Zdrowie psychiczne i higiena psychiczna
Zdrowie psychiczne i higiena psychiczna
Równowaga psychiczna jest bardzo delikatną i kruchą materią. Nikt z nas nie może powiedzieć ze stuprocentową pewnością: ?mnie zaburzenia zdrowia psychicznego, utrata równowagi psychicznej nigdy dotyczyć nie będą?.
Zdrowie psychiczne- Według Kazimierza Dąbrowskiego zdrowie psychiczne to zdolność do rozwoju w kierunku wszechstronnego rozumienia, przeżywania, odkrywania i tworzenia coraz wyższej hierarchii rzeczywistości i wartości, aż do konkretnego ideału indywidualnego i społecznego.
Kazimierz Dąbrowski polski psycholog, psychiatra i filozof, twórca teorii dezintegracji pozytywnej oraz pionier ruchu higieny psychicznej.?
Według encyklopedii PWN zdrowie psychiczne to zdolność każdego człowieka do normalnego rozwoju i funkcjonowania umysłowego. Czyli zdrowym psychicznie jest człowiek, u którego praca mózgu, układu nerwowego, układu narządów zmysłów i układu hormonalnego nie jest zaburzona, a jego zachowania są podobne do większości ludzi, których nazywamy normalnymi.?
Według Bogusława Włodawiec. Zdrowie psychiczne oznacza brak objawów zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Bywa także określane jako harmonia w obrębie struktury osobowości, harmonia ze środowiskiem społecznym, dobre samopoczucie, zdolność do pracy, miłości i działalności twórczej.
Bogusław Włodawiec, psycholog, psychoterapeuta.
Higiena psychiczna- Higiena psychiczna to działania zmierzające do ochrony zdrowia psychicznego, także nauka zajmująca się badaniem czynników, które powodują zakłócenia zdrowia psychicznego i popularyzująca zalecenia przeciwdziałające powstawaniu nerwic i innych zaburzeń psychiczno-nerwowych.
Wszyscy podlegamy najróżniejszym stresom i nie zawsze umiemy sobie z nimi poradzić, mamy problemy z emocjami, miewamy złe nastroje, bywamy "znerwicowani", popadamy czasem w depresję, zdarzają nam się zaburzenia czynności fizjologicznych niewynikające z chorób organicznych, jesteśmy bardziej lub mniej skłonni do rozmaitych uzależnień, czasem niegroźnych, niekiedy poważnych, nie zawsze czujemy się bezpieczni, choć nic konkretnego nam nie grozi, nie czujemy się dobrze, choć nic konkretnego nam nie dolega - wszystkie te sytuacje świadczą o tym, że z naszym zdrowiem psychicznym coś jest nie w porządku.
Bowiem zdrowie psychiczne oznacza brak objawów zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania. Bywa także określane jako harmonia w obrębie struktury osobowości, harmonia ze środowiskiem społecznym, dobre samopoczucie, zdolność do pracy, miłości i działalności twórczej.
Podejmowane są próby opisania cech zdrowej, dojrzałej osobowości. Uważa się, że zdrowy, dojrzały emocjonalnie człowiek respektuje potrzeby swoje i innych ludzi. Jest dobrze przystosowany społeczne - stara się utrzymywać dobre kontakty z innymi ludźmi, jest względnie stały w utrzymywaniu związków emocjonalnych. Jest przy tym autonomiczny, nie zabiega o akceptację innych za wszelką cenę. Akceptuje siebie samego. Jest tolerancyjny, przyznaje sobie i innym prawo do popełniania błędów, nie stawia sobie i innym nierealistycznych wymagań. Akceptuje pewną dozę niepewności w świecie i konieczności myślenia w kategoriach prawdopodobieństwa.
Rozumuje w sposób racjonalny, oparty na obiektywnych faktach - konstruuje hipotezy na temat zachowań własnych i innych ludzi, sprawdza ich słuszność, jest otwarty na zmiany. Jest niedogmatyczny w poglądach - zmienia je, gdy napotka dowody, że jest w błędzie.
Przyjmuje odpowiedzialność za swoje życie, także odpowiedzialność za własne trudności, nie obwiniając innych osób ani warunków społecznych za własne niepowodzenia. Jest zaangażowany w to, co się dzieje wokół niego, stawia sobie kreatywne cele, dąży do lepszego życia. Stara się realizować swoje cele życiowe, godząc się z ryzykiem niepowodzenia.?
