Opis obrazu „Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki” - Jan Matejko

Jan Matejko (ur. 28 lipca 1838 w Krakowie – zm. 1 listopada 1893 także w Krakowie) –malarz epoki renesansu, najwybitniejszy polski twórca obrazów historycznych i batalistycznych. Do jego największych dzieł należą Bitwa pod Grunwaldem, Hołd pruski, oraz opisywany obecnie Jan Kochanowski nad zwłokami Urszulki powstały w 1862 roku. Natchnieniem do namalowania obrazu było przeczytanie przez Matejkę cyklu XIX trenów Jana Kochanowskiego napisanych po śmierci jego dwu i półrocznej córeczki Urszuli. Jest to scena rodzajowa, gdyż występują tam dwie postacie, a Mianowicie Jan Kochanowski i jego córeczka Urszula.
Scena ukazana na obrazie dzieje się zaraz po śmierci Urszuli w domu Kochanowskiego w małym pokoiku. Ojciec pochyla się nad dziewczynką. Jego twarz jest spokojna, opanowana, nie ukazuje złości, ani rozpaczy. Najwidoczniej pogodził się już ze śmiercią córki. Ubrany jest w żałobny strój, czyli czarny płaszcz z białym szerokim kołnierzem. Trzyma za rączkę swoją dziecinę i całuje ją w główkę, która leży na poduszce. Jej twarz jest spokojna, wygląda jak by zasnęła, a nie umarła. Dziewczynka ubrana jest w białą, długą, zwiewną sukienkę z czarną koronką pod szyją, ma szerokie rękawy. Jej głowę pokrywają jasne, falowane włosy. Leży w małej, czarnej trumience. Jej ściany zdobią ćwieki.
Drugi plan obrazu jest raczej ubogi. Po lewej stronie widnieje obraz ukazujący Matkę Boską z Dzieciątkiem. Obok płótna widnieje metalowy świecznik z palącą się gromnicą, która daje nienaturalne światło. Pod obrazem można dostrzec zapalony znicz. Po prawej stronie obrazu znajduje się potężny regał z grubymi, twardo oprawionymi książkami. W dolnym rogu dostrzegamy lutnię, która symbolizuje sztukę i talent poetycki, jaki niewątpliwie odziedziczyła po ojcu Urszulka. Instrument leży na czerwonym materiale, który oznacza zwycięstwo nad śmiercią. Można więc powiedzieć, że lewa strona obrazu ukazuje przedmioty związane z Bogiem, duchowością, a prawa – przedmioty używane w życiu codziennym.
Kolorystyka obrazu jest zimna, ograniczono się do czerni i bieli, ponieważ jest to szkic malowany węglem bądź ołówkiem. Obraz jest statyczny , utkwiony w bezruchu. Płótno jest ciemne, jedynym źródłem światła jest gromnica.
Matejko nie bez powodu użył ciemnych barw do przedstawienia tej sceny. Podkreślają one ponury i smutny, jednakże za razem spokojny nastrój , który udziela się oglądającemu. Wszelkie złe emocje Jan Kochanowski zostawił już za sobą, chce te ostatnie chwile przed zamknięciem Urszulki na wieki w trumnie spędzić z nią, trzymając ją za rękę. Zastosowana technika pracy dodatkowo oddaje spokój tego obrazu. Czerń i biel pozwalają wyzwolić wrażliwość obserwatora na tą smutną scenę. Nie jednemu na pewno zakręci się w oku łza przyglądając się bliżej i wczuwając się w nastrój obrazu. Patrząc na ten obraz rozumiemy, że śmierć czeka na wszystkich, czy to młodych ludzi, czy też starych. Godne przytoczenia są słowa ks. Jana Twardowskiego: " śpieszmy się kochać ludzi, tak szybko odchodzą...".

Tekst by Agata Sosińska.