ONZ

Organizacja Narodów Zjednoczonych -ONZ


ONZ - uniwersalna organizacja międzynarodowa, z siedzibą w Nowym Jorku, powstała 24 października 1945 r. w wyniku podpisania Karty Narodów Zjednoczonych. ONZ jest następczynią Ligi Narodów.
ONZ stawia sobie za cel zapewnienie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, rozwój współpracy między narodami oraz popieranie przestrzegania praw człowieka.



Powstanie ONZ

Sekretarz generalny ONZ - Kofi Annan
Idea powołania nowej organizacji, padła jeszcze w czasie trwania II wojny światowej, na konferencji w Teheranie w 1943. Jej głównym pomysłodawcą był prezydent USA Franklin Delano Roosevelt, a jej nazwę zaproponował premier Wielkiej Brytanii Winston Churchill (określenie "narody zjednoczone" w trakcie wojny stosowano nieraz dla Aliantów).
W drugiej połowie 1944 przedstawiciele Francji, Chin, Wielkiej Brytanii, USA i ZSRR spotkali się w Waszyngtonie, gdzie przedyskutowano zakres, cele i sposoby działania nowej organizacji.
25 kwietnia 1945 roku zwołano pierwszą konferencję ONZ w San Francisco, w której uczestniczyło 50 państw z całego świata - pierwszych członków organizacji. Za członka ONZ od założenia uznawana jest też Polska, której przedstawiciele z powodów politycznych nie mogli uczestniczyć w konferencji w San Francisco. Podczas konferencji, 26 czerwca, podpisano Kartę Narodów Zjednoczonych, akt prawny regulujący działalność ONZ.
Organizację Narodów Zjednoczonych powołano do życia 24 października 1945, kiedy postanowienia konferencji ratyfikowało pięciu przyszłych stałych członków Rady Bezpieczeństwa (Chiny, Francja, ZSRR, Wielka Brytania i USA), oraz większość pozostałych państw członkowskich. Powołanie ONZ położyło jednocześnie kres działalności Ligi Narodów, która rozwiązała się formalnie 18 kwietnia 1946, przekazując pełnienie swej misji nowej organizacji.
W grudniu 1945 Senat i Kongres USA wystosowały propozycję, aby siedziba ONZ mieściła się w Nowym Jorku, co zostało przez organizację zaakceptowane. Budynek siedziby głównej otwarto 9 stycznia 1951 roku na terenach podarowanych ONZ przez Johna Rockefellera, gdzie mieści się do dziś. Część instytucji funkcjonuje jednak w innych miastach świata, m.in. w Genewie, Hadze i Wiedniu.










Zadania ONZ
1.Utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków.
2.Rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami na zasadach samostanowienia i równouprawnienia.
3.Rozwiązywanie konkretnych problemów międzynarodowych (gospodarczych, społecznych, kulturalnych, humanitarnych, czy dotyczących praw człowieka) na zasadzie współpracy międzynarodowej oraz uznania równości ras, płci, języków i wyznań
4.Stanowienie ośrodka uzgadniania działań narodów w imię wspólnych celów.


Zasady członkostwa
suwerenna równość wszystkich członków
wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych
załatwianie sporów środkami pokojowymi
powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób nieuzgodniony z celami ONZ
okazywanie wszelkiej pomocy ONZ w każdej akcji podjętej zgodnie z Kartą Narodów Zjednoczonych, jako środka zapobiegawczego lub przymusu
wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju i bezpieczeństwa
nie ingerowanie ONZ w sprawy, które należą do kompetencji wewnętrznej państwa

Zgromadzenie Ogólne - składa się z przedstawicieli wszystkich krajów członkowskich
Rada Bezpieczeństwa - najważniejszy organ ONZ
Rada Gospodarcza i Społeczna- zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych.
Rada Powiernicza - obecnie praktycznie nie działa
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości
Sekretariat - organ wykonawczy pod przewodnictwem sekretarza generalnego
Istnieje również wiele organów doradczych, np. Wojskowy Komitet Sztabowy


Organizacje wyspecjalizowane ONZ
Jest to system organizacji międzynarodowych funkcjonalnie powiązanych z ONZ na mocy art. 57. Karty NZ: „różnego rodzaju organizacje wyspecjalizowane, utworzone na podstawie porozumień zawartych między rządami i posiadające z mocy swych statutów rozległe kompetencje międzynarodowe w dziedzinach gospodarczej, społecznej, kulturalnej, wychowawczej, zdrowia publicznego i innych dziedzinach pokrewnych, będą związane z Organizacją Narodów Zjednoczonych (…)”. Musi ona spełnić następujące warunki:
musi być organizacją międzynarodową rządową,
musi mieć charakter powszechny, tj. otwarty dla wszystkich państw,
musi posiadać szerokie kompetencje choćby w jednej z dziedzin o której mowa w art. 57,
musi być związana z ONZ stosowną umową, przewidzianą przez art. 63: „Rada Gospodarcza i Społeczna może zawierać z [tymi] organizacjami porozumienia określające warunki, na jakich odnośna organizacja ma być związana z Organizacją Narodów Zjednoczonych. Takie porozumienia podlegają zatwierdzeniu przez Zgromadzenie Ogólne”.
ONZ odgrywa w tym systemie centralą rolę, posiadając uprawnienia koordynacyjne, co ma na celu zapobieżenie dublowaniu prawy i osiągnięciu większej efektywności działania. W tej dziedzinie ONZ jest reprezentowana przez Radę Gospodarczą i Społeczną, która „może uzgadniać działalność organizacji wyspecjalizowanych w drodze porozumiewania się z nimi i udzielania im zaleceń, jak również w drodze udzielania zaleceń Zgromadzeniu Ogólnemu i członkom Organizacji Narodów Zjednoczonych” (art. 63 ust. 2 Karty NZ).
Do najważniejszych organizacji wyspecjalizowanych należą obecnie (tzw. „rodzina Narodów Zjednoczonych”):
Międzynarodowa Organizacja Pracy (MOP, ILO)
Organizacja do spraw Wyżywienia i Rolnictwa (FAO)
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO)
Międzynarodowa Organizacja Lotnictwa Cywilnego (ICAO)
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (IBRD)
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW, IMF)
Światowa Organizacja Zdrowia (WHO)
Powszechny Związek Pocztowy (UPU)
Międzynarodowa Unia Telekomunikacyjna (ITU)
Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO)
Międzynarodowa Organizacja Morska (IMO)
Międzynarodowa Korporacja Finansowa (IFC)
Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA)
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Rozwoju Przemysłu (UNIDO)
Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO)
Światowa Organizacja Turystyki (UN WTO)
Ponadto z ONZ są związane inne organizacje o charakterze powszechnym, m.in.:
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA)
Światowa Organizacja Handlu (WTO)