Rola dezynfekcji i sterylizacji

Słowo dezynfekcja powszechnie kojarzy się z czymś mało przyjemnym, ale jest to niezbędny i konieczny element prawidłowej pracy w salonie fryzjerskim. Tylko odpowiednio dobrany i konsekwentnie realizowany program higieny gwarantuje bezpieczne wykonanie usługi i eliminuje ryzyko zakażenia, zarówno wobec klienta jak i fryzjera.
Na człowieku żyją olbrzymie ilości przeróżnych mikroorganizmów. One z nami pracują, odpoczywają, śpią, krótko mówiąc współistnieją. Niektóre z nich są dla nas pożyteczne, inne zupełnie obojętne. Mogą także na nas żyć organizmy patogenny takie, które wywołują lub mogą wywołać różne choroby. Zatrzymują się na powierzchni skóry, gdyż stanowi ona naturalną barierę chroniącą nasz organizm przed otoczeniem. Wraz z pokarmem dostają się również do naszego przewodu pokarmowego istnienie niektórych drobnoustrojów jest wręcz pożądane dla metabolizmu człowieka. Jednak w wielu innych obszarach naszego ciała wolnych od drobnoustrojów każde ich pojawienie się (poprzez np. wprowadzenie za pomocą narzędzi) może stanowić olbrzymie zagrożenie dla zdrowia. Stąd właśnie biorą się odmienne wymagania dotyczące poziomu czystości mikrobiologicznej narzędzi i urządzeń mających kontakt ze skórą człowieka w trakcie wykonywanych zabiegów.
Dezynfekcja to specyficzny sposób czyszczenia. Płucząc nożyczki, cążki itp. prawdopodobnie usuniemy część mikroorganizmów z ich powierzchni. Nie potrafimy jednak odpowiedzieć na pytania, jakie i czy wszystkie drobnoustroje usunęliśmy. Dopiero przeprowadzenie dezynfekcji pozwala znaleźć odpowiedzi na te pytania. Znając spektrum działania środków dezynfekcyjnych wiemy, jakie drobnoustroje usunie on z powierzchni narzędzi. To skuteczne działanie ustalane jest dla bezpiecznego poziomu (99,999%) poziomu nie stwarzającego zagrożenia dla zdrowia i życia. Po prawidłowo przeprowadzonej dezynfekcji uzyskujemy gwarancję braku mikroorganizmów niepożądanych. Jeżeli nasze zdezynfekowane narzędzie nie powoduje naruszenia ciągłości tkanek (czyli nie uszkodzi powierzchni skóry i nie będzie miało kontaktu z bardziej jałowymi sferami organizmu) na tym poziomie czystości mikrobiologicznej możemy pozostać. W przypadku jednak tzw. narzędzi ostrych bezwzględnie konieczny jest kolejny etap - sterylizacja. W procesie sterylizacji całkowicie eliminujemy wszelkie drobnoustroje włącznie z ich formami przetrwalnikowymi. Uzyskana w takim procesie jałowość ma zapewnić całkowite bezpieczeństwo w chwili kontaktu narzędzia z organizmem człowieka po naruszeniu powłoki skóry. Istotne jest, by powierzchnia narzędzi pozbawiona była nie tylko wszelkich mikroorganizmów, ale także ich form przetrwalnikowych. I to zapewnia właśnie prawidłowo przeprowadzona sterylizacja. By była w pełni skuteczna trzeba poprzedzić ją dezynfekcją wstępną. Gdy nie można przeprowadzić dezynfekcji termicznej, stosowana jest dezynfekcja chemiczna przeprowadzona z wykorzystaniem roztworów substancji chemicznych, czyli środków dezynfekcyjnych.

