Produkcja roślinna - zadania i zakres

1. Zadania i zakres produkcji roslinnej.
Zasadniczym zadaniem produkcji roslinnej jest przetwarzanie materii nieorganicznej w organiczna przy wykorzystaniu energii slonecznej za posrednictwem aparatu fotosyntetycznego roslin samozywnych (autotroficznych). Rodzaje produkcji roslinnej: plowa produkcja roslinna na gruntach ornych; produkcja pasz na lakach i pastwiskach, czyli na uzytkach zielonych; produkcja ogrodnicza obejmujaca sadownictwo (uprawa roslin trwalych: drzew, krzewow i bylin dajacych jadalne owoce), warzywnictwo (uprawa roslin jednorocznych dwuletnich i nielicznych bylin o jadalnych organach podziemnych lub nadziemnych), kwiaciarstwo (uprawa roslin ozdobnych) i uprawe roslin leczniczych – na uzytkach wydzielonych jako sady, ogrody, warzywniki oraz w cieplarniach, inspektach lub w tunelach foliowych; produkcja roslin wodnych w naturalnych lub sztucznych zbiornikach, zapoczatkowana w obecnym polwieczu a skale przemyslowa w Japonii; produkcja lesna na uzytkach lesnych oraz na zadrzewianych nieprzydatnych dla rolnictwa, najslabszych glebach. Produkcja polowa jest najbardziej rozpowszechniona i stanowia glowna produkcje roslinna – polega ona na uprawie roslin, których nadziemne lub podziemne organy stanowia pokarm dla ludzi, pasze dla zwierzat bądź sa surowcem roznych galezi przemyslu. Nie zebrane z pola pozostalosci roslin, przetworzone dzieki dzialalnosci drobnoustrojow staja się zrodlem prochnicy lub ulegaja mineralizacji, wzbogacajac glebe w skladniki pokarmowe dla roslin. Polowa produkcja obejmuje grupe gatunkow nazywanych umownie roslinami uprawy polowej lub rolniczymi roslinami uprawnymi w odroznieniu od warzyw, roslin ozdobnych, drzew i krzewow owocowych oraz ziol leczniczych.., mimo ze sa one również uprawiane przez czlowieka. Wszystkie rosliny uprawne sa organowcami nalezacymi do typu roslin nasiennych Spermatophyta, podtypu okrytonasiennych Angiospermae, klasy dwulisciennych Dicotyledones i klasy jednolisciennych Monocotyledones. Dominuja wśród nich ilosciowo rosliny jednoroczne, mniej jest dwuletnich, a najmniej bylin. W praktyce rolniczej wydziela się grupy uzytkowe roslin wedlug sposobu uch wykorzystania; podzial ten, uksztaltowany w procesie historycznym, jest niezupelnie konsekwentny. Na gruntach ornych wystepuje także roslinnosc nie uprawiana przez czlowiek, stanowaca zachwaszczenie. Skladaja się na nie wlasciwe chwasty polne (segetalne), chwasty ruderalne (wystepuja na polach sporadycznie), a czasem chwasty obce uprawne (inne gatunki lub odmiany roslin uprawnych).
Przez technologie uprawy lub technologie produkcji danej rosliny rozumie się caloksztalt czynnosci wykonywanych w polu od zakonczenia zbioru przedplonu do zbioru tej rosliny. Ponieważ sa to czynnosci roznorakie i na ogol zlozone, przyjete jest operowanie tym terminem również w odniesieniu do kazdej z nich. Na przykład przez technologie nawozenia (lub proces technologiczny nawozenia) rozumie się wszystkie dzialania zwiazane z zastosowaniem okreslonego typu nawozu: pylistego, plynnego czy granulowanego, poczynajac od wyladunku z wagonu lub pobrania z magazynu do wprowadzenia do gleby. Dana techonologia odnosi się do okreslonego sprzetu rolniczego, przy czym uwzglednia jego wydajnosc, przewidywany czas pracy wynikajacy z wydajnosci, liczbe zatrudnionych pracownikow i czas ich pracy, czyli naklad robotnikogodzin (rb.h) oraz naklady energetyczne w kW (1kW=1,36KM). Analogicznie traktuje się technologie uprawy roli, siewu, zbioru.. Cecha najbardziej rozniaca wszelka produkcje roslinna od przemyslowej jest to, ze produkt koncowy stanowia okreslone organy rosliny, wytworzone w wyniku jej wzrostu i rozwoju. Ilosc tego produktu zalezy wiec od genotypu rosliny i od ukladu zwnetrznych czynnikow ksztaltujacych warunki jej zycia. Polowo produkcje roslinna realizuje się pod golym niebem w występujących na danym obszarze warunkach klimatyczno-glebowych.