Nie ma wątpliwości, co do tego, że zdrowie psychiczne ma ogromne znaczenie dla jakości życia w społeczeństwie: w rodzinie, szkole, miejscu pracy, przy spędzaniu wolnego czasu. Dobre zdrowie psychiczne stanowi część socjalnego, ludzkiego i gospodarczego kapitału społeczeństwa. Jego zły stan może natomiast przyczynić się do gwałtownego obniżenia jakości życia dotkniętych nim osób i ich rodzin. Stanowi to wyzwanie nie tylko dla sektora zdrowia. Zły stan zdrowia psychicznego jest jedną z trzech najczęściej występujących przyczyn nieobecności w pracy oraz jednym z głównych powodów przechodzenia na wcześniejszą emeryturę czy rentę inwalidzką. Społeczeństwo, a także systemy edukacyjne, socjalne, gospodarka i wymiar sprawiedliwości, ponoszą znaczne koszty związane ze złym stanem zdrowia psychicznego. Najczęściej występującymi zaburzeniami psychicznymi w UE są stany lękowe i depresja. Polska należy do kraju szczególnie narażonych na rożnego rodzaju zaburzenia psychiczne a co za tym idzie zdrowie psychiczne. Zaburzenia psychiczne to rożne :
Psychozy ?np.schizofrenia
Choroby afektywne ?np.afektywne dwubiegunowe
Psychiczne zaburzenia organiczne - padaczka
Zaburzenia osobowości ?np. psychopatia
Uzależnienia ?np.alkoholizm
Zaburzenia nerwicowe ? np. ?fobia
Choroby psychosomatyczne - np. alergia
Dewiacje seksualne - np. fetyszyzm
Dysfunkcje seksualne ?np. wytrysk przedwczesny
Pojęcie zaburzenia wiąże się z pojęciem zdrowia psychicznego, normalności zachowania oraz jego patologii. Określenie granic normalności jest często zbędne, a zazwyczaj bardzo trudne.
Nie znamy własnej przyszłości, sytuacji, które szykuje nam los. Na wiele spraw po prostu nie mamy wpływu, a nawet, jeśli mamy, to jest on często bardzo ograniczony przez warunki zewnętrzne oraz nasze możliwości.
Aby jednak zwiększyć własne szanse na długotrwałe, oparte na solidnych podstawach zdrowie psychiczne, konieczne jest podejmowanie regularnych działań z zakresu higieny psychicznej. Właściwa higiena psychiczna to działania zmierzające do ochrony zdrowia psychicznego, rozumianego jako wewnętrzna równowaga, brak zaburzeń emocjonalnych, harmonijne współżycie z otoczeniem, zdolność przystosowywania się do zmieniających się warunków życia lub zdolność do wszechstronnego rozwoju. Higiena psychiczna to z jednej strony profilaktyka, chroniąca nas przed obniżeniem nastroju, niepokojem, nadmiernym stresem, które w konsekwencji mogą prowadzić do bardzo poważnych skutków, takich jak załamanie nerwowe czy utrata wiary w sens życia. Z drugiej strony higiena psychiczna to sprawne, efektywne radzenie sobie z występującymi w naszym życiu trudnościami.
Tak jak nasze mięśnie potrzebują odpoczynku po pracy fizycznej, czy intensywnym ruchu, tak i nasza psychika musi mieć szansę na powrót do sił po trudnym, wyczerpującym dniu, czy przykrym zdarzeniu.
Niekiedy wystarczy spacer czy spotkanie z przyjaciółką, czasami przydadzą się ćwiczenia relaksacyjne lub medytacja, kiedy indziej potrzebny jest sen, czy rozładowanie napięć. Warto mieć kilka własnych, sprawdzonych sposobów odreagowywania stresów i niepowodzeń, które możemy w razie konieczności wykorzystać.
Nawet pomimo podejmowania działań z zakresu higieny psychicznej i dbania o własne zdrowie psychiczne, u wielu z nas istnieje niestety ryzyko pojawienia się utraty równowagi wewnętrznej a nawet wystąpienia zaburzeń nastroju typu depresyjnego. Mogą one przybrać postać niewielkiego przygnębienia, ale mogą być tak poważne, że uniemożliwiają funkcjonowanie człowieka w podstawowych sferach życia.
Należy jednak pamiętać, że w języku potocznym słowo "depresja" zrobiło wielką karierę i jest powszechnie nadużywane.
Często słyszymy: "mam depresję", co należy rozumieć jako obniżenie nastroju. W ciągu życia niejednokrotnie doświadczamy przygnębienia, smutku czy chandry, ale nie musi to oznaczać, że jesteśmy chorzy na depresję.
