Konflikty na świecie po II Wojnie światowej
Konflikty na świecie Po II wojnie światowej
1.Kryzys kubański
2. Wojna domowa w Chinach
3. Konflikt koreański.
4.Wojna w Wietnamie.
5. Wojna domowa w Kambodży
6.Wojna iracko- irańska.
7.Powstanie państwa Izrael.
8. Konflikt sueski.
9. Agresja Iraku na Kuwejt i operacja „Pustynna Burza”.
10.Ameryka Środkowa i Południowa.
11. Dekolonizacja .
12. Bałkany w ogniu.
13. Afganistan.
1. Kryzys kubański
Kuba była dawna kolonią Hiszpanii, niepodległość uzyskała w 1898 roku, przy wydatnej pomocy USA. w istocie była państwem satelickim, rządzonym przez mających akceptację USA dyktatorów. Od 1952 roku Kubą rządził Fuglencio Batista (były sierżant). Reżim tonął w korupcji. w kraju panowała anarchia, szerzyła się przemoc. w 1953 roku młody "zawodowy rewolucjonista", syn bogatego posiadacza ziemi (ojciec zatrudniał 500 robotników), Fidel Castro na czele oddziału partyzantów dokonał ataku na koszary Moncada w Santiago de Cuba. Akcja nie powiodła się, Castro trafił do więzienia, a po zwolnieniu wyjechał do Meksyku. Zwolennicy F. Castro-"Ruch 26 Lipca" zdobywali coraz większą popularność. Ich przywódca zaś zakupił jacht, uzbroił 82 partyzantów z którymi wylądował, 2 grudnia 1956 roku, na Kubie. Wiekszość z nich zginęła w pierwszej potyczce z siłami Batisty, lecz piętnastoosobowa grupka przedostała się w góry Sierra Maestra, gdzie prowadziła walkę, która była bardziej agitacją przeciwko Batiście. Poparcie chłopów pozwoliło F. Castro stworzyć armię partyzancką, zaś odstąpienie USA od popierania Batisty przejąć władzę na Kubie, co dokonało się w styczniu 1959 roku Amerykanie liczyli, że Castro stanie się następnym "zwykłym" dyktatorem, ten jednak zaczął przeprowadzać reformy, oscylujące w kierunku komunizmu. USA odpowiedziały sankcjami gospodarczymi, a wtedy pomoc Kubie zaoferował ZSRR. Zaniepokojony rząd USA zerwał stosunki z Hawaną, zaczął jawnie popierać antycastrowski ruch emigracyjny w USA, na czele którego stał, były premier (po obaleniu Batisty) Cardona.
W kwietniu 1961 roku, wyekwipowane przez Amerykanów, liczące ok.12 tys. ludzi oddziały Kubańczyków przeciwnych rządom Castro dokonały inwazji na Kubę w Zatoce Świń. Wobec braku poparcia wśród mieszkańców wyspy, nie zdołały wywołać powstania, zostały rozbite i wycofały się do USA. Jeszcze przed inwazją Castro zgodził się wpuścić jednostki radzieckie na Kubę, zaś podczas wizyty w Moskwie w 1962 roku uzyskał obietnicę pomocy wojskowej. ZSRR przystąpił do przerzucania na Kubę wojsk oraz do instalowania wyrzutni rakiet uzbrojonych w głowice nuklearne. Umieszczenie na Kubie pocisków rakietowych średniego zasięgu pozwalało ZSRR osiągnąć przewagę w dziedzinie strategicznej broni jądrowej, praktycznie bez dodatkowych kosztów. Instalując broń tego typu na Kubie i odpowiednio ją zabezpieczając Rosjanie uniemożliwiali atak USA na wyspę, gdyż równałby się on z wybuchem wojny atomowej. Wiedział o tym Castro i dlatego goszcząc w Moskwie prosił o zainstalowanie na Kubie tego typu broni. w obliczu zagrożenia swego terytorium Stany Zjednoczone wprowadziły blokadę Kuby, aby udaremnić dostawy na wyspę radzieckiej broni. w październiku 1962roku prezydent Kennedy przesłał Rosjanom ultimatum, szykując jednocześnie uderzenie na wyspę. Świat wstrzymał oddech, jeszcze nigdy wojna atomowa nie była taka bliska. Po kilku dniach ZSRR przyjął ultimatum, co w praktyce oznaczało osiągnięcie porozumienia. Rosjanie wycofali z Kuby wyrzutnie rakietowe, zaś Amerykanie zrezygnowali z inwazji na wyspę. Od tego czasu między Moskwa i Waszyngtonem zaczęło funkcjonować połączenie telefoniczne zwane "gorącą linią" umożliwiające natychmiastowy kontakt przywódców supermocarstw. Rozwiązanie kryzysu było nie po myśli wielu "ważnych ludzi" zarówno w USA, jak i ZSRR. Potwierdza to rychła śmierć prezydenta J.F. Kennediego w zamachu w Dallas, oraz pucz w Rosji, w wyniku którego odsunięto od władzy sekretarza generalnego KC KPZR N. Chruszczowa, którego zastąpił L. Breżniew. ^
