Podstawowe pojęcia z pedagogiki

1. Środowisko wychowawcze – to szkoła, rodzina, środowisko. Podstawą wychowania wg Kowalskiego (zajmujący się socjologią wychowania) to społecznie kontrolowany i nastawiony na realizację celów wychowawczych, system bodźców społecznych, kulturowych, przyrodniczych.
Środowisko wychowawcze wg Pietera – złożony układ powtarzających się lub względnie stałych sytuacji, do których człowiek rozwijający się przystosowuje się czynnie w wychowawczym zarysie swojego życia.
2. Rodzina jako środowisko wychowawcze
Rodzina jest to podstawowa komórka społeczeństwa. To mała grupa społeczna składająca się z rodziców ich dzieci i krewnych. Rodziców łączy więź małżeńska, rodziców z dzieci więź rodzicielska stanowiąca podstawę w wychowaniu rodzinnym jak również więź formalna określająca obowiązki rodziców i dzieci względem siebie
Wg Słownika pedagogicznego Wincentego Okonia
Rodzina jako środowisko wychowawcze jest to miejsce rozwoju dziecka i wszystkich jej członków. Dziecko uczestnicząc w naturalnych sytuacjach życia rodzinnego poznaje wzory zachowań związane z pełnieniem roli ojca, matki, przyswaja elementarną wiedę o otaczającym świecie.
3. Szkoła jako środowisko wychowawcze- następuje rozwój ucznia, wspomaganie ucznia, proces uczenia się. Szkolne środowisko ma szeroki zakres, to środki będą tworzyć warunki materialne czyli baza (budynki, pomoce dydaktyczne), czyli nauczyciele, uczniowie, administracji. W szkole bezpośrednim jest klasa szkolna, na kształtowanie i formowanie ucznia będą miały wpływ relacje z nauczycielami jak i z rówieśnikami, a także wpływy.
4. Modele współczesnej szkoły.
Bogusław Gołębniak wyodrębnia modele tj.:
· Szkolę tradycyjną – szkoła herbartowska, konserwatywna, charakteryzują ją autokrytyczne stosunki nauczyciel – uczniowie, gdzie zaznaczona jest dominacja nauczyciela. Surowa dyscyplina, nauczyciel steruje uczniami poprzez system karania i nagradzania, przede wszystkim najistotniejsze jest nauczanie i kształcenie mniej wychowawcze (dyscyplina), wszystkie czynności ucznia są kierowane przez nauczyciela – brak samodzielności. Wszelkie osiągnięcia uczniów są klasyfikowane, uczniowie motywowani są poprzez rywalizację, rankingi klas, szkół.
· Szkoła romantyczna – jest miejscem w pełni zindywidualizowanego nauczania. Uczniowie uczą się wg indywidualnych planów dziennych, zaocznych, semestrowych, wg zadań nauczyciel rezygnuje z autorytetu opartego na władzy na rzecz pobłażliwości w wychowaniu, wychodzi naprzeciw oczekiwaniu uczniów, klasa traktowana jest jako zbiór indywidualności, uczniowie zachęcani są do odkrywania wiedzy, mają dużą swobodę w tym czego i jak chcą się uczyć. Sposób nauczania sprzyja indywidualności uczenia, biorą odpowiedzialność za siebie, szkoły takie muszą być bardzo dobrze przygotowane.
· Szkoła nowoczesna, w której jest miejsce na elastyczne uczenie się w małych grupach roboczych, uczniowie angażowani są w realizowanie projektów edukacyjnych, często wykraczających poza program szkoły. Styl pracy w szkole można określić stylem demokratycznym, ważnym procesem jest proces uczenia się, wyzwalanie umiejętności kreatywnych, samodzielności pracy, dużą uwagę przywiązuje się do pomocy naukowych i podręczników, czasopism, a także nowych technologii. Wiedza traktowana jest przez ucznia jako ważna i istotna, która podlega weryfikacji i modyfikacji. Zadaniem szkoły jest ukształtowanie postawy ucznia jako przyjaciela wiedzy.
