Przemiany ustrojowe we Francji w XVI i XVII wieku

Monarchia stanowa to taka monarchia, w której stany społeczne lub chociażby jeden stan zdobyły sobie trwały, zinstytucjonalizowany wpływ na władzę i rządy, doprowadzając do powstania swoistego dualizmu ośrodków kierowniczych - monarchy i reprezentacji stanowej. Tworzenie się monarchii stanowej dzieli się na dwa etapy:
 umacniania władzy królewskiej,
 nadawanie zbiorowych przywilejów grupom społecznym.
Taka właśnie forma władzy rozwinęła się w całej Europie, ale w swej klasycznej formie pojawiła się we Francji. Władza królów frankijskich była bardzo słaba, stracili dużo ziem, ograniczała się ona właściwie tylko do własnych posiadłości. Resztą rządzili feudałowie. Kraj był rozbity na większe i mniejsze lenna. Po śmierci Ludwika V na tronie zasiadł Hugo Kapet, który zapoczątkował nową dynastię Kapetyngów. Rozpoczął się proces odzyskiwania władzy i zmiany ustroju społecznego. Trwał on do roku 1302, kiedy po raz pierwszy zwołano Stany Generalne.
Kapetyngowie od samego początku swego rządzenia dążyli do przywrócenia monarchii we Francji. Zaczęli od zmiany tronu z elekcyjnego na dziedziczny. Dzięki możliwości inwestytury świeckiej, Hugo Kapet oraz jego następcy zyskali sobie poparcie Kościoła i mogli dokonać przekształcenia tronu w dynastyczny. Gdy ustalono, że Hugo Kapet zostanie królem, nikt nie przypuszczał, że okaże się on tak wybitnym władcą. Przywrócił on prawdziwą monarchię. Kapetyngowie bardzo dobrze wykorzystali swoją sytuację: pozycję seniora oraz inwestyturę świecką. Pomogło im to w umocnieniu swojej władzy oraz przywrócenia dziedzicznego tronu. Niemały wpływ miały także działania wojskowe. Najazd Anglików, mimo utracenia części ziem, częściowo zintegrował kraj. Monarchia znów była zasadniczym ustrojem w Państwie Franków. Od XII wieku zaczęto nadawać zbiorowe przywileje całym wielkim grupom społecznym: duchowieństwu, szlachcie, rycerstwie, mieszczanom. Przywileje te dotyczyły takich dziedzin jak:
 podatkowa – zwolnienia od podatków, ulgi podatkowe, prawo do odmowy płacenia jakiegoś podatku
 sądowa – dogodny dla danej grupy społecznej system przepisów prawnych, własne sądownictwo, przekazanie władzy sądowniczej, z czym wiązały się wpływy z kar pieniężnych
 gospodarcza – przyznawanie prawa do posiadania ziemi, np. w przypadku rycerstwa lub uprawnień handlowych, np. w przypadku miast i mieszczaństwa
 polityczna – wyłączne prawo członków grupy do pełnienia określonych urzędów i wpływu na władzę
 prestiżu – przyznanie prawa do określonych wyróżników pozycji społecznej, np. noszenia broni lub drogocennych szat.
W wyniku nadanych przywilejów w kraju wytworzyły się charakterystyczne warstwy, różniące się od siebie ilością przywilejów i swobód. Więzi wytworzone w obrębie tych grup z czasem wyparły system więzi lennych, charakterystycznych dla ustroju feudalnego. Osiągnięcie, utrzymanie czy rozszerzenie przywilejów wymagało zorganizowanej akcji nacisku. W czasie walk i przetargów o przywileje kształtowały się zasady przynależności do grupy i umiejętność korzystania ze swobód. Udzielając zbiorowych przywilejów, władcy obiektywnie pomagali różnym grupom swych poddanych zorganizować się dla obrony i rozszerzenia swobód. Nie musiało to oznaczać ustępstw w sprawowaniu władzy, przeciwnie, określając swobody, władcy narzucali pewne obowiązki, w wyniku czego włączali poddanych do współdziałania w realizacji spraw publicznych.