________________________________________
2. Wojna domowa w Chinach
Na początku XX wieku Chiny pogrążone były w anarchii i walkach domowych. o władzę walczyli, rządzący poszczególnymi prowincjami, generałowie ustawicznie wojujący między sobą. w 1908 roku po śmierci cesarzowej Tzu Hsi, która pozostawiła tron dwuletniemu Pu Yi zwołano Zgromadzenie Narodowe. Próby zbudowania monarchii konstytucyjnej nie przyniosły rezultatu. w grudniu 1911 roku Sun Yat–Sen, intelektualista wykształcony na Zachodzie, ogłosił w Nankinie utworzenie republiki, stając na jej czele jako prezydent. Wkrótce abdykował ostatni cesarz. Chaos pogłębiał się: odrywały się prowincje, mocarstwa europejskie dzieliły się wpływami, zdobyczy szukała Japonia. San Yat–Sen zdał prezydenturę, lecz wkrótce, obwołał się ponownie prezydentem, a w 1921 roku generalissimusem. Swoja organizację, pierwotnie rewolucyjną, przekształcił w Partię Ludu-Kuomintang. Współpracował z rządem sowieckim, który sprzedawał mu broń i szkolił armię. Na przełomie 1920 i 1921 roku w Chinach powstała partia komunistyczna (KPCh), początkowo blisko powiązana z Kuomintangiem. Po śmierci San Yat-Sena władzę przejął jego szwagier Czang Kai–Szek. w 1927 roku popsuły się stosunki Czanga z ZSRR i chińskimi komunistami. Rozpoczęła się wojna Kuomintangu z komunistami, która jeszcze pogłębiła zamęt. w 1928 roku w Chinach istniały 84 armie, 18 niezależnych dywizji, 21 niezależnych brygad (2 mln ludzi), dochód kraju wynosił, po spłaceniu długów, 300 mln dolarów, zaś utrzymanie armii, jeżeli była opłacana regularnie, 642 mln. Nieunikniony był więc bandytyzm. Powstanie komunistów zakończyło się klęską. Chronili się w górach, szukali oparcia na wsi. w 1934 r. podjęli tzw. Wielki Marsz, kierując się na północ, ku granicy radzieckiej. Po trwającym rok marszu komuniści skupieni w Chińskiej Armii Czerwonej, na czele z Mao Tse-Tungiem dotarli do prowincji Szensi, ratując się przed zniszczeniem przez siły Kuomintangu. Sytuacja w Chinach zachęciła do ataku Japończyków, którzy w 1931 roku zajęli Mandżurię, a w 1937 roku zdecydowali się na otwarty podbój. Zajęli znaczną część najgęściej zaludnionych obszarów z Pekinem, Szanghajem i Kantonem. 5 lipca 1937 roku Kuomintang podpisał porozumienie z komunistami o zwalczaniu agresji japońskiej. Wkrótce rozpoczęła się wojna na wielką skalę (incydent na moście Marco Polo). Wojna była na rękę Stalinowi (odciągała Japonię od ataku na ZSRR) i komunistom (rozszerzała ich strefę wpływów). Po kapitulacji Japonii w 1945 roku wojna domowa rozgorzała na nowo. Początkowo sukcesu odnosił popierany przez USA, wspierany bronią i pieniędzmi Czang Kai–Szek. Jego reżim okazał się zbyt niekompetentny i skorumpowany. Pogłębiał się chaos gospodarczy, szalała hiperinflacja. Głodni żołnierze Czanga sprzedawali broń lub wymieniali ją za żywność uzbrajając komunistów. Pod koniec 1948 roku nastąpiła seria zwycięstw komunistów zakończona decydującą bitwa pod Hsu-czou. Pod koniec roku Mandżuria i Chiny północne znalazły się w rękach przywódcy KPCh Mao Tse–Tunga.