Istnieje jeszcze pojęcie "dezynfekcji wysokiego poziomu" - oznaczające dezynfekcję środkami o działaniu sporobójczym. Dotyczy sytuacji, w których niemożliwa jest sterylizacja. Takie działanie jednak wymaga niezwykłej ostrożności postępowania, stosowania wody wysokiej jakości, nastręcza problemy postępowania z narzędziami po przeprowadzonym procesie i raczej w praktyce gabinetu fryzjerskiego trudno je wykonać w sposób prawidłowy i zapewniający jałowość narzędzi. Dezynfekcja nie zastępuje sterylizacji, ani odwrotnie. Są to dwa odmienne procesy.
Niszcząc mikroorganizmy potencjalnie występujące na powierzchni stosowanych narzędzi, przecinamy drogi szerzenia się ewentualnych zakażeń, nie dopuszczając do ich przenoszenia. Przeprowadzając te działania skutecznie i konsekwentnie, eliminujemy ryzyko zakażenia wirusami krwiopochodnymi (HBV, HCV, HIV...), grzybicami i bakteriami.
Do dezynfekcji powinny być pojemniki posiadające odpowiedni atest, gwarantujące obojętność materiałową wobec stosowanych środków dezynfekcyjnych. Powinny być przykrywane, by uniemożliwić ewentualne parowanie środka dezynfekcyjnego.
Wszystkie narzędzia należy traktować jako skażone i bezpośrednio po użyciu zanurzyć w roztworze środka dezynfekcyjnego o pełnym spektrum działania (oddzielić narzędzia drobne od większych, rozmontować, sprawdzić drożność), narzędzia powinny być całkowicie zanurzone w środku dezynfekcyjnym (dobór środka zależy od tworzywa, z którego wykonane są narzędzia), dezynfekcja musi odbywać się w specjalnie do tego celu przeznaczonych naczyniach; naczynie musi być przykryte, roztwory środków powinny być wymieniane codziennie, nie należy dopełniać naczyń zawierających częściowo zużyty roztwór.
Największe zagrożenie stanowią zakażenia krwiopochodne, do których może dojść w wyniku bezpośredniego kontaktu krwi zakażonej nawet z niewielkim uszkodzeniem skóry lub błony śluzowej osoby zdrowej. W ten właśnie sposób może dojść do zakażenia wirusem HIV lub jednym z wirusów zapalenia wątroby (HBV, HCV i inne). Zaznaczyć należy jednoznacznie, że wirus HBV (wywołujący wirusowe zapalenie wątroby) jest znacznie bardziej niebezpieczny od wirusa HIV. Do zakażenia wystarczy już 0,00004 ml zakażonej krwi (do zakażenia wirusem HIV dawka ta wynosi 0,1 ml). Nosicieli wirusa HBV jest 40-krotnie więcej niż nosicieli wirusa HIV.
Ponadto mogą pojawić się klienci z infekcją grzybiczą lub bakteryjną, które stanowią nie mniejsze zagrożenie dla pracowników i klientów. Drobnoustroje te mogą być przyczyną wielu groźnych chorób. Wyobraźmy sobie sytuację, gdy do salonu kosmetycznego czy fryzjerskiego trafia osoba z infekcją grypy. Czy nie dzieje się tak, że stopniowo kolejne osoby zaczynają "kichać i prychać"? To właśnie najbardziej wizualny przykład przenoszenia chorobotwórczych mikroorganizmów. Zdać sobie należy jednak sprawę, że nie zawsze ryzyko bywa tak dostrzegalne!!! Mikroorganizmy są niemożliwe do identyfikacji zmysłami człowieka - na 1 mm2 powierzchni może znajdować się ok. 1000 komórek bakteryjnych.
Drobnoustroje znajdujące się na skórze człowieka po naruszeniu ciągłości tkanek mogą wnikać w głąb - stając się przyczyną zakażenia endogennego. Źródłem zakażenia mogą być również mikroorganizmy pochodzące od innej osoby lub bytujące w środowisku. Do takiego zakażenia - zwanego egzogennym - dojść może w każdej sytuacji używania np. sprzętu wielokrotnego użytku (nożyczki, cążki itp.). Naprawdę przy braku należytej ostrożności nietrudno przenieść drobnoustroje na inną osobę lub samemu ulec zakażeniu.


Dezynfekcją nazywamy zabiegi polegające na obniżeniu liczby drobnoustrojów do poziomu nie stwarzającego zagrożenia dla zdrowia. Właściwy dobór środka dezynfekcyjnego ma decydujący wpływ na osiągnięcie zamierzonego efektu i bezpieczeństwo procesu dezynfekcji. Kryteria decydują wyborze preparatu do dezynekcji
. Niska toksyczność (wobec klienta i personelu) - primum non nocere (przede wszystkim nie szkodzić)
. Tolerancja materiałowa - stosowany środek nie może ujemnie wpływać na narzędzia i sprzęt stanowiące wyposażenie gabinetu
. Oczekiwana skuteczność mikrobójcza - stosowna do występującego zagrożenia
. Dobra biodegradacja
. Ekonomika - stosowany środek powinien być racjonalny w użyciu (np. myjąco-dezynfekujący) oraz umożliwiać łatwe przygotowanie roztworu roboczego o właściwym stężeniu.
Dezynfekcja to zło konieczne. Nie uda się od niej uciec, ale można ją uczynić mniej uciążliwą. Wystarczy właściwie dobrać środki i usprawnić działania. A przestrzeganie parametrów stosowania preparatu zapewni skuteczną dezynfekcję i da gwarancję pełnego bezpieczeństwa w gabinecie. Dezynfekcja ma sens jedynie wtedy, kiedy osiągniemy zamierzony efekt - czyli zniszczymy potencjalnie obecne drobnoustroje. By cel ten zrealizować musimy bezwzględnie przestrzegać właściwych parametrów stosowania danego środka dezynfekcyjnego.