W ten sposób powstawały warunki do ukształtowania się stanów i przedstawicielstw stanowych. Zgromadzenia przedstawicieli uprzywilejowanych stanów, działając we własnym interesie grupowym oraz w interesie państwa jako całości, dążyły do uzyskania aktów prawnych określających ich miejsce w całokształcie systemu władzy.
Społeczeństwo francuskie podzieliło się na trzy stany:
 duchowieństwo
 szlachtę
 „stan trzeci”, skupiający mieszczaństwo oraz wolnych chłopów.
Przynależność do stanów, z wyjątkiem duchowieństwa, była dziedziczna, a przejście ze stanu niższego do wyższego praktycznie niemożliwe. Po okresie rozdrobnienia feudalnego, stany uprzywilejowane poczuły swą siłę i sięgnęły po władzę, nadając zjednoczonej już monarchii charakter stanowy.
W 1302 roku Filip IV Piękny zwołał zgromadzenie. Był to moment narodzin stale funkcjonującej instytucji o charakterze sejmu stanowego nazywanej Stanami Generalnymi. Charakter stanowy Stanów Generalnych przejawiał się w następujący sposób:
 każdy poseł był reprezentantem tylko swojego stanu i okręgu
 reprezentacja każdego stanu tworzyła w Stanach Generalnych oddzielne kolegium, dyskutującychi głosujących.
Dla uprawomocnienia uchwały potrzebna była zgoda każdego stanu. Stanom Generalnym we Francji nie udało się uzyskać tak znacznych uprawnień jak sejmom stanowym w większości krajów europejskich.
Warunki do zjednoczenia państwa i utworzenia monarchii w nim zaczęły powstawać w XII wieku. Można do nich zaliczyć: wzrost handlu i związany z tym rozwój miast i rynku. Poważną rolę odegrało też poczucie zagrożenia zewnętrznego ze strony królów angielskich, którzy posiadali na terenie Francji olbrzymie lenna. Droga do stworzenia zjednoczonej monarchii wiodła przez stopniowe zwiększanie domeny królewskiej, przez co rósł autorytet władcy w całym kraju. Kształtowanie się monarchii stanowej było długim procesem,
w czasie którego praktycznie cały kraj przeżył metamorfozę: z rozbitego, feudalnego państewka, stał się silną, dynastyczną monarchią, gdzie także społeczeństwo miało swój głos. Monarchia stanowa trwała we Francji od XIV do XV wieku. W tym okresie trwał proces jednoczenia terytorialnego monarchii francuskiej. W połowie XV wieku zasadniczy zrąb ziem francuskich był już skupiony w ręku króla. Wojna stuletnia obudziła we Francji poczucie wspólnoty narodowej i przywiązanie do dynastii królewskiej.
Na przełomie XV i XVI wieku w zjednoczonej i scentralizowanej Francji władza królewska zaczęła przeradzać się w absolutną. System ten ukształtował się w I połowie stulecia pod rządami wybitnego polityka - kardynała Armanda de Richelieu. W 1624 roku został on pierwszym ministrem na dworze Ludwika XIII. Rządził w imieniu króla, faktycznie zastępując go w sprawowaniu władzy. Był on twórcą systemu absolutnego we Francji. Jego polityka spowodowała narastanie opozycji, głównie z szeregów arystokracji, która nie chciała zaakceptować odsuwania jej od rządów. Kardynał, dążąc do centralizacji państwa, ograniczył także prawa hugenotów, nadane im w edykcie nantejskim przez Henryka IV. Wojna stoczona z hugenotami zakończyła się ich klęską. Przywileje zostały im cofnięte, ale na mocy specjalnego edyktu łaski z 1629 roku, otrzymali oni prawo do swobodnego wyznawania kultu religijnego. Kardynał wiele uwagi poświęcał polityce zagranicznej. Była ona skierowana ku wzmocnieniu pozycji Francji na arenie międzynarodowej oraz przeciw stałemu rywalowi Francji - Habsburgom. Polityka ta doprowadziła do przekształcenia Francji w mocarstwo. Z drugiej jednak strony, była ona przyjmowana przez społeczeństwo z niezadowoleniem. Rządy były surowe, a nawet represyjne. Rosły ceny, a mocarstwowość nie na wiele przydawała się społeczeństwu borykającemu się z problemami życia codziennego. Stąd też bunty, jakie wybuchły po śmierci kardynała de Richelieu i po objęciu rządów przez kolejnego pierwszego ministra - kardynała Juliusza Mazariniego. Miały one miejsce w latach 1648-1649 i zostały nazwane mianem frondy.