2. Znaczenie produkcji roslinnej w gospodarce narodowej kraju.
3. Czynniki siedliska:
Strefa, w ktorej przebiegaja wszystkie procesy zyciowe roslin ladowych miesci się na styku atmosfery i litosfery. Jej zasieg gorny, wyznaczony wysokoscia najwyzszych roslin, wynosi 150 m Sequoia gigantea, a dolny 30 m, gdyz jest to najwieksza glebokosc, na jakiej stwierdzono obecnosc korzeni przy kopaniu kan.sueskiego. Rosliny uprawy polowej mieszcza się w znacznie wezszej strefie: w około 3metrowej przyziemnej warstwie atmosfery i 1-2metrowej, a tylko niektóre (lucerna) kilkunastometrowej warstwie litosfery. Warunki panujace w tej strefie decyduja o tym, czy dana roslina rozwinie się optymalnie, osiagajac gorna granice zakodowanych genetycznie swoich mozliwosci. Produkcja roslinna dazac do uzyskania mozliwie najwyzszych pelnowartosciowych plonow, wytwarzanych w procesach zyciowych, musi opierac się na wszechstronnej wiedzy o zaleznosci tych procesow od warunkow zewnetrznych. Tylko wówczas bowiem może mieć miejsce swiadome ksztaltowanie warunkow zycia rosliny pod katem najpelniejszego naspokojenia jej potrzeb, lacznie z ochrona przed ujemnymi wplywami. Z tych wzgledow nauka o polowej produkcji roslinnej zajmuje się w pierwszej kolejnosci siedlliskiem roslin uprawnych. W sensie rolniczym przez siedlisko rozumie się zespol naturalnych i sztucznych czynnikow zewnetrznych, które wystepujac na danym obszarze wplywaja na rosliny bezposrednio i posrednio. Wzajemne zaleznosci miedzy organizmami zywymi a warunkami zewnetrznymi bada ekologia (gr. Oikos=dom, Logos=nauka), natomiast agroekologia (ekologia rolnicza) zajmuje się tymi zaleznosciami w odniesieniu do roslin uprawnych. Wszystkie rosliny zyjace na danym obszarze wchodza w sklad okreslonego ekosystemu (=jednostka ekologiczna obejmujaca wszystkie organizmy zyjace na danym obszarze tj.biocenoze i wspodzialajaca ze srodowiskiem fizycznym w ten sposób, ze przeplyw energii prowadzi do powstawania wyraznie okreslonej struktury troficznej, zroznicowania biotycznego oraz do krazenia materii tj.wymiany pierwiastkow i zwiazkow miedzy zywymi a nieozywionymi czesciami tej jednostki). Skladniki ekosystemu: Rosliny zielone autroficzne (samozywne) tj.wszystkie rosliny uprawne, sa w ekosystemie producentami substancji organicznej. Tworza ja na drodze fotosyntezy z elementow abiotycznych danego ekosystemu. Konsumenci (makrokonsumenci) = organizmy heterotroficzne (cudzozywne): zwierzeta roslinozerne (konsumenci I rzedu) i miesozerne (II rzedu) wraz z czlowiekiem. Reducenci (mikrokonsumenci lub destruenci) = organizmy saproficzne (grzyby, bakterie) rozkladaja wszelkie obumarle organizmy do prostych substancji abiotycznych. Ekosystem = podstawowy funkcjonalny uklad ekologiczny o stalym obiegu materii i energii miedzy elementami abiotycznymi, producentami, konsumentami i reducentami. Agroekosystem rozni się od ekosystemow naturalnyc tym, ze wśród producentow glowna role spelniaja rosliny uprawne, zas glownymi konsumentami sa czlowiek i zwierzeta gospodarskie, gdy tymczasem inni naturalni makrokonsumenci sa w miare mozliwosci eliminowani. Elementy abiotyczne podlegaja tu silnej ingerencji czlowiek (nawozenie, stesowanie pestycydow, nawadnianie..) a w konsekwencji zachodza tez zmiany w skladzie i liczebnosci reducentow. Obiektem zainteresowan ekologii rolniczej jest przede wszystkim zagadnienie wzajemnego dostosowania roslin i srodowiska, w celu uzyskania mozliwie najwyzszego i najbardziej wartosciowego plonu. Dostosowanie to można osianac przez: zharmonizowanie okresow krytycznych w zyciu roslin z taka pora roku, w ktorej niekorzystne czynniki srodowiska dzialaja najslabiej lub, w ktorej jest ich najmniej; przobrazenie (modyfikacje) roslin w celu zwiekszenia ich wytrzymalosci na nie sprzyjajace czynniki siedliska; przeobrazenie (modyfikacje) siedliska w celu dostosowania go do wymagan rosliny. Ekologia roslin wyodrebnia srodowiska ladowe i wodne – w tym slodnokowodne (srodladowe) i morskie, a w obrebie srodowiska – jako jednostki terytorialne nizszego rzedu – siedliska o specyficznych warunkach bytowania organizmow roslinnych.
