Mikroekonomia - Zagadnienia

MIKROEKONOMIA - ZAGADNIENIA

1. Klasyfikacja podmiotów gospodarczych wg rodzajów działalności
· Gospodarstwa domowe
· Przedsiębiorstwa
· Małe rodzinne gospodarstwa rolnicze
· Banki parabanki
· Państwowe instytucje gospodarcze

2. Gospodarstwo domowe i jego cechy
Gospodarstwo domowe to dobrowolny związek ludzi wspólnie zamieszkujących i podejmujących wspólne dotyczące sposobu zarobkowania i wydatkowania zarobionych pieniędzy = konsumenci. Warunkiem funkcjonowania gospodarstwa domowego jest praca zarobkowa jednego z jego członków. Każde gospodarstwo dąży do takiego wydatkowania zarobionych pieniędzy, który zapewni mu pełnię zadowolenia z dokonywanych zakupów.

3. Małe gospodarstwo rolne i rzemiosło jako specyficzne formy gospodarowania
MGR łączy w sobie cechy gospodarstwa domowego i przedsiębiorstwa produkcyjnego. Część produkcji jest przeznaczana na własne potrzeby - produkcja naturalna, nadwyżka - produkcja towarowa i jest odsprzedawana.
Małe rodzinne gospodarstwa rolnicze są mniej efektywne niż przedsiębiorstwa rolne. Reakcja na bodźce z rynku jest inna niż dużych przedsiębiorstw rolnych. O sposobach gospodarowania decydują w dużym stopniu nawyki; tradycjonalizm gospodarczy.

4. Banki i parabanki
Organizacje zawodowo zajmujące się operacjami pieniężnymi. Dysponują niewielkim kapitałem własnym 3-10% kapitału obracanego. Należą do nich kasy oszczędnościowe, spółki oszczędnościowe, towarzystwa ubezpieczeniowe - znaczną część środków finansowych lokują w papierach wartościowych. Parabanki oferują wyższą stopę oprocentowania depozytów i niższą kredytów.

5. Państwo jako podmiot gospodarczy
Jest to najważniejszy podmiot gospodarczy reprezentowany przez rząd. Nie decyduje bezpośrednio w sferze produkcji i konsumpcji, nie mniej funkcją ich są regulacje logistyczne i ekonomiczne.

6. Istota i założenia modelu gospodarki rynkowej
W gospodarce rynkowej różne podmioty osiągają różne dochody.
Najważniejsze założenia modelu:
· Model dotyczy gospodarki rynkowej w warunkach kapitalizmu tzn. wtedy, gdy większość zasobów jest własnością prywatną
· Gospodarka składa się z dwóch grup podmiotów gospodarczych; gospodarstw domowych l przedsiębiorstw. Rynek dzieli się na rynek dóbr (konsumpcyjnych i kapitałowych) oraz na rynek zasobów
· Współzależność miedzy podmiotami gospodarczymi przedstawiamy za pomocą wykresu kołowego

7. Istota rynku jako „niewidzialnej ręki"
Każdy uczestnik rynku w egoistycznym dążeniu do własnego jedynie dobra jest zmuszony jak gdyby kierowała nim niewidzialna ręka do realizowania najlepszego możliwego dobra wszystkich innych uczestników rynku służąc celom społeczeństwa jako całości.

8. Rynkowa cena absolutna a ceny relatywne
Cena absolutna - cena własna, nominalna danego produktu. Cena relatywna (realna) tzn. w porównaniu do cen innych produktów i usług. Zmiany cen relatywnych są podstawą decyzji o alokacji zasobów podejmowanych przez podmioty gospodarcze.



9. Kategoria przychodu i utargu
Utarg (przychód) przedsiębiorstwa jest to ilość pieniędzy uzyskana ze sprzedaży dóbr i usług w jakimś okresie, na ogól w ciągu jednego roku.
Konsumenci kupując na rynku produkty i usługi wydatkują swoje dochody. Dla przedsiębiorstw sprzedających produkty i usługi wydatki konsumentów są przychodami ze sprzedaży. Sprzedając każdą jednostkę produktu po danej cenie P sprzedawca osiąga przychód całkowity. Przychód przeciętny powstaje z podzielenia przychodu całkowitego przez ilość sprzedanych jednostek. Przychód marginalny ze sprzedaży oznacza zmianę przychodu całkowitego wywołaną zmianą sprzedaży o dodatkową jednostkę.

10. Istota i szczególne determinanty popytu; prawo popytu
Popyt to złożona odwrotna relacja miedzy ceną dobra lub usługi, a ich ilością, którą konsumenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym odcinku czasu, przy założeniu, że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostają bez zmian. Jednym z determinantów popytu jest cena.
Determinanty popytu:
Gusty lub preferencje konsumentów,
Ceny dóbr substytucyjnych i komplementarnych
Dochody konsumentów
Liczba konsumentów
Przewidywania cen relatywnych
Efekty naśladownictwa i demonstracji
Prawo popytu mówi, że wraz ze wzrostem ceny produktu zmniejsza się, przy założeniu, że inne elementy charakteryzujące sytuacje rynkowe pozostaną bez zmian, popyt na ten produkt, natomiast wraz ze spadkiem ceny popyt wzrasta.

11. Prawo Engla a dochodowa elastyczność popytu
Engel dokonał badań zależności wydatków na poszczególne dobra od wysokości dochodów konsumenta. Graficzna postać tej zależności nosi nazwę krzywej Engla. Uzależniając zmiany wielkości zakupów dobra X od rozmiarów dochodu, którym dysponuje konsument, otrzymujemy następującą prawidłowość: wraz ze wzrostem (spadkiem) dochodu konsumenta rosną (spadają), przy innych warunkach niezmieniających się, rozmiary kupowanego przez konsumenta dobra X.
Elastyczność dochodowa popytu mierzy reakcję wielkości popytu na zmianę poziomu dochodu, przy niezmienności ceny danego dobra i cen wszystkich innych dóbr.
W miarę wzrostu dochodu konsument wydaje relatywnie mniej na dobra niższego rzędu i więcej na dobra wyższego rzędu. Miarą reakcji popytu na zmiany dochodu jest elastyczność dochodowa popytu. Z reguły współczynnik dochodowy popytu jest dodatni tzn. wzrost dochodu pociąga za sobą wzrost konsumpcji i popytu na dane dobro. W przypadku niektórych produktów żywnościowych współczynnik elastyczności jest ujemny, co oznacza, ze wzrostowi dochodów konsumenta towarzyszy spadek konsumpcji danego produktu (chleb, ziemniaki, kasza, itp.)
Ogólnie można sformułować 3 prawidłowości:
· Wydatki na żywność rosną mniej niż proporcjonalnie w stosunku do przyrostu dochodu.
· Wydatki na odzież, opłaty za mieszkanie oraz gaz i prąd stanowią stały procent kosztów niezależnie od zmian dochodów
· Wydatki na niektóre dobra przemysłowe: samochody, meble, sprzęt elektroniczny, wydatki na kształcenie, podróże, wakacje wzrastają bardziej niż proporcjonalnie w stosunku do wzrostu dochodu konsumenta.

12. Cenowa elastyczność popytu; krzywe popytu
Mierzy ona reakcję wielkości zapotrzebowania na zmiany ceny danego dobra przy niezmienności cen innych dóbr i danej wysokości dochodu. Prosta elastyczność cenowa popytu jest wielkością ujemną, ponieważ krzywa popytu względem ceny jest malejąca. Na ogół elastyczność zmienia się jak przesuwamy się po danej krzywej popytu. Jeżeli funkcja popytu jest linią prostą, to elastyczność maleje wraz ze spadkiem ceny.
Krzywe popytu. Krzywa popytu wyznacza zależność miedzy ceną danego dobra a rozmiarami zapotrzebowania na nie przy założeniu, że inne czynniki są stałe krzywa popytu jest malejąca. Te inne czynniki mające związek z krzywą popytu to: ceny innych dóbr powiązanych z danym dobrem, dochody konsumentów oraz ich gusty i preferencje. Każdy czynnik powodujący wzrost popytu przesuwa krzywą popytu w prawo, podnosząc cenę równowagi oraz ilość dobra w punkcie równowagi. Spadek popytu (przesuniecie krzywej popytu w lewo) zmniejsza ilość dobra w punkcie równowagi, zwiększając jednocześnie jego cenę.

