Konflikty izraelsko-arabskie

Konflikt izraelsko-palestyński (konflikt arabsko-izraelski) - konflikt o charakterze etnicznym, religijnym i terytorialnym między ludnością żydowską a ludnością palestyńską na terenie Palestyny.
Wojny izraelsko-arabskie
Określenie to dotyczy wszystkich konfliktów zbrojnych na Bliskim Wschodzie pomiędzy Izraelem a krajami arabskimi, w okresie od powołania państwa Izrael w maju 1948 roku.

Podstawowe problemy:

· okupacja przez Izrael Zachodniego Brzegu Jordanu, Strefy Gazy, Wzgórz Golan,
· istnienie państwa Izrael,
· powstanie niezależnego państwa palestyńskiego,
· osadnictwo żydowskie na okupowanych terenach,
· status Jerozolimy: jedno miasto - dwie stolice, święte miasto trzech religii monoteistycznych,
· kwestia powrotu uchodźców palestyńskich,
· kwestia powstrzymania palestyńskich działań terrorystycznych i izraelskich akcji odwetowych.

Pierwsza wojna izraelsko-arabska 1948-49
Wybuchła 14 maja 1948 roku, w dniu proklamacji państwa Izrael i wycofania wojsk brytyjskich z terytorium mandatowego Palestyny. Na terytorium Palestyny wkroczyły oddziały wojsk egipskich, irackich, syryjskich i transjordańskich. Kraje te nieuznając ONZ-towskiego podziału Palestyny pragnęły zniszczyć nowopowstałe państwo żydowskie. Oficjalnym powodem ich wkroczenia była obrona cywilnej ludności arabskiej przed działalnością bojówek żydowskich. Siły izraelskie słabsze liczebnie, ale dobrze zorganizowane i wyszkolone, wyparły arabskie wojska. W 1949 podpisano porozumienia rozejmowe między walczącymi stronami. Izrael poszerzył swoje terytorium w stosunku do obszaru przyznanego przez ONZ o zachodnią Galileę, zachodni Negew i część Jerozolimy. Pod kontrolą Transjordanii pozostał Zachodni Brzeg Jordanu, a Egipt zachował pozycję w Strefie Gazy.

Wojna sueska 1956
Działania wojenne Izraela oraz Wielkiej Brytanii i Francji w 1956 roku po ogłoszeniu upaństwowienia Kanału Sueskiego przez Egipt. Namówiony przez Francję i Wielką Brytanię Izrael zaatakował Egipt i dotarł w pobliże kanału. Oba kraje europejskie wykorzystały to jako pretekst do zajęcia kanału sueskiego (ochrona ważnego szlaku żeglugi). Wiele krajów potępiło atak (m.in ZSRR i USA) i zażądało utrzymania międzynarodowego charakteru kanału. Agresorzy w wyniku międzynarodowych nacisków musieli się wycofać, a do Egiptu przybyły siły ONZ. Wojna ta jest często uznawana za ostatnią wojnę w stylu kolonialnym.

Wojna sześciodniowa 1967
W czasie wojny trwającej 6 dni (5-11 czerwca 1967) Izrael wymusił rewizję granic na Bliskim Wschodzie. W czasie działań wojennych, których strategię opracował minister obrony narodowej Mosze Dajan, Izrael zajął cały Półwysep Synaj aż po Kanał Sueski, a także jordański Zachodni Brzeg Jordanu i syryjskie Wzgórza Golan. Zdaniem Izraelczyków była to wojna obronna sprowokowana agresywnym zachowaniem państw arabskich (rozbudowa armii, zamknięcie statkom izraelskim dostępu do Morza Czerwonego, zażądanie przez Egipt wycofania sił ONZ) Izrael zwrócił Egiptowi region Synaju po rokowaniach w latach 1978-79. Strefa Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu uznane zostały przez ONZ za terytoria okupowane przez Izrael.

