Broń chemiczna

• Broń chemiczna – jeden z rodzajów broni, w którym podstawowym czynnikiem rażącym jest związek chemiczny o toksycznych właściwościach. Często termin ten jest utożsamiany z gazami bojowymi, gdyż większość - choć nie wszystkie - rodzaje broni chemicznej, są oparte na związkach, które w temperaturze pokojowej są gazami, lub cieczami o dużych prężnościach par (są wówczas stosowane w postaci aerozolu). Termin "broń chemiczna" ma jednak szersze znaczenie i oprócz samego czynnika rażącego obejmuje też urządzenia i techniki do jego przenoszenia i aplikowania na polu bitwy.

• Broń chemiczną dzieli się na dwa ogólne rodzaje:
* bojowe środki trujące (głównie gazy lub lotne ciecze)
* bojowe środki pomocnicze (zapalające, defolianty, lakrymatory)

• Ciekawostka!
Bojowe środki trujące, zgodnie z Rezolucją nr 687 ONZ, są uznawane za broń masowego rażenia. Protokół genewski z 1925 roku zakazał stosowania bojowych środków trujących, ale nie rozwijania ich produkcji i przechowywania. Dopiero Konwencja o Broni Chemicznej z 1993 r. ostatecznie zakazała badań, produkcji i przechowywania tych środków w każdej formie.

• Środkami trującymi (ST) nazywamy substancje toksyczne, które w warunkach zastosowania bojowego zdolne są do rażenia siły żywej przeciwnika lub do obniżenia jego zdolności bojowej. Przez pojęcie rażenia siły żywej, należy rozumieć zakłócenie normalnego funkcjonowania żywego organizmu spowodowane działaniem środków trujących, od chwilowego podrażnienia poszczególnych organów organizmu (oczy, drogi oddechowe), aż do zejścia śmiertelnego włącznie.

• Działanie rażące ST jest biochemiczne i rozprzestrzenia się na cały organizm. Zachowują one właściwości rażące od kilku minut do kilku godzin, a nawet do kilkunastu dób po ich zastosowaniu. Rozprzestrzeniają się w dużych objętościach powietrza, ewentualnie na dużych powierzchniach terenu i zdolne są do rażenia nieukrytych ludzi lub zmuszają ich do przebywania w środkach ochrony przeciwchemicznej. ST mogą przenikać do schronów, budynków i pomieszczeń nieszczelnych. Mogą być przenoszone na ubraniu do wnętrza pomieszczeń i pojazdów rażąc ludzi niezabezpieczonych w środki ochrony przeciwchemicznej.


• Środki te dzieli się zasadniczo na następujące typy:
* środki duszące – zwykle oparte na cyjankach, które na stałe wiążą żelazo hemu i blokują transport tlenu przez krew z płuc do tkanek, powodując tym szybkie obumieranie mózgu i innych kluczowych narządów człowieka na skutek niedotlenienia, co powoduje szybką śmierć; przykładem może być Cyklon B, czyli cyjanowodór - HCN (zastosowany przez wojska niemieckie podczas pierwszej wojny światowej).
* środki parzące – takie jak np. gaz musztardowy (iperyt), które powodują rozległe oparzenia skóry; środki te zwykle nie zabijają, powodują jednak całkowitą niezdolność do walki, masową panikę i konieczność udzielania pomocy masom poparzonych żołnierzy, co skutecznie dezorganizuje zaplecze wroga.
* środki krztuszące – takie jak chlor czy fosgen, które silnie podrażniają górne drogi oddechowe, powodując krztuszenie i wymioty; same w sobie nie są one zbyt skuteczne i szybko zarzucono ich stosowanie, jednak są one stosowane w kompozycji z innymi środkami; ich efektywność wynika z faktu, że żołnierze narażeni na ich działanie nie są w stanie skorzystać z masek przeciwgazowych o ile nie założyli ich zanim środki te do nich dotarły; najczęściej są one stosowane w kombinacji z środkami paralityczno-drgawkowymi.
* środki paralityczno-drgawkowe – takie jak np. tabun, sarin, cyklosarin , soman czy VX, które działają na układ nerwowy człowieka jako silne neurotransmitery, lub odwrotnie, szybko blokujące działanie naturalnych neurotransmiterów; środki paralityczno-drgawkowe są najgroźniejszym i zarazem najskuteczniejszym bojowym środkiem trującym.
* środki halucynogenne i usypiające, zwane psychogazami – (takie jak LSD czy BZ), które również działają bezpośrednio na układ nerwowy człowieka, nie powodując jednak natychmiastowego zgonu lecz tylko czasową niedyspozycję uniemożliwiającą skuteczną walkę.