13. Dobra niższego i wyższego rzędu, komplementarne i substytucyjne - wobec prawa popytu
Dobra niższego rzędu mają ujemną elastyczność dochodową popytu. Wzrost dochodu zmniejsza rozmiary zapotrzebowania na te dobra, a zarazem ich udział w budżecie nabywcy. Dobra wyższego rzędu {luksusowe) mają elastyczność dochodową większą od l. Wzrost dochodu zwiększa rozmiary popytu na te dobra i ich udział w budżetach nabywców.
Dwa dobra są substytutami, jeżeli zmiana ceny (wzrost, spadek) na jeden z produktów, przy niezmienionej cenie drugiego, przesuwa popyt konsumentów w kierunku dobra tańszego np. masło i margaryna.
Dwa dobra są komplementarne, jeżeli wzrost (spadek) ceny na dane dobro wywołuje spadek (wzrost) popytu na drugie dobro np. wzrost cen mieszkań wpływa na spadek popytu na meble (dwa dobra konsumowane łącznie np. fajka - tytoń do fajki)

14. Efekt naśladownictwa, demonstracji i Veblena; paradoks Giffena.
Niekiedy ludzie chcą być podobni do innych ubierając się podobnie, wyposażając swoje mieszkania w podobny sposób itp. Zjawiska te są określane mianem efektu naśladownictwa. Z efektem tym mamy do czynienia wówczas, kiedy popyt indywidualnego konsumenta na dane dobro zmienia się w zależności od popytu rynkowego, czyli większości konsumentów. Innymi zjawiskami wywierającymi wpływ na, niektóre produkty są efekty demonstracji, z których najbardziej znane to efekt snobizmu i efekt Veblena. Efekt snobizmu występuje wówczas, kiedy wielkość popytu na dane dobro zmienia się w odwrotny sposób w porównaniu do zmian wielkości popytu pozostałych konsumentów. Niektórzy konsumenci chcą zamanifestować swój prestiż oraz odróżniającą się od innych pozycje społeczną kupując produkty specyficzne, niezwyczajne. Gdy kupno jakiegoś produktu nie tyle uzasadnione jest jego wartością użytkową, ile chęcią wywarcia wrażenia na innych ludziach mówimy o efekcie Veblena.
Konsumenci kupują bardzo drogie produkty, aby wywrzeć wrażenie na innych ludziach. Im wyższa cena tym większy popyt.
Giffen zaobserwował w Irlandii "nienormalne" zjawisko rynkowe polegające na tym, ze wzrost cen chleba spowodował wzrost popytu na chleb. Zjawisko to określono mianem paradoksu Giffena. Natomiast dobra, których popyt wzrasta w reakcji na wzrost ceny nazwano dobrami Giffena - dobrami Giffena są dobra charakteryzujące się znacznym stopniem podrzędności. Paradoks ten można wytłumaczyć następująco: jeżeli jakieś dobro (np. chleb, ziemniaki) stanowi znaczną cześć konsumpcji konsumenta i równocześnie nie posiada licznych substytutów, wówczas wzrost ceny tego dobra zmniejsza siłę nabywczą dochodu konsumenta - konsument, który opiera swoją konsumpcję na tym produkcie i nie ma większych możliwości zastąpienia go innym zwiększa konsumpcje produktu wydatkując na jego zakup zwiększoną, część ograniczonego dochody.

15. Wpływ inflacji na kształtowanie się popytu
Podwojenie wartości wszystkich zmiennych nominalnych nie wpływa na wielkość popytu, ponieważ nie zmieniają się wówczas ani realna wartość (sita nabywcza) dochodów, ani relacje cen różnych dóbr. W analizie popytu w krajach przezywających inflacje najlepiej rozpatrywać realne ceny i realnych dochód, tzn. wysokość cen i dochodów oczyszczoną z wpływu ogólnej inflacji. Jeżeli nominalne ceny wszystkich dóbr i nominalne wartości wszystkich rodzajów dochodów np. podwoiły się, to popyt nie ulegnie żadnej zmianie.

16. Cena równowagi rynkowej i punkt równowagi
Cena równowagi jest to cena w kierunku, której będzie zmierzał rynek i na poziomie, której pozostanie po jej osiągnięciu (przy założeniu, ze w otoczeniu nic nie ulegnie zmianie).
Ilość równowagi stanowi poziom wielkości produkcji i sprzedaży, do której rynek będzie zmierzał i na poziomie, której pozostanie po jej osiągnięciu, (jeśli w otoczeniu nic nie ulegnie zmianie). Osiągana jest, gdy wielkość popytu zrównuje się z wielkością podaży ( przy cenie równowagi). Punkt równowagi jest to punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży.

17. Istota podaży rynkowej i jej prawo
Podaż jest to ilość dobra, jaką sprzedawcy są w stanie zaoferować przy różnym poziomie ceny.
Pomiędzy ilością dostarczanych na rynek produktów i usług a ich cenami istnieje następująca zależność, określana mianem prawa podaży:
· Przy pozostałych czynnikach nie zmienionych, im wyższa cena, tym większa jest oferowana ilość.
· Spadek ceny produktu wywołuje, przy pozostałych czynnikach nie zmienionych, zmniejszenie oferowanych ilości produktu (produkcja staje się mniej opłacalna ze względu na niższą cenę produktu)

18. Pozacenowe determinanty podaży:
· Zmiany produktywności wywołane zmianą, technologii produkcji
· Zmiany opłacalności produkcji innych dóbr
· Zmiany dostępności (rzadkości) różnych zasobów produkcyjnych
· Ilość przedsiębiorstw w danej gałęzi
· Podatki i subsydia
· Przewidywania cen

19. Mechanizm dostosowawczy podaży i popytu
Mechanizm dostosowawczy - mechanizm rynkowy wynika z wzajemnych zależności miedzy ceną, popytem i podażą i polega na tym, że jakakolwiek nierównowaga miedzy tymi elementami rynku uruchamia siły (reakcje sprzedających i kupujących) kierujące popyt i podaż do stanu równowagi osiąganego przy cenie równowagi rynkowej.

20. Przypadki zmian równowagi rynkowej
Równowaga rynkowa jest stabilna tylko w warunkach danej krzywej podaży i popytu. Cena i punkt równowagi zmieniają się wraz ze zmianami (przesuwaniem się) krzywych popytu lub/i krzywych podaży. Wyróżniamy 4 takie przypadki:
· Krzywa popytu nie zmienia się natomiast krzywa podaży przesuwa się w dół
· Krzywa popytu pozostaje niezmienna a krzywa podaży przesuwa się w górę
· Krzywa podaży nie ulega zmianie natomiast krzywa popytu przesuwa siew górę
· Krzywa podaży nie zmienia się a krzywa popytu przesuwa się w dół
Cykle zmian cen oraz podaży i popytu; model pajęczyny rynkowej
Analizując zmiany cen oraz zmiany wielkości popytu i podaży w dłuższym okresie czasu stwierdzimy, że charakteryzują się one ruchem cyklicznym, czyli regularnymi wahaniami o przeplatających się okresach wzrostu i spadku.
Cykliczny ruch cen produktów oraz rozmiarów produkcji można przedstawić przy pomocy modelu, który ze względu na swoją postać graficzną nazywany jest modelem pajęczyny. Jest to model dynamiczny, ponieważ uwzględnia czynnik czasu we wzajemnych zależnościach miedzy zmianami cen i zmianami wielkości produkcji.
Zakładamy, ze pomiędzy zmianą ceny produktu a zmianą wielkości produkcji upływa pewien okres czasu, np. miesiąc (reakcja producentów na zmianę ceny zachodzi z opóźnieniem miesiąca). Oznacza to, że cena z tego miesiąca (P1) znajdzie swoje odzwierciedlenie w wielkości produkcji (podaży) przyszłego miesiąca (QT+1). Biorąc pod uwagę powyższe założenie możemy zapisać, że wielkość produkcji (podaży) w okresie przyszłym jest funkcją ceny okresu bieżącego. (1) QSt+1=f(Pt)