Wojna Jom Kippur 1973
Wojna pomiędzy Egiptem i Syrią, pragnącymi odzyskać ziemie utracone w 1967 roku a Izraelem, która wybuchła 6 października 1973 roku w dniu żydowskiego święta Jom Kippur (dnia pojednania). Po początkowych sukcesach wojsk arabskich wynikających w dużej mierze z zaskoczenia sił izraelskich, armia Izraela po błyskawicznej mobilizacji odrzuciła Arabów poza linię zawieszenia broni z 1967 roku, a nawet przekroczyła kanał sueski i zagroziła Kairowi. Kontrofensywę izraelską wspierały naloty bombowe na Kair i Damaszek. Dzięki wysiłkom mediacyjnym USA i ZSRR (które notabene dostarczały stronom konfliktu ogromnych ilości broni) 25 października podpisano zawieszenie broni.

Walka Izraela w Libanie 1982
Oprócz tego powtarzające się napaści terrorystyczne i ostrzeliwanie terytorium Izraela przez Palestyńczyków znajdujących się w Libanie skłoniły Izrael w 1982 do ataku na ten kraj, w celu zniszczenia baz palestyńskich. W ciągu kilku dni armia izrael. opanowała pd. Liban i w połowie czerwca dotarła do Bejrutu. We wrześniu oddziały Falangi libańskiej dokonały masakry w obozach palest. Sabra i Szatila, do którego dostęp kontrolowała armia izrael.; w opinii świat. odpowiedzialność za masakrę Palestyńczyków ponosił Izraelo W VI 1985 Izrael wycofał wojska z Libanu, pozostawiając pod kontrolą swoją i sprzymierzonych oddziałów Armii Południowego Libanu tereny przygraniczne w pd. części Libanu.
Wojna z Libanem wywołała protesty w Izraelu i przyspieszyła powstanie ruchu Szalom Achszaw [‘pokój teraz’], mobilizującego opinię publ. na rzecz polit. rozwiązania kwestii palestyńskiej

Intifada
Po zajęciu przez Izrael w wyniku Wojny Sześciodniowej terenów Strefy Gazy i Zachodniego Brzegu Jordanu zaczął się napływ na te tereny nowych osadników żydowskich, którzy kierowali się względami politycznymi, tłumacząc to obietnicą Ziemi Obiecanej daną Abrahamowi przez Boga. Jednakże, sprawa osadnictwa na terenach okupowanych jest jedną z najbardziej omawianych kwestii w Państwie Żydowskim (i nie tylko). Osadnicy często uczestniczyli w starciach z ludnością arabską i często dochodziło do naprawdę krwawych bójek. Tak naprawdę wpływ na intifadę (arab.”strząsanie”) miał jeden incydent, mianowicie pewien osadnik przejechał z premedytacją swoim samochodem czterech Palestyńczyków.Wtedy miarka się przebrała i autochtoni wyszli na ulicę protestować przeciwko Izraelowi, stosunkom panującym w państwie. Przybrało to wręcz formę spontanicznego powstania. Oprócz demonstracji był bojkot płacenia podatków, kupowania izraelskich produktów. Rzucano koktajle Mołotowa i obrzucano żołnierzy izraelskich kamieniami. Od Intifady nastąpił powrót kwestii palestyńskiej na arenę międzynarodową. Cały świat krytykował stronę izraelską, za brutalne represje w stosunki do tej mniejszości narodowej jaką są Palestyńczycy. Przykładem może być scena strzelania uzbrojonych po zęby żołnierzy izraelskich do młodych Palestyńczyków, których jedyną bronią są kamienie…

Organizacja Wyzwolenia Palestyny (OWP) jest polityczną reprezentacją arabskiej ludności Palestyny na uchodźstwie. Powstała w 1964 roku z połączenia wielu różnych ugrupowań walczących o utworzenie państwa palestyńskiego. Najważniejsze z nich to Al-Fatah (Palestyński Narodowy Ruch Wyzwolenia), Ludowy Front Wyzwolenia Palestyny, Ludowo-Demokratyczny Front na rzecz Wyzwolenia Palestyny. OWP miała koordynować działania wojskowe i polityczne wszystkich walczących Palestyńczyków.