• Klasyfikacja bojowych środków chemicznych:
*Klasyfikacja taktyczna - jest związana z pojęciem trwałości bojowych środków trujących w terenie. Trwałość określa się czasem w ciągu którego ST zachowuje zdolność rażącego działania. Czas ten jest różny dla poszczególnych ST i zależy od właściwości fizycznych, chemicznych i toksycznych danego środka.
*Klasyfikacja toksyczna – jest oparta na szkodliwym działaniu ST i zewnętrznych objawach porażenia.
• Klasyfikacja Taktyczna


trwałe środki trujące (TST)
TST – to substancje, które zachowują swoje działania rażące od kilku godzin do kilkunastu dni. Wykorzystywane są w stanie pary, mgły i cieczy do rażenia siły żywej. Do TST zaliczamy między innymi:

• iperyt
• iperyt azotowy;
• luizyt
• sarin;
• soman;
• v-gazy.

nietrwałe środki trujące (NTS)
NTS – to substancje wrzące w niskich temperaturach, o dużej prężności pary i lotności. Utrzymują się w terenie skażonym przez okres kilku, do kilkudziesięciu minut. Przeznaczone są do rażenia siły żywej przeciwnika poprzez drogi oddechowe. Do NST zaliczamy między innymi:

• fosgen;
• dwufosgen;
• kwas pruski;
• chlorocyjan.

dymy trujące (DT)
DT – to substancje stałe, parujące bardzo powoli, odznaczają się małą prężnością pary. Wykorzystuje się je w stanie aerozolu, celem skażenia przyziemnej warstwy atmosfery. Są przeznaczone do obezwładniania siły żywej przeciwnika. Do DT zaliczamy między innymi:

• chloroacetofenon;
• adamsyt;
• CS;
• bromocyjanek benzylenu.



• Klasyfikacja toksyczna (grupy)

ST o działaniu paralityczno-drgawkowym:
• tabun
• sarin;
• soman;
• v-gazy;
• inne związki fosforoorganiczne.
Substancje te porażają centralny system nerwowy, wywołują kurcz mięśni i drgawki.

ST o działaniu parzącym:
• iperyt;
• iperyt azotowy;
• luizyt.
Substancje te porażają powierzchnię skóry tworząc pęcherze i owrzodzenia. Odznaczają się uniwersalnym działaniem na komórki, porażają narządy wzroku, organa oddechowe i wewnętrzne narządy organizmu.

ST o działaniu ogólno-trującym:
• kwas pruski;
• chlorocyjan;
• arsenowodór;
• fosforowodór;
• tlenek węgla.
Substancje te powodują ogólne zatrucie organizmu.

ST o działaniu duszącym:
• fosgen;
• dwufosgen;
• fosfogenoksym.
Substancje te porażają płuca, co prowadzi do naruszenia systemu oddychania.

ST o działaniu psychicznym;
• LSD-25;
• BZ;
• meskalina;
• psylocybina;
Substancje te wywołują czasowe, przemijające obezwładnienie psychiczne i fizyczne organizmu.

ST o działaniu drażniącym:
• dwufenylochloroarsyna;
• dwufenylocyjanoarsyna;
• adamsyt.
Substancje te powodują podrażnienie górnych dróg oddechowych.
• chloropikryna;
• CS;
• chloroacetofenon;
• bromocyjanek benzylenu;
Substancje te powodują podrażnienie oczu.

Środki fitotoksyczne /roślinobójcze/:
• herbicydy- środki do niszczenia chwastów, zbóż, hamowania rozwoju wszelkiej roślinności;
• defolianty-substancje powodujące opadanie liści z drzew, krzewów i innych roślin;
• desykanty-związki chemiczne stosowane do wysuszania roślin, listowia i źdźbeł;
• arborycydy-środki do niszczenia roślin zdrewniałych, krzewów i drzew.