21. Istota i założenia teorii konsumenta
W teorii konsumenta zakłada się, iż jest on podmiotem racjonalnym. Dokonując wyborów konsument dąży do osiągnięcia maksymalnych korzyści, jakie w danych warunkach może uzyskać z konsumpcji dóbr. Konsument racjonalny opiera proces podejmowania decyzji na zasadzie optymalizacji. Każdy konsument dokonując zakupu określonego produktu lub usługi posiada swoje preferencje. Konsumenta traktuje się jako suwerenny podmiot gospodarczy w zakresie tworzenia i kształtowania preferencji w dokonywanych przez niego wyborach konsumpcji.
Suwerenność konsumenta ma pewne ograniczenia obiektywne, takie jak:
· Dochód konsumenta
· Ceny poszczególnych dóbr

22. Preferencje wyboru konsumenta; użyteczność jako miara efektywności konsumpcji
Użyteczność jest sumą zadowolenia, jaką osiąga indywidualny konsument z konsumowania lub posiadania danego dobra. Współczesna mikroekonomia traktuje użyteczność nie jako konkretną wielkość liczbową, lecz jako kategorię porządkową. Użyteczności przypisuje się jedynie wartości porządkowe, które wskazują relatywne znaczenie użyteczności w stosunku do siebie. W tym znaczeniu użyteczność odzwierciedla uporządkowany system preferencji. Konsument potrafi zdecydować, które z kombinacji dóbr są dla niego obojętne, czyli jednakowo użyteczne.
W swych wyborach konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, czyli do wybrania takiej kombinacji konsumowanych dóbr, która daje mu możliwie największe zadowolenie.

23. Użyteczność całkowita a marginalna
Użyteczność całkowita jest sumą użyteczności konsumowanej ilości produktu lub usługi (UC)
Użyteczność marginalna (UM) wyraża zadowolenie konsumenta ze zwiększenia (zmniejszenia) konsumpcji danego dobra o kolejną, dodatkową jednostkę

24. Prawo malejącej użyteczności marginalnej
Prawo malejącej użyteczności marginalnej mówi, ze zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest znacznie większe aniżeli z kolejnej, drugiej jednostki. W rezultacie przyrosty zadowolenia z konsumpcji mierzone jako użyteczność marginalna zmniejszają się wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra. Można nawet przyjąć, że po przekroczeniu pewnej wielkości konsumpcji dalsze zwiększanie konsumowania danego dobra zacznie przynosić konsumentowi zadowolenie negatywne (niezadowolenie). Użyteczność marginalna będzie wówczas ujemna, a użyteczność całkowita zacznie spadać. Konsument maksymalizujący korzyści (zadowolenie) z konsumpcji będzie ja zwiększał aż do momentu, w którym UM=0

25. Założenia preferencji konsumenta
Teoria wyboru, konsumenta opiera się na pewnych założeniach, dotyczących preferencji. Najważniejsze z tych założeń są następujące:
· Założenie kompletności preferencji
· Konsument jest zdolny do określenia, które kombinacje produktów preferuje, a które dają mu takie samo zadowolenie i w efekcie są dla niego obojętne. Jeśli konsument potrafi uporządkować w ten sposób wszystkie kombinacie dóbr wtedy oznacza to, iż preferencje konsumenta są kompletne
· Założenie przechodniości preferencji
· Wybory konsumenta miedzy różnymi kombinacjami dóbr są przechodnie
· Założenie nienasyconości zadowolenia konsumenta
· Konsument zawsze woli więcej niż mniej. Oznacza to, ze konsument zawsze preferuje kombinacje dóbr dostarczających mu więcej zadowolenia (większej satysfakcji) od kombinacji dającej mniej zadowolenia.

26. Krzywe obojętności i ich cechy; miara obojętności
Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje konsumpcji dwóch dóbr, które są dla konsumenta obojętne. Każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie samo zadowolenie. Oznacza to, ze dana krzywa obojętności charakteryzuje się stałym poziomem zadowolenia. Cechy krzywych obojętności:
· Nachylenie negatywne, które zmniejsza się w miarę zwiększania konsumpcji dobra, którego ilości odkładamy na osi rzędnych
· Krzywych obojętnych może być nieskończenie wiele a ich wzajemne położenie wskazuje na różnice w poziomach zadowolenia konsumenta
· Krzywe obojętności nie mogą się przecinać
· Krzywe obojętności są wypukłe w stosunku do początku układu
Poziom zadowolenia wzrasta w miarę przesuwania się konsumenta z krzywej obojętności położonej niżej na krzywą położoną wyżej.
Krzywa obojętności wskazuje wszystkie kombinacje dwóch dóbr, które dają konsumentowi takie samo zadowolenie. Negatywne nachylenie krzywej obojętności oznacza, że zwiększenie konsumpcji jednego dobra wymaga zmniejszenia konsumpcji dobra drugiego. Miedzy dwoma dobrami istnieje stosunek substytucyjności. Miernikiem efektu substytucyjności dobra X przez dobro Y jest marginalna stopa substytucji (MSSxy). MSSxy określa, jaką ilość dobra Y należy poświęcić w celu zwiększenia konsumpcji dobra X o jednostkę w sytuacji, kiedy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności, czyli nie zmienia poziomu zadowolenia z konsumpcji.

27. Budżet konsumenta; linia budżetu jako ograniczenie wyboru
Głównym elementem budżetu są dochody konsumenta. Wyróżniamy dochody placowe otrzymywane regularnie, które są wynagrodzeniem za wykonywaną pracę oraz dochody pozapłacowe, które mogą mieć charakter dochodów regularnych (dywidendy, procenty od depozytów, wpływy z tytułu dzierżawy) i nieregularnych (spadek, wygrana w Totolotka). Suma dochodów stanowi stronę przychodów w budżecie konsumenta. Posiadane dochody konsument przeznacza na konsumpcje. W każdym momencie, w którym konsument podejmuje decyzje o rozmiarach i jakości konsumpcji dóbr jego dochód jest wielkością daną.
Zakładamy, że dysponujemy dwoma dobrami konsumpcyjnymi X i Y; Px i Py są cenami nominalnymi tych dóbr danymi przez rynek; DP – jest stałym dochodem konsumenta w ciągu miesiąca. Przyjmujemy również, że cały dochód pieniężny konsumenta jest wydatkowany na zakup dóbr. Ograniczenie budżetu konsumenta zapisujemy następująco:
DP = Qx*Px+Qy*Py
Qx i Qy oznaczają ilości dobra X i dobra Y
Linia budżetowa konsumenta oddziela kombinacje osiągalne od nieosiągalnych. W przestrzeni trójkątnej poniżej linii budżetowej znajdują się wszystkie kombinacje możliwe do osiągnięcia przez konsumenta przy danym dochodzie oraz przy danych cenach obydwu dóbr. Każda kombinacja znajdująca się powyżej linii budżetowej jest przy tych parametrach nieosiągalna dla konsumenta (przynajmniej aż do zmiany cen dóbr lub dochodu konsumenta). Nachylenie linii budżetowej wyznacza stosunek cen dwóch dóbr.

28. Reakcje konsumenta na zmianę dochodów i cen
Zmiany dochodów konsumenta wpływają na przesuwanie się linii budżetowej. Przy wzroście dochodu (inne czynniki pozostają bez zmian) konsumenta linia budżetowa przesuwa się do góry i jest równoległa do linii początkowej. Spadek dochodu konsumenta przesuwa linię budżetową w dół. Wzrost ceny dobra X (przy niezmienionej cenie dobra Y) powoduje przesuwanie się linii budżetowej konsumenta w dół, natomiast spadek ceny dobra X przesuwa linie budżetową w górę. Linia budżetowa obraca się wokół punktu wyznaczonego przez punkt DP/Py na osi rzędnych. Wzrost ceny dobra Y (przy niezmienionej cenie dobra X) powoduje przesuwanie się linii budżetowej konsumenta w dół, natomiast spadek ceny dobra Y przesuwa linie budżetową w górę. Linia budżetowa obraca się wokół punktu wyznaczonego przez punkt DP/Px na osi odciętych.