W styczniu 1949 roku padł Pekin, w kwietniu Nanking. w październiku Mao władał całymi Chinami kontynentalnymi. Czang Kai–Szek z milionem uchodźców, resztkami armii i zasobami złota schronił się na Tajwanie (Formoza), pod opieką USA. Utworzył tam Republikę Chińską, zaś Mao Tse-Tung proklamował w Pekinie 1 października 1959 roku Chińską Republikę Ludową. Zbudował system wodzowski wzorowany na stalinizmie. w rezultacie starcia ze Stanami Zjednoczonymi w czasie wojny koreańskiej zmienił Chiny w potęgę militarną pierwszej rangi i stopniowo wyzwalał się spod wpływów radzieckich. Rozłam stał się faktem po śmierci Stalina, odtąd Rosja musiała się liczyć z wielka potęgą militarną na południowo-wschodniej granicy. Wariant chińskiego komunizmu nosił nazwę maoizm. Mao Tse-Tung wprowadzał w Chinach różne eksperymenty, jak wszystkie w systemie komunistycznym, zakończone niepowodzeniem: Wielki Skoku proklamowany w 1958 roku, który miał przekształcić rolnicze Chiny w kraj przemysłowy zakończył się dezorganizacją gospodarki, załamaniem produkcji rolnej i śmiercią milionów ludzi, Rewolucja Kulturalna ogłoszona w 1966 roku, która miała zniszczyć pozostałości kultury chińskiej, aby łatwiej zbudować nowoczesne społeczeństwo komunistyczne, również nie dała nic, oprócz zamętu i ofiar. Rządy Mao Tse-Tunga były dla Chin tragedią. Po jego śmierci w 1976 roku, usunięto starającą się o schedę po mężu żonę Mao wraz z jej protegowanymi ("banda czworga"), a władzę objął Teng Xao-Ping. Przystąpił do usuwania katastrofalnych skutków rządów Mao Tse-Tunga w dziedzinie gospodarki. Wprowadzono bodźce materialne i premie, zreformowano system prawny, ograniczono korupcję i biurokrację, a co najważniejsze dopuszczono do głosu siły rynkowe w gospodarce. Chiny dokonały olbrzymiego postępu w gospodarce, od kilkunastu lat należą do krajów o największym tempie rozwoju. Nadal natomiast władzę sprawuje partia komunistyczna, łamane są prawa człowieka, a symbolem represji wobec opozycji stało się rozpędzenie za pomocą czołgów demonstracji studentów 4 czerwca 1989 roku na placu Niebiańskiego Spokoju w centrum Pekinu.
3. Konflikt koreański.
Korea była lennem Chin. Po rewolucji Meidżi i modernizacji kraju Japonia rozpoczęła eliminowanie stamtąd wszelkich obcych wpływów, w tym chińskich, umacniając własne. Po zwycięskich wojnach z Chinami (1894-1895) i Rosją (1904-1905) Japonia ogłosiła w 1910 roku aneksję Korei. Rządy japońskie trwały do końca II wojny światowej. Po kapitulacji Japonii Korea była okupowana przez Rosjan i Amerykanów. Uchwała podjęta w Moskwie stanowiła, że odzyska niepodległość w ciągu 5 lat. Brak zgody mocarstw spowodował powstanie dwóch państw koreańskich. Na południu, w strefie amerykańskiej, powstała 6 maja 1948 r. Republika Koreańska (Korea Południowa). 9 września 1948 roku komuniści proklamowali na północy, w strefie radzieckiej, zależną od Stalina, kierowaną przez byłego oficera Armii Czerwonej-Kim Ir-Sena, Koreańską Republikę Ludowo-Demokratyczną (Korea Północna). Po wycofaniu się wojsk okupacyjnych, za zgoda Chin i ZSRR wojska północnokoreańskie zaatakowały w czerwcu 1950 roku Południe, które zwróciło się o pomoc do ONZ. Nieobecność Rosjan na posiedzeniu Rady Bezpieczeństwa umożliwiła wysłanie do Korei kontyngentu ONZ, którego trzon stanowiły siły amerykańskie. Wojska wysłały również inne kraje, między innymi: Holandia, Australia, Kolumbia. Armia północnokoreańska została rozbita. Prawie cała Północ zajęta. w październiku do walki włączyły się Chiny wysyłając do Korei liczącą ok. 400 tys. armię "ochotniczą". Nad światem zawisła groźba nowej wojny. Głównodowodzący wojskami amerykańskimi, gen. Mac Artur, był zwolennikiem użycia broni nuklearnej. Na szczęście mocarstwa nie zdecydowały się na wojnę, na co niewątpliwie wpływ miała śmierć Stalina i zmiana ekipy rządzącej Kremlem. Doszło do rozmów pokojowych w Phanmundżonie, gdzie podpisano 27 lipca 1953 roku rozejm. Jego efektem jest trwały podział Korei wzdłuż 38 równoleżnika na dwa nieprzyjazne sobie państwa.
