka.
Sam dążę do szczęścia do granicy, która nie przeszkadza szczęściu innych.
Rząd ojcowski to despotyzm (imperium paternale) opiera się na zasdzie przychylności wobec
narodu, ale traktuje obywateli jak małe dzieci, sam decyduje co jest dla nich dobre.

Rząd ojczysty (imperium patrioticum) – traktujemy ojczyzne jak dzierżawę, którą musimy oddać kolejnym pokoleniom w takim samym lub lepszym stanie. Nie jest ona naszą własnością.

2. równość jego członka jako poddanego - każdy, kto podlega prawu jest w sposób równy jego poddanym. Tylko głowa państwa jest dodatkowo uposażona w kompetencję stosowania przymusu w celu egzekwowania tego prawa. Natomiast nierówność jednych wobec drugich pod względem majątku, intelektu, siły jest czymś naturalnym. Nie można jednak hamować przechodzenia z jednej kasty do drugiej np. poprzez zakaz zdobywania wiedzy przez urodzonych w kaście niższej. Status w społeczeństwie powinien pochodzić od zasług własnych, a nie cenzusu urodzenia (bo na to sami nie mamy wpływu).

3. niezależnośc jego członka jako obywatela (współprawodawcy) - nie każdy może być pradodawcą, nie każdy ma do tego predyspozycje. Ci co stanowią prawo to obywatele, a reszta to znajdujący się pod ochroną. Prawo (recht) zalezy od ustaw (gesetz)
cechy obywatela (który ma prawo głosu): jest panem samego siebie, posiada wymierną, materialną własność z której się utrzymuje (świadczenie usług daje środki na utrzymanie ale nie jest wartością materialną którą można sprzedać)

Wieczny pokój
Poddany musi być posłuszny, nawet jak mu się nie podoba kształt prawodawstwa, lub jest sprzeczne z jego dążeniem do szczęścia. Liczy się bowiem szczęści ogółu. On zaś może szukać szczęścia inną drogą, niesprzeczna z prawodawstwem.
Z punktu widzenia prawa wiąze się ono z uprawnieniem do przymusu, z drugiej zaś zakazem czynnego przeciwstawiania się woli ustawodawcy. Bunty i rebelie są najcięższym przestępstwem przeciw wspólnocie. Również głowa państwa łamiąca układ pierwotny traci prawo bycia ustawodawcą. Mimo to obywatel nie ma prawa odpowiadać siłą na siłe (Gegenhewalt). Wówczas społeczeństwo ogłosiłoby się władcą. Dopuszczalna jest jedynie krytyka słowem pisanym, wolność słowa w granicach poważania i miłości dla ustroju.
10. Zrozumieć rewolucje francuską
Burke – konserwatyzm ewolucyjny. Anglik. Potępił rewolucję francuską.

Ustrój angielski
Państwo i społeczeństwo są nierozerwalne. Niosą bagaż doświadczeń i specyficznych uwarunkowań kulturowych, religijnych, geograficznych, historycznych. Rewolucja to burzy i buduje państwo od nowa zamiast korzystać z już popełnionych błędów i je naprawiać. Wskazuje wyższośc Anglii która w czasach restauracji potrafiła znaleźć siłe i dokonać zmian a nie burzyć cały porządek. Ustrój angielski i jegi konstytucja jes wynikiem wielowiekowej tradycji i sztuką kompromisu wypracowaną przez lata. Dlatego jest doskonała. Ale nie oznacza to że jest najlepsza dla każdego państwa. Idea dziedziczenia stanowi pewną podstae zachowania i przekazywania władzy, ale nie wyklucza udoskonaleń. Stad jej wyższość nad władzą absolutną. Dziedziczenie władzy poprzez więzy krwi jest bliskie zasadom rodziny, dlatego Anglicy to kochaja. Poszanowanie tradycji i przodków, tego, co walczyli, powoduje że społeczeństwo angielskie nie nadużywa wolności źle rozumianej. „Nasza wolność została uszlachcona. Ma rodowód znakomitych przodków”
Własność jest dobrem nierówno rozdzielonym, stąd wywołuje spory. Ale lepiej gdy ktoś w swych rękach dobrze zarządza dużą ilością dóbr, niż gdyby je obdzielić po równo małymi cząstkami i miały być roztrwonione. Burke jest zwolennikiem dziedziczenia majątków, bo dbamy lepiej o to, co wypracowali nasi przodkowie. Dbanie o rodzinne majątki, przyczynia się na skalę państwową do wzrostu zasobności państwa.
Na tym doświadczenie – wzorze – opiera się rozkład sił w parlamencie angielskim. Izba Lordów jest dziedziczna, a miejsca należąc do najbardziej zasłużonych majątkowo obywateli – tych którzy dbają o majątki rodzinne a przez to i krajowe.


Rewolucja we Francji - uznała że parlament musi być reprezentacją całego społeczeństwa a nie tylko nobiles. Aby jednak ustanowic nowy porządek musieli zniszczyć nie tylko państwo i jego strukturę ale również Kościół, który od wieków wpisany jest w jego historię.
Prawa człowieka
Burke wykpił też prawa człowieka ogłoszone w deklaracji. Jeśli taka deklaracja stoi ponad prawem, ogranicza państwo i tworzy z niego twór anarchiczny. Państwo bowiem z zasady ogranicza wolność jednostki, a deklaracja na to nie pozwala. Prawa człowieka leżą gdzieś pośrodku między wolnością jednostki a dobrem społeczeństwa. Nie można ich zdefiniować, choc można je wyróżnić.
Wolność (negatywna) oznacza prawo do robienia dla siebie tego, co zrobić potrafi bez naruszania cudzych praw.
Motywem tworzenia społeczeństwa jest zasada: nikt nie może być sędzą we własnej sprawie.
Dlatego człowiek zrzeka się swojej wolności wyniakjacej z prawa naturalnego. Zrzeka się prawa do bycia panem samego siebie. Rezygnuje np. z prawa do samoobrony – pierwszego prawa naturalnego. Zachowuje jednak inne wolności, którymi jednak dysponuje społeczeństwo.