a. Klimatyczne – promieniowanie sloneczne, swiatlo, temperatura, cisnienie, wiatr, opady, wilgotnosc.
Ranga czynnikow klimatycznych w zyciu rosliny najlepiej obrazuje zroznicowanie szaty roslinnej na ziemskim globie – od dzungli tropikalnej po podbiegunowa tundre. Ilosc swiatla i ciepla dostarczana przez energie promienista slonca oraz ich zmiennosc w cyklu dobowym i rocznym, zalezne od szerokosci geograficznej, wraz ze stosunkami wodnymi, zaleznymi tez od odleglosci morz i oceanow, wplywaja w sposób zasadniczy na szate roslinna. Czynnikami modyfikujacymi warunki klimatyczne sa rzezba terenu i wzniesienie n.p.m. Czynniki klimatyczne nazywane sa w ekologii także geograficznymi. Znaczace: swiatlo, temperatura, woda, O2 i CO2 zawarte w powietrzu atmosferycznym – warunkuja one zycie i tworzenie substancji organicznej tj.wplywaja na wzrost roslin, a niektóre na ich rozwoj. Cisnienie atmosferyczne i jego zmiany nie wywieraja wyraznego wplywu, ale spowodowane nimi wiatry, sa zjawiskiem istotnym.
Jedyne naturalne zrodlo swiatla (czynnik ekologiczny warunkujacy zycie roslin zielonych) w siedlisku to promieniowanie sloneczne (fale elektromagnetyczne 0,2 – 5 mm mikrometrow). Promienie widzialne (swiatlo) 0,38 – 0,77 mm. Promienie niewidzialne: nadfioletowe < 0,38 mm, podczerwone > 0,77 mm (p.pomaranczowe odgrywa istotna role w zyciu roslin zielonych). Bezposrednie znaczenie dla roslin maja p.widzialne jako zrodlo energii swietlnej, niezbednej do fotosyntezy (również niezbedne do syntezy chlorofilu, czyli warunkujace powstanie apratu fotosyntetycznego), zarazem przenoszace 48% energii cieplnej p.slonecznego. P.podczerwone (cieplne) 45%. P.nadfioletowe (chemiczne) 7% - szkodliwe dla organizmow zywych. Dlugosc dnia 8g(XII)-17h(VI). Zaleznie od pory roku zmienia się natezenie i sklad spektroskopowy swiatla. Natezenie swiatla na granicy atmosfery jest maksymalne gdy kat padania promieni jest najbardziej zblizony do kata prostego. Natezenie swiatla docierajacego do powierzchni ziemi (istotne dla ksztaltowanie warunkow swietlnych w siedlisku roslin) modyfikowane jest stanem atmosfery. Suche i czyste powietrze nie powoduje zmian, para wodna (chmury), zanieczyszczenia (pyly, dymy) pochlaniaja i rozpraszaja promienie. P.bezposrednie i rozproszene. P.bezposrednie osiaga max na wiosne dzieki niskiej wilgotnosci. Sklad spektoskopy swiatla jest zmienny wskutek niejdnakowego pochlaniania promieni o roznej dlugosci fali przez atmosfere i zawarta w niej pare wodna oraz zanieczyszczenia. Najsilniej pochlaniane jest p.krotkofalowe. P.dlugofalowe sa pochlaniane w niewielkiej ilosci. P.rozproszone odgrywa role szczegolne zima (50%), latem (40%), wiosna (35%). Warunki swietlne: jeden gatunek, zespol roznych gatunkow, zageszczenie roslin, wzajemne zacienienie, termin wschowow, zbieznosc okresu wegetacji z dlugoscia dnia w fazie wrazliwosci fotoperiodycznej. Swiatlo regulujac otwieranie szparek wplywa posrendnio na fotosynteze i transpiracje – odgrywa istotna role w morfogenezie, a dla wielu roslin jest bodzcem rozwoju (indukcja fotoperiodyczna). Znaczenie swiatla w poczatkowym okresie zycia jest rozne dla poszczegolnych gatunkow np. ulamek sekundy na napeczniale nasiona tytoniu aby skielkowac; nawet najkrotsze naswietlenie