W szkole tej Gołębniak wyodrębnia jeszcze 3 typy/modele:
- model terapeutyczny (w programie szkół ważniejszy jest model emocjonalny – przeżycia dziecka, a nie wiedza. Opiera się na psychologii rozwoju dziecka, ważniejsze są potrzeby psychiczne dziecka niż wiedza. Najważniejsza potrzeba dziecka to bezpieczeństwo.
- model refleksyjny oparty jest na szeroko rozumianych podstawowych progresywistycznych i humanistycznych, przywiązuje dużą wagę do rozwoju poznawczego, wspieranego czynnikami społecznymi. Uczenie ma charakter funkcjonalny, opiera się na aktywności dzieci i odbywa się w pewnych ramach, blokach tematycznych, ścieżek, ważne jest to co wie i co przyda mu się w praktyce.
- Model emancypacyjny, jest to model, który jest złożony bardzo zewnętrznie, składa się z teorii takich jak neoprogresywizmu, rejkonstrukcjonalizmu. Jest to taka radykalna krytyka szkoły. Związany jest z pełnymi prawami ucznia. Opiera się na dużej samodzielności ucznia jak i nauczyciela. Rola nauczyciela pojmowana w charakterze myśli-nauczyciele mieliby stać się autorami nowego ładu społecznego, dokonać kulturalnej odnowy świata. Maja kształtować inny model. Ma kształtować wychowanka, jest to cel postulatywny.
5. Kunowski dzieli definicje wychowania na 4 grupy:
· definicje prakseologiczne – związane z oddziaływaniem wychowawców na wychowanka (przedstawiciele szkoły tradycyjnej), autorytet rodzica i nauczyciela,
· definicje ewolucyjne – związane z procesem rozwoju jednostki jako proces samoistnego rozwoju (swobodny rozwój dziecka), na drodze wychowania rozwija się indywidualność dziecka,
· definicje sytuacyjne – odnoszą się do bodźców płynących ze środowiska zewnętrznego, wychowawczego, społecznego (dziecko rozwija się przez uczestniczenie w życiu społecznym poprzez przeżywanie, doświadczenia własne),
· definicje adaptacyjne – dotyczą skutków i wytworów wychowania (mógł funkcjonować w społeczeństwie proces adaptacyjny) polega na kształtowaniu osobowości wychowanka charakteru zgodne z potrzebami społecznymi.
6. Socjalizacja – to wpływy środowiskowe. Jest to wszechstronne i zwarte wprowadzenie jednostki w obiektywny świat społeczeństwa albo jakiś jego sektor.
Socjalizacja pierwotna – jest pierwszą socjalizacją, którą jednostka przechodzi w dzieciństwie i za pomocą której staje się członkiem społeczeństwa.
Socjalizacja wtórna – jest to każdy następujący proces, który wprowadza jednostkę mającą już za sobą socjalizację pierwotną w nowy sektor obiektywnego świata.
Dla herbartystów najważniejsze było wychowanie jako proces jednolity. Opracowali jednolitą budowę lekcji, jednakowy porządek szkoły, który obowiązywał na każdym poziomie.
Wg herbartystów najważniejsze w nauczaniu jest cel i środki, które są umiejscowione poza psychiką dziecka. Przez cel rozumieją ideał, wzór, do którego trzeba dążyć. Psychikę wychowanka należy kształtować.
7. Geneza pedagogiki jako nauki.
Pedagogika jako nauka powstałą w XIX wieku za sprawą „ojca pedagogiki”- Johanna Fredricha Herbarta, który unaukowił pedagogikę. Był pierwszym dr hab. pedagogiki, oderwał pedagogikę od filozofii. Pojęcie pedagogika pochodzi z języka greckiego i oznacza „prowadzenie chłopca”. Herbart oparł pedagogikę na dwóch naukach: etyka filozoficzna i psychologia. Etyka filozoficzna wyznaczała cele wychowania. Psychologia wyznaczała środki do osiągnięcia tych celów.
8. Herbart poglądy i znaczenie dla pedagogiki.
Przedstawił system pedagogiczny na etyce i psychologii, za główny cel wychowania i kształcenia uważał ukształtowanie moralnego charakteru, a za prowadzące do tego główne środki – kierowanie dziećmi, karność, nauczanie wychowujące.
