Organizacja Narodów Zjednoczonych ONZ.
Organizacją uniwersalną o największym zasięgu jest współcześnie Organizacja Narodów Zjednoczonych. Za datę jej powstania przyjmuje się dzień 22 października 1945 r., kiedy to weszła w życie tzw. Karta Narodów Zjednoczonych (Karta NZ), będąca podstawowym aktem prawnym regulującym cele, zasady działania i strukturę ONZ.
Główne cele:
· utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,
· rozwijanie współpracy międzynarodowej dla rozwiązania problemów gospodarczych, społecznych, kulturalnych i humanitarnych,
· ochrona praw i godności człowieka,
· rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami, opierając się na zasadach równouprawnienia i samostanowienia narodów,
Realizacja tych celów opiera się o zasady zawarte w Karcie Narodów Zjednoczonych:
· suwerenna równość państw członkowskich,
· przestrzeganie zobowiązań międzynarodowych,
· pokojowe rozwiązywanie sporów,
· nie ingerowanie w sprawy wew. Członków,
· państwa członkowskie zobowiązane są do udzielania pomocy Organizacji w akcji podjętej zgodnie z Kartą,
· powstrzymanie się od udzielania pomocy państwu, przeciw któremu ONZ zastosowało środki zapobiegawcze lub środki przymusu,
· jednomyślność w najważniejszych sprawach dotyczących pokoju i bezpieczeństwa,
· przyjmowanie nowych członków,
· rewizja postanowień Karty NZ,
· wybór sekretarza Generalnego,
Działalność i struktura ONZ
ONZ ma własny emblemat, flagę, posiada zdolność prawną i osobowość prawno - międzynarodową. Siedzibą jest Nowy Jork, a w Europie Genewa i Wiedeń. Oficjalnymi językami są: angielski, arabski, chiński, francuski, hiszpański i rosyjski.
Wystąpienie i wykluczenie z ONZ
Karta NZ nie określa konkretnych procedur wystąpienia z ONZ, wystąpienie takie jest więc możliwe na mocy jednostronnej deklaracji. Jak dotąd z ONZ wystąpiło tylko jedno państwo - Indonezja w 1965 roku, powróciła jednak do Organizacji już rok później.
Za uporczywe łamanie zasad Karty NZ państwo członkowskie może być usunięte z ONZ przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa. Taka sytuacja nie miała dotąd miejsca, choć dyskutowano nad wykluczeniem RPA za stosowanie apartheidu. Istnieje też procedura zawieszenia w prawach członka, podejmowana przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (w obu przypadkach większością 2/3 głosów)
Członkowie pierwotni
Za członków pierwotnych uznano 51 państw:
1) państwa, które wzięły udział w konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco, podpisały i ratyfikowały Kartę NZ, albo:
2) państwa, które podpisały Deklarację Narodów Zjednoczonych z 1942 r., podpisały i ratyfikowały Kartę NZ.
Drugie kryterium dodano specjalnie dla Polski, która nie mogła uczestniczyć w konferencji w San Francisco z powodu perturbacji politycznych w kraju.
Obecni członkowie
Obecnie członkami ONZ jest 191 państw. Do ONZ nie należą: Watykan (status obserwatora), Palestyna (status obserwatora), Tajwan, Somaliland i Sahara Zachodnia.
Organy ONZ:
Zgromadzenie Ogólne (ZO)
Jeden z sześciu organów głównych ONZ. W Zgromadzeniu zasiadają wszystkie państwa członkowskie ONZ (w 1999 r. - 188), które posiadają po jednym głosie (choć mogą posiadać do pięciu przedstawicieli)
ZO zbiera się na rocznych sesjach zwyczajnych, a Rada Bezpieczeństwa ONZ lub większość państw członkowskich mogą doprowadzić do zwołania sesji nadzwyczajnej. Podczas przerw w obradach ZO pracuje 7 komitetów stałych.
ZO podejmuje decyzje w formie uchwał, które mają charakter obowiązujący w kwestiach wewnętrznych (przyjęcia nowych członków, uchwalenie budżetu, a zalecający, czyli nieobowiązkowy dla państw członkowskich. W ważnych sprawach merytorycznych uchwały zapadają większością 2/3 głosów, a w pozostałych zwykłą większością głosów. Znaczenie ZO podnosi fakt, iż może ono zainicjować omawianie wszelkich spraw wynikających z KNZ.