4. Wojna w Wietnamie
Wietnam był francuską kolonią. Po klęsce Francji w 1940 roku rząd w Vichy, na którego czele stał marszałek F. Petain kolaborujący z Niemcami, zawarł umowę z Japonią, na mocy której przejęła ona w 1941 roku Indochiny Francuskie (Wietnam, Laos, Kambodża). w tym samym roku powstała Liga Walki o Niepodległość Wietnamu, którą kierował Ho Shi Minh. Pod koniec wojny zaczęła działania, wspomagana przez Chiny, ludowa partyzantka dowodzona przez Vo Nguyen Giapa. w 1945 roku w przededniu klęski, Japonia ogłosiła niepodległość Wietnamu złożonego z Tonkinu, Annamu i Kochinchiny. Marionetkowym władcą został cesarz Bao Dai. Po kapitulacji Japonii władzę zaczęli przejmować wspomagani przez Chińczyków komuniści, którzy 2 września 1945 roku utworzyli Demokratyczna Republikę Wietnamu, której prezydentem został Ho Shi Minh. Francuzi usiłowali odzyskać wpływy w kolonii, lecz po 9 latach walk i klęsce pod Dien Bien Phu w 1954 roku, przy rosnącym sprzeciwie społeczeństwa wobec wojny wycofali się z Indochin (od 1946 roku istniały tam Wietnam, Laos i Kambodża). Na międzynarodowej konferencji w Genewie postanowiono, że Wietnam zostanie podzielony wzdłuż 17 równoleżnika na część północną, komunistyczną ze stolicą w Hanoi i południową, prozachodnią ze stolica w Sajgonie. Na 1956 rok zaplanowano wybory, które miały zadecydować o losach kraju. Nigdy nie doszły one do skutku. Zaniepokojone ekspansją komunizmu w Azji Stany Zjednoczone zaczęły wspomagać rządzącego Południem Ngo Dinh Diema. Wietnam północny dążył do podporządkowania sobie znacznie bogatszego Południa. Od 1957 roku na południu pojawiały się oddziały komunistyczne formowane i szkolone w DRW. Dopiero w 1960 roku formalnie powstał Narodowy Front Wyzwolenia Wietnamu Południowego, który głosił hasła zjednoczenia obu Wietnamów pod rządami komunistów. Jego zbrojnym ramieniem była Armia Wyzwoleńcza (Wietkong), prowadząca wojnę partyzancką. Komuniści wietnamscy otrzymywali pomoc z Chin i ZSRR. Rząd w Sajgonie wspierały: USA, Australia, Nowa Zelandia, Korea Płd., Syjam i Filipiny. Stany Zjednoczone coraz bardziej angażowały się w konflikt. Zaopatrywały Południe w broń, szkoliły jego armię, wysyłały ekspertów wojskowych. Po incydencie w Zatoce Tonkińskiej w sierpniu 1964 roku, kiedy kutry torpedowe Północy ostrzelały okręty VII floty, aktywnie włączyły się do wojny, stając się stroną konfliktu. To z kolei spowodowało zwiększenie pomocy dla Północy przez ZSRR i Chiny oraz rozciągniecie walk na Laos i Kambodżę, w których powstawały bazy Wietkongu i nasilała się działalność sterowanych z Pekinu i Moskwy organizacji komunistycznych. Od 1970 roku wojska amerykańskie przebywały w Kambodży, od 1971 roku w Laosie, od 1972 roku rozpoczęły się naloty na DRW, z użyciem napalmu i bomb kulkowych, które powodowały olbrzymie, szacowane na 3 mln ludzi, straty wśród ludności cywilnej. Warunki klimatyczne i terenowe niwelowały przewagę techniczną Amerykanów, a wojna w Wietnamie stawała się coraz bardziej niepopularna w USA. Pod naciskiem Kongresu prezydent USA r. Nixon zapowiedział wycofanie się z Wietnamu i zaczął zmniejszać obecność wojskową w regionie. Liczba żołnierzy zmniejszyła się z 550 do 24 tysięcy, nakłady zmalały z 25 mld do 3 mld rocznie. USA wycofywały się z wojny prowadząc pertraktacje z DRW, jednocześnie osiągając porozumienie ze skłóconymi z ZSRR Chinami. Rokowania w Paryżu toczone z udziałem USA, obu Wietnamów i Wietkongu zakończyły się w styczniu 1973 roku podpisaniem porozumienia o zakończeniu działań wojennych i ustanowieniu pokoju w Wietnamie. Po wycofaniu Amerykanów wojska Wietnamu Północnego wznowiły działania wojenne, rzekomo w obronie politycznych przeciwników rządu w Sajgonie. Zdemoralizowana i pozbawiona pomocy amerykańskiej armia Wietnamu Południowego zaczęła ponosić klęski. w marcu 1975 roku utraciła Wyżynę Wietnamską, a następnie została rozbita w delcie Mekongu. 30 kwietnia 1975 roku cały Wietnam znalazł się w rękach komunistów, którzy po sfałszowanych wyborach 2 lipca 1976 roku proklamowali powstanie Socjalistycznej Republiki Wietnamu. Sajgon zmienił nazwę na Ho Shi Minh. Przy pomocy komunistów wietnamskich w Kambodży i Laosie władzę również przejęli komuniści. Wojna w Wietnamie pochłonęła 50 tys. Amerykanów, 300 tys. żołnierzy Południa, straty Północy nie są znane, zapewne były o wiele większe, szczególnie. wśród cywilów. ^