9. Pogląd na wychowanie.
Uważał, że wychowania nie należy, a nawet nie można oddzielać od nauczania, że wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem. Karność i dyscyplina miały stanowić główny czynnik w wychowaniu. Kara powinna być dostosowana do rodzaju przewinienia. Nie powinna być odkładana.
10. Pedagogika – nauka o wychowaniu, teoria działalności wychowawczej. Na jej gruncie
formułuje się cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesu wychowawczego. Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym.
11. Szkoła Herbartowska – założenia i idee moralne.
Dla herbartystów najważniejsze było wychowanie jako proces jednolity. Opracowali jednolita budowę lekcji, jednakowy porządek szkoły, który obowiązywał na każdym poziomie. Uważali, że najważniejszy w nauczaniu jest cel i środki, które są umiejscowione poza psychiką dziecka. Przez cel rozumieją ideał, wzór do którego trzeba dążyć, psychikę wychowanka należy kształtować.
Główne cechy szkoły Herbartowskiej (szkoły tradycyjnej)
System ten jest związany z filozofią idealizmu niemieckiego. Jest systemem inteaktualistycznym. W szkole tradycyjnej treść nauczania miała duże znaczenie dla rozwoju umysłu i charakteru, kładła nacisk na dużą liczbę i różnorodność nauczania. Wiedza w szkole tradycyjnej miała charakter statyczny, uczyła o tym co jest znane-zbadane. Charakter treści nauczania prowadzi do konserwatyzmu. Autorytet podręcznika i nauczyciela był bezwzględny, odstępstwo od sformułowanych treści było niedozwolone. Szkoła dbała głownie o naukę i wiedzę, była elitarna, przeznaczona dla sfer wyższych, nie uwzględniała indywidualności ucznia, mało zajmowała się wychowaniem społecznym.
Ideał wychowania Herbarta składa się z 5 idei moralnych:
I. IDEA WEWNĘTRZNEJ WOLNOŚCI – zawsze uznajemy zgodność naszej woli z naszymi przekonaniami i przeżywamy tę zgodność pozytywnie.
II. IDEA MORALNA – za cechę pozytywną uznajemy silną wolę w odróżnieniu od słabej, chwiejnej, jest treścią idei doskonałości.
III. IDEA ŻYCZLIWOŚCI – uznajemy zgodność woli własnej z wolą innych.
IV. IDEA PRAWA – niezgodność woli, która rodzi walkę, spory, może być usunięta na zasadzie uznawania praw.
V. IDEA SŁUSZNOŚCI – łamanie prawa prowadzącego do przykrości i krzywdy innych
Idea wewnętrznej i idea doskonałości odnosi się do własnego ja, a pozostałe idee do moich relacji z innymi.
12. 5 stopni formatyk w szkole tradycyjnej.
I. PRZYGOTOWANIE – polega na tym, że w umyśle ucznia mają znaleźć się te treści, które są ważne i stanowią podstawę dla nowych wiadomości stanowiących przedmiot lekcji.
II. PRZEDSTAWIENIE – okazanie uczniowi przedmiotu, faktu, zdarzenia możliwie jasno wyobrażonego, jednostkowego i kontrolnego, który ma służyć jako materiał ogólnego pojęcia prawa.
III. POLĄCZENIE – przeprowadzenie myślenia ucznia od jednostkowego przedmiotu do uogólnienia przy pomocy innych podobnych przedmiotów i faktów.
IV. ZEBRANIE – ma za zadanie włączyć tak uzyskane uogólnienie w jedną całość wiedzy ucznia przy czym ważne jest nadanie mu nazw lub właściwego sformułowania, które pozwoli mu odróżnić od innych podobnych uogólnień.
V. ZASTOSOWANIE – powinno wdrążyć ucznia do stosowania pozyskanej wiedzy.
13. Socjologizm pedagogiczny – w odmienny sposób traktuje wychowanie. Jest to
socjologiczne ujęcie wychowania, powstało w połowie XIX wieku. Proces
wychowawczy w socjologizmie pedagogicznym jest to proces urabiania adaptacji do
warunków środowiskowych. Wychowanie odbywa się przez grupę i na potrzeby grupy.