29. Rodzaje papierów wartościowych
Ze względu na charakter papierów wartościowych dzielimy je na takie, które są:
· Przedmiotem rynku kapitałowego, stanowiąc formę lokaty kapitału (akcje, obligacje), stąd noszą miano papierów lokacyjnych i są przedmiotem obrotu giełdowego
· Przedmiotem rynku pieniężnego (czeki, weksle) stanowiące surogat pieniądza. Ich obieg nie ma charakteru lokacyjnego, lecz krótkoterminowych operacji finansowych.
Ze względu na uzyskiwane korzyści przez nabywcę papierów wartościowych dzielimy, je na takie, które:
· Nie przynoszą bezpośrednio przychodów finansowych, spełniając jedynie funkcje rozrachunkowe (czeki, weksle)
· Przynoszą bezpośredni przychód:
· Zmienny, zależny od zyskowności jednostki gospodarczej (akcje)
· Stały, na podstawie umownego stałego oprocentowania (obligacje)
Ze względu na tryb obrotu papierami wartościowymi dzielimy je na:
· Wystawione na okaziciela (bezimienne)
· Imienne
Ze względu na termin wykupu dziejmy je na:
· Długoterminowe (z terminem wykupu powyżej l roku)
· Krótkoterminowe (poniżej l roku)
Ze względu na źródło pochodzenia dzielimy je na:
· Własne, wyemitowane przez dany podmiot
· Obce, wyemitowane i przekazywane przez inny podmiot.
Akcje - dokument stwierdzający uczestnictwo w spółce akcyjnej, czyli współwłasność firmy
Akcja uprzywilejowana - akcja pierwszeństwa, może przyznawać prawo do większej dywidendy, prawo do większej liczby głosów, przywilej pierwszeństwa spłaty przy likwidacji spółki
Obligacja - papier, wartościowy przynoszący posiadaczowi stały, z góry określony dochód, są dokumentami potwierdzającymi zobowiązanie dłużne emitenta w stosunku do każdego właściciela dokumentu, czyli formą pożyczki. Obligacje mogą być na okaziciela lub imienne.
Ich cechy:
· Określone stale oprocentowanie
· Określony okres wykupu
· Określony termin płatności odsetek
· Określony kurs sprzedaży i wykupu
Papiery na transakcje terminowe (chwilowo nie występuje jeszcze w Polsce)

30. Istota i funkcje rynku papierów wartościowych
Funkcje płatnicze i rozrachunkowe czeki i weksle
Funkcje pożyczkowe - obligacje
Dokumenty współwłasności majątkowej - akcje

31. Rynek pierwotny i wtórny jako segmenty rynku papierów wartościowych
Zakup akcji od emitenta lub jego przedstawiciela (na przykład banku zajmującego się ich rozprowadzaniem) dokonuje się w ramach rynku pierwotnego (cena emisyjna akcji). Kolejne transakcje sprzedaży dokonują się na rynku wtórnym (na giełdzie lub w ramach wtórnego obrotu pozagiełdowego).

32. Giełda - podstawą ryku wtórnego
Giełda papierów wartościowych to wyspecjalizowany i zorganizowany rynek, na którym dokonywane są operacje kupna i sprzedaży papierów wartościowych wprowadzonych przez ich wystawców (emitentów). Obrót wtórny dokonuje się głównie na rynku podstawowym, czyli na giełdzie papierów wartościowych. Giełda papierów wartościowych to wyspecjalizowany i zorganizowany rynek, na którym dokonywane są operacje kupna i sprzedaży papierów wartościowych. Dopuszczenie akcji lub obligacji do obrotu giełdowego wymaga spełnienia szeregu warunków dotyczących rozmiarów emisji i wiarygodności spółki. Transakcje odbywają się poprzez wyspecjalizowane biura maklerskie.
Wtórny obrót akcjami nie dopuszczonymi na giełdę odbywa się na rynku równoległym, który stawia mniejsze niż giełda wymagania dla spółek wprowadzających do obrotu swoje papiery wartościowe.

33. Podstawowe zasady funkcjonowania giełdy na podstawie GWP w Warszawie
GPW w Wa-wie S.A. została założona w czerwcu 1991 jako jednoosobowa spółka Skarbu Państwa na podstawie ustawy z 22 marca 1991 o publicznym obrocie papierami wartościowymi oraz zasadach tworzenia giełd papierów wartościowych. Według statutu celem GWP jest prowadzenie działalności w zakresie publicznego obrotu papierami wartościowymi, a zwłaszcza promowanie tego obrotu oraz upowszechnianie związanych z tym informacji. Giełda dokonuje transakcji kupna - sprzedaży akcji notowanych spółek oraz obligacji Skarbu Państwa. Komisja Papierów Wartościowych - organ administracji państwowej powołany do nadzorowania rynku kapitałowego /wydawanie zezwoleń na działalność maklerską, kontrola papierów wartościowych i prospektów emisyjnych, promowanie rozwoju rynku kapitałowego, nakładanie sankcji za przewinienia/.

34. Podstawowe operacje giełdowe: "gra" na giełdzie
Kupno i sprzedaż akcji i obligacji za pośrednictwem biur maklerskich.


35. Współczesne giełdy światowe i ich znaczenie
Zależnie od kraju giełdy różnią się organizacją i sposobem funkcjonowania, ale ogólne zasady ich działalności pozostają analogiczne. Na przykład na giełdzie paryskiej przedmiotem transakcji są tylko walory dopuszczone do notowania; transakcji dokonują zawodowi pośrednicy - urzędnicy nazywani maklerami, zrzeszeni w specjalnej izbie związkowej. W krajach anglosaskich operacje dokonywane są przez zawodowców nazywanych jobbers, pracujących na własny rachunek, lub przez brokerów.

36. Podstawy decyzji ekonomicznych producenta
Celem producenta jest maksymalizacja zysku. Producent podejmuje decyzje w ramach danej technologii produkcji, danych środków, którymi dysponuje oraz cen rynkowych czynników produkcji. Producent kieruje się zasadą optymalizacji, czyli poszukiwania najlepszej relacji miedzy nakładami na produkcje i efektami produkcji. Optimum produkcji znajduje się w punkcie zrównoważenia relacji cen - czynników z marginalną stopą technicznej substytucji.

37. Istota i cel produkcji
Produkcja polega na przetwarzaniu zasobów w celu wytworzenia produktów i usług. Zasoby są liczone ze sobą w procesie produkcji w sposób umożliwiający otrzymanie określonego dobra. Sposób liczenia ze sobą różnorodnych zasobów zależy od technologii produkcji.

38. Znaczenie faz obiegu kapitału
Kapitał, który producent przeznacza na proces produkcji przechodzi przez następujące fazy obiegu:
FAZA I: zakup czynników produkcji; kapitał występuje w formie pieniężnej.
FAZA II: produkcja dóbr, kapitał występuje w formie rzeczowej, w postaci surowców, maszyn, pracowników, itp.
FAZA III: sprzedaż wytworzonych dóbr, kapitał ponownie przybiera postać -pieniężną

39. Kategorie zysku i ich znaczenie w przedsiębiorstwie
Zysk z działalności produkcyjnej jest różnicą pomiędzy nakładami przeznaczonymi na uruchomienie produkcji a sumą pieniędzy uzyskaną przez niego ze sprzedaży wytworzonych dóbr.
Odejmując od przychodów ze sprzedaży produktów całość kosztów produkcji i kosztów sprzedaży otrzymujemy zysk brutto. Po zapłaceniu podatków od zysku brutto otrzymujemy zysk - netto. Zysk netto nie jest zazwyczaj w całości przekazywany właścicielom przedsiębiorstwa. Przed podziałem zysku netto należy utworzyć rezerwy obowiązkowe, a następnie można tworzyć rezerwy dobrowolne, przeznaczone np. - na inwestycje. Różnica miedzy zyskiem netto i rezerwami jest zyskiem dla właścicieli.
Zysk wpływa na:
· Możliwości inwestycyjne
· Umożliwia finansowanie rozwoju wpływając na stabilność funkcjonowania firmy
· Wpływa na wielkość zatrudnienia, ograniczanie bezrobocia
· Jest motywacją dla producenta

40. Efektywność techniczna i ekonomiczna produkcji
Producent często staje przed dylematem wyboru technologii produkcji. Kryterium takiej oceny może być efektywność techniczna. Efektywność techniczna oznacza, ze producent maksymalizując efekt produkcji nie będzie wkładał do produkcji więcej czynników (nakładów) niż jest to konieczne dla osiągnięcia danej wielkości efektu. Kryterium efektywności ekonomicznej polega na takim wykorzystaniu nakładów czynników produkcji, aby koszt wytworzenia jednostki produktu był minimalny. Efektywność ekonomiczna produkcji oznacza wybór w oparciu o zasadę najmniejszego kosztu produkcji.