Rada Bezpieczeństwa
Jest powołana na mocy Karty Narodów Zjednoczonych (jej istnieniu i kompetencjom poświęcono rozdział V, VI i VII KNZ)
Na Radzie Bezpieczeństwa ciąży główna odpowiedzialność za utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa na świecie. Podobnie jak Zgromadzenie Ogólne, może ona nakładać sankcje na państwa członkowskie.
RB składa się z 5 stałych członków (Rosja, Chiny, Wielka Brytania, Francja i Stany Zjednoczone) oraz 10 zmiennych wybieranych na 2 lata zgodnie z tzw. kluczem regionalnym (5 miejsc dla Afryki i Azji, 2 Ameryki Łacińskiej, 2 Europy Zachodniej i 1 Europy Środkowej). Teoretycznie państwa te powinny posiadać "szczególne zasługi w utrzymaniu międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa", w praktyce jednak decyduje parytet geograficzny.
Obecnie prowadzone są prace nad ewentualnym rozszerzeniem liczby członków RB, wśród kandydatów na członków stałych wymienia się m.in. Niemcy, Japonię i Brazylię. Żywo dyskutowana jest też kwestia powołania członków półstałych, którymi mogłyby zostać mocarstwa regionalne np. Indie, Włochy, Nigeria, Egipt czy Pakistan. W Unii Europejskiej rozważano swego czasu, by prawa Wielkiej Brytanii i Francji scedować na całą Wspólnotę, nie zgodziły się na to jednak same zainteresowane państwa.
Sposób podejmowania decyzji w RB uprzywilejowuje mocarstwa światowe. Rozstrzygnięcia w sprawach merytorycznych zapadają większością 9 głosów, pod warunkiem jednak, że wszyscy członkowie stali zagłosują "ZA" (mogą też się wstrzymać od głosu). Do zawetowania rezolucji potrzeba więc determinacji jednego z członków stałych lub 7 głosów innych państw. Ten sposób głosowania jest powszechnie krytykowany, swą słabość ujawnił m.in. w trakcie kryzysu irackiego 2003, proponuje się więc, by wprowadzić tzw. podwójne weto (co najmniej 2 członków permanentnych musiałoby być przeciw by decyzja nie weszła w życie). W sprawach proceduralnych decyzje zapadają większością 9 głosów jakichkolwiek państw.
W historii Rady Bezpieczeństwa najczęściej wetowali: Związek Radziecki (116), USA (42), Wielka Brytania (23), Francja (15) i Chiny Ludowe (4).
RB przedkłada ZO sprawozdania coroczne lub specjalne (art. 24, ust. 3), w artykule 26 zobowiązano ją zaś do poczynienia szczególnych kroków prowadzących do kontroli zbrojeń.
Rada Społeczno-Gospodarcza, (ECOSOC)
Tworzy ją 54 członków (do 1965 r. 18, do 1973 27 członków) wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne ONZ - 1/3 zmienia się co trzy lata. Obraduje albo w Genewie albo w Nowym Jorku. Polska została członkiem Rady 1 stycznia 2003 i kończy kadencję 31 grudnia 2006 r.
Rada zajmuje się sprawami gospodarczymi, społecznymi i kulturalnymi, prawami człowieka, przygotowuje projekty konwencji, ustala wytyczne dla organów pomocniczych (regionalne komisje gospodarcze i komisje funkcjonalne) i wyspecjalizowanych agencji, jak np. UNICEF (Fundusz NZ Pomocy Dzieciom). Uchwały Rady Społeczno-Gospodarczej są podejmowane zwykłą większością głosów.
Rada Powiernicza ONZ
Składająca się z pięciu stałych członków ONZ agenda powołana do kontroli nad terytoriami powierniczymi do momentu ich usamodzielnienia, działająca w interesie ich mieszkańców. Ze względu na to, że terytoria te - w większości terytoria mandatowe Ligi Narodów oraz terytoria przejęte od państw pokonanych w czasie drugiej wojny światowej - uzyskały samodzielność, działalność Rady Powierniczej została zawieszona, a jej misja wypełniona. Ostatnim terytorium było Palau, które stało się członkiem ONZ w 1994 roku.
Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, (MTS)
Jest głównym organem sądowniczym ONZ. Został utworzony w 1945, a jego działanie reguluje Statut, zawarty w Karcie NZ. Obecnie funkcjonujący Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości z siedzibą w Hadze, jest organem ONZ predestynowanym do rozstrzygania sporów między państwami, a nie do sądzenia pojedynczych osób za zbrodnie międzynarodowe. W lutym 2003 wybrano pierwszych 18 sędziów Trybunału. W marcu 2003 pierwszym prezydentem Trybunału został P. Kirsch, a jego zastępczyniami A. Kuenyehia (pierwszy wiceprezydent) i E. Odio Benito (drugi wiceprezydent). Sędziowie (15) są wybierani na 9-letnią kadencję przez Zgromadzenie Ogólne NZ, na wniosek Rady Bezpieczeństwa.
Polskę reprezentowali w Trybunale dotychczas Bohdan Winiarski (1946-1967, przewodniczący 1961-1964) i Manfred Lachs (1967-1993 - zmarł w trakcie kadencji; przewodniczący 1973-1976). Siedzibą Trybunału jest Haga.
Sekretariat ONZ
Organ administrujący i koordynujący prace ONZ. Instytucję Sekretariatu wprowadziła Karta Narodów Zjednoczonych (1945), w art. 7 oraz rozdziale XV (art. 97-101); do zadań Sekretariatu obok bieżącego nadzoru prac zaliczono także sygnalizowanie Radzie Bezpieczeństwa zagrożeń dla świata i pokoju.
W latach 60. na wniosek ZSRR oraz państw Trzeciego Świata przeprowadzono reorganizację Sekretariatu w celu wprowadzenia zasady reprezentacji geograficznej. Obowiązuje także zasada niezależności personelu od instrukcji rządów narodowych.
Pracami Sekretariatu (z siedzibą w Nowym Jorku) kieruje sekretarz generalny ONZ; zatrudnionych jest około 15 tysięcy pracowników.
Międzynarodowy Trybunał Karny, MTK
Pierwszy w historii ludzkości stały sąd międzynarodowy powołany do sądzenia pojedynczych osób oskarżanych o popełnienie najcięższych zbrodni, które miały miejsce po 1 lipca 2002 roku. Funkcjonuje na podstawie Statutu Rzymskiego, wynegocjowanego i przyjętego na przełomie czerwca i lipca 1998 r. w siedzibie Organizacji ds. Wyżywienia i Rolnictwa ONZ (FAO) w Rzymie.
Międzynarodowy Trybunał Karny został powołany do ścigania i karania sprawców zbrodni ludobójstwa, zbrodni wojennych, zbrodni przeciwko ludzkości i zbrodni agresji. Wśród zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału w żadnym miejscu nie została wymieniona zbrodnia terroryzmu, chociaż można w drodze wykładni odpowiednich przepisów Statutu (art. 7 Statutu MTK) uznać, że stanowi ona szczególnego rodzaju przypadek zbrodni przeciwko ludzkości. Warto podkreślić, że zbrodnia terroryzmu celowo została pominięta w czasie negocjacji na konferencji rzymskiej, gdyż nie było zgodności co do definicji zbrodni terroryzmu między państwami. W obawie przed konfliktem mogącym udaremnić przyjęcie Statutu MTK, zrezygnowano z dyskusji nad zbrodnią terroryzmu. Należy pamiętać, że Statut MTK został wynegocjowany w 1998 r. czyli przed 11 września 2001.
Jurysdykcja personalna Trybunału rozciąga się na obywateli państw stron Statutu Rzymskiego oraz na osoby, które dopuściły się zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału na terytorium państw stron Statutu.
Ze względu na to, że część państw, które podpisały Statut Rzymski, nie ratyfikowało go(USA, Izrael),lub też go wogóle nie podpisało (Chiny, Rosja) istnieje spore zagrożenie, że Międzynarodowy Trybunał Karny straci swój praktyczny sens.
Aktualnie prokurator Trybunału (Luis Moreno Ocampo) prowadzi postępowanie w sprawie zbrodni objętych jurysdykcją Trybunału, które miały miejsce w Demokratycznej Republice Konga, w Ugandzie i w Republice Środkowoafrykańskiej.