14. Poglądy E. Durckheima
Twórca socjologii francuskiej. Głosił, że człowiek (jednostka) jest urabiany przez społeczeństwo. Głosił idee solidaryzmu, ale zwalczał socjalizm, ideę świeckiej moralności
Zwalczał klerykalizm – wpływy kościoła). Głosił teorię, że wychowanie jest przygotowaniem jednostki do życia w istniejącym społeczeństwie. Uważał, że religia jest pierwotnym faktem życia społecznego, czyli w religii tkwią siły skupiające społeczeństwo. Religia wyznacza normy i zasady w naturze społecznej, uzależnione jest to jaka będzie jednostka. Determinizm społeczny wyznacza fakty społeczne, które określają jak postępować, jak się zachować, jakie normy i zasady.
Najważniejsze fakty życia społecznego:
- religia
- moralność
- prawo.
Każde społeczeństwo będzie tworzyło ideał człowieczeństwa. Ideał człowieczeństwa będzie ukształtowany, wspólny, jeden dla całego społeczeństwa, ale może być wieloraki.
Wychowanie wg Durckheima
Wychowanie jest działaniem wywieranym przez pokolenia dorosłe na te, które nie są do życia społecznego dojrzałe. Zadaniem wychowania jest rozbudzić i rozwinąć w dziecku pewną sumę stanów fizycznych, intelektualnych i moralnych, których wymaga od niego społeczeństwo jako całość i środowisko.
15. Poglądy F. Znanieckiego.
Florian Znaniecki przedstawiciel socjologii, wykładowca na uniwersytecie w Chicago, w Poznaniu. Jest twórcą socjologii humanistycznej i opartej na niej socjologii teorii wychowania. Oparł swoją teorię wychowania na dwóch zasadach funkcjonowania zjawisk społecznych. Znaniecki powiedział, że nie ma teorii wychowania a jest tylko socjologia wychowania.
1. Zjawiska naturalne (niezależne od człowieka)
2. Zjawiska kulturowe (są czyjeś, należą do kogoś, tworzone przez kogoś układy społeczne, w których każdy funkcjonuje)
Cztery układy społeczne wg Znanieckiego
1. Czyny społeczne dążą do zmian zachodzących w drugiej osobie (mogą być podejmowane pod wpływem prośby, groźby)
2. Stosunki społeczne- relacja, układy występują miedzy grupami albo osobami (przyjaźń, małżeństwo)
3. Osobowość społeczna (indywidualna)- osoba w grupie społecznej na wysoką rangę (np. prezydent, ojciec w rodzinie)
4. Grupy społeczne – rodzina, grupa rówieśnicza, pracownicza, wyznaniowa.
Uważał, że nie ma teorii wychowania, ale jest socjologia wychowania.
Wychowanie wg Znanieckiego jest działalnością społeczną, składającą się na nie czynności, w których podmiotem jest wychowawca, a podmiotem jest wychowanek jako kandydat na członka grupy. Jeżeli wychowanie jest zjawiskiem społecznym to teoria wychowania należy do socjologii.
16. Nowe wychowanie – założenia kierunku oraz przedstawiciele.
Zaczęto krytykować szkołę Herbarta. W opozycji i pod wpływem krytyki zaczął rozwijać się nowy nurt zwany „nowym wychowaniem”. Koncepcja pedagogiczna przeciwstawiała się tradycyjnym formą nauczania, wychowania.
Na nowe wychowanie składa się kilka koncepcji kształtowania wychowania:
- szkoła Montessori
- Celestyna Freueta
- Helos Porkhurst
- Owidiusz De elozy
Rodowód nowego wychowania sięga koncepcji progresywizmu w USA (praktyczny wymiar nauczania). Istotnym składnikiem nowego wychowania jest aktywizm.
John Dewey jako pierwszy sformułował i zdefiniował wychowanie jako proces aktywnego wzrastania jednostki w społeczną aktywność gatunku. Poznawanie świata jest procesem samodzielnej eksploracji świata, a nie przyswajaniem gotowych podanych treści.
Bogdan Nawroczyński mówiąc o nowym wychowaniu wymienił kilka lin rozwojowych:
- humanizacja pedagogiki, zwraca się większą uwagę na człowieka,
- przejście od analizy do syntezy, samodzielne analizowanie treści i wyciąganie wniosków,
- przejście od intelektualizmu do antyintelektualizmu,
- przejście od jaskrawych kontrastów do łagodniejszych przeciwieństw.