• Bojowe środki pomocnicze
Chemiczne środki pomocnicze są to środki bojowe, które zazwyczaj nie służą do bezpośredniego rażenia ludzi lecz do ułatwiania rażenia ich innymi środkami, lub eliminacją infrastruktury wroga. Większość tych środków jest legalna w świetle prawa międzynarodowego. Zalicza się do nich:
* lakrymatory – czyli gazy bojowe, które wywołują względnie lekkie podrażnienie błon śluzowych i oczu takie jak gaz łzawiący, czy pył pieprzowy; służą one nie tylko jako wojskowe środki bojowe, ale również jako narzędzia do rozganiania tłumów przez siły policyjno-porządkowe.
* defolianty – takie jak Agent Orange – które są silnie toksyczne dla roślin i umożliwiają szybkie "oczyszczanie" zalesionych terenów w celu ich odsłonięcia dla dalszych działań bojowych lub w celu uniemożliwienia produkcji żywności.
* środki zapalające – takie jak np. napalm, które służą do wzniecania pożarów.
* zasłony dymne – które są stosowane na polu bitwy w celu wprowadzania elementu zaskoczenia bądź pomagają w odwrocie oddziału.

• Historia broni chemicznej
Toksyczne gazy używane do celów bojowych (oblężenia, tłumienie zamieszek i buntów) znane były Chińczykom już w okresie pomiędzy IV w. p.n.e. a II w. n.e.[potrzebne źródło]
Wg Wojny peloponeskiej Tukidydesa Spartanie podczas oblężenia Aten w trakcie II wojny peloponeskiej używali z powodzeniem gazów zawierających tlenek siarki(IV) w postaci płonącego pod murami miasta drewna ze smołą i siarką.
W Polsce istnieje również dość obiegowa hipoteza historyczna o pierwszym użyciu broni chemicznej w warunkach bojowych oparta o przekaz Jana Długosza. 9 kwietnia 1241 roku, w bitwie pod Legnicą wojska śląskie zostały pokonane przez wojska mongolskie. W bitwie tej zwycięzcy mieli jakoby użyć prymitywnych gazów bojowych.

• I wojna światowa
Gazy bojowe po raz pierwszy zastosowano na większą skalę w trakcie I wojny światowej. Pierwsze użycie miało miejsce na froncie zachodnim, kiedy Niemcy w okolicach Neuve Chapelle ostrzelali pozycje Francuzów granatami z gazem łzawiącym. Niemcy, w celu wsparcia piechoty, wystrzelili ok. 3000 szt. artyleryjskich pocisków 105 mm, wypełnionych o-dianizyną. Atak był zupełnie nieudany, zajmujący ten odcinek frontu Anglicy nie zauważyli nawet obecności tego gazu.

• Udokumentowane przypadki użycia broni chemicznej po I wojnie światowej
1921r. – użycie gazów bojowych na rozkaz marszałka Tuchaczewskiego podczas tłumienia antybolszewickiego powstania tambowskiego.
1936r. – agresja Włoch na Etiopię i użycie iperytu przeciwko oddziałom etiopskim. Z ogólnej liczby 50 tys. poległych Etiopczyków, aż 15 tys. zginęło od gazów bojowych.
1937r. – Japończycy kilkakrotnie użyli iperytu i fosgenu przeciwko Chińczykom. W niektórych walkach 10% strat chińskich spowodowanych było gazami bojowymi.
1936–1939r. – wojna domowa w Hiszpanii. Kilkakrotne, nieudokumentowane użycie pocisków z gazem duszącym przez wojska gen. Franco[potrzebne źródło].
1987r. – wojna Irak–Iran. Saddam Hussain rozkazał zrzucić na Teheran bomby wypełnione mieszanką sarinu i iperytu.
1988r. – operacja Anfal. Irak zaatakował gazami bojowymi kurdyjskie miasto Halabdża. Zginęło 5 tys. ludzi.
Amerykanie w Wietnamie
Francuzi i Hiszpanie przeciw powstańcom w Maroku

• Składowanie broni chemicznej w Bałtyku
Po II wojnie światowej duże ilości broni chemicznej zostały zatopione w Morzu Bałtyckim na wschód od wyspy Bornholm. Wielokrotnie na polskim Wybrzeżu znajdowano wyrzucone na brzeg morza zestalone w wyniku przebywania długi czas w zimnej wodzie kawałki iperytu, odnotowano też przypadki poparzenia iperytem rybaków, którzy w sieciach znajdowali zestalony iperyt,