Sekretarz Generalny ONZ
Kieruje pracami Sekretariatu ONZ. Wybierany jest na kadencję pięcioletnią przez Zgromadzenie Ogólne na wniosek Rady Bezpieczeństwa (od 1997 jest nim Kofi Annan). Do kompetencji sekretarza generalnego należy zarządzanie majątkiem ONZ i prawo uczestniczenia w posiedzeniach wszystkich organów organizacji.
Agendy ONZ
FAO
FAO, Organizacja Narodów Zjednoczonych do Spraw Wyżywienia i Rolnictwa (Food and Agriculture Organization of the United Nations), organizacja powstała w 1945, pełniąca funkcje koordynacyjne, z siedzibą w Rzymie. FAO popiera międzynarodową działalność zmierzającą m.in. do: polepszenia wytwarzania, wymiany i dystrybucji produktów rolnictwa, leśnictwa, rybołówstwa oraz zachowania zasobów naturalnych, podnoszenia konsumpcji, poprawy warunków życia na wsi. Do zadań FAO należy: doskonalenie produkcji, wymiany i rozprowadzania produktów rolniczych, leśnictwa i rybołówstwa, stabilizacja cen na surowce rolnicze przez system subsydiów, udzielanie pomocy technicznej krajom o niskiej kulturze rolnej.
Główne organy to: Konferencja (zbierająca się co 2 lata), Rada, Sekretariat. Przy rządach państw członkowskich działają krajowe komitety tej organizacji, a także dziewięć biur regionalnych.
Od 1960 rozwija tzw. kampanię walki z głodem, zmierzającą do zwiększenia produkcji żywności przez stosowanie nowoczesnych metod w rolnictwie. Od 1961 prowadzi wspólnie z ONZ akcję pod nazwą Światowy Program Żywnościowy, której celem jest udzielanie pomocy żywnościowej krajom rozwijającym się i dotkniętym klęskami żywiołowymi. Polska jest członkiem FAO od 1945 (z przerwą 1950-1957).
Międzynarodowa Organizacje Pracy (MOP)
Międzynarodowa Organizacja Pracy (International Labour Organization), założona w 1919 jako jednostka organizacyjna Ligi Narodów. Po II wojnie światowej została przekształcona w afiliowaną przy ONZ wyspecjalizowaną organizację, zajmującą się problemami pracowników i warunków ich pracy. W swojej działalności MOP dąży do stymulowania działań zmierzających do poprawy warunków pracy pracowników na całym świecie i tworzenia systemów zabezpieczeń społecznych. W toku odbywanych corocznie konferencji MOP uchwala różnorodne zalecenia i konwencje, przekazywane następnie państwom członkowskim do realizacji i ratyfikowania, przez które zobowiązuje kraje członkowskie oraz sygnatariuszy określonych konwencji do tworzenia i przestrzegania określonych rozwiązań prawnych z zakresu prawa pracy. W 1969 MOP została uhonorowana pokojową Nagrodą Nobla.
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (MBOR)
Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju (International Bank for Reconstruction and Development), popularnie nazywany Bankiem Światowym, wraz z afiliowanymi przy nim: Międzynarodową Korporacją Finansową i Międzynarodowym Stowarzyszeniem Rozwoju stanowi największą międzynarodową organizację finansową udzielającą pomocy kredytowej przede wszystkim krajom rozwijającym się.
O jego powołaniu postanowiono jednocześnie z powołaniem Międzynarodowego Funduszu Walutowego na konferencji w Bretton Woods w lipcu 1944. Istnieje jako wyspecjalizowana organizacja ONZ od grudnia 1945 z siedzibą w Waszyngtonie. Członkami banku mogą być kraje należące jednocześnie do Międzynarodowego Funduszu Walutowego.
Środki na udzielanie pożyczek MBOiR czerpie przede wszystkim z emisji obligacji na rynkach kapitałowych krajów wysoko rozwiniętych, z wpłat gotówkowych krajów członkowskich oraz z własnych funduszy rezerwowych zgromadzonych w ciągu całego okresu istnienia i działania.