Podłożem nowego wychowania teoretycznego jest pajdocentryzm, który ma swoje korzenie w naturalizmie.
17. Różnica między socjalizacją a wychowaniem jest taka, że w socjalizacji występują
wpływy niezamierzone, a w wychowaniu wpływy zamierzone.
18. Podstawowe pojęcia pedagogiki:
aktywizm – zmiany zachodzące w wychowankach pod wpływem kształcenia, zależą
przede wszystkim od podmiotowej aktywności uczniów, skierowanej na przedmioty
otaczającego ich świata. W ten sposób zmiany jednostki są uzależnione od jej udziału w
zmienianiu obiektywnego świata. Brak tego udziału sprawia, że jednostka staje się
pasywna, nie nadąża za postępem.
progresywizm – nauka poprzez doświadczenie, aktywność, obserwację.
naturalizm – jest to wychowywanie, urabianie od wewnątrz.
socjologizm – urabianie na zewnątrz. Opiera się na determiniźmie społecznym,
środowiskowym, czyli każdy określany jest przez warunki panujące w środowisku.
pajdocentryzm – dziecko jest w centrum uwagi ze swoimi wadami.
wychowanie – to świadoma zorganizowana działalność społeczna, której celem jest
wywołanie zamierzonych zmian w osobowości człowieka. Zmiany związane są z
poznaniem rzeczywistości, umiejętnością oddziaływania na nią oraz kształtowaniem
stosunku do świata i ludzi, jego przekonań i postaw. Ze zorganizowaną działalnością
wychowawczą człowiek styka się przez całe życie. To szczególny rodzaj ludzkiej
działalności, który polega na zamierzonym wywołaniu zmian w osobowości człowieka.
Przez wychowanie należy rozumieć zamierzone kształtowanie u jednostki tego zespołu
cech, które składają się na uczuciowo – wolicjonalną (zależną od woli) stronę osobowości
a więc formułowanie postaw, przekonań, uznanych wartości, celów, ideałów.
kształcenie – samodzielne i kierowane czynności człowieka podejmowane dla
osiągnięcia określonego zasobu wiedzy o otaczającym go świecie, poznanie samego
siebie, zdobycia umiejętności potrzebnych mu do przeobrażania świata i do rozwoju jego
uzdolnień, zainteresowań i ogólnej sprawności umysłowej. Rezultatem kształcenia jest
zdobycie wykształcenia
nauczanie – jest to kierowanie procesem uczenia się, planowa i systematyczna praca
nauczyciela z uczniami umożliwiająca im zdobywanie wiedzy, umiejętności, nawyków
oraz rozwijanie zdolności i zainteresowań.
osobowość – to zespół względnie stałych cech i mechanizmów wewnętrznych, które
psychicznych. Osobowość kształtuje się w toku rozwoju społecznego jednostki
początkowo pod wpływem emocjonalnego oddziaływania najbliższego otoczenia, później
wychowanie w rodzinie, szkole, pod wpływem TV, radia, własnej aktywności.
środowisko wychowawcze – to otaczający krąg osób i rzeczy, a także inne elementy rzeczywistości, które działają jako źródło bodźców i powodują określone przeżycia psychiczne.
pedagogika – nauka o wychowaniu, teoria działalności wychowawczej. Na jej gruncie
formułuje się cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne procesu wychowawczego. Pedagogika odnosi się głównie do młodego pokolenia, które dzięki oddziaływaniom wychowawczym winno osiągnąć optymalny rozwój osobowości, ukształtować wiedzę o rzeczywistości, przygotować się do funkcjonowania w życiu społecznym.
pedagogia – zespół środków i metod wychowawczych stosowanych przez nauczycieli. Pojęcie pedagogii odnosi się do praktyk w odróżnieniu od pedagogiki, która jest teoretyczna i naukową refleksją dotycząca praktyki edukacyjnej. Pojęcie pedagogii odnosi się także do paradygmatu edukacyjnego, który może przybierać postać tego programu wychowawczego np. szkoły .
socjalizacja – to proces wrastania w społeczeństwo, jest to proces uczenia się jednostki właściwego zachowania w danej grupie. W trakcje tego procesu jednostka z istoty biologicznej staje się istotą społeczną. Procesowi socjalizacji sprzyja zmienność bodźców społecznych, są one dynamiczne.