Celami łączącymi te ugrupowania było:

· odrzucenie rezolucji 181/II o podziale Palestyny na dwa państwa;
· dążenie do likwidacji państwa izraelskiego;
· utworzenie na obszarze całej Palestyny jednego \\\"demokratycznego i świeckiego\\\" państwa z równymi prawami dla Arabów i Żydów.
·
OWP szybko stała się obok Izraela i państw arabskich trzecią siłą w konflikcie arabsko-izraelskim. Od 1969 roku przewodniczącym OWP był Jassir Arafat aż do 2004 r kiedy to zmarł.

Autonomia palestyńska - obejmuje dwa terytoria okupowane przez Izrael od 1967 r.: Strefę Gazy i Zachodni Brzeg Jordanu czyli Cisjordanię. Tereny te są w większości zamieszkiwane przez Palestyńczyków (ok. 2,3 mln) oraz ludność żydowską zamieszkującą oddzielne osiedla (ok. 200 tys.). Palestyńczycy domagają się, by stolicą autonomii, a później niezależnego państwa palestyńskiego, była wschodnia Jerozolima.

Na skutek nacisków społeczności międzynarodowej, w szczególności krajów arabskich, terytoria te podzielono na obszary o różnym statusie:

· status A - tereny pod kontrolą palestyńską: większość Strefy Gazy, kilka większych skupień arabskich w Cisjordanii,
· status B - tereny pod kontrolą mieszaną: Palestyńczycy sprawują tam władzę, ale kontrolę wojskową sprawuje armia izraelska,
· status C - tereny pod kontrolą izraelską: obejmują kolonie żydowskie, drogi dojazdowe do nich oraz punkty strategiczne (np. wzgórza, źródła wody).

Podejmowano wiele prób rozwiązanie tego konfliktu. Najważniejsze to:

· porozumienia z Oslo
· mapa drogowa dla Palestyny
· inicjatywa genewska.