MBOiR udziela kredytów jedynie rządom krajów członkowskich lub podmiotom gospodarczym działającym w tych krajach, ale pod warunkiem uzyskania na spłatę tych kredytów gwarancji rządowych. Kredyty udzielane przez MBOiR są przeznaczane z reguły na finansowanie konkretnych przedsięwzięć i projektów, ale również na finansowanie strukturalnych przemian w gospodarkach krajów rozwijających się. Oprócz kredytów MBOiR udziela również fachowej pomocy doradczej, wysyłając do krajów, którym pomaga, swoich ekspertów.
Polska była jednym z krajów założycielskich MBOiR, po czym w 1950 wystąpiła z niego, a następnie, po złożeniu w 1981 wniosku o ponowne przyjęcie, jest od 1986 członkiem MBOiR.
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW)
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (International Monetary Fund) to międzynarodowa organizacja finansowa, o której powołaniu postanowiono jednocześnie z powołaniem Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju w lipcu 1944 na konferencji Narodów Zjednoczonych w Bretton Woods. W konferencji tej wzięły udział 44 kraje (w tym Polska) oraz obserwator z Danii. Istnieje jako wyspecjalizowana organizacja ONZ od grudnia 1945 z siedzibą w Waszyngtonie. Do MFW w 1945r. przystąpiły 44 kraje założycielskie. Z czasem liczba krajów członkowskich rosła, a w końcu 1994r. wyniosła 179.
Członkiem MFW może być każde państwo, które ma autonomię w dziedzinie stosunków międzynarodowych oraz jest w stanie spełnić warunki stawiane przez statut.
Warunkiem członkostwa w MFW jest zobowiązanie do wpłacenia kwoty udziałowej, która decyduje o liczbie głosów jaką dysponuje dany kraj, określa wielkość pomocy kredytowej jaką może on uzyskać od Funduszu i przede wszystkim jest podstawą do przydziału SDR.
Wytyczne polityki prowadzonej przez MFW to przede wszystkim:
popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie międzynarodowych problemów walutowych;
- ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów produkcyjnych krajów członkowskich;
- popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej wymiany między krajami krajami członkowskimii unikanie deprecjacji walut inspirowanej przez rywalizację;
- dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany walutowej, hamujących rozwój handlu;
- dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej;
- poszukiwanie zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów płatniczych.
W celu realizacji wymienionych zadań MFW pełni trzy istotne funkcje:
- regulacyjną - polegającą na nadzorowaniu stosowanych przez kraje członkowskie ograniczeń walutowych i przestrzegania reguł kursowych;
- kredytową - przez dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych źródeł finansowania w postaci różnych kredytów;
- konsultacyjną - przez usługi konsultacyjne i współpracę krajów członkowskich.
Najważniejszą jest funkcja kredytowa. W ewolucji ukształtował się rozbudowany system kredytowy MFW. Fundusz udziela pomocy kredytowej krajom członkowskim z zasobów własnych oraz pożyczonych od rządów i banków centralnych. Krótkoterminowe kredyty udzielane są w formie sprzedaży uczestnikom Funduszu walut obcych za ich własne waluty, z obowiązkiem odwrotnej transakcji w określonym terminie.
System finansowy MFW obejmuje obecnie sześć rodzajów udogodnień kredytowych
UNESCO
Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO); jest organizacją międzyrządową i jedną z wielu wyspecjalizowanych agend systemu Narodów Zjednoczonych.
Akt Konstytucyjny UNESCO został podpisany 16 listopada 1945 roku, a wszedł w życie 4 listopada 1946 roku, po ratyfikowaniu przez 20 państw - członków. Obecnie liczba państw członkowskich wynosi 186.
Celem UNESCO, zapisanym w art. I Aktu Konstytucyjnego jest popieranie idei pokoju i bezpieczeństwa przez zacieśnianie współpracy między narodami w dziedzinie oświaty, kultury i sztuki, dla zapewnienia powszechnego poszanowania sprawiedliwości, prawa, praw człowieka i podstawowych swobód, jakie Karta Narodów Zjednoczonych przyznaje wszystkim ludziom, bez różnicy płci, języka, rasy lub religii.
Jednym z podstawowych celów UNESCO jest promowanie kultury pokoju i zrozumienia międzynarodowego poprzez edukację. Cel ten jest realizowany między innymi przez utworzenie w 1953 roku i stałe rozszerzanie Systemu Szkół Stowarzyszonych.