Stany obniżonego nastroju mogą być wynikiem różnorodnych sytuacji. Czasami nie udaje nam się czegoś zrobić, pokłócimy się z ważną dla nas osobą lub ktoś potraktuje nas niesprawiedliwie. Nie zawsze też mamy tyle energii, ile byśmy chcieli. Nasza codzienność składa się z ogromnej liczby najróżniejszych stresów, konfliktów i wykluczających się dążeń. W sytuacjach przemęczenia, nadmiernego pośpiechu, niepowodzeń lub utraty kogoś ważnego pojawia się smutek i przygnębienie. Stajemy się apatyczni i bierni, brak nam motywacji do działania, a przyszłość widzimy w czarnych barwach. Jest to reakcja całkowicie zrozumiała i normalna. Ważne jest, aby jak najszybciej uświadomić sobie swój stan psychiczny i jego powody, a następnie zaplanować sposób poradzenia sobie z przykrymi emocjami. Czasami wystarczy odpoczynek lub szczera rozmowa z kimś zaufanym. Czasem jednak potrzebne jest coś więcej - konieczność przeanalizowania problemów i znalezienie konstruktywnego rozwiązania. Musimy pogodzić się z tym, na co nie mamy wpływu i zastanowić się, co może być dla nas źródłem energii. W sytuacjach obniżonego nastroju i braku motywacji do działania nie ma jednego, najlepszego wyjścia z sytuacji. Nie ma jednej recepty. Zazwyczaj wystarczy autorefleksja, ustalenie hierarchii ważności spraw lub podjęcie odważnej decyzji wprowadzenia zmian we własnym życiu. Czasami jednak potrzebna jest pomoc terapeuty. Zwłaszcza, jeśli stan przygnębienia, czy obniżonego nastroju przedłuża się.
Depresja jest najczęściej występującym zaburzeniem psychicznym, zaliczanym do zaburzeń nastroju. Z danych przedstawionych przez Światową Organizację Zdrowia wynika, że stanowi ona obecnie czwarty najpoważniejszy problem zdrowotny na świecie, który niewątpliwie, w ostatnich latach wyraźnie narasta. Przyczyny tego stanu są oczywiste: ciągle zwiększające się tempo życia, zagrożenie bezrobociem, presja zrobienia kariery, stres. Ludzie nie wytrzymują codziennego napięcia, stawiania "poprzeczki" coraz wyżej.
Stany depresyjne mogą osiągać tak duże natężenie, że utrudniają lub nawet uniemożliwiają wykonywanie nawet najbardziej podstawowych funkcji życiowych, takich jak spanie, jedzenie i myślenie. Depresja zaburza sen, zmniejsza łaknienie, popęd seksualny, może powodować przewlekłe bóle głowy, żołądka, problemy z koncentracją uwagi i co najważniejsze, sprawia postrzeganie świata wyłącznie w ciemnych barwach. Choroba wpływa na funkcjonowanie rodzinne, zawodowe i społeczne chorego. Czasem pojawia się jako reakcja na silny stres, uraz, szczególnie trudną sytuację. Jednak czasami pojawia się także wtedy, gdy życie toczy się zwykłym trybem i nie ma żadnego szczególnego powodu do obniżenia nastroju lub smutku.
Depresja to coś zupełnie innego niż tylko przejściowe pogorszenie nastroju, czy przysłowiowa chandra, choć niekiedy granica między zwykłym przygnębieniem a depresją nie jest ostra. Do najczęstszych objawów depresji należą: znaczne i utrzymujące się obniżenie nastroju, spowolnienie myślenia, kłopoty z pamięcią, wyraźny spadek energii
i motywacji do działania, poczucie ciągłego zmęczenia, lęk, drażliwość, pesymizm, zaburzenia snu, różne dolegliwości somatyczne. Depresja może utrzymywać się miesiącami lub latami. Rozpoznanie choroby jest jednoznaczne ze wskazaniem do podjęcia leczenia. Właściwe i szybkie podjęcie odpowiedniego leczenia, jest niezwykle istotne, gdyż konsekwencje nieleczonej depresji mogą być bardzo poważne - uzależnienia od alkoholu czy leków, całkowite wycofanie się z życia, zerwanie kontaktów zawodowych i społecznych, choroby somatyczne a nawet samobójstwo.
Prawidłowe leczenie sprawia, że depresja ustępuje, a przynajmniej zmniejsza się jej nasilenie u zdecydowanej większości chorych. Celem leczenia jest usunięcie wszystkich objawów zaburzenia, zarówno psychopatologicznych jak i fizycznych. Metody terapii dobierane są w zależności od przyczyn depresji, jej głębokości, jak i czasu trwania.
Najczęściej leczenie depresji ma charakter kompleksowy, uwzględniający stosowanie leków przeciwdepresyjnych, psychoterapię i leczenie chorób somatycznych, (jeśli występują).
Aby jednak osoba z depresją podjęła leczenie konieczna jest często pomoc ze strony najbliższych. Przez swoją aktywność (poszukanie odpowiedniego terapeuty, ustalenie terminu wizyty, uporczywe namawianie do leczenia) mogą oni sprawić, że cierpiąca osoba trafi do specjalisty i zacznie mieć nadzieję, że leczenie przyniesie rezultaty i że wkrótce także dla niej zaświeci słońce.