________________________________________
5. Wojna domowa w Kambodży.
Po uzyskaniu niepodległości w 1953 roku władzę w Kambodży przejął książę Narodom Sihanouk, który miał poglądy liberalne. Starał się utrzymywać dystans wobec wojny wietnamskiej, lecz terytorium Kambodży było nieustannie naruszane przez wojska Wietnamu Północnego i Wietkongu, które na pograniczu wietnamsko-kambodżańskim zakładały bazy. Obecność Wietnamczyków w Kambodży i agitacja komunistyczna pobudzały do działania Khmerów-antyrządową partyzantkę. Po bombardowaniach baz Khmerów na terytorium Kambodży książę Sihanouk zerwał stosunki z USA. w marcu 1970 roku został obalony przez marszałka Lon Nola w wyniku bezkrwawego zamachu stanu. Proamerykański rząd Lon Nola przystąpił do walki z Czerwonymi Khmerami, którym przewodził absolwent francuskiej Sorbony Pol Pot. Po wycofaniu wojsk amerykańskich z Indochin w 1973 roku Khmerzy wspierani przez Wietnam pokonali siły Lon Nola. 16 kwietnia zdobyli stolicę kraju Phnom Penh. Władze objął ponownie Narodom Sihanouk, który powrócił z wygnania w Chinach. Wkrótce utracił ją na rzecz przywódców Czerwonych Khmerów: Samphana Khieu (prezydenta) i Pol Pota (premiera). Nowe władze zmieniły nazwę kraju z Kambodży na Kampuczę i rozpoczęły budowę nieludzkiego systemu, który przeraziłby chyba nawet Stalina. Pol Pot uważał, że budowa komunizmu wymaga odejścia od cywilizacji, powrotu do najprostszego życia, wypełnionego pracą dla zaspokojenia podstawowych potrzeb. Oznaczało to opuszczenie miast, likwidację przemysłu, handlu, pieniądza, służby zdrowia, systemu oświaty. Przesiedlaną z miast ludność umieszczano w obozach przymusowej i niewolniczej pracy. Towarzyszyły temu mordy i okrucieństwa. Ideologia i propaganda usprawiedliwiały każdą zbrodnię. Kampucza stała się jednym wielkim, pilnowanym przez Czerwonych Khmerów, obozem rolniczym, podstawowym sprzętem pracy była motyka, służąca również do zabijania opornych. w ten sposób oszczędzano naboje. Mordowano żołnierzy armii kambodżańskiej, inteligencję, mniejszości narodowe. Trudno stwierdzić, kto nie był mordowany, bo w latach 1975-1979 Czerwoni Khmerzy unicestwili 3,5 mln ludzi, czyli ok. 1/3 populacji Kambodży. Reżim działał w takiej izolacji, że świat dowiedział się o zbrodniach Pol Pota dopiero po interwencji Wietnamu, którego armia w 1979 roku zajęła terytorium skrajnie wyniszczonej i zdewastowanej Kambodży. Czerwoni Khmerzy ukryli się w dżungli. Ich resztki walczą do dzisiaj. Oprócz nich działało tam wiele różnych grup: Niebiescy Khmerzy, Armia Narodowa Sihanouka i inne, większość nie ma żadnej ideologii i walczy o zdobycie władzy aby po prostu rządzić i mieć zyski.
W 1982 roku powstał rząd koalicyjny pod przewodnictwem Sihanouka, który pomimo, że kontrolował tylko skrawki kraju uznany został przez większość krajów świata. w 1987 roku w Paryżu zawarł on porozumienie z premierem rządu popieranego przez Wietnam. Postanowiono również, że wojska wietnamskie opuszcza Kambodżę do końca 1990 roku Rządy prowietnamskiego Hun Sena trwały do 1993 oku, kiedy odbyły się wybory nadzorowane przez ONZ. Wygrała partia pod przywództwem syna Sihanouka Narodoma Ranaridha. 26 czerwca 1993 roku Kambodża stała się ponownie monarchią, a jej królem Narodom Sihanouk.