UNICEF
Fundusz Narodów Zjednoczonych na rzecz Dzieci UNICEF powołano do istnienia w dniu 11 grudnia 1946 roku, jako organizację mającą doraźnie wspierać dzieci w krajach zniszczonych przez II wojnę światową. Inicjatorem powstania UNICEF był dr Ludwik RAJCHMAN, polski lekarz bakteriolog i higienista, który został pierwszym przewodniczącym tej organizacji. W 1953 roku UNICEF uzyskał status stałej agendy systemu Narodów Zjednoczonych, której działalność dedykowana jest dzieciom. Od tego czasu Fundusz obok działań pomocowych na rzecz dzieci - ofiar wojen, klęsk żywiołowych i katastrof, realizuje przede wszystkim długofalowe programy skierowane na poprawę sytuacji dzieci w krajach rozwijających się. W ponad 160 krajach świata pracownicy i wolontariusze UNICEF troszczą się o zdrowie i wykształcenie dzieci, starają się zapewnić najmłodszym obywatelom świata dostęp do czystej wody pitnej. UNICEF domaga się respektowania praw wszystkich dzieci, mobilizując światową społeczność wokół takich problemów jak przemoc w rodzinie, adopcja, praca dzieci,
wykorzystywanie seksualne.
Główna siedziba Funduszu Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci mieści się w Nowym Jorku. Tam też znajduje się Biuro Dyrektora Generalnego UNICEF, który stoi na czele Rady Wykonawczej UNICEF. Głównym zadaniem Rady jest opracowanie strategii działań oraz podejmowanie decyzji o sposobie ich wykonania. Od 1995 roku funkcję Dyrektora Generalnego UNICEF sprawuje Pani Carol Bellamy. Na świecie UNICEF realizuje swoje programy za pośrednictwem Biur Regionalnych znajdujących się w Afryce, Azji, Ameryce Południowej, Europie. W 37 krajach uprzemysłowionych jego bezpośrednimi przedstawicielami są Komitety Narodowe. Partnerami w działaniach UNICEF są rządy, agencje międzynarodowe, agendy ONZ, organizacje pozarządowe oraz inne instytucje i osoby, które jednoczy dobro dziecka. Swój czas i pieniądze na promocję UNICEF przeznaczają również Ambasadorowie Dobrej Woli UNICEF - znani i cieszący się sympatią międzynarodowej opinii publicznej aktorzy, politycy, przedstawiciele świata nauki.
Pozostałe agendy ONZ to:
- Międzynarodowe Towarzystwo Finansowe (IFC),
- Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju (IDA),
- Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego (ICAO) - zajmuje się rozwojem techniki i organizacji międzynarodowego transportu lotniczego w aspekcie bezpieczeństwa, nawigacji, meteorologii, łączności, procedur, kontroli ruchu i zagadnień prawnych.,
- Powszechny Związek Pocztowy (UPU),
- Międzynarodowy Związek Telekomunikacyjny (ITU),
- Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO),
- Międzynarodowa Doradcza Organizacja Morska (IMCO),
- Światowa Organizacja Własności Intelektualnej (WIPO),
- Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (IAEA) - swoje cele realizuje m.in. udzielając pomocy ekspertów atomowych krajom rozwijającym się, przyznając stypendia umożliwiające kształcenie przez te kraje własnych kadr, wspomagając materialnie programy badawcze realizowane przez kraje członkowskie, organizując wymianę naukową (wydawnictwa, sympozja, konferencje) oraz prowadząc badania w dziedzinie wzrostu szeroko rozumianego bezpieczeństwa obiektów jądrowych.,
- Światowa Organizacja Turystyki (WTO),
- Status zbliżony do wyżej wymienionych posiada także Układ Ogólny w sprawie Ceł i Handlu (GATT).