Psychika człowieka podlega nieustannemu działaniu bardzo wielu bodźców, które często przekraczają jego zdolności adaptacyjne. Powoduje to zaburzenia równowagi psychicznej, które doprowadza do wzmożonych stanów napięcia emocjonalnego i narastanie konfliktów wewnętrznych.
Zadania higieny psychicznej:
- Polegają na zapobieganiu zaburzeniom psychicznym poprzez stworzenie optymalnych warunków rodzinnych, szkolnych i społecznych
- Mają na celu uodpornienie człowieka na ujemne działania współczesnego świata
- Dokonania analizy różnorodnych czynników wpływających ujemnie na rozwój psychiczny
? wskazana pomoc psychologów
Higiena psychiczna inaczej także zdrowie psychiczne rozumie się zdolność każdego człowieka do normalnego rozwoju i funkcjonowania umysłowego.
Kiedy to funkcjonowanie rozwój umysłowy jest zaburzone prowadzi to do powstawania różnych zaburzeń stres, nerwica.
Na higienę psychiczna ma wpływ otoczenie np.: otoczenie domowe, miejsce pracy, kontakty towarzyskie, relacje rodzinne. Otoczenie domowe ma bardzo duże znaczenie na higienę psychiczna, iż człowiek w domu przebywa większość swojego życia gdzie rozwija się. W otoczeniu domowym niekiedy zadania drobiazgowe oraz przyzwyczajenie do pewnych rzeczy maja bardzo duży wpływ na naszą psychikę np.: to czy możemy sami zrobić sobie obiad, ubrać się dbać o higienę swoją, otoczenia, co nam daje komfort bytu a zarazem komfort psychiczny. To czy możemy wykonywać różne zadania samodzielnie jest bardzo istotne. Niemożność wykonywania wszystkich czynności samodzielnie powoduje załamanie pewności zależność od drugiej osoby, co może powodować odczucie, że jest ciężarem dla rodziny a zarazem dyskomfort.
Bardzo ważne w otoczeniu domowym jest przystosowanie do przebywających w nim domowników (inwalida) , tak aby mógł być w pełni samodzielny .
Drugim bardzo ważnym czynnikiem, który kształtuje nasz rozwój oraz nasza psychikę to kontakty towarzyskie oraz relacje rodzinne. Kontakty towarzyskie w sensie, iż dla każdego człowieka liczy się to czy ma jakieś osoby, z którymi ma się wspólne tematy, które nas akceptują takimi, jakimi jesteśmy, z którymi możemy rozmawiać o problemach. Kontakty z ludźmi mogą być jedyna drogą pozyskiwania informacji, pomocy. Kontakty te mogą być uniemożliwione, gdy wychodzenie z domu jest nie możliwe lub utrudnione, co może być powodem zachwiania równowagi psychicznej. Człowiek czuje się wtedy osamotniony, odczuwa, że jest nie potrzebny, co wpływa negatywnie na higienę psychiczną. Brak przystosowania otoczenia oraz akceptacji, współpracy wpływają na nas stan higieny psychicznej. To są czynniki, które prowadzą do zachwiania osobowości, tworzy się lęk przed odrzuceniem a co za tym idzie nerwica oraz stres.
Duże znaczenie ma także, jakie podejście człowieka jest do danego zadania, ważne jest czy może wykonać je sam.
Człowiek musi wiedzieć na ile jest w pełni wykonać dane zadnie czy czynność w codziennym życiu tak, aby nie tworzyło to czynników powodujących stres.
Zadania, które stawia przed sobą człowiek wymagają
-koncentracji
-ocenienie zdolność do wykonywania zadań wielofunkcyjnych i złożonych
-szybkiej orientacji
- podzielność uwagi
-odpowiedzialność za pracę.
-Trzeba zachować rytmiczność pracy i wypoczynku
- Systematyczność w wykonywaniu zadań
- Prawidłową organizację pracy
Wymagania stawiane przed każdym powinny odpowiadać do jego możliwościom, być przystosowane do wieku, stanu zdrowia i indywidualnych cech osobowości. Należy dbać o odpowiednią ilość snu, ustalić ilość posiłków i dobrze zorganizować cały dzień planując wypoczynek.
Higiena psychiczna to nic innego jak umiejętne zaspakajanie potrzeb takich jak : fizjologiczne, bezpieczeństwa , przynależności , uznania, samorealizacji .
Aby człowiek mógł w pełni się rozwijać bez zaburzeń musi być zachowana harmonia życia musi poznać swoje wady i zalety oraz ogólne zasady postępowania wobec innych ludzi oraz wobec członków swojej rodziny.
Bibliografia:
1. Dąbrowski K., Zdrowie psychiczne, Warszawa 1979, s. 34
2. Oprac. Bogusław Włodawie
3. Encyklopedia PWN 1998r Warszawa
4. Internet