________________________________________
6.Wojna iracko-irańska.
W latach siedemdziesiątych wielu wyznawców islamu zaczęło postrzegać rozwój cywilizacyjny i europeizację jako zagrożenie dla kultury islamskiej. Zaczęło pojawiać się coraz więcej przywódców odwołujących się do haseł fundamentalistycznych, głoszących potrzebę powrotu do pierwotnego islamu. Wiązały się z tym również niespełnione nadzieje związane z socjalizmem, który nie rozwiązał problemów państw islamskich. Pierwszy sukces odnieśli fundamentaliści w Iranie, gdzie w 1979 roku obalili szacha Rezę Pahlawiego. Zasiadł on na tronie w 1944 roku. w latach sześćdziesiątych, dzięki dochodom ze sprzedaży ropy naftowej zaczął urzeczywistniać swe wizje, czyli odgórnie i wbrew ludziom, stosując przemoc, modernizował kraj. Budował fabryki, kopalnie, mosty, cementownie, reaktory atomowe, zapory wodne ..., likwidował spoistość rodzin, językowe zróżnicowanie prowincji, różnorodność ubiorów, walczył ze wszystkim, co stanowiło alternatywę wobec wszechmocy państwa. Przyniosło to opłakane skutki, wydało, mający dość zmian, naród na łup ciemnych, fanatycznych duchownych, nie mających pojęcia o sprawowaniu władzy. Iranem zaczął rządzić ajatollah Chomeini. Rozpętano terror, szczególnie dotykał on żyjącą w Iranie iracką szyicką mniejszość. Odpowiedzią Iranu, w którym rządzili szyici, były kroki odwetowe powzięte przeciwko sumnitom, co stało się powodem trwającej osiem lat wojny (1980-1988). Wywołał ją Irak rządzony przez Saddama Husajna, który chciał wykorzystać trudności sąsiada i odebrać mu bogatą w ropę naftową prowincję Chuzestan, ponadto domagał się zwrotu, zaanektowanych przez szacha, trzech wysp w cieśninie Ormuz i nadania autonomii mniejszościom narodowym w Iranie. Po incydentach granicznych Irak wypowiedział Iranowi układ o nieagresji, a 22 września 1980 zaatakował jego terytorium. Początkowo zwyciężał Irak, ale wojna, która miała być szybkim i efektownym sukcesem Husajna, przekształciła się w krwawą i wyniszczającą wojnę pozycyjną. Irańczycy zniszczyli przemysł naftowy wroga w Kirkuku i Basrze, wyparli go z portu Chorranmszar. Rachuby na sukces Iranu również okazały się płonne. Kolejne ofensywy irackie nie zmieniały układu sił. Wojna przybrała charakter długotrwałego konfliktu na wyczerpanie. w 1983 roku Irak zaatakował instalacje naftowe Iranu na wyspie Chark w Zatoce Perskiej, w odwecie Iran zaatakował tankowce arabskich krajów Zatoki, które udzielały wsparcia Irakowi (Kuwejt, Arabia Saudyjska), co groziło zablokowaniem Cieśniny Ormuz i wstrzymaniem eksportu ropy naftowej z rejonu Zatoki Perskiej. w lutym 1986 roku Iran zaatakował Umm Qasr i zajął część półwyspu Fao, co groziło Irakowi odcięciem od morza. Zagrożenie, że Iran przeniesie rewolucję szyicką do sunnickich państw Zatoki Perskiej skłoniło państwa arabskie do podjęcia starań o zakończenie wojny. Roli mediatora podjęła się Syria przekonana przez Arabie Saudyjską i Kuwejt. Wiosną 1987 roku wojna weszła w ostatnią fazę. Irak odzyskał utracone poprzednio terytoria. Ataki Iranu na statki podążające do Kuwejtu spowodowały wzięcie odpowiedzialności za wolność żeglugi w tym regionie przez USA i ZSRR. w czerwcu 1988 roku Iran zgodził się na zawieszenie broni, dopiero w 1991 roku nastąpiło wycofanie jego wojsk. Działania wojenne kosztowały obie strony 400 mld dolarów, liczbe ofiar szacuje się na milion zabitych i drugie tyle rannych.