Miejsce ONZ we współczesnym świecie
Współpraca ONZ - UE
Działalność agend ONZ jest ważna dla Unii Europejskiej, gdyż spełniają one rolę forum, na którym rządy oraz przedstawiciele społeczeństwa obywatelskiego negocjują i uzgadniają wspólne stanowisko w celu rozwiązania kluczowych problemów współczesnego świata. Wszystkie państwa tworzące Unię Europejską są członkami ONZ. Unia Europejska bierze udział w pracach Europejskiej Komisji Gospodarczej (ECE), Konferencji NZ ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej (IAEA), Międzynarodowej Organizacji Pracy (ILO), Organizacji NZ d/s Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Programu NZ d/s Środowiska (UNEP), Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) i Światowej Organizacja Zdrowia (WHO). Kooperacja ONZ-UE dotyczy głównie takich dziedzin jak rozwój społeczno-gospodarczy, prawa człowieka, pomoc humanitarna, operacje pokojowe, ochrona środowiska, rozwój globalny oraz kulturalny. W agendach ONZ Unia Europejska posiada status obserwatora, bierze również udział w spotkaniach ministerialnych, na których ma prawo zabierania głosu. Unia Europejska często odgrywa kluczową rolę w międzynarodowych konferencjach organizowanych przez ONZ.
ONZ wobec konfliktów zbrojnych
ONZ odgrywa ważną rolę we współczesnych stosunkach międzynarodowych, nie zawsze jednak zdołała zapobiec czy rozwiązać konfliktom grożącym pokojowi. W okresie „zimnej wojny”, wbrew deklaracjom Karty Narodów Zjednoczonych, niejednokrotnie stosowała dyskryminację państw socjalistycznych oraz wciągnięta została w konflikt koreański (1950-1953). Ma jednak wielkie zasługi dla pokoju na świcie, jak np.: pokojowa dekolonizacja, przyznanie Indonezji od maja 1963 r. administracji nad Iranem Zachodnim (zachodnia część Nowej Gwinei), które to terytorium od 1949 było przedmiotem sporu z Holandią, pomoc w zażegnani konfliktu sueskiego z 1956 roku, położenie kresu konfliktowi zbrojnemu między Turkami Cypryjskimi a Grekami na Cyprze w 1964 roku, aktywna mediacja porozumienia palestyńsko – izraelskiego, podpisanego w 1995, konflikt w byłej Jugosławii (tu działania dość nieskuteczne). ONZ tworzy również własne siły pokojowe, które mają za zadanie rozpoczynać negocjacje pokojowe, pilnować zawieszenia broni podczas ich trwania, itp. W 1974 powstały Siły Obserwacyjne Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Rozdzielenia Wojsk (UNDOF), miały one sprowadzić do trwałego przerwania ognia w wojnie arabsko - izraelskiej. W listopadzie 1991 roku powstały siły pokojowe Siły Ochronne Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNPROFOR), które miały rozpocząć negocjacje pokojowe między Chorwacją i Serbią.
OZN nakłada również sankcje ekonomiczne na kraje, które wywołały konflikt zbrojny. W maju 1992 Rada Bezpieczeństwa ONZ obarczyła Jugosławię odpowiedzialnością za konflikt Bośni i Hercegowinie i nałożyła na Serbię sankcje ekonomiczne. ONZ miał również auspicje nad siłami bezpieczeństwa stacjonującymi w Kosowie był to warunek planu pokojowego G-8, który Jugosławia musiała zaakceptować. W 1999 OZN nałożyło sankcje na Afganistan, po tym jak Talibowie przejęli władzę na krajem.