19. Metody badań w pedagogice.
Metoda – jest to zespół teoretycznie uzasadnionych zabiegów koncepcyjnych i instrumentalnych obejmujących na ogół całość postępowania badacza zmierzającego do rozwiązania określonego problemu naukowego. Metoda jest pojęciem najszerszym w stosunku do techniki i narzędzia badawczego.
Technika – są to czynności praktyczne regulowane, starannie uzyskanie optymalnej sprawdzalnej informacji, opinii, faktów.
Podział metod wg:
Kunowskiego - opiera się na wiedzy przyrodniczej i humanistycznej.
Dzieli metody na:
-przyrodnicze, obserwacyjne – obserwacje mogą być różne: jawna, zakryta, obserwacja samego siebie, obserwacja grupy, eksperyment – w celu wykrycia prawidłowości tego zjawiska, może być sztuczny.
- statystyczne,
- humanistyczne,
- eksplikacyjne, polegają na krytyce materiałów źródłowych pochodzących ze źródeł humanistycznych, do których zaliczane są wytwory literowania i pamiętnikarstwo. Pamiętniki, dzienniki, opowiadania lub pochodzące ze źródeł teoretycznych, czyli publikacje naukowe.
-porównawcze – służą do badania zjawisk wychowawczych na przestrzeni dziejów, jak również aktualnie, dotyczą rozwoju człowieka w różnorodnych środowiskach. Systemy wychowania, nauczania.
- analityczne – umożliwiają wgląd poprzez analizę fizjologiczną, historyczną, czyli badany w oparciu o źródła.
Rubacha – podzielił metody na jakościowe i ilościowe.
Do metod jakościowych zalicza się:
- obserwację,
- wywiad standardowy, przeprowadzany wg ściśle określonych zasad, wywiad niestandardowy, zadajemy jedno lub kilka pytań, które wynikają z przebiegu przeprowadzania wywiady. Możemy wyodrębnić wywiad narracyjny, który opiera się w całości na problemie i wywiad biograficzny,
- analiza archiwów, analiza dokumentów, tekstów, materiałów źródłowych, np. świadectwo szkolne, dziennik lekcyjny.
Do metod ilościowych zalicza się:
- obserwację ilościową, która opiera się na wystandaryzowanym arkuszu obserwacji, np. gotowy materiał, np. rozwój społeczny dziecka w przedszkolu, arkusz – obserwujemy dziecko, np. w kontaktach z kolegami.
- eksperyment,
- sondaż – metody sondażu diagnostycznego (ankieta, testy wystandaryzowane, wywiad ilościowy).
Kamiński/Plich
- eksperyment pedagogiczny – metoda naukowego badania określonego wycinku rzeczywistości wychowującej, polegająca na wywołaniu lub tylko zmienianiu przebiegu procesów przez wprowadzenie do nich jakiegoś innego czynnika i obserwowaniu zmian powstałych pod jego wpływem,
- monografia instytucji – metoda, której przedmiotem badań są instytucje wychowawcze w odróżnieniu placówki instytucjonalnej działalności, formy wychowawczej, która prowadzi do gruntowego zapoznania struktury instytucji, zasad i efektywności działań wychowawczych oraz do opracowania koncepcji ulepszeń i prognoz rozwojowych,
- metoda indywidualnego przypadku – polega na analizie jednostkowych losów ludzkich. Uwikłane w sytuacje lub analizie konkretnych zjawisk natury wychowawczej, ujmowanych poprzez pryzmat indywidualnych biografii ludzi z nastawieniem na opracowanie diagnozy przypadku lub zjawiska w celu podjęcia działań terapeutycznych,
- metoda sondażu – sposób gromadzenia wiedzy o atrybutach strukturalnych i funkcjonalnych zjawisk wychowawczych, instytucjonalnie nie zlokalizowanych na podstawie badań specjalnie wybranej grupy reprezentującej populację ogólną, w której występuje badane zjawisko.