W 1643 roku władzę we Francji objął syn Ludwika XIII - Ludwik XIV, nazywany „królem słońce”.

Od śmierci kardynała Mazariniego sprawował rządy osobiste. Jego panowanie uważane jest za szczytowy moment rozwoju absolutyzmu francuskiego. Wraz z gronem doradców zreorganizował zarządzanie państwem i zapewnił mu pomyślność. Podstawą potęgi politycznej Ludwika XIV była dobrze rozwijająca się gospodarka. Kierujący nią generalny intendent J.B.Colbert, rozwinął koncepcje gospodarcze kardynała de Richelieu.
Jego największą zasługą było przeniesienie ciężaru utrzymania monarchii i jej wojen na produkcję przemysłową, której zwiększenie przyczyniało się do dalszego rozwoju Francji. Jednak ogromne dochody, uzyskiwane dzięki prawidłowo rozwijającej się gospodarce, były marnotrawione na olbrzymie koszty, jakie pochłaniała monarchia. Ustrój polityczny państwa został oparty na zasadzie pełnej realizacji woli króla. Ludwik mawiał: „państwo to ja”. Miało to wyrażać całkowite uzależnienie władz i społeczeństwa od monarchy.
Król kierował wszystkimi sprawami państwa, ministrowie byli od niego całkowicie zależni, wykonawcami woli króla były rady i urzędy centralne. Wyrazem bezwzględnych dążeń centralistycznych było całkowite odwołanie edyktu nantejskiego w 1685 roku i zniesienie swobody wyznaniowej dla hugenotów. Spowodowało to emigrację wielu tysięcy francuskich protestantów, co z pewnością osłabiło państwo.
Król zbudował wspaniały pałac w Wersalu pod Paryżem, do którego przeniósł się w 1682 roku. Zgromadził tam większość arystokracji. Nadał jej tytuły i uzależnił od siebie, pozbawiając jednocześnie wpływu na władzę i uniemożliwiając działalność opozycyjną. Za jego czasów Francja stała się jednym z centrów kulturalnych Europy. Od tego czasu panowała powszechnie moda na sztukę, obyczaje i język francuski. Jednocześnie król prowadził agresywną politykę zagraniczną. Dysponując wielkimi, jak na swoje czasy, środkami materialnymi, uczynił Francję jedną z pierwszych potęg Europy Zachodniej. Dzięki zwycięskim wojnom z sąsiadami powiększył terytorium francuskie, głównie na granicy północno-wschodniej. Jednak zaborczość Ludwika wywołała kontrakcję innych państw. W latach 1702-1714 toczyła się wojna o sukcesję hiszpańską.

Jej przedmiotem było obsadzenie tronu hiszpańskiego po wygaśnięciu tamtejszej gałęzi Habsburgów. Ludwik miał zamiar osadzić tam jednego ze swych potomków. Wojna zakończyła się zdobyciem tronu dla wnuka Ludwika XIV - Filipa V. Jednak była to klęska Francji, która utraciła wszystkie inne zdobycze. Po śmierci Ludwika XIV państwo pogrążyło się w kryzysie. Jego przyczyną była polityka monarchy, który maksymalnie wyeksploatował siły społeczeństwa.