Malarstwo historyczne II połowy XIX wieku

1. Malarze
2. Style malarstwa w ówczesnym czasie
• Malarstwo impresjonistyczne
• Malarstwo batalistyczne
• Postimpresjonizm
3. Przykłady dzieł

Malarze
Najwybitniejszym malarzem romantyzmu polskiego był Piotr Michałowski. Posiadał wszechstronne wykształcenie, a malarstwo uprawiał nieco na uboczu swych licznych zajęć.
W portretach najbliższej rodziny zawarł potężny ładunek prawdy psychologicznej (Portret córki na koniu), podobnie jak we wspaniałych studiach głów wieśniaków (np. Seńko) i Żydów.
W twórczości Michałowskiego szczególnie godna uwagi jest seria obrazów przedstawiająca epopeję napoleońską, kreująca artystę na najwybitniejszego przedstawiciela naszego nurtu malarstwa batalistycznego (Samosierra).

Bitwa pod Samosierrą
autor: Michałowski Piotr;
Muzeum Narodowe w Krakowie;




Michałowski był przy tym świetnym malarzem konia, tworzącym studia o niedoścignionej ekspresji, zwięzłości układu i anatomicznej poprawności. W drugiej ćwierci XIX w. wielką popularność zyskało malarstwo polskich "nazareńczyków", którzy zgodnie z założeniami swych niemieckich kolegów nawiązywali do gotyku, włoskiej sztuki XV w., Rafaela. W Polsce reprezentantem tego kierunku był Wojciech Kornelli Stattler; dał on swym programowym obrazie Machabeusze przykład łączenia treści religijnych, opartych na rafaelowskich kompozycjach, z oschłą, klasycyzującą formą.

Machabeusze, 1844
autor: Wojciech Korneli Stattler;
olej, płótno, 262 x 371 cm;
Muzeum Narodowe w Krakowie;



Malarstwo impresjonistyczne
Nazwę "impresjonizm", termin początkowo wykpiwany, zaczerpnięto z obrazu Claude’a Moneta Impresja, wschód słońca z 1874 r. Monet był głównym przedstawicielem nowego kierunku, który reprezentowali także: Alfred Sisley, Camille Pissarro, i Auguste Renoir. Impresjoniści stawiali sobie za cel uchwycenie przelotnych efektów wywołanych zmianami oświetlenia. Claude Monet wielokrotnie malował ten sam motyw - katedrę, nenufary, stogi siana, drzewa -
w różnym oświetleniu. Pragnął uchwycić grę światła, krótkotrwałe efekty świetlne o różnych porach dnia i roku.

Edgar Degas był bliski impresjonizmowi, ale wolał malować w pracowni, nie w plenerze. Jego ulubione tematy to tory wyścigowe i balet. Okazał się wspaniałym obserwatorem ulotnych ruchów i gestów, które wcześniej nie interesowały artystów. Wprowadził nowe rodzaje kompozycji, na przykład przedstawienie obiektów pod kątem, stosował charakterystyczną wycinkowość ujęcia tematu. Wielkim miłośnikiem malarstwa Degasa był Henri de Touluse-Lautrec. Pociągały go zresztą podobne tematy: bary, kabarety, domy publiczne, sceny
z Montmartre’u. Znany jest głównie z plakatów i litografii, na których ukazywał postaci ludzkie ujęte jednocześnie w sposób karykaturalny i dekoracyjny.

Przedstawicielami późnego impresjonizmu (postimpresjonizmu) są Paul Czanne i Paul Gauguin. Czanne słynie z kompozycji martwej natury i pejzażu południa, natomiast nazwisko Gauguina kojarzy się z obrazami południowego Pacyfiku i studiami kobiet tahitańskich.

Malarstwo batalistyczne
Około 1820 r., głównie we Francji, romantycy zaczynają gwałtownie atakować klasyczne ideały dotychczasowego malarstwa. Walka romantyków z klasykami rozgrywa się na trzech płaszczyznach: tematu, metody twórczej i formy artystycznej.
W Polsce wielką zasługą romantyzmu było wprowadzenie na szeroką skalę nowej tematyki. Malarstwo starało się przedstawić przemiany społeczne zachodzące w życiu polskiego narodu oraz walki narodowowyzwoleńcze. Tematem malarstwa rodzajowego stawało się życie nie tylko szlachty, lecz wszystkich warstw społecznych, a w szczególności stanu włościańskiego. Wykształciło się również bardzo istotne dla naszej sztuki malarstwo batalistyczne oraz biegunowo różne, pełne nastroju malarstwo pejzażowe.
Na pozycjach romantycznych znaleźli się uczniowie J.P.Norblina: Aleksander Orłowski
i Michał Płoński. Orłowski łączył w swej twórczości bystrość obserwacji realisty
z temperamentem romantyka. Rysował bitwy, sceny rodzajowe, zabawy w karczmach, targi, zaprzęgi, traktując obrane przez siebie tematy bardzo wrażeniowo, rzucając je na papier swobodną kreską, podkreśloną niekiedy barwną plamą. Tematyka rysunków i obrazów Orłowskiego przeciwstawia się konwencjonalnym treściom zawartym w statycznych płótnach klasyków i jest wyrazem nowej postawy w malarstwie polskim.

Postimpresjonizm, ogólny termin, którym określa się odwrót od impresjonizmu. Artyści początkowo związani z tym ruchem zaczęli tworzyć dzieła bardziej dosłowne, mniej "wrażeniowe".
Przyjmuje się, że postimpresjonizm wystąpił w latach 1886-1905. Wybitni przedstawiciele tego kierunku to: V. van Gogh, P. Gauguin, P. Czanne oraz H. Toulouse-Lautrec, który zachował najwięcej elementów impresjonizmu, zmierzał jednak w swych dziełach do silnej ekspresji
i dekoracyjności linii.
W Polsce terminem postimpresjonizmu określa się kierunki kolorystyczne w malarstwie, zwłaszcza twórczość grupy kapistów.

Michałowski był przy tym świetnym malarzem konia, tworzącym studia o niedoścignionej ekspresji, zwięzłości układu i anatomicznej poprawności. W drugiej ćwierci XIX w. wielką popularność zyskało malarstwo polskich "nazareńczyków", którzy zgodnie z założeniami swych niemieckich kolegów nawiązywali do gotyku, włoskiej sztuki XV w., Rafaela. W Polsce reprezentantem tego kierunku był Wojciech Kornelli Stattler; dał on swym programowym obrazie Machabeusze przykład łączenia treści religijnych, opartych na rafaelowskich kompozycjach, z oschłą, klasycyzującą formą.
Machabeusze, 1844
autor: Wojciech Korneli Stattler;
olej, płótno, 262 x 371 cm;
Muzeum Narodowe w Krakowie;