41. Funkcje produkcji jako zależność miedzy nakładem czynników a wielkością produkcji
Produkcja polega na łączeniu określonych nakładów w celu osiągnięcia, efektu w postaci wytworzonych produktów lub usług. Zależność miedzy wielkością produkcji a rozmiarem nakładu czynników można przedstawić przy pomocy funkcji produkcji. Zależności, które wyraża funkcja produkcji mają charakter przyczynowo - skutkowy. Oznacza to, że przyczyną procesu produkcji są nakłady czynników (lub ich zmiany), natomiast skutkiem tego jest określona wielkość produkcji (lub jej zmiany).
Ogólną postać funkcji produkcji zapiszemy następująco:
(1) Q = f(F1, F2,..., Fn),
Gdzie Q oznacza wielkość produkcji, natomiast F oznacza czynniki produkcji.
Wyróżniamy:
· Jednoczynnikową funkcje produkcji
· Wieloczynnikową funkcje produkcji

42. Jedno i wielo czynnikowa funkcja produkcji
Jeżeli uwzględnimy jeden z czynników produkcji zakładając, że wpływ pozostałych czynników na rozmiary produkcji jest niezmienny, wówczas otrzymamy jednoczynnikową funkcje produkcji. Jednoczynnikowe funkcje produkcji mogą mieć następującą postać:
(2)Q=f1(L)

(3)Q=F2(K)
Gdzie L oznacza siłę roboczą, K oznacza kapitał. W funkcji (2) wielkość produkcji zmienia się tylko w wyniku zmiany liczby zatrudnionych. Rozmiary nakładów pozostałych czynników nie ulegają zmianie. W przypadku (3) rozmiary produkcji zmieniają się tylko w skutek zmiany nakładu kapitału, przy czym liczba pracowników, powierzchnia ziemi itp. pozostają niezmienione.
Można również przyjąć, że na zmiany wielkości produkcji wpływają zarówno zmiany czynnika siły roboczej (L) jak i czynnika, kapitału (K). Otrzymujemy wówczas wieloczynnikową funkcje produkcji, którą zapiszemy następująco:
(4)Q=f3(L,K)

43. Funkcja produkcji w krótkim i długim okresie
Podział na stale i zmienne czynniki produkcji związany jest z uwzględnieniem czasu w analizie procesu produkcyjnego. W ekonomii krótki okres czasu to taki, w którym nie zmienia się technologia produkcji. Przedsiębiorstwo wytwarza dany produkt przy pomocy tej samej technologii niezależnie od tego, czy będzie to trwać miesiąc, rok, czy tez kilka lat. W krótkim okresie czasu technologia produkcji jest dana. Podstawowe założenia analizy funkcji w krótkim okresie czasu są następujące:
· Istnieje tylko jeden czynnik zmienny;
· Istnieje tylko jeden czynnik stały;
· Technologia produkcji jest dana;
· Czynniki produkcji mogą łączyć się ze sobą w różnych proporcjach;
· Produkt jest jednorodny.
W długim okresie czasu następują zmiany w technologiach produkcji wynikające z postępu technicznego. Zastosowanie nowej technologii wymaga nakładów inwestycyjnych na nowe urządzenia, maszyny, instalacje itp.
Uwzględniając, że postęp techniczny jest procesem ciągłym wszystkie czynniki produkcji w długim okresie czasu są czynnikami zmiennymi.

44. Produkt całkowity, przeciętny i marginalny
Produkt przeciętny otrzymujemy dzieląc wielkość produkcji całkowite przez ilość zatrudnionych pracowników.
Produkt marginalny jest to przyrost produkcji osiągany z dodatkowej jednostki czynnika zmiennego.

45. Istota i skutki prawa malejących przychodów
Zwiększając nakład czynnika zmiennego (przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe) osiągamy taki punkt po przekroczeniu, którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji. Produkcyjność kolejnego czynnika zmiennego zmniejsza się – PM maleje.

46. Zależności PP, PC i PM a etapy procesu produkcji
Ekonomiści wykorzystują zależności między PP, PC, PM w celu podziału procesu produkcji na 3 etapy:
· Nakład czynnika zmiennego rośnie od zera do takiej wielkości, dla której PP jest maksymalny. W etapie I produkt przeciętny rośnie
· Stanowi taki przedział nakładu czynnika zmiennego w ramach, którego PP spada; również PM spada, lecz pozostaje ciągle dodatni
· PP ciągle spada; PM przyjmuje wartości ujemne, spada również PC

47. Prawo malejących przychodów a efekty skali produkcji
Zwiększając nakład czynnika zmiennego (przy założeniu, że pozostałe czynniki są stałe) osiągamy taki punkt, po przekroczeniu, którego każda dodatkowa jednostka czynnika zmiennego daje coraz mniejsze przyrosty produkcji. Produkcyjność kolejnego czynnika zmiennego zmniejsza się – PM maleje. Prawo malejących czynników mówi nam, że nie jest możliwe ciągłe dodawanie czynników zmiennych do jednego lub kilku czynników stałych i osiąganie nieustannie coraz większej produkcyjności.

48. Produkcja o zmiennej proporcji czynników
Produkcję o zmiennych proporcjach czynników produkcji można analizować przy pomocy izokwant produkcji. Zmienne czynniki produkcji mogą być połączone ze sobą według zmiennych i stałych proporcji.

49. Izokwanty produkcji
Izokwanta produkcji jest krzywą, która określa efektywne kombinacje czynników produkcji dająca taką samą wielkość produkcji. Izokwanta produkcji jest wypukła w stosunku do początku układy a jej nachylenie jest negatywne. W ramach danej izokwanty występuje zjawisko substytucji czynników produkcji: wzrostowi nakładu jednego czynnika produkcji towarzyszy spadek nakładu drugiego czynnika. Izokwanty służą do analizowania produkcji o zmiennych proporcjach czynników.

50. Substytucja między czynnikami produkcji
Zmiana cen jednego czynnika produkcji, przy niezmienionej cenie drugiego czynnika produkcji powoduje zmianę ceny relatywnej czynników. Jeden czynnik staje się droższy w stosunku do drugiego. Producent racjonalny powinien zastąpić droższy czynnik czynnikiem relatywnie tańszym. W nowym punkcie równowagi producent wykorzystuje mniej czynnika droższego i więcej czynnika tańszego – jest to efekt substytucji czynników produkcji. Równocześnie w nowym punkcie równowagi, który odpowiada temu samemu poziomowi produkcji, koszt całkowity jest większy aniżeli w poprzednim punkcie równowagi.

51. Marginalna stopa technicznej substytucji i jej znaczenie ekonomiczne
Stosunek zgodnie, z którym można zastąpić jeden czynnik produkcji drugim czynnikiem tak, aby wielkość produkcji nie uległa zmianie nazywamy marginalną stopą technicznej substytucji – MSTS.
Malejąca MSTS oznacza, że w miarę zastępowania czynnika kapitału przez coraz większą liczbę czynnika pracy zmniejsza się ilość kapitału, którą można zastąpić przez każdą dodatkową jednostkę pracy.

52. Kombinacje czynników produkcji a ograniczenia producenta
Istnieje wiele procesów produkcji spełniających warunek efektywności. Producent powinien dążyć do wyboru takiej kombinacji czynników produkcji, która jest optymalna z punktu widzenia zakładanego celu procesu produkcyjnego, przedsiębiorca podejmuje decyzje produkcyjne w ramach danych warunków technicznych i ekonomicznych. Warunki te stanowią ograniczenia procesu produkcyjnego, zasadniczym ograniczeniem dla producenta są: dana technologia produkcji oraz ceny czynników produkcji ukształtowane na rynku.