Pozostałe konferencje pokojowe, czyli Izrael i jego sąsiedzi dzisiaj.
a) Porozumienie izraelsko - jordańskie (1994 rok)
Układ pokojowy zawarty 26 października między Izraelem a Jordanią, zakończył stan wojny, w jakim państwa te znajdowały się znajdowały przez 46 lat. Uroczystość podpisania układu odbyła się w Ejn Ewrona na granicy jordańsko - izraelskiej, a uczestniczyło w niej 5 tyś. osób. Układ podpisali premierzy obu krajów: Izraela - Icchak Rabin oraz Jordanii - Abdas Salam Madżali. W ceremonii uczestniczyli również król Jordanii Husajn oraz prezydent Stanów Zjednoczonych Bill Clinton, który złożył swój podpis będąc jednocześnie świadkiem i “ojcem” pokojowych procesów. Jordania stała się drugim po Egipcie państwem arabskim, mającym uregulowane stosunki z Izraelem. Zawarcie porozumienia w 1994 poprzedziły trwające dwa lata intensywne zakulisowe negocjacje izraelsko - jordańskie, w których aktywną rolę odgrywała dyplomacja amerykańska. Układ składa się z 30 artykułów i 5 aneksów, regulujących najistotniejsze dla stosunków dwóch państw sprawy, jak przebieg granic, wzajemne bezpieczeństwo, problem wody i kwestię Jerozolimy. Na mocy układu Izrael zgodził się przekazać Jordanii ponad 300 km2 pustyni Negew i w kilku miejscach wąskie odcinki ziemi wzdłuż rzeki Jordan. Tereny te z kolei Jordania wydzierżawi izraelskim osadnikom. Oba kraje zobowiązały się wspólnie występować przeciwko zagrażającym im fundamentalistom islamskim. Jordania ze swojej strony zobowiązała się nigdy nie wpuszczać na swe terytorium wojsk Iraku, który to kraj po wojnie w Zatoce Perskiej Izrael uważa za największe zagrożenie dla swego bezpieczeństwa. Izrael zapowiedział, iż będzie dzielił się z Jordanią wodą z Jordanu. Oba państwa zamierzają też wybudować kanał łączący Morze Martwe z zatoką Akaba. Król Husajn uzyskał zwierzchnictwo nad Wzgórzem Świątynnym w Jerozolimie, które jest świętym miejscem dla islamu. Może więc wyznaczać jerozolimskiego Muftiego i ma przez to władzę nad meczetami w tym mieście. Suwerenność polityczną nad Jerozolimą, jak dotychczas, sprawować będzie Izrael. Porozumienie izraelsko - jordańskie nastąpiło po podpisaniu 13 września 1993 porozumienia izraelsko - palestyńskiego, zaś oba te układy mają przełomowe znaczenie dla sytuacji politycznej na Bliskim Wschodzie.
b) Porozumienie waszyngtońskie
Na skutek wojny w Zatoce Perskiej, a zarazem w wyniku ogólnego odprężenia międzynarodowego powstała na Bliskim Wschodzie nowa sytuacja polityczna, która zaczęła stwarzać nadzieje na pokojowe uregulowanie konfliktów w regionie. W rezultacie wspólnej inicjatywy USA i ZSRR zwołano rychło bliskowschodnią konferencję pokojową. Pierwsza jej runda odbyła się na przełomie października i listopada 1991 r. w Madrycie z udziałem wszystkich stron konfliktu, w którym również Palestyńczyków (ale nie OWP, gdyż jej zaangażowanie się w czasie wojny po stronie Iraku znacznie osłabiło międzynarodowe poparcie polityczne dla tej organizacji). Palestyńczycy zaproszeni do Madrytu weszli w skład delegacji jordańskiej. Mimo prób zakłócania rozmów w postaci zamachów i innych działań bojówek palestyńskich i ekstermistów szyickich do września 1993 r., kiedy otworzyły się możliwości zawarcia porozumienia pomiędzy dwiema głównymi stronami konfliktu: Izraelem i OWP.
W następstwie długotrwałych, trudnych, dwustronnych tajnych negocjacji, w którym patronował norweski minister spraw zagranicznych Jorgen Holst, 10 września nastąpiło wzajemne uznanie się Izraela i OWP. Organizacja Wyzwolenia Palestyny uznała prawo Izraela do istnienia w pokoju i bezpieczeństwie, wyrzekła się terroru i innych aktów przemocy oraz zobowiązała się do wykreślenia z Karty Palestyńskiej postanowień mówiących o walce z państwem żydowskim aż do jego całkowitego zniszczenia. Tymi słowami OWP zaakceptowało rezolucję ONZ 242 i 338. Jednocześnie Tel Awiw uznał w OWP reprezentanta narodu palestyńskiego. Obie strony zobowiązały się włączyć aktywnie do procesu pokojowego na Bliskim Wschodzie. 13 września 1993 r. w Waszyngtonie Szimon Peres i Abu Mazan - w obecności Icchaka Rabina i Jasera Arafata oraz prezydenta USA Billa Clintona - podpisali porozumienie o autonomii palestyńskiej w okupowanych od 1967 r. Strefę Gazy i Jerychu (plan \\\"Gaza i Jerycho najpierw \\\"). Zgodnie z tym układem armia izraelska miała być wycofana z tych terenów do kwietnia 1994 r., władza zaś przejść w ręce wybranych w głosowaniu powszechnym palestyńskich samorządów.