7. Powstanie państwa Izrael.
Po upadku II Świątyni w 70 roku n.e. Żydzi żyli w diasporach, rozproszeni po świecie nie mając własnego państwa. w okresie międzywojennym rozpoczął się ożywiony napływ ludności żydowskiej na tereny Palestyny, która po i wojnie światowej znajdowała się pod władzą Anglii, jako terytorium mandatowe Ligi Narodów. Ruch migracyjny do Palestyny nasilił się po tragedii narodu żydowskiego podczas II wojny światowej (Holokaust). Wspierani przez organizacje syjonistyczne emigranci wykupywali ziemię, zakładali kibuce (rodzaje spółdzielni), stawali się elementem przeważającym ekonomicznie. Wywoływało to sprzeciw ludności arabskiej. Obie strony posuwały się do terroru. Stopniowa na Bliskim Wschodzie powstawały niepodległe kraje arabskie: Transordania, Liban, Syria..., kończyła się władza Anglii osłabionej wojną, rozsypywało się jej imperium kolonialne. Granice tworzonych sztucznie tworów państwowych nie miały wiele wspólnego z podziałami plemiennymi czy religijnymi. w 1946r. Anglicy wycofali się z Palestyny. Listopad 1947 r. przyniósł decyzję ONZ o jej podziale na część arabską i żydowską. Jerozolima miała zostać miastem otwartym. z decyzjami ONZ od początku nie zgadzali się Arabowie. Wkrótce po proklamowaniu powstania państwa Izrael z prezydentem Chaimem Weizmanem i premierem Dawidem Ben Gurionem (14.05.1948), wybuchła wojna z koalicją arabską: Transordania, Syria, Arabia Saudyjska, Egipt i Palestyńczycy. Dzięki pomocy radzieckiej Izrael pokonał koalicję arabską w 1949 roku zawarto rozejm, który zwiększał terytorium Izraela, zachodni brzeg Jordanu przyznawał Transjordanii, która po tym nabytku zmieniła nazwę na Jordanię, Strefę Gazy Egiptowi. Palestyńczycy nie pogodzili się z przegraną podejmując walkę o własne państwo. w 1966 roku organizacje palestyńskie połączyły się tworząc OWP (zbrojne ramię Al.-Fatah) na czele z Jasirem Arafatem. Hasłem organizacji było: zniszczyć Izrael i utworzyć państwo palestyńskie. w 1956 roku Izrael wspólnie z Anglią i Francją zaatakował Egipt, zajął Półwysep Synaj, skąd wojska jego wycofały się po interwencji międzynarodowej. Zmienił się układ sił na Bliskim Wschodzie. w cień usunęły się dawne potęgi: Anglia i Francja ich miejsce zajęli Rosjanie popierający kraje arabskie i Amerykanie utrzymujący dobre stosunki z państwem żydowskim.
W maju 1967 roku w wyniku tzw. wojny sześciodniowej Izrael rozbił koalicję arabską, zajął Jerozolimę, Wzgórza Golan, Cisjordanię. w 1973 roku. wybuchła następna wojna zwana Iom Kipur. Uzbrojona i wyćwiczona przez Rosjan armia egipska nie dała łatwo się pokonać. Zwyciężył Izrael, ale sukces nie był tak widoczny, jak w poprzednich konfliktach. w efekcie Żydzi stracili Synaj.
Z inicjatywy USA Izrael rozpoczął rozmowy z Egiptem w 1978 roku. Ich efektem był traktat pokojowy z 1979 roku (Sadat-Begin), w którym Egipt uznał państwo żydowskie. Stopniowo czyniły to inne kraje arabskie. Doprowadziło to do stopniowej normalizacji stosunków państw arabskich z państwem żydowskim. w wyniku bezpośrednich rozmów palestyńsko-izraelskich, prowadzonych pod patronatem USA, zawarto kompromis. OWP zrezygnowała z terroru, jako narzędzia walki, rząd Izraela zgodził się na przyznanie Palestyńczykom autonomii. w 1995 roku utworzono Autonomię Palestyńską na Zachodnim Brzegu Jordanu i w Strefie Gazy. Wybory samorządowe w 1996 roku wyłoniły jej władze na czele z J. Arafatem. Proces budowania pokoju na Bliskim Wschodzie uległ zahamowaniu, szczególnie po zamachu Al- Kaidy na Stany Zjednoczone 11 września 2001 roku. Po obu stronach nie brakuje ekstremistów, którzy nie chcą słyszeć o pokoju, dążąc do fizycznej eliminacji przeciwnika. Arabowie stosują terror: zamachy bombowe, ataki samobójcze, porwania, przy czym wydawać się może, że J. Arafat nie ma nad tymi działaniami kontroli, Izrael odpowiada działaniami wojskowymi: naloty, ostrzał, zamachy na przywódców ugrupowań ekstremistycznych. Działania jednych i drugich nakręcają spiralę przemocy. Na razie nic nie wskazuje na szybkie zakończenie konfliktu.
