Rozwój biologii i medycyny w XIX wieku.

Z początkiem XIX wieku zaczyna się nowy okres w dziejach rozwoju nauk. Niektóre z nich sięgają początkami starożytności, głównie greckiej. W nowy etap rozwoju weszły w okresie Odrodzenia, miały kilku wybitnych przedstawicieli i wiele wybitnych osiągnięć w czasach Oświecenie, ale o właściwym systematycznym ich rozwoju można mówić dopiero w XIX wieku. Stało się tak dzięki temu, że popierała je burżuazja, widząc w nich jeden ze środków walki z ideologią feudalną i konserwatywną, a zarazem czynnik, za pomocą którego chciano zbudować nowy światopogląd, oparty na prawach natury i rozumie. Dopiero w atmosferze wolnej od dawnych przesądów i w walce z nimi możliwy był rozwój nauki. Poparcie dla rozwoju nauk dyktowały również względy praktyczne, choć między nauką tzw. czystą a techniką związek był jeszcze słaby. Wielu wynalazców nie miało często przygotowania teoretycznego, wielu zaś wybitnych przyrodników nie troszczyło się o zastosowanie praktyczne swoich zdobyczy naukowych.
Dynamiczny rozwój wielu nauk przyrodniczych stał się jednak możliwy w XIX w. także dlatego, że zaczęły się one coraz bardziej opierać na obserwacji i eksperymencie.
Największy wpływ na rozwój nauki w dziedzinie biologii i medycyny wywarł niewątpliwie francuski chemik i biolog Ludwik Pasteur. Dokonał on wielu odkryć naukowych, ale zasłynął przede wszystkim jako rzecznik zakaźnej teorii chorób i współtwórca szczepień ochronnych. Wykorzystywał swe wykształcenie chemiczne i umiejętności posługiwania się mikroskopem do rozwiązywania praktycznych problemów winiarzy, browarników i mleczarzy. Badając pod mikroskopem zepsute wino, dostrzegł –obok drożdży – żywe organizmy wywołujące fermentacje. Uznał, że te bakterie powodują rozkład i wywołują infekcje u ludzi i zwierząt. Opierając się na tym odkryciu dokonał procesu pasteryzacji, w którym ogrzewanie płynów przez dłuższy czas niszczy zawarte w nim, a wywołujące infekcje, bakterie.
Znacznie większe znaczenie miało jednak opracowanie metody hodowli specjalnej odmiany osłabionej bakterii wąglika. Wstrzykniecie bydłu tej bakterii wywołało chorobę przebiegającą w łagodnej, w niegroźnej postaci i pozwoliło uzyskać odporność na normalna postać choroby. Publiczny pokaz, przedstawiający skuteczność tej metody, wywołał wielkie poruszenie. Zdano sobie szybko sprawę, ze metoda Pasteura może być stosowana do zapobiegania wielu chorobom zakaźnym Np.: przeciwko cholerze drobiu, która atakowała ptactwo domowe. Jednak najważniejszym jego osiągnięciem było odkrycie szczepionki przeciw wściekliśnie.
Pasteur odkrył także zjawisko anaerobiozy, to jest stwierdził, że pewne mikroorganizmy mogą żyć bez dostępu powietrza lub wolnego tlenu. Prace Pasteura dotyczące choroby jedwabników miały wielkie znaczenie gospodarcze. Badania Pasteura rozpoczęły rewolucję w medycynie.
Te odkrycia dzielił już tylko niewielki krok od wynalezienia antybiotyków, zwalczających mikroorganizmy powodujące choroby np.: grypę. Joseph Lister, profesor chirurgii w Glasgow, a później Edynburgu, zastosował tę teorię w chirurgii. Zmniejszył liczbę zakażeń podczas operacji dzięki zastosowaniu antyseptyków.
Innym słynnym uczonym był Karol Darwin, który stworzył najbardziej kontrowersyjną z teorii biologicznych- teorię ewolucji. Jego „Powstanie gatunków” opublikowane zostało w 1859r., po długich latach badań. Choć punktem wyjścia była klasyfikacja gatunków, to odrzucił on założenie swego poprzednika Carla Linneusza o niezmienności w rozwoju i pojawieniu się od razu na świecie gatunków w znanej współcześnie formie.
Karol Darwin twierdził, że życie rozpoczęło się na najniższym możliwym poziomie i przetrwały tylko te osobniki, które której najlepiej przystosowały się do swojego środowiska. Była to podstawa do sformułowania prawa Darwina o przetrwaniu gatunków najlepiej przystosowanych, podlegających procesowi selekcji, w wyniku którego pojawił się pierwotny człowiek, jako najwyższa forma istnienia. Myśl o pochodzeniu od małpy, lub od czegoś gorszego nie wzbudziła entuzjazmu. Darwina potępiono. Przerażeniu duchowni na całym świecie pisali traktaty w obronie biblijnej relacji stworzenia świata.
Nie udało się jednak wyeliminować poglądów Darwina, gdyż rewolucja naukowa postępowała bardzo szybko.
Badania Gregora Mendla, były bardzo pokrewne do założeń Darwina. Mendel spędził lata 1858-1866 na obserwacji pokoleń roślin. Odkrył, że typowe cechy dziedzicznie pojawiają się w pewnych odstępach czasowych. Opierając się na tych obserwacjach sformułował ,,Prawa Mendla” dotyczące dziedziczności, według których nie tylko rośliny, ale także zwierzęta i ludzie przekazują swe cechy droga dziedziczenia. Cechy te zmieniają się wolno, w celu dostosowania się do środowiska i to w sposób jaki zakładał Darwin. Jednak jego badania nie zostały od razu uznane. Dopiero trzydzieści lat później holenderski uczony Hugo de Vries odkrył prace Mendla i potwierdził jego odkrycia. W ten sposób powstała genetyka jako odrębna nauka.
Prócz Pasteura, Darwina i Mendla wielkimi zasługami odznaczyli się również: James Simpson- twórca środków znieczulających, Paul Erlich który otworzył drogę chemoterapii, William Roentgen -odkrywca promieni X, dzięki któremu nastąpił ogromny postęp w diognostyce i chirurgii jak i wiele innych.
Postęp objął także publiczną ochronę zdrowia. Reformatorzy społeczni i inżynierowie rozpoczęli walkę o lepsza higienę w miastach; a więc o budowę systemów sanitarnych, systemu ścieków, doprowadzania i odprowadzania wody. Zmiany te przekształciły życie wielu Europejczyków i uczyniły je bezpieczniejszym. Rozwój medycyny pozwolił zredukować ilość zachorowań na dyfteryt, szkarlatynę, koklusz, dur brzuszny i wiele innych chorób, które były najczęstszymi przyczynami wysokiej umieralności dzieci.
Już pod koniec XIX wieku cholera, która w latach 1830-1850 dokonywała wielkich spustoszeń wśród ludności, zastała całkowicie wyeliminowana z miast przemysłowych.
Od XIX w. długość życia ludzkiego na znacznym obszarze świata wydłużyła się prawie dwukrotnie. Ten olbrzymi wzrost ma większy wpływ na życie poszczególnego człowieka niż jakiekolwiek inne osiągnięcie w całej historii ludzkiego gatunku. W praktyce nowożytna nauka i medycyna ofiarowały każdemu współcześnie żyjącemu człowiekowi jak gdyby drugie życie.


W mojej pracy korzystałam z następujących źródeł:
Mieczysław Żywczyński „Historia Powszechna
Tadeusz Brzezinski „Historia medycyny”
Encyklopedia PWN