napecznialych nasion facelii hamuje kielkowanie. Generalnie swiatlo nie jest konieczne do kielkowania lecz dziala pobudzajaca (na przemian z ciemnoscia). Synteza chlorofilu (tworzenie apratu fotosyntetycznego) zaczyna się wydobyciem kielka czesci nadziemnej – swiatlo staje się niezbednym warunkiem wzrostu autotrofow (budowa komorek, tkanek, organow ze zwiazkow organicznych produkuwanych w drodze fotosyntezy). Wzrost natezenia swiatla zwieksza intensywnosc fotosyntezy do swietlnego punktu wysycenia: heliofity (swiatlolubne) osiagaja go przy oswietleniu bliskim pelnego swiatla slonecznego, wymagaja pelnego naswietlenia przez caly okres wegetacji; skiofity (cieniolubne) punkt wysycenia ponizej 0,1 intensywnosci swiatla slonecznego. Przyrost suchej masy zachodzi gdy produkcja asymilatoe jest wieksza niż ich zuzycie na oddychanie. Swietlny punkt kompensacyjne – natezenie swiatla gdy brak przyrostu masy gdy CO2 pobierane = wydalane, zalezy od gatunku rosliny i zewnetrznych waronkow (wysoka temperatura wplywa ujemnie przy slabym naswietleniu i niedostatecznym doplywie CO2 ograniczajacym fotosynteze). W fotosyntezie czynne sa przede wszystkim promienie czerwone oraz niebiesko-fioletowe (PhAR photosynthetically active radiation – promieniowanie czynne fotosyntetyczne), które roslina wykorzystuje z promieniowania bezposredniego i rozproszonego. Docieraja one w najwiekszym nasileniu do gornych partii lanu, a w mniejzym do dolnych, gdyz gradienty PhAR w lanie sa wieksze niż gradienty promieniowania dlugofalowego. W dolnych partiach lanu zwiekszony jes udzial promieni dlugofalowych, z przewaga dalekiej czerwieni. Odgrywaj one duza role, gdyz stymuluja wydluzanie się pedow. Natomiast czerwien hamuje tempo wzrostu elongacyjnego. Totez od zageszczenia lanu zalezy w duzym stopniu stan roslin, gdyz warunki swietlne wywieraja bardzo wyrazny wplyw na ich pokroj (habitus). Intensywne naswietlenie ogranicza wzrost elongacyjny, wskutek czego pedy sa krotkie, maja dobrze wyksztalcone tkanke mechaniczna i gesto osadzone miesiste liscie. Niedostatek swiatla powoduje wyplonienie (etiolacje roslin). Sa one wówczas „wybiegniete”, maja wydluzone pedy wskutek wydluzenia miedzywezli o slabo rozwinietej tkance mechanicznej, sa tez slabo ulistnione i zawieraja mniej chlorofilu, co ogranicza fotosynteze. Rosliny latwo wylegaja pod wplywem nawet niewielkiego wiatru lub deszczu. Ponieważ fotomorfogeneza zachodzaca w czasie rozwoju wegetatywnego rzutuje na ostateczny pokroj rosliny, wazne jest zapewnienie odpowiednich warunkow swietlnych już mlodym siewkom przez wysiew wlasciwej ilosci nasion na jednostke powierzchni oraz przez eliminowanie z lanu roslinnosci obcej, a u wysiewanych rzedowo burakow – przez wczesna ich przecinke. Przejscie z rozwoju wegetatywnego do generatywnego, czyli wytworzenie zawiazkow kwiatow i owocow jest u wielu roslin uwarunkowane nie tylko jarowizacja (wernalizacja) wywolana bodzcem termicznym, ale tez fotoperiodyzmem. O ile jarowizacji może być poddany nawet mlody zarodek w kielkujacym nasieniu, o tyle bodzcowe dzialanie swiatla i ciemnosci odbiera roslina przez liscie dopiero w okreslonej fazie wzrostu. Np. kukurydza reaguje na ten czynnik po wytworzeniu 11 lisci, odmiany wczesne grochu po wytworzeniu 9-11 