53. Linia jednakowego kosztu; równanie kosztów
Równanie kosztów jest równaniem liniowym o dwóch zmiennych, K (ilość jednostek kapitały) i L (ilość zatrudnionych pracowników). Możemy przedstawić je w postaci linii prostej, na której koszty całkowite są stałe. Linia ta nosi nazwę linii (krzywej) jednakowego kosztu. Oznaczając przez TC całkowity wydatek na czynniki produkcji otrzymujemy równanie kosztów następującej postaci:
TC = wL + rK lub w postaci równoznacznej K = TC/r-(w/r)L
Dzieląc koszt całkowity przez cenę siły roboczej (płace) otrzymujemy punkt B, który oznacza maksymalną ilość siły roboczej, jaką możemy kupić za całkowitą sumę wydatkowaną na czynniki produkcji. Podobnie, dzieląc koszt całkowity przez cenę kapitału (r) otrzymujemy punkt A oznaczający maksymalną wielkość kapitału, którą możemy kupić wydatkując wszystkie środki na zakup kapitału. Łącząc ze sobą punkty A i B otrzymujemy linię zawierającą wszystkie możliwe kombinacje pracy i kapitału, jakie możemy zakupić przeznaczając na ten cel daną wielkość środków. Jakakolwiek kombinacja położona powyżej linii AB wymaga większej niż dana, ilości środków.

54. Optymalna kombinacja czynników produkcji; punkt równowagi (optimum) producenta
Optymalna kombinacja czynników produkcji to taka kombinacja, która pozwala osiągnąć maksymalny poziom produkcji przy danych kosztach lub taka, która dany poziom produkcji pozwala zrealizować przy minimalnych kosztach. Przedsiębiorca podejmując decyzje produkcyjne posiada do swojej dyspozycji informacje dotyczące technologii produkcji (izokwanty produkcji) oraz informacje o cenach czynników produkcji (linie jednakowego kosztu). Łącząc ze sobą krzywe jednakowego produktu i jednakowego kosztu producent poszukuje sytuacji optymalnej, tzn. takiej kombinacji nakładu czynników, która przy danych ograniczeniach kosztowych umożliwia osiągniecie maksymalnej produkcji. Przy danym koszcie całkowitym istnieje tylko jedna kombinacja nakładów czynnika pracy i kapitału maksymalizująca wielkość produkcji. Optymalna kombinacja czynników produkcji znajduje się w punkcie styczności linii jednakowego kosztu z możliwie najwyżej położoną izokwantą produkcji. Jest to punkt równowagi przedsiębiorstwa przy danym koszcie całkowitym.

55. Możliwości (ścieżka) ekspansji produkcji
Jeżeli przedsiębiorstwo dokonuje ekspansji produkcji, wówczas osiągniecie celu w postaci zysku maksymalnego wymaga, aby nowa kombinacja czynników była, również optymalna. Przedsiębiorstwo przechodzi wówczas od jednego do następnego punktu równowagi. Ścieżka produkcji jest krzywą składającą się z punktów styczności pomiędzy równoległymi liniami jednakowego kosztu oraz odpowiednimi izokwantami produkcji. Punkty na ścieżce ekspansji oznaczają optymalne kombinacje czynników odpowiadające różnym poziomom produkcji.

56. Struktury rynku
W ekonomii wyróżnia się 4 rodzaje konkurencji - cztery rodzaje rynków.
Rynek doskonale konkurencyjny (konkurencja doskonała) charakteryzuje się tym, że działający na nim producenci i konsumenci nie mają wpływu na cenę. Cena jest wielkością daną model konkurencji doskonalej opiera się na nastepujących założeniach:
· Jednorodność produktu
· Pełna mobilność czynników produkcji
· Duża liczba sprzedających i kupujących
· Doskonała informacja o rynku
Analiza rynku doskonale konkurencyjnego dotyczy krótkiego i długiego okresu czasu. W krótkim okresie czasu rozmiary przedsiębiorstwa a także liczba przedsiębiorstw w gałęzi są stałe. Produkcja zmienia się wraz ze zmianami wykorzystania czynników zmiennych. W długim okresie czasu zmieniające rozmiary przedsiębiorstwa oraz liczba przedsiębiorstw w gałęzi. Przedsiębiorstwo działające na rynku doskonale konkurencyjnym dąży do maksymalizacji zysku. Kryterium optymalizacji odnosi się zarówno do maksymalizacji zysku dodatniego, jak i do minimalizacji zysku ujemnego (straty). Maksymalizuje zysk w krótkim okresie czasu, jeżeli dla danej ceny rynkowej osiąga wielkość produkcji, dla której różnica miedzy przychodem całkowitym i kosztem całkowitym jest maksymalna.
Monopol pełny występuje wówczas, kiedy w danej gałęzi istnieje tylko jedno przedsiębiorstwo wytwarzające produkt nie posiadający bliskich substytutów. Monopol kupuje czynniki produkcji po cenach rynkowych, jego koszty produkcji kształtują się tak samo, jak przedsiębiorstwa działającego w ramach konkurencji doskonalej.
Monopol osiąga równowagę w punkcie optymalnej kombinacji ceny i wielkości produkcji. W punkcie tym zysk monopolu w krótkim okresie czasu jest maksymalny. Warunkiem maksymalizacji zysku monopolu jest wytwarzanie takiej wielkości produkcji, dla której różnica miedzy przychodem całkowitym i kosztem całkowitym jest największa, monopol poszukuje takiej wielkości produkcji lub ceny sprzedaży, które przy danych kosztach maksymalizują jego zysk. Producent monopolistyczny może stosować dyskryminacje cenową (różne ceny na, ten sam produkt na różnych rynkach)
Model monopolu pełnego opiera się na czterech założeniach:
· Monopol wytwarza lub sprzedaje produkty jednorodne bądź zróżnicowane, a na rynku nie istnieją bliskie substytuty
· Brak możliwości wejścia do działalności opanowanej przez monopol pełny
· Jeden sprzedający wielu kupujących
· Założenie doskonalej informacji o rynku
Monopol pełny jest jedynym sprzedającym na rynku i dlatego krzywa popytu monopolu pełnego jest taka sama jak krzywa popytu rynkowego. W rezultacie krzywa popytu monopolu pełnego ma nachylenie negatywne a jej elastyczność zawarta jest w przedziale miedzy 0 i - oo. Zwiększanie rozmiarów sprzedaży wymaga zmniejszania ceny, natomiast mniejsza sprzedaż może być realizowana po większej cenie. Biorąc pod uwagę koszty produkcji oraz kształtowanie się przychodów monopol poszukuje optymalnej kombinacji miedzy ceną i wielkością produkcji tzn. takiej kombinacji, która maksymalizuje zysk monopolu w krótkim okresie czasu.
Model konkurencji monopolistycznej łączy ze sobą elementy rynku doskonale konkurencyjnego i monopolu pełnego - liczni producenci oferują kupującym zróżnicowane produkty, będące w stosunku do siebie bliskimi substytutami. Przedsiębiorstwo spotyka się z dwiema krzywymi popytu w zależności od tego, czy w odpowiedzi na zmianę ceny jego produktów konkurenci zmienią ceny swoich produktów.
Założenia konkurencji monopolistycznej:
· Produkty na rynku są zróżnicowane i posiadają bliskie substytuty
· Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go
· Wielu kupujących i sprzedających
· Założenie doskonalej informacji o rynku.
Oligopol składa się z niewielkiej liczby przedsiębiorstw, które opanowały rynek danego produktu. Na rynku oligopolistycznym istnieje silna współzależność miedzy przedsiębiorstwami. Każdy oligopolista podejmując decyzje maksymalizujące zysk musi uwzględniać decyzje podejmowane przez konkurentów. Cechą oligopolu jest względna stabilność cen. Konkurencja przybiera charakter głównie niecenowy. Przedsiębiorstwa umawiają się niekiedy miedzy sobą w celu podziału produkcji, rynków zbytu i zysku monopolowego.
Założenia modelu oligopolu:
· Produkty jednorodne lub zróżnicowane
· Niewielka ilość sprzedawców wielu kupujących (duopol – dwa przedsiębiorstwa)
· Ograniczony dostęp do rynku (głównie przez czynniki natury technologicznej a także czynniki związane z kosztami produkcji)
· Pema informacja o rynku
Szczególnym przypadkiem oligopolu jest duopol - na rynku działają dwaj producenci (sprzedawcy) oferujący ten sam produkt. Działania jednego są zależne od działań drugiego. Współzależności mogą dotyczyć procesu wyznaczania wielkości produkcji lub wyznaczania poziomu cen sprzedaży.