Władza państwowa nie jest ustanawiana na mocy praw naturalnych. Włądza państwowa jest wynalazkiem ludzkiej mądrości, służącym zaspokajaniu ludzkich pragnień (jak Rousseau). Społeczeństwo wymaga ujarzmienia namiętności (tu podobieństwo do Hobbesa), a może dokonać tego tylko władza wobec nich zewnętrzna.






11. Historiozofia jako filozofia polityczna – Polska filozofia narodowa

Filozofia dziejów Hegla. Napisał Fenomenologię ducha.
Istnieje duch absolutny, który istnieje sam przez się, jako byt czysty. Świat materialny to rezultat jej rozwoju. Triada, czyli teza, antyteza i synteza tłumaczą przejście bytu w niebyt.
Trzy stanowiska w poszukiwaniach historycznych:
1. dziejopisarstwo pierwotne np. Herodot
2. historiografia refleksyjna – uogólnienie dziejów
3. historiografia refleksyjna - sprowadza się do wykrycia reguł wcielania się rozumu w bieg wypadków historycznych.

Prawo jest uformowane przez historię konkretnego narodu.

12. Klasyczny liberalizm – Tocqeville i Mill

Liberalizm XIX w nawiązywał do Locka, Monteskiusza i Diderota. Pogłębiono zasadę „stróża nocnego” i laissez faire.

Liberalizm angielski Mill Liberalizm francuski - Tocqeville
• Zasady konstytucyjne wyznaczają granice między jednostką a państwem
• Nienaruszalne prawa jednostki
1. wolność sumieni, myśli, opinii
2. swoboda gustów i zajęć
3. wolnośc zrzeszania się
z zastrzezeniem że swobody te nie przynoszą szkody innym

• przeciwnik rzadów absolutystycznych
• dopuszczał odejści od nieingerencji państwa; przyjemności nie są równe;
• wolność - indywidualna odrębność jednostki;
• konflikt między interesem jednostki i ogółu;
• społeczeństwo kapitalistyczne: pracujący, żyjący z owocu pracy; klasa robotnicza jest już dojrzała
• człowiek ogranicza swą wolność tylko w takim stopniu, w jakim ona przeszkadza innym;
• obrona interesów ekonomicznych warstw posiadających;
• powszechne prawo wyborcze.
• równouprawnienie kobiet; prorok społeczeństwa masowego; interesy generalne nad partykularnymi
demokracja - nie tylko forma rządów, wpływa też na idee, uczucia; demokracja musi istnieć w świadomości politycznej i programie społecznym; państwo musi stworzyć organizację scentralizowaną, równolegle do demokracji; demokracja - formalna równość wobec prawa, wpływ mas na rządzenie;
ingerencja państwa jest procesem nieuchronnym;
• te same instytucje prawa mogą służyć różnym celom i różnym klasom społecznym;
• Ochrona przed tyranią: decentralizacja administracji na rzecz samorządu;
• nowa elita zawodowa i intelektualna w miejsce arystokracji;
• podniesienie wartości moralnych ponad politykę; Religia spaja społeczeństwo i stabilizuje państwo
wady demokracji: niestablinośc ustawodawcza, zarzutem wobec ustroju USA jest jego potęga (!) i brak zabezpieczenia przeciw tyrani, brak wolności umysłowej, tylko formalna wolność słowa, praktyczne jej wykorzystanie grozi wykluczeniem ze społeczeństwa. Społeczeństwo kieruje się patriotyzmem, rządzący nie.

13. Dwaj destruktorzy Marks i Nitzche.

Marks & Engels - idea jest przeniesiona do głowy człow.; świat stanowi jedną całość; Materializm - metoda badania dialektyczna (anty metafizyczna); filozofia poza objaśnianiem świata powinna go zmieniać; świat jest w ciągłym ruchu; powszechny związek; Pr. rozwoju - przechodzenie zmian ilościowych w jakościowe, z jakościowych w ilościowe; walka przeciwieństw - treść rozwoju; pierwotność materii, wtórność świadomości; pr. świata w całości poznawalne; nie potrzeba żadnego ducha świata; Materializm Historyczny - społ. jest takie jeki sposób produkcji; zmiana produkcji w zmianie w siłach wytwórczych, co powoduje zmianę narzędzi pracy, rozwój sił wytwórczych powoduje zmianę w stosunkach produkcji; Ekonomiczne podłoże rewolucji społ. - konflikt między starymi stosunkami produkcji i nowymi sii wytwórczymi; świadomość ludzi zmienia się wraz z ze zmianą ustroju ekonom. i formami produkcji; 3 sfery życia społ.: baza, nadbudowa, świadomość społ.; walka klas prowadzi do dyktatury proletariatu, jako przejście do zniesienia klas; walka klas - siła napędowa społ.; Państwo i Prawo - instrument panowania jednych klas nad innymi; cechą p. opartego na wyzysku jest istnienie wł. pub. Pr. bez aparatu przymusu jest niczym; odzwierciedla wolę rządzącej klasy; Rewolucja - o władzę, bo nikt nie ustąpi dobrowolnie; każda walka klas prowadzi do rewolucji; rola jednostki - prowadzenie mas, ale bez kultu jednostki;