miedzywezli, a odmiany pozne 13-17. Rosliny krotkiego dnia (RKD: kukurydza, konopie, tyton, slonecznik, bob, soja) kwitna, jeżeli w tym okresie fotoperiod (czas oswietlenia w ciagu doby) jest krotszy od pewnej krytycznej dlugosci, czyli gdy wystepuje odpowiednio dlugi okres ciemnosci. Rosliny dlugiego dnia (RDD: zyto, przenica, jeczmien, owies, gorczyca, mak, groch, wyka, rzepak, koniczyna, lucerna, ziemniaki, buraki) kwitna, jeśli fotoperiod jest dluzszy od krytycznego dla danego gatunku lub odmiany. Niedostateczna dlugosc okresu ciemnosci powoduje, ze rosliny krotkiego dnia pozostaja w fazie rozwoju wegetatywnego, wskutek wstrzymania przez fitochron syntezy regulatorow kwietnienia. Niedostatecznie dlugi okres dzialania swiatla powoduje takie samo zaklocenie rozwoju roslin dlugiego dnia. Nie wykazuja reakcji na fotoperiod gryka i niektóre odmiany tytoniu. Dlugosc dnia odgrywa tez role jako bodziec ruberyzacji (wytwarzanie bulw). Np. ziemniaki lepiej zawiazuje bulwy w warunkach krotkiego dnia i chlodnych nocy. Poza udzialem swiatla w podstawowych procesach rosliny, jak wzrost i rozwoj, fotosynteza, transpiracja – jest ono tez czynnikiem powodujacym ruchy rosliny. Nawet kilkusekundowe oswietlenie zaciemnionej rosliny stanowi bodziec dla wygiecia się lodygi w kierunku zrodla swiatla (forotropizm dodatni – pozwala na kierowanie organow asymilujacych ku swiatlu, co zapewnia jego lepsze wykorzystanie). Otwieranie się szprek na swietle i zamykanie w ciemnosci jest fotonastia (ruch wywolany zmiana oswietlenia). Jeszcze inne dzialanie swiatla na rosline wystepuje przy stosowaniu niektórych herbicytow (Gramaxone i Reglone: dikwat i parakwat), które powoduja zamieranie roslin jedynie przy dostepie swiatla. Rosliny potraktowane tymi herbicytami i przetrzymywane w ciemnosci nie ulegaj uszkodzeniu.
Warunki termiczne siedliska sa wypadkowa jego polozenia geograficznego, wysokosci n.p.m., rzeźby terenu oraz przbiegu pogody. Zaleza tez w pewnej mierze od szaty roslinnej a jednoczesnie t. jako czynnik warunkujacy zycie roslin wplywa na rodzaj roslinnosci na danym obszarze. Zasadniczym zrodlem ciepla jest p.sloneczne, zaabsorbowane przez glebe i znajdujace się w niej ciala, w wyniku czego energia promienista przetwarza się w cieplna. Od gleby zas nagrzewa się powietrze. Ilosci zaabsorbowanych przez glee promieni zalezy od wystawy, barwy gleby i pokrywajacych ja roslin. Ekspozycje: poludniowa i wschodnia. Ciemna barwa gleby obnizajac albedo zwieksza ich pochlanianie, zas zwarta szata roslinna zaciemnia. Również gleba i znajdujace się w niej obiekty wysylaja promienie dlugofalowe 5-40 mm, powodujac oziebianie się emitujacych je cial. Promieniowanie (ziemskie) przechodzac do atmosfery ulega czesciowo pochlanianiu przez zawarta w niej pare wodna, CO2 i wszelkie zanieczyszczenia. Wskutek tego wystepuje emitowane przez atmosfere promieniowanie zwrotne (powrotne), które ogranicza straty ciepla w siedlisku. Brak p.zwrotnego w czasie bezchmurnych nocy powoduje zima silne mrozy, wiosna – przymrozki. T.powierzchniowej warstwy gleby w dzien jest wyzsza niż powietrza, a w bezchmurne noce nizsza, wskutek p.ziemskiego. W noce bezchmurne roznice maleja. Nieznaczne zrodla ciepla: cieple deszcze, wody gruntowe i zalewowe na