Obecnie ONZ jest związana z konfliktem w Iraku. Konflikt iracki rozpoczął się w 1990 kiedy to irackie wojska zajęły Kuwejt, uznając go za swą historyczną i geograficzną część, choć Kuwejt uzyskał niepodległość w 1961, przez Irak został uznany dopiero 1973. Rada Bezpieczeństwa potępiła iracką agresję, wprowadziła zakaz importu irackiej ropy oraz nałożyła embargo gospodarcze na Irak. 29 listopada 1990 Rada Bezpieczeństwa ONZ upoważniła kraje koalicji antyirackiej do udzielenia pomocy wojskowej Kuwejtowi w celu jego wyzwolenia, jeśli Irak nie wycofa się dobrowolnie do 15 stycznia 1991 roku. Była to pierwsza od powstania ONZ tak zgodna akcja pięciu wielkich mocarstw, stałych członków ONZ – było to możliwe dzięki zakończeniu zimnej wojny: ZSRR po raz pierwszy do zakończenia II wojny światowej znalazł się w konflikcie po tej samej stronie co USA. W skład antyirackiej koalicji, liczącej ponad 700 tys. żołnierzy, poza wojskami USA, wchodziły oddziały m. in. z: Arabii Saudyjskiej, Bangladeszu, Egiptu, Francji, Kanady, Wielkiej Brytanii, Włoch, a także symboliczne kontyngenty z wielu innych krajów, w tym także z Polski. Ultimatum nie zostało przyjęte i 16 stycznia 1991 rozpoczęły się zmasowane ataki lotnicze na Irak, akcję tą określono kryptonimem „Pustynna Burza”. Konflikt zakończył się 27 lutego 1991 gdy Saddam Husajn zgodził się na wycofanie wojsk irackich z Kuwejtu. Na mocy rozejmu zobowiązano Irak m. in. do: ujawnieniu stanu prac na bronią nuklearną, wprowadzenia ograniczeń w eksporcie irackiej ropy. ONZ w 1992 zaaprobowała przesunięcie granicy iracki – kuwejckiej na korzyść Kuwejtu, który otrzymał 120 km2 roponośnego terenu. W następnych latach Saddam Husajn wyrzucił z Iraku inspektorów, którzy mieli sprawdzić, czy Irak faktycznie zaprzestał produkcji broni masowego rażenia. W następnych latach ONZ złagodziła embargo na sprzedaż irackiej ropy naftowej, aby Irak nabywał żywność za zdobyte w ten sposób pieniądze. Rosja i Chiny stali członkowie Rady Bezpieczeństwa przestali popierać twardy kurs antyiracki. W samej tylko sprawie irackiej od 1991 r. Rada Bezpieczeństwa podjęła 17 rezolucji, z których żadna nie została wykonana w sposób zadawalający
W październiku 2002 roku Rada Bezpieczeństwa uchwaliła rezolucję o rozbrojeniu Iraku (tzw. Rezolucja 1441). Decyzję to można było interpretować jako zgodne międzynarodowe poparcie amerykańskiej tezy, że należy obalić rządy Saddama Husajna. W razie odmówienia współpracy władz Iraku przy rozbrojeniu Rada miała spotkać się jeszcze raz i ustalić dalszy tryb postępowania. Irak wpuścił inspektorów rozbrojeniowych, którzy mogli pracować bez przeszkód. Dzień przed upływem wyznaczonego terminu (8.12.2002) na złożenie raportu o stanie broni, władze irackie przekazały ONZ dokumenty dotyczące posiadanej broni. Zapowiadało się na załagodzenie sporu. Amerykanie liczyli na to, że przedstawione Radzie Bezpieczeństwa ONZ dowody irackiego zagrożenia. Amerykanie chcieli zaatakować Irak ale ONZ podtrzymywała swoją pokojową politykę. Sednem rezolucji 1441 nie była praca inspektorów rozbrojeniowych, lecz nakaz, by Irak się rozliczył z broni masowego zrażenia i udowodnił, że zniszczył jej zapasy (w skład dowodów miały wchodzić bomby chemiczne, zasoby wąglika i gazu bojowego VX). Amerykanie uważali, że zwiększenie liczby inspektorów niewiele by dało, zlekceważyli więc postanowienie ONZ i zaatakowali Irak 20 marca 2003. Zlekceważenie ONZ przez Amerykanów znacznie osłabiło jej pozycje w świecie, podzieliło kraje członkowskie. Konflikt ten uszkodził jednocześnie trzy organizacje: NATO, ONZ i UE. ONZ została ośmieszona, gdyż dominują w niej Amerykanie, którzy jednocześnie nie stosują się do jej postanowień. NATO przeżył bardzo poważny kryzys. A Unia Europejska podzieliła się zanim jeszcze skończył się proces jej rozszerzenia. W obecnej sytuacji ONZ może tylko udzielać pomocy humanitarnej cywilnej ludności Iraku. Rehabilitacją Organizacji Narodów Zjednoczonych ma być sprawowanie przez nią kontrola nad powojennym Irakiem. Organizacja Narodów Zjednoczonych swoją działalnością zrobiła bardzo wiele dla światowego pokoju, polepszenia warunków życia, walce z chorobami cywilizacyjnymi jednak w obecnych czasach przeżywa kryzys w swoich strukturach. Jeśli poradzi sobie z obecnymi problemami nadal będzie dobrze funkcjonować i pomagać ludziom ma całym świecie.