57. Istota i założenia modelu konkurencji monopolistycznej
Model konkurencji monopolistycznej łączy ze sobą elementy rynku doskonale konkurencyjnego i monopolu pełnego ~ liczni producenci oferują kupującym zróżnicowane produkty, będące w stosunku do siebie bliskimi substytutami. Przedsiębiorstwo spotyka się z dwiema - krzywymi popytów w zależności od tego, czy w odpowiedzi na zmianę ceny jego produktów konkurenci zmienią ceny swoich produktów.
Założenia konkurencji monopolistycznej:
· Produkty na rynku są zróżnicowane i posiadaj bliskie substytuty
· Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go
· Wielu kupujących i sprzedających
· Założenie doskonalej informacji o rynku

58. Krzywe popytu na rynku monopolistycznym
Przedsiębiorstwo spotyka się z dwiema krzywymi popytu. Pierwsza charakteryzuje się tym, że zmianie cen przedsiębiorstwa nie towarzyszą zmiany cen produktów firm konkurencyjnych. Druga powstaje wówczas, gdy w odpowiedzi na zmianę ceny konkurenci również zmieniają ceny.
Popyt na produkty przedsiębiorstwa doskonale konkurencyjnego jest poziomą linią prostą, natomiast popyt gałęzi przemysłu przybiera postać krzywej o nachyleniu negatywnym. W przypadku monopolu pełnego krzywe popytu przedsiębiorstwa i gałęzi przemysłu są identyczne.

59. Równowaga przedsiębiorstwa w krótkim i długim okresie
W krótkim okresie czasu równowaga oznacza osiągniecie takiej kombinacji cena-wielkość produkcji, która przy danych kosztach produkcji umożliwia zrealizowanie maksymalnego zysku. Kolejne reakcje dostosowawcze przedsiębiorstwa doprowadzają do takiej sytuacji, w której nie jest ono już zainteresowane w dalszej zmianie ceny. Cena równowagi oraz odpowiadające jej wielkość sprzedaży zapewniają mu zysk maksymalny. W długim okresie czasu zmiany rozmiarów produkcji odbywają się na drodze zmian wielkości przedsiębiorstwa i jego aparatu produkcyjnego. Równocześnie zmienia się liczba przedsiębiorstw (sprzedawców) wytwarzających daną grupę produktów.

60. Bariery wejścia na rynek monopolistyczny
Zamierzone bariery wejścia – strategiczne.
Odstraszanie konkurentów - inwestowanie w celu rozbudowy własnych mocy produkcyjnych zdolności wytwórczych.
Wydatki na reklamę - wysokie nie dające się odzyskać, podnoszące prestiż.
Mogą wynikać z uwarunkowań technicznych, ekonomicznych oraz administracyjno-prawnych. Wytwarzanie danego produktu może być objęte ochroną patentową, uniemożliwiającą podjęcie produkcji wyrobu przez innych producentów. Niemożność wejścia do danej działalności produkcyjnej czy usługowej może być związana z koniecznością poniesienia ogromnych nakładów i kosztów początkowych możliwych do odzyskania w bardzo długim okresie czasu (tzw. monopole naturalne, takie jak usługi publiczne, w zakresie elektryczności i gazu).
Monopol pełny wynika niekiedy z przepisów administracyjno-prawnych ustalonych przez państwo w celu kontroli produkcji danego wyrobu i powstających z niej dochodów (np. monopol spirytusowy, tytoniowy, zbrojeniowy.)

61. Podstawowe formy konkurencji pozacenowej
Różnicowanie produktów (cechy jakościowe, marka produktu, lokalizacja sprzedaży, usług naprawczych) i promocja sprzedaży.

62. Różnice funkcjonowania przedsiębiorstw w warunkach konkurencji doskonałej i monopolistycznej
Rynek doskonale konkurencyjny (konkurencja doskonała) charakteryzuje się tym, że działający na nim producenci i konsumenci nie mają wpływu na cenę. Cena jest dana. Model konkurencji doskonale opiera się na następujących założeniach:
· Jednorodność produktu
· Pełna mobilność czynników produkcji
· Duża liczba sprzedających i kupujących
· Doskonała informacja o rynku
Model konkurencji monopolistycznej łączy ze sobą elementy rynku doskonale konkurencyjnego i monopolu pełnego.
· Produkty są zróżnicowane i posiadają bliskie substytuty
· Swoboda wchodzenia na rynek i opuszczania go
· Wielu kupujących i sprzedających
· Doskonała informacja o rynku.

63. Istota i założenia konkurencji oligopolistycznej; duopol
Oligopol składa się z niewielkiej liczby przedsiębiorstw, które opanowały rynek danego produktu. Na rynku oligopolistycznym istnieje silna współzależność miedzy przedsiębiorstwami. Każdy oligopolista podejmując decyzje maksymalizuje zysk musi uwzględniać decyzje podejmowane przez konkurentów. Cechą oligopolu jest względna stabilność cen. Konkurencja przybiera charakter głównie niecenowy. Przedsiębiorstwa umawiają się niekiedy miedzy sobą w celu podziału produkcji rynków zbytu i zysku monopolowego.
Założenia modelu oligopolu:
· Produkty jednorodne lub zróżnicowane
· Niewielka ilość sprzedawców wielu kupujących (duopol – dwa przedsiębiorstwa)
· Ograniczony dostęp do rynku (głównie przez czynniki natury technologicznej, a także czynniki związane z kosztami produkcji)
· Pełna informacja o rynku.
Szczególnym przypadkiem oligopolu jest duopol ~ na rynku działają dwaj producenci (sprzedawcy) oferujący ten sam produkt. Działania jednego są zależne od działań drugiego. Współzależności mogą dotyczyć procesu wyznaczania wielkości produkcji lub wyznaczania poziomu cen sprzedaży.

64. Modele oligopolu: A- Curnota; F.Y. Edgewortha, K. Chamberlina.
Model A. Curnota - opiera się na założeniu, że każdy z producentów duopolu ustala optymalne rozmiary produkcji przyjmując, że wielkość produkcji konkurenta pozostanie niezmieniona. Proces kolejnych dopasowań doprowadza duopol do stanu równowagi długookresowej. Równowaga osiągana jest wówczas, kiedy każde przedsiębiorstwo produkuje i sprzedaje po cenie równowagi dokładnie 1/2 wielkości globalnego popytu rynkowego.
Model Edgewortha - przyjmuje się, że cena jest zmienną decyzyjną, natomiast produkcja jest wielkością wynikową. Ponieważ duopoliści posiadają ograniczone zdolności produkcyjne, cena sprzedaży (jednakowa dla obydwu producentów) może się zmieniać w granicach wyznaczonych przez poziom górny (cena monopolowa) i przez poziom dolny (maksymalne zdolności produkcyjne). Model nie dostarcza jednoznacznego rozwiązania w postaci jedynej ceny i wielkości równowagi.
Model Chamberlina - w tym modelu duopoliści dochodzą do wniosku, że najlepszym rozwiązaniem jest równy podział zysku monopolowego. Równowaga duopolu Chamberlina jest taka sama jak równowaga monopolu pełnego. Każdy z monopolistów wytwarza połowę optymalnej dla gałęzi wielkości produkcji i sprzedaje ją po jednakowej cenie równowagi (cenie monopolowej).

65. Model gier strategicznych
Konkurujące ze sobą przedsiębiorstwa możemy potraktować jako graczy realizujących własne strategie działania. Osiągniecie celu poprzez realizacje wybranej strategii byłoby stosunkowo proste, gdyby zależało to wyłącznie od danego producenta. Jednakże firmy konkurencyjne także stawiają sobie określone, często identyczne cele, które starają się osiągnąć przy pomocy różnych, możliwych strategii. Na każdą ze strategii przedsiębiorstwa konkurenci mogą zareagować w podobny lub całkowicie odmienny sposób. Tak wiec przedsiębiorstwo wybierając strategię nie zna strategii swego konkurenta. Powstaje problem, w jaki sposób wybrać strategię najkorzystniejszą (optymalną) w danych warunkach. Rozwiązanie tego problemu jest istotą teorii gier strategicznych (teorii gier). Efektem danej strategii jest wygrana, stanowi ją „czysta korzyść”, jaką strategia przynosi firmie w konfrontacji z każdą daną strategią firmy konkurencyjnej (konkurencyjnych). Macierz wygranych.
Gry dwuosobowe o sumie zero/ wygrana jednego gracza równa się przegranej drugiego.
Najlepszy z najlepszych - zasada maksiminu
Najgorszy z najlepszych - zasada minimaksu
Gry o sumie różnej od zera
Strategie maksiminu (minimaksu) prowadzą do rozwiązań optymalnych w grach o sumie zero. W grze o sumie różnej od zera strategie te nie muszą prowadzić do rozwiązania optymalnego.