20. Rodzaje technik.
- Ankieta – spełnia ważne funkcje poznawcze, dostarcza materiałów które pozwalają na dotarcie do dużych zbiorowości. Służy do zbierania opini osób pełnoletnich w celu poznania ich poglądów oraz ocen obiektywnej rzeczywistości i ich subiektywnych doświadczeń.
- Wywiad – przyczynia się do zbierania wielu informacji, które interesują badacza. Odnoszą się one do celów, warunków, przebiegu i skutków procesu wychowania dorosłych. Badania realizowane za pomocą wywiadu muszą zmierzać do w/w celów, warunków, przebiegu i skutków procesu wychowania dorosłych, które mogą być pomocne w ulepszaniu tego procesu w środowisku. Wywiad pomaga w zapoznaniu się z poglądami badanego, istotą doświadczeń psychicznych, jest w stanie wykrywać i zrozumieć treści zawarte w opiniach oraz poglądach które stanowią przedmiot rozmowy.
- Obserwacja – dzięki niej można zdobyć cenne materiały badawcze. Obserwując jedną osobę lub grupę możemy ustalić fakty i zdarzenia. Obserwacje dzielimy na bierą i czynną. W biernej nie integrujemy w żaden sposób w sytuacje, czynna polega na rozmowie.
- Zapis – bardzo istotny w obserwacji. W dzisiejszych czasach stosuje się nowoczesną formę zapisywania, np.: poprzez zapis magnetofonowy, a przede wszystkim magnetowidowy.
- Analiza obserwacji – w każdej analizie obserwacji zachodzi konieczność uznania pewnych zjawisk za reprezentatywne dla danego przedmiotu obserwacji.
21. Pedagogika jako nauka prowadzi swój warsztat: metody badań, które możemy podzielić na: praktyczne, teoretyczne, przyrodnicze, humanistyczne, empiryczno-indukcyjne, apioryczno-dedukcyjne. Jest nauką, której przedmiot stanowi praktyczna pedagogika wszelkiego rodzaju, czyli wychowawczego prowadzenia działalności młodzieży dla oddziaływania na osoby dorosłe.
22. Zalety badań jakościowych:
- subiektywny język badań,
- organizacja badań jest w całości skierowana na badany przedmiot,
- sięgają w głąb badanego zjawiska
- nade wszystko umożliwiają dokonanie jakościowego opisu i analizy badanych faktów, zjawisk czy procesów.
Wady badań jakościowych:
- niedosyt otwartości, komunikatywności i naturalności,
- pobieżne przedstawienie wyników badań,
- błędna interpretacja materiału badawczego,
- ograniczenie się do kilku zaledwie przypadków,
- nadużywanie zaufania wobec osób badanych,
- tendencyjność w gromadzeniu materiału badawczego
23. Zalety badań ilościowych.
- język zebranych danych przygotowywanych materiałów jest profesjonalny, ściśle zdefiniowany przez daną dziedzinę wiedzy, której dotyczą badania.
- Narzędzia badawcze oparte są na pomiarze
- Organizacja badań jest ścisła i wielokrotnie weryfikowana
Wady badań ilościowych:
- brakuje im subiektywnego poznania
- główną metodą jest pomiar, który usztywnia badania,
- wybrany opis rzeczywistości ogranicz sposób patrzenia na tę rzeczywistość
24. Wychowanie jako rozwój biosu, etosu, agosu.
BIOS – to wszystko co składa się na otoczenie przyrodnicze, uwzględnia fazy rozwoju człowieka, okres kiedy dziecko uczy się chodzić, mówić.
ETHOS – związany jest z zasadami, normami społecznymi, czyli wpływ na jednostkę (tradycja, kultura), przyjmujemy pewne zasady.
AGOS – wpływ pojedynczych osób, jednostek, autorytetów na nasze życie, działania postępowania. Autorytet najczęściej pojawia się w okresie dorastania. Pietrasiński mówił, że człowiek dorosły może okres dorosłości. Mówi jaki ona ma wpływ, znaczenie.