wiosne, procesy mikrobiologiczne zwiazane z rozkladem materii organicznej i procesy fizykochemiczne (cieplo zwilzania). Stopien podwyzszenia t.gleby zalezy od jej właściwości fizykochemicznych (roznica szybkosci zamarzania i rozmarzania gleby torfowej i piasczystej). Wahania dobowe (kilkanascie cm) i roczne (im wieksze tym glebiej ustala się niezmienna t. zblizona do sredniej t.rocznej powierzchni ziemi danego siedliska). Ostra zima-gorace lato 20 m. Rownik 1,5 m. T.powietrza spada 1C/180m. W dni pogodne od ogrzanej ziemi nagrzewa się dolna warstwa powietrza, ale choc staje się lzejsza, krazenie jest wskutek oporu zimniejszych warst gornych utrudnionw i wznoszenie się ku gorze powolne. Deszcz – t.wyrownuja się. W bezchmurne noce powietrze zimniejsze splywa w obnizenia terenu (mrozowiska). T.spada 0,5C/1lat. Im bardziej kontynentalny klimat tym wieksza amplituda wahan t. Procesy chemiczne zachodzace w roslinach rosnace w zwarciu wplywaja na stosunki cieplne szczególnie. Max termiczne dnia i min nocy (nad ranem) wystepuja zazwyczj w fornych czesciach szaty. Pod oslona roslin wahania t.przygruntowej warstwy powietrza sa mniejsze – gatunki wrazliwsze lepiej zimuja w zespole z roslina ochronna. Wartosc graniczna przygruntowej warstwy powietrza ma szczegolne znazenie.
Wymagania cieplne musza miescic się w przedziale t. wystepujacych w okresie wegetacyjnym. Jednoroczne jare, jednoroczne ozieme i zimujace (przechodza w stan anabiozy w niskich t.), wieloletnie (byliny, krzewy, drzewa – zabezpieczaja paczki z których w nastepnym okresie wegetacyjnym wypuszczaja pedy). Wysiewanie do inspektow i przesadzanie w pole (tyton, rosliny ozdobne). Dwuletnie okopowe korzeniowe (buraki, marchew) uprawiane dla zbioru nasion przed zima sa wykopane i przechowywane do wiosny. Wymagany przedzial i t.optymalna dla procesow fizjologicznych. T. ponizej min - stan anabiozy (utajonego zycia), ogranoczenie oddychania i wszelkich procesow metabolicznych. Jare – niewielki przymrozek może spowodowac obumieranie nadziemnych organow. Ozime i wieloletnie sa mrozoodporne w pewnych granicach. Pszenica najlepiej zimuje jeżeli wejdzie w stan anabiozy w fazie 2-4 lisci, zyto i jeczmien po rozkrzewieniu, rzepak i rzepilk w fazie rozetki (6-8 lisci).

5. Uprawa roli
a. Cele i zadania uprawy roli.
Podnoszenie żyzności gleby, utrzymanie jej w kulturze i w stanie niewielkiego zachwaszczenia oraz uzyskania wysokich plonów. Przy wyższym nawożeniu, zwłaszcza azotowym, przedłuża się okres wegetacji roślin – okres między zbiorem i siewem zbóż ozimych skraca się i wiele zabiegów uprawy płużnej jest eliminowanych albo zastępowane bardziej wszechstronnymi narzędziami. Uprawki pożniwne skutecznie walczą z chwastami odpornymi na działanie herbicydów. Jest także teoria, że przy odpowiednim doborze roślin, siewie bezpośrednim (wprowadzenie nasion do niespulchnionej gleby), stosowaniu skutecznych herbicydów i zwiększeniu nawożenia mineralnego można wyeliminować uprawę. Jednak wieloletnie stosowanie herbicydów prowadzi do wyselekcjonowania chwastów odpornych na herbicydy. Precyzyjne maszyny do siewu i zbioru (ziemniaki, buraki) sprawdzają się na glebach specjalnie przygotowanych.
b. Rodzaje zabiegów uprawnych – orka, zabiegi uzupełniające, zespoły uprawek.
Orka. W systemie uprawy płużnej najważniejszą rolę spełnia orka wykonana pługiem odkładnicowym lub innymi narzędziami odwracającymi całkowicie lub częściowo rolę. Rola po orce nie wykazuje optymalnego do wykonania siewy i początkowego wzrostu roślin – jest zbyt pulchna, ma niedostatecznie wyrównaną powierzchnię i stanowi środowisko mało jednorodne pod względem wielkości agregatów glebowych i stopnia zagęszczenia masy glebowej.
ba. Podorywka - płytka orka 5-10 cm (pługi o wąskich korpusach płużnych) pod jare i czasami ozime, po zbożowych i wcześnie schodzących z pola. Także pod poplony ścierniskowe (rośliny między dwoma głównymi np. żyto – ziemniaki). Czasami wiosną na glebach ciężkich lub silnie zachwaszczonych, gdy innymi narzędziami trudno jest uprawiać rolę pod zasiew wiosenny. P.wiosenną z jednoczesnym bronowaniem wykonujemy natychmiast po zbiorze roślin, aby utrzymać resztki wody parującej po zbiorze. Stwarza to też lepsze warunki do kiełkowania chwastów – niszczymy je następnymi uprawkami.
bb. Orka przedsiewna – najważniejszy element uprawy mechanicznej (20 cm zwykłym pługiem o odkładnicach kulturalnych) na koniec lata 3-4 tygodnie przed siewem ozimych. Łączymy orkę z bronowaniem (chroni przed utratą wody i zbytnim zbryleniem powierzchni), gdy zbyt krótki okres między zbiorem przedplonu i siewem rośliny głównej. Przy orkach kilka dni przed siewem stosujemy wał (np. specjalny) zamiast brony aby rozbić dokładniej bryły i zagęścić powierzchniową warstwę. Pług z przedłużkiem stosujemy na glebach zwięzłych, zachwaszczonych lub zadarnionych, aby ułatwić kruszenie i odwracanie skib (powierzchniowa warstwa z chwastami lub darnią umieszczana jest na dnie bruzdy. Przy odpowiedniej/dobrej wilgotności skiba rozpada się na drobne bryłki i różnej wielkości agregaty (równomiernie rozmieszczone w całej spulchnionej warstwie) a masa gleby dobrze dosypywana jest do poprzednio wyoranej skiby. Powierzchnia orki powinna być jak najmniej wyskibiona (stosownie zwiększamy prędkość pracy pługa).
bc. Orka przedzimowa – 20-25 cm, stosowana późną jesienią na zakończenie uprawek na polach pod jare. Na niektórych glebach, stosujemy dodatkowo pogłębiacze, które spulchniają warstwę gleby leżącą poniżej zasięgu działania pługa. Orka przedzimowa może być pogłębiona nawet kilkanaście centymetrów poniżej dotychczasowej miąższości warstwy ornej. Skiby nie powinny być zbyt pokruszone co zabezpiecza glebę przed zbyt silnym rozdrobnieniem agregatów w okresie jesienno-zimowym.
bd. Orka melioracyjna – Zalecana na piaskach luźnych i na glebach ciężkich (mady, iły) przewarstwionych nieprzepuszczalnymi wkładkami lub zbyt zagęszczonych warstwach głębszych. B. głęboka (ok. 40 cm) wykonana w okresie przedzimowym specjalnym pługiem wyposażonym w zapłużek. Pług umieszcza obornik z kilkucentymetrową warstwą roli głęboko na dnie bruzdy i spulchnia 40-45 cm warstwę bez całkowitego jej wymieszania. Warstwa z obornikiem jest nierównomiernie przykryta podglebiem piaszczystym, na którym spoczywa warstwa orna. Opór gleby podczas wyorywania skiby pługiem z zapłużkiem o szerokości ok. 40 cm, wynosi 740-780 kG, a opór pługa dwuskibowego zwykłego o szerokości roboczej ok. 60 cm i głębokości pracy 25 cm wynosi ok. 610 kG. Wstępne różnice ekonomiczne może zrekompensować zwyżka plonów np. owsa o 10-50%. Ponadto ubogie gleby piaszczyste stopniowo przekształcane są na gleby o wyższej produkcyjności. Na glebach ciężkich orkę przeprowadza się specjalnymi pługami na głębokości 50-80 cm (ciągniki 100-200 KM) – podnosi o 20-30% magazynowanie wody opadowej i lepsze jej wykorzystanie przez rośliny, poprawia warunki powietrzne gleby oraz ułatwia głębsze korzenienie. Zwiększa plony od kilku do kilkunastu procent.
Zabiegi uzupełniające. Uprawki spulchniające i wyrównujące powierzchniowe warstwy roli (włoka, brona, drapacze).
Glebozgryzarka silnie kruszy, spulchnia i miesza do 10-14 cm. Kruszące szybkoobrotowe i krające łopatkowe średnioobrotowe.
Uprawki ugniatające i kruszące bryły (wały).

6. Nawożenie
a. Podstawy nawożenia: efektywność, produktywność nawożenia
b. Makro i mikroelementy – ich wpływ na wzrost i rozwój roślin.
c. Nawozy organiczne – rodzaj, skład, wartość.
Obornik N + P2O5 + K2O – udział azotu, fosforu i potasu dostarczanego w oborniku stopniowo zmniejsza się i wynosi poniżej 30% sumy tych składników zużywanych w rolnictwie, lecz pod względem wartości nawozowej znaczenie nawozów organicznych (głównie obornika) jest znacznie większe w dostarczaniu składników pokarmowych (organiczny nawóz wieloskładnikowy zawierając wszystkie niezbędne makro- i mikroelementy). Niweluje ujemne skutki błędów popełnianych w jednostronnym nawożeniem mineralnym.
Gnojówka Gnojowica Komposty Słoma Nawozy zielone
Azot występuje jako azot związków organicznych. Azot nawozów organicznych występuje w związkach łatwo dostępnych dla roślin
(amonowe i azotanowe połączenia azotu zachowujące się jak analogiczne połączenia azotu zawarte w n.mineralnych, azot amidów i niektórych białek również ulega stosunkowo szybkim przemianom i powstaje azot amonowy) oraz związkach, które są dostępne po przemianie zachodzącej podczas rozkładu substancji organicznej (pozostałe związki, a szczególnie białka lub związki stanowiące składniki białek roślinnych).
d. Nawozy mineralne – podział, charakterystyka, działanie, zasady stosowania.
Popiół drzewny, różne rodzaje wapna nawozowego...
Nawozy azotowe. Azot występuje w formie azotanowej, amonowej i amidowej. Ilość azotu dostępnego dla roślin w glebie jest niewielka i należy nawozić azotem adekwatnie do potrzeb poszczególnych gatunków i odmian roślin. Azot zawarty w nawozach mineralnych jest łatwo i szybko pobierany przez rośliny
e. Zasady przechowywania i przepisy bhp przy pracy z nawozami.

Nawozy wapniowe zawierają 1-3 form wapnia: tlenek CaO, wodorotlenek Ca(OH)2, węglan CaCO3 lub krzemian CaSiO3 wapniowy.
CaO łączy się z w glebie z wodą i tworzy Ca(OH)2 przy czym wydziela się duża ilość ciepła. Nawozy wapniowe w formie tlenkowej silnie oddziaływanie odkwaszające - rozsiewać i mieszać z glebą suchą aby przemiana CaO w Ca(OH)2 odbywała się na większej objętości gleby celem uniknięcia niszczenia mikroorganizmów glebowych i substancji organicznej.
Ca(OH)2 – CaO zostało połączone z wodą przed rozsianiem. Postać: drobny proszek dobrze mieszający się z glebą. Przykład: wapno karbidowe.
CaCO3 – pod wpływem wody i CO2 rozkłada się w glebie tworząc Ca(OH)2 i nietrwały kwas węglowy (rozkłada się łatwo na wodę i CO2). Dlatego powinien być dostatecznie rozdrobniony, wysiany w biologicznie czynnej warstwie gleby dostarczającej CO2 i dobrze wymieszany dla zwiększenia jego powierzchni zetknięcia cząsteczkami gleby.
CaSiO3 – ulega w glebie stopniowej hydrolizie, dając Ca(OH)2 i krzemionkę. Dla zapewnienia optymalnych warunków hydrolizy powinien być dobrze wymieszany z wilgotną warstwą gleby. Nieco słabiej odkwasza niż CaCO3 więc aktywność zwiększamy wraz z rozdrobnieniem.

Nawozy magnezowe. Magnez Mg bierze aktywny udział w procesach fizjologicznych rośliny. Podobnie jak wapń zmniejsza zakwaszenie. Duże znaczenie w związku z intensyfikacją nawożenia azotem, fosforem i potasem.

Bibliografia:
Roman Czuba, Karol Gaszek, Zdzisław Włodarczyk – Technika nawożenia. Wydanie II 1981.
Ogólna uprawa roli i roślin – Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Wydanie III 1982.