66. Przywództwo cenowe w oligopolu
Na rynkach wielu produktów zaobserwować można zjawisko polegające na tym, że jeżeli jedno z przedsiębiorstw gałęzi podnosi lub obniża cenę sprzedaży, pozostali czynią to samo.
Ogólnie wyróżnia się dwa rodzaje przywództwa cenowego: przywództwo cenowe przedsiębiorstwa dominującego oraz przedsiębiorstwa o niskich kosztach. Przywództwo przedsiębiorstwa dominującego występuje na rynku danego produktu wówczas, kiedy znaczący udział produkcji jednego przedsiębiorstwa w całej gałęzi pozwala mu kontrolować ceny. Pozostałe przedsiębiorstwa są stosunkowo małe. Przedsiębiorstwo dominujące ustala cenę sprzedaży produktu i pozwala pozostałym przedsiębiorstwom sprzedawać po ustalonej cenie takie ilości, jakie zdolne są one sprzedać. Pozostałe ilości sprzedaje przedsiębiorstwo dominujące.
Przywództwo cenowe firmy o niskich kosztach. Cenę rynkową wyznacza przedsiębiorstwo posiadające najniższe koszty produkcji. Pozostałe przedsiębiorstwa oligopolu sprzedają swoje produkty po wyznaczonej cenie rynkowej, a zyskowność tych przedsiębiorstw zależy od różnicy miedzy ich kosztami produkcji a kosztami przedsiębiorstwa wyznaczającego cenę. Produkt jest jednorodny, więc krzywe popytu przedsiębiorstw są jednakowe. Przedsiębiorstwo o wyższym koszcie może funkcjonować na rynku o ile cena wyznaczona przez przedsiębiorstwo o niższym koszcie przewyższa koszt przeciętny przedsiębiorstwa.

67. Popyt w oligopolu; załamana krzywa popytu (model Swezego)
Obserwacje rzeczywistego funkcjonowania rynku oligopolistycznego wykazały, że ceny w tym rynku są stosunkowo sztywne (stabilne). Nawet zmiany kosztów produkcji nie znajdują bezpośredniego odbicia w zmianach cen producentów oligopolistycznych. Wyjaśnienia tego zjawiska dostarcza model oligopolu P. SWEEZY'EGO, którego podstawową kategorią wyjaśniającą jest załamana krzywa popytu. W modelu zakłada się, że współzależność miedzy oligopolistami polega na tym, iż jeśli jedno z przedsiębiorstw oligopolu podnosi cenę na swoje produkty, pozostali producenci nie podnoszą swoich cen (Iub zwiększają je w mniejszym stopniu) w nadziei przyciągnięcia dodatkowych kupujących. Jeżeli jeden z oligopolistów obniża cenę wówczas konkurenci także obniżają swoje ceny, chroniąc się przed utratą klientów. Przyjęcie powyższego założenia odnośnie reakcji oligopolistów oznacza, że krzywa popytu przedsiębiorstwa traci ciągłość (załamuje się). W rezultacie także krzywa przychodu marginalnego staje się nieciągła.

68. Drogi i formy monopolizacji
Istnieją dwie drogi umożliwiające uzyskiwanie pozycji monopolistycznej:
· Inwestowanie w rozwój firmy, poszerzanie skali produkcji swego działania, proces długotrwały kosztowny i przewidywalny
· Zmiany łączenie się ze sobą przedsiębiorstw będących dotychczas konkurentami; zmowa - jawne lub tajne porozumienie miedzy 2 przedsiębiorstwami. Jeśli uczestnicy zmowy odkreślą sposób podziału zysku rynku to będą działali tak jakby byli monopolem jest to Inaczej fuzja
Poole, kartele, syndykaty, trusty, koncerny, ringi, konglomeraty, holdingi.

69. Ustawodawstwo antymonopolowe w świecie i w Polsce
Teoria ekonomii wsparta wieloma doświadczeniami praktyki gospodarczej wykazuje, iż monopolizacja produkcji sprzedaży lub zakupów prowadzi do mniejszej alokacji zasobów, mniejszej efektywności gospodarowania w porównaniu do wolnej konkurencji. Ustawa o przeciwdziałaniu praktykom monopolistycznym zakazuje porozumień miedzy konkurentami w sprawie ustalania cen, podziału rynku, ustalania poziomu produkcji, łączenia stanowisk i funkcji w zarządach i radach nadzorczych konkurencyjnych firm.

70. Rynek czynników produkcji i jego elementy
W modelu gospodarki rynkowej uwzględniliśmy dwie grupy podmiotów gospodarczych gospodarstwa domowe i przedsiębiorstwa. Powiązania i zależności miedzy podmiotami powstają za pośrednictwem dwóch rynków – rynku dóbr oraz rynku czynników produkcji. Każdy podmiot występuje w podwójnej roli. Na rynku, dóbr konsumenci kształtują popyt na produkty i usługi, natomiast producenci wyznaczają podaż dóbr. Konsumenci i producenci dążą do maksymalizacji korzyści ze swoich działalności. Na rynku czynników produkcji członkowie gospodarstw domowych (konsumenci) kształtują podaż czynników, oferując swoją prace, zasoby kapitałowe, ziemie, itp. przedsiębiorstwom. Przedsiębiorstwa z kolei wyznaczają popyt na czynniki produkcji, niezbędne do rozwijania działalności produkcyjnej. Każdy z podmiotów poszukuje pozycji optymalnej na rynku czynników produkcji.

71. Uwarunkowania popytu na czynniki produkcji
Popyt na czynniki produkcji wyznacza przedsiębiorstwo. Kształtowanie się popytu na czynniki zależy od tego, czy przedsiębiorstwo działa w warunkach doskonalej konkurencji, czy tez w warunkach konkurencji niedoskonałej. Jeżeli przedsiębiorstwo działa w warunkach konkurencji doskonalej i sprzedaje swoje produkty na takim samym rynku to ceny czynników oraz ceny produktów są dane. W warunkach konkurencji doskonalej koszt czynnika równa się cenie rynkowej czynnika.



72. Popyt na prace jako jeden czynnik produkcji w warunkach wielu czynników
Popyt rynkowy na czynnik produkcji jest sumą popytów poszczególnych przedsiębiorstw. Sumowanie indywidualnych krzywych popytu na czynnik produkcji wymaga przyjęcia założenia, że funkcje popytu i produkcji każdego przedsiębiorstwa są identyczne.
Przedsiębiorstwo kupuje czynnik produkcji do takiej wielkości, dla której wartość produktu marginalnego równa się cenie zakupu czynnika: WPML = p*PM L = w (w przypadku czynnika pracy).

73. Optimum popytu na prace
Punkt przecięcia się WPM z ceną czynnika wyznacza optymalną wielkość popytu przedsiębiorstwa na dany czynnik. Krzywą popytu na czynnik zmienny produkcji jest malejący odcinek wartości produktu marginalnego czynnika (WPM).

74. Popyt na czynniki produkcji w konkurencji niedoskonałej
Przypadkiem niedoskonałej konkurencji jest przedsiębiorstwo kupujące czynniki produkcji po danej cenie rynkowej i posiadające pozycję monopolisty na rynku produktów. Krzywa popytu na produkty przedsiębiorstwa ma nachylenie negatywne.
Monopol na rynku produktów podejmuje decyzje o zwiększeniu lub zmniejszeniu zakupu czynnika w zależności od kształtowania się wielkości PPM - przychodu produktu marginalnego czynnika produkcji.

75. Elastyczność cenowa popytu na czynniki produkcji
Elastyczność cenowa popytu na czynniki produkcji jest tym większa, im łatwiej jest zastąpić dany czynnik innymi czynnikami produkcji. Im większa jest elastyczność popytu na produkt tym większa jest elastyczność popytu na czynnik produkcji wykorzystywany do wytwarzania produktu. Elastyczność cenowa popytu na czynnik produkcji jest większa w długim okresie czasu, aniżeli elastyczność w krótkim okresie czasu.