25. Los w wychowaniu.
Siła niewymierna, nie dająca się przewidzieć, wpływa „swoimi ciosami” albo „uśmiechami fortuny” na życie, jego rozwój i wychowanie każdego człowieka. Może być traktowana różnorodnie: fatalistycznie, jako nieubłagany los przeznaczony nam, wobec którego jesteśmy bezradni; deterministycznie – człowiek ma możliwość wpływania na swój los; indeterministycznie gdy los pojmujemy jako działanie nieszczęśliwego przypadku a nie konieczność. Środowiskiem wychowawczym stają się wszystkie elementy składowe otoczenia, jednostki, które zapewniają jej rozwój przyczyniając się przez to do powstawania i utrwalania cech potrzebnych do funkcjonowania i osiągania celów życiowych.
26. Podstawowe funkcje rodziny według Zbigniewa Tyszka:
- funkcja biopsychiczna, wiąże się ze wszystkimi zjawiskami biologicznymi jak i psychicznymi,
- funkcja prokreacyjna, zaspokajanie potrzeb emocjonalnych dziecka,
- funkcje ekonomiczne, zapewnienie potrzeb materialno –bytowych, jednocześnie opiekuńczych,
- funkcja społeczna, polega na umiejscowieniu, usytuowaniu rodziny w społeczeństwie,
- funkcja socjalno-psychologiczna, dotyczy interakcji społecznych zachodzących miedzy członkami rodziny (inaczej możemy powiedzieć, że jest to funkcja wychowawcza) mogą być to wpływy wychowania świadomego lub wychowania nie świadomego.
Podstawowe funkcje rodziny według Kawuly.
- funkcje biologiczne (związane z prokreacją, rozwojem psychicznym),
- funkcje ekonomiczne (materialne),
- funkcje socjalizacyjne (wychowawcze),
- funkcje usługowo-opiekuńcze (obowiązek świadczenia wzajemnych usług),
27. Cztery typy rodzin ze względu na autorytet rodziny:
- patriachialna, najważniejszy jest ojciec-głowa rodziny,
- matriachialna, o wysokim autorytecie matki,
- rodzina w której jest równowaga między małżonkami w zakresie władzy,
- rodzina z pośrednim autorytetem męża i żony-pomiedzy równowaga a dominacją.
Style wychowania w rodzinie:
- niekonsekwentny – cechuje go zmienność decyzji. Przypadkowość oddziaływań na dziecko, nieadekwatność, brak konsekwencji działania, rodzice nie potrafią sprecyzować jakie są wymagania wobec dziecka, w sytuacjach bezsilności stosują kary i rygor po to, aby je złamać, w ten sposób osłabia się autorytet rodzica, dziecko nie słucha, nie stosuje się do kar.
- Autokratyczny – wymaga bezwzględnego podporządkowania się wymaganiom, wartościom przyjętym w rodzinie, narzucanie zachowania dziecku, krępuje jego samodzielność, spontaniczność, często rodzice stawiają nadmierne wymagania dziecku, wzbudzają w dziecku poczucie winy i lęku, często dzieci są zastraszone, później dzieci te zachowania przenoszą w stosunku do młodszych kolegów.
- Liberalny – charakteryzuje przekonanie, że dziecku należy pozostawić pełną całkowitą swobodę, nie należy hamować jego rozwoju, aktywności, wystarczy zadbać o odpowiednie warunki do nauki i zabawy – byt materialny, rodzice mogą ingerować tylko wtedy kiedy dziecko wyrazi taką potrzebę, w konsekwencji doprowadza to do tego, że proces socjalizacji dziecka jest opóźniony – rośnie mały egoista.
- Demokratyczny – rodzice akceptują potrzeby dzieci, uznają ich prawa, prawo do samodzielności, aktywności, rozmawiają z dziećmi o ich problemach, o nauce, kolegach, dzieci podejmują obowiązki, których znają zakres i sens. Styl charakteryzuje prawidłowa więź między rodzicami a dziećmi.
28. Podział postaw rodziców według Marii Ziemskiej.
1. Postawy negatywne:
- nadmiernie chroniąca,
- nadmiernie wymagająca
- odtrącająca
- unikająca (obojętność na problemy dziecka)
2. Postawy właściwe:
- postawa akceptacji
- postawa współ działania (demokratyczna)
- postawa rozumnej swobody
- postawa uznania praw dziecka