8. Konflikt sueski.
Od 1922 r. Egipt był teoretycznie niepodległy, faktycznie kontrolowali go Brytyjczycy, którzy utrzymywali wojska, w strategicznie ważnej, strefie Kanału Sueskiego. Jesienią 1951 r. rozpoczęły się walki partyzanckie przeciwko Brytyjczykom, młodzi oficerowie skupieni wokół majora Gamala Abd el-Nasera opanowali w lipcu 1952 r. stolicę i obalili króla Faruka I. Władza szybko skorumpowała Nasera, który rozwiązał partie zastępując je powolnym sobie Frontem Wyzwolenia, więził przeciwników politycznych, jego ideologia była zlepkiem marksizmu, liberalizmu i islamu, dążył do budowy super państwa arabskiego z nim samym na czele. Aby odwrócić uwagę społeczeństwa od problemów wewnętrznych zaczął występować jako obrońca Arabów krzywdzonych przez Izrael i państwa Zachodu. Taka polityka otworzyła Egipt na wpływy ZSRR. z czasem Naser stał się niekwestionowanym przywódcą świata arabskiego, w 1958 r. utworzył nawet Zjednoczoną Republikę Arabską (Egipt, Syria, Jemen), która istniała do 1961 r.
W czerwcu 1953 r. Egipt stał się republiką, zaś 26 lipca 1956 r. Naser ogłosił upaństwowienie Strefy Kanału. Sprzeciwiły się temu Anglia i Francja, które przygotowały plan ataku na Egipt. Początkowo zaplanowano atak na Aleksandrię, który zarzucono postanawiając uderzyć na Strefę Kanału. Wpływ na decyzję miała sytuacja w regionie, konkretnie zaś przygotowania Egiptu, Jordanii i Syrii do ataku na Izrael. 29 października 1956 r. Anglia, Francja i Izrael zaatakowały Egipt. Inwazja zakończyła się 6 listopada 1956 r. po ostrych żądaniach ZSRR i USA. Porażka Anglii i Francji była jedynie ilustracją tego, iż kraje te przestały odgrywać rolę mocarstw. Miejsce dawnych potęg kolonialnych zajęły już wcześniej supermocarstwa USA i ZSRR. Polityka Egiptu, zdecydowanie antyżydowska, stała się powodem dalszych walk z Izraelem w roku 1967 i 1973, aż do zawarcia pokoju izraelsko-egipskiego w Camp David (USA) we wrześniu 1978 r.
9. Agresja Iraku na Kuwejt i operacja : „Pustynna Burza”
Budowa strefy wpływów ZSRR w świecie arabskim zaowocowała powstaniem różnych ruchów wzorowanych na komunizmie. Łączyły one hasła sprawiedliwości społecznej, antykolonializmu, nacjonalizmu. Po objęciu władzy hasła szły do lamusa, jeszcze niedawni "wyzwoliciele spod jarzma Zachodu" i "budowniczowie sprawiedliwości społecznej" zmieniali się w krwawych tyranów. Rozgoryczenie w państwach arabskich wywołał rozpad ZSRR i jego imperium, który unaocznił nierealność komunizmu i pchnął zawiedzionych nadzieją na lepsze życie muzułmanów w kierunku fundamentalizmu. Procesy takie miały miejsce w Iraku. Kraj uzyskał niepodległość w okresie międzywojennym, granice wytyczone przez Anglików nie uwzględniały ani różnic narodowych, ani religijnych. Do 1953 roku był monarchią, rządzoną przez króla, który został zabity w wyniku zamachu stanu. w 1963 roku władzę objęła partia Baas. Jej nazwa oznacza po arabsku odrodzenie. Powstała w 1944 roku w Syrii, w 1951 roku utworzono jej oddział iracki, a w 1956 roku wstąpił do niej Saddam Husajn, który od 1968 roku był jej sekretarzem generalnym, a od 1976 roku objął niepodzielne rządy. Mimo wspólnych korzeni stosunki między syryjskimi i irackimi towarzyszami szybko się popsuły, w obu krajach bliźniacze partie stały się narzędziem budowania stalinowskich reżimów. Partia Baas w Iraku była narzędziem kultu jednostki i sprawowania władzy przez Husajna.
Po nierozstrzygniętej wojnie z Iranem Husajn szukał okazji do powetowania strat. Jego wybór padł na bogaty Kuwejt, zaś pretekstem był konflikt graniczny, zarzuty wobec Kuwejtu tyczące limitów sprzedaży ropy naftowej, pretensje Iraku do kuwejckich wysp: