Europa w XVIII wieku

Pojęcia:

Racjonalizm – przekonanie o ogromnych możliwościach rozumu ludzkiego i konieczności zorganizowania życia w sposób zgodny z jego wskazaniami. Odrzucał przesądy i wierzył tylko w to co da się wytłumaczyć. Jego twórcą był Kartezjusz.

Empiryzm – twierdzenie, ze prawdziwe jest tylko to, co można sprawdzić za pomoca doświadczenia. Jego twórcą był Franciszek Bacon.

Deizm – to pogląd, w myśl którego Bóg wprawdzie istnieje, ale po stworzeniu świata przestał wywierać wpływ na bieg jego dziejów.

Ateizm – Odrzucał wszelkie zasady religijne, również istnienie Boga. Ateiści uznawali kult materii. Wartości duchowe były dla nich nieważne.

Absolutyzm oświecony – ustrój, w którym władca – pod wpływem oświecenia – uznaje zasady umowy społecznej między sobą a poddanymi, przyznaje im pewne wolności i tolerancję religijną, dba o oświatę, częściowo zrównuje ciężary ponoszone przez ludność, tak aby państwo zyskiwało większe dochody.

Jakobini – klub radykalnych republikanów, założony w Wersalu w 1789 r. Później za swą siedzibę obrał klasztor dominikanów w Paryżu. Przywódca klubu był Maksymilian Robespierre. Jakobini proklamowali powstanie republiki francuskiej, wprowadzili dyktaturę. Po egzekucji Robespierre’a klub rozwiązano.



Filozofowie oświecenia i ich poglądy

Jean Jacques Rosseau – uznał istnienie monarchii za niepotrzebne. W dziele „Umowa społeczna” dowodził, że jedyną podstawą sprawowania władzy jest właśnie umowa, między rządzącymi a obywatelami. Gdy rząd sprzeciwi się woli większości, poddani mają prawo go zmienić.

Monteskiusz – zaproponował podział władzy na trzy niezależne od siebie: ustawodawczą (parlament ustanawiający prawo), wykonawczą (król, rząd lub prezydent rządzi według ustaw parlamentu) i sądowniczą (sąd wydaje wyroki, opierając je na obowiązującym prawie)

Wolter – za cel swej działalności uznał walkę z niesprawiedliwością, „przesądami i zabobonem”, a zarazem wspieranie wszystkiego, co służy postępowi. Przez całe życie walczył z Kościołem katolickim. Jego książki potępiano i palono, on sam rok spędził w więzieniu, a wiele lat na wygnaniu.

Denis Diderot – był jednym z najwybitniejszych filozofów oświecenia francuskiego, zwolennikiem materializmu i deizmu, był też głównym redaktorem „ Wielkiej Encyklopedii Francuskiej”, której poświęcił 27 lat życia.
Reformy w Prusach, Austrii, Rosji i ich terytoria

Reformy w Prusach wprowadził Fryderyk II Wielki, a były to:
ograniczenie cenzury
zakazanie tortur
popieranie rozwoju oświaty i wprowadził obowiązek szkolny
kodyfikacja prawa – Prawo Powszechne Krajowe
dbał o tolerancję religijną w swoim państwie
przyjął absolutyzm oświecony jako formę ustroju państwa
prowadził politykę ekspansji

Terytoria Prus:
dolny bieg Wisły (między innymi Zamość, Lwów)
Śląsk

Reformy w Rosji wprowadzał Piotr I, a były to:
powstanie przemysłu
powstanie 200 manufaktur, wytwarzających uzbrojenie
ośmiokrotnie wzrosła produkcja żelaza
miał największą flotę na Bałtyku
zmusił szlachtę do dożywotniej służby państwowej
wprowadził nowoczesne reformy administracyjne
przyporządkował sobie Cerkiew
wprowadzał nowe podatki (np. od drzwi, okien czy brody)
wprowadził kobiety do życia towarzyskiego
obowiązek szklony dla szlachty

Terytoria Rosji za jego czasów:
Inflanty
Estonia
Ingria
Karelia

...a także Katarzyna II:
zwolniła szlachtę od podatków
odebrała Cerkwi majątek i uznała je za majątek państwowy
pozbawiła Kozaków praw i niezależności
chłopi byli traktowani jak niewolnicy

Terytoria Rosji za jej czasów:
Krym
Polska

Reformy w Austrii wprowadzała Maria Teresa, a były to:
unowocześnienie administracji
unowocześnienie wojska
założenie licznych szkół
zmniejszenie ciężarów feudalnych chłopom
przeprowadzenie reform w duchu absolutyzmu oświeconego

...a także Józef II:
narzucenie polityki germanizacji
wprowadzenie tolerancji religijnej
uwolnił chłopów
rozwiązał wiele klasztorów
zaniechał obchodzenia części świąt kościelnych

Terytoria Rosji:
dzisiejsze terytoria Austrii
Czechy
Węgry
Siedmiogród
tereny nad Adriatykiem
tereny we Włoszech
tereny w południowych Niemczech
tereny w Niderlandach


Przyczyny wojny o niepodległość USA:

próby podporządkowania sobie kolonii przez Anglię poprzez zmonopolizowanie handlu z nimi
nałożenie opłaty stemplowej
po „bostońskiej herbatce” Anglicy zamknęli port w Bostonie, na co Amerykanie odpowiedzieli bojkotem angielskich towarów
wiosną 1775 roku oddział angielskich żołnierzy natknął się na amerykańskich milicjantów pod Lexington. Ta potyczka rozpoczęła wojnę o niepodległość.


Przebieg wojny o niepodległość USA

4 lipca 1776 roku przedstawiciele 13 kolonii amerykańskich ogłosili Deklarację Niepodległości tworząc suwerenne państwo – Stany Zjednoczone
Wielka Brytania nie uznała nowego państwa, a o dalszych jego losach miała zadecydować wojna
brak wyposażenia wojennego Amerykanów (35 000 armia przeciw 10 000)
Jerzy Waszyngton jako wódz Amerykanów
Kanada pozostaje wierna Anglii; tysiące mieszkańców kolonii też są za utrzymaniem związków z Londynem
nieprzyzwyczajona do długich marszów ani do prowadzenia wojny partyzanckiej armia brytyjska była dodatkowo fatalnie prowadzona
jesienią 1777 roku amerykanie zmusili do kapitulacji siły angielskie pod Sartogą
do Amerykanów dołącza silna flota i kilka tysięcy żołnierzy francuskich (za sprawą Ludwika XVI), Stany dostają również zasiłki pieniężne
amerykańska wojna o niepodległość przyciąga ochotników z wielu krajów Europy, np. Tadeusza Kościuszkę i Kazimierza Pułaskeigo
w 1781 roku połączone siły zmusiły do kapitulacji armię angielską pod Yorktown
podpisanie pokoju w 1783r., na mocy którego Wielka Brytania uznała niepodległość Stanów Zjednoczonych


Skutki wojny o niepodległość USA

Uchwalenie Konstytucji Stanów Zjednoczonych przez konwencję w Filadelfii
pierwsze wybory prezydencki w USA (zwyciężył Jerzy Waszyngton)

Podział władzy w Stanach Zjednoczonych

Władzę ustawodawczą otrzymał pochodzący z wyboru Kongres, czyli parlament składający się z dwóch izb: niższej – zwanej Izbą Reprezentantów oraz wyższej – Senatem. Kongres miał prawo kontrolować prezydenta, wybieranego pośrednio: najpierw wszyscy uprawnieni do głosowania wybierali kolegium elektorów, a ono decydowało o tym kto będzie prezydentem. Ten miał pełną władzę wykonawczą: był głową państwa, naczelnym dowódcą armii i szefem rządu (system prezydencki).
Władzę ustawodawczą i wykonawczą nadzorował Sąd Najwyższy. Jego sędziowie mogli odrzucić postanowienia Kongresu lub prezydenta, jeśli byłyby one sprzeczne z konstytucją.
Prawa wyborcze otrzymali jedynie biali mężczyźni posiadający określony majątek.


Przyczyny Rewolucji Francuskiej

kraj był pogrążony w kryzysie gospodarczym; wieś głodowała, panowały klęski nieurodzaju; manufaktury nagminnie bankrutowały wobec zalania francuskiego rynku przez tanie produkty z angielskich fabryk
ustrój społeczny był wadliwy i niesprawiedliwy; duchowieństwo i szlachta nie płaciły podatków i żyły z wyzysku stanu trzeciego(mieszczanie, chłopi, inteligencja); chłopi stanowili 80% ludności- płacili różnego rodzaju podatki i czynsze(np. dziesięcinę klerowi);
Francuzi byli niezadowoleni z nieudolnych rządów Ludwika XIV; utrzymanie dworu było drogie, ponieważ potrzeba było kilka tyś. służby; żona Ludwika również trwoniła bezsensownie pieniądze pochodzące z podatków od naprawdę wyzyskiwanych ludzi
Chciano obalić absolutyzm i wprowadzić monarchię parlamentarną (Anglia)
Były duże kłopoty z budżetem, spowodowane licznymi wojnami prowadzonymi prze króla; zaczęto nakładać jeszcze większe podatki


Przebieg Rewolucji Francuskiej

nie przerwanie obrad stanu trzeciego mimo nakazu króla
dołączenie do nich kleru i szlachty z polecenia króla
na hasło „Do broni!” lud Paryża ruszył do szturmu na Bastylię, sądzono że w niej znajduje się magazyn broni i służy jako więzienie dla przeciwników absolutyzmu
trwające cały czas rozruchy we Francji (napady chłopów na dwory itp.)


aby zakończyć rozruchy Zgromadzenie Narodowe zniosło między innymi wolność szlachty od podatków, zlikwidowano poddaństwo chłopów i wprowadzono równość obywateli wobec państwa, zniesiono kościelną dziesięcinę (ale to nie wystarczało chłopom)
1789r. – uchwalenie Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela
jesień 1789 – przejęcie wszystkich dóbr kościelnych przez państwo
1790 – ustawa o duchowieństwie – proboszczowie i biskupi mieli być wybierani przez wiernych, a wszyscy duchowni otrzymają pensję
czerwiec 1791 – nieudana próba ucieczki Ludwika XVI z Paryża
wrzesień 1791 – król podpisał konstytucję, na mocy której Francja stała się monarchią konstytucyjną
teoretycznie równych obywateli podzielono na trzy grupy – wszystkie kobiety i biedni mężczyźni (ok.22 milionów ludzi) zostali pozbawieni praw wyborczych, nieco bogatsi (4 miliony osób) otrzymali czynne prawo wyborcze – mogli głosować, ale nie mogli kandydować w wyborach. 500 tysięcy bogatych obywateli otrzymało bierne prawo wyborcze – mogli kandydować na urzędy
1792 – Francja wypowiedziała wojnę Austrii, która okazała się klęską
1792 – parlament francuski wydał uchwałę „Ojczyzna w niebezpieczeństwie” wzywającą do broni wszystkich obywateli
dowódca armii prusko-austriackiej grozi mieszkańcom Paryża śmiercią, jeśli coś się stanie rodzinie królewskiej
na wieść o tej odezwie 10 sierpnia 1792 tłum zaatakował pałac królewski w Paryżu
wrzesień 1792 – starcie Francuzów z Austriakami pod Valmy
21 września 1792 Konwent ogłosił Francję republiką (król przestał być potrzebny, uznano go winnym zamachu na wolność narodu i bezpieczeństwo państwa, po czym skazano na śmierć i 21 stycznia 1793 roku zgilotynowano)
1793(wiosna-lato) – koalicja Austrii, Prus, Anglii, Hiszpanii, Portugalii, Holandii i kilkunastu innych państw wkroczyła na teren republiki
jednocześnie wybuchły powstania chłopskie i rozruchy głodowe
by ratować republikę powołano do wojska wszystkich mężczyzn w wieku 18 – 25 lat, w ten sposób tworząc 1 000 000 armię