Społeczność międzynarodowa powitała porozumienie waszyngtońskie z ogromnym uznaniem i nadzieją. Zaakceptowała je również Liga Państw Arabskich. Obok zapewnień USA o czynnym poparciu dla dalszych działań pokojowych, pojawiły się również zapowiedzi znacznej pomocy finansowej dla przyznanych Palestyńczykom ziem, co w obliczu ich zacofania gospodarczego i nędzy stwarza spore nadzieje na przyszłość.
Jednak zaniepokojenie budzi aktywność przeciwników porozumienia i ich dążenie do jego przekreślenia. Są wśród nich zarówno fundamentalistyczni działacze arabscy spod znaku Islamskiego Ruchu Oporu (Hamas) i Dżihadu, opozycyjni względem Arafata politycy OWP, radykalne Fronty Wyzwolenia Palestyny (Ludowy i demokratyczny), prorosyjskie ugrupowanie Rada Rewolucyjna Fatah (z terrorystą Abu Nidalem na czele), jak również żydowscy nacjonaliści i ortodoksi.
Na przełom na Bliskim Wschodzie złożyło się wiele różnych zjawisk i wydarzeń. Istotną rolę odgrywało dążenie OWP do odbudowy własnej pozycji międzynarodowej oraz trudności Izraela w zarządzaniu terenami zamieszkanych przez ludność arabskiej, szybko zwiększającej się skutkiem wysokiego przyrostu naturalnego. Łączyło się z tym niebezpieczeństwo gwałtownego wzrostu na terytoriach okupowanych znaczenia fundamentalistów, wykorzystujących osłabienie OWP, i eskalowania przez nich terroru. Sytuację zaogniło jeszcze wydalenie z okupowanych terenów (w grudniu 1992 roku) ponad czterystu hamasowców. W obawie przed przerwaniem procesu pokojowego rząd Icchaka Rabina, który już w lipcu 1992 r. opowiedział się za rezygnacją z części ziem okupowanych i zaprzestał tam budownictwa mieszkaniowego, odciął na przełomie marca i kwietnia 1993 r. dostęp z tych terenów do Izraela.
Zasadnicza zmiana postawy nastąpiła także w OWP, która zdała sobie sprawę, że od momentu rozpadu ZSRR, jednego z głównych źródeł pomocy dla ruchu, i utraty poparcia finansowego ze strony arabskich państw naftowych, czas przestał pracować na jej korzyść. Zwłaszcza, że szybko zaczęła wzrastać liczba ludności Izraela w rezultacie napływu Żydów ze Wspólnoty Niepodległych Państw. Pojawiło się niebezpieczeństwo skierowania tej fali imigrantów na Zachodni Brzeg Jordanu w razie zmiany rządu w Jerozolimie.
Dużą rolę w zawarciu porozumienia odegrało także rodzące się po obydwu stronach przekonanie, że uregulowanie konfliktu izraelsko - palestyńskiego może osłabić fundamentalistów i ich głównego patrona - Iran, oddziałujących w sposób wysoce destabilizujący na stosunki w regionie.
c) Izrael i Syria
Zgodnie z postanowieniami Konferencji Madryckiej co pewien czas odbywają się w Waszyngtonie rozmowy delegacji Syrii i Izraela. Rozmowy prowadzone są na szczeblu ambasadorów, z udziałem wysokich urzędników administracji amerykańskiej. Dwie rundy rozmów w grudniu 1995 i styczniu 1996 dotyczyły m.in. zagadnień obronności.
Po ostatnich rozmowach w Genewie między Syrią a Izraelem, dużo nie wyszło, ale cieszy mnie fakt, iż państwa te spotykają się i chcą wreszcie zakończyć pewną kwestię. Dziwi mnie tylko zachowanie Syrii, która tak bardzo domaga się zwrotu Wzgórz Golan. Chcąc przecież dojść do zamierzonego celu jakim jest pokój trzeba też pójść na kompromis. Izrael był przez lata ostrzeliwany z tych Wzgórz i wojska syryjskie tam cały czas stacjonowały, więc trudno się nie dziwić Izraelowi, który nie jest pewny tego, co się stanie, gdy rzeczywiście pozbędzie się tej buforowej strefy. Syria natomiast wyznaje zasadę “albo Wzgórza Golan, albo nic”. Jak na razie nie wróżę szybkiego spisania traktatu pokojowego pomiędzy tymi państwami, choć, jak to w polityce często bywa, człowiek nie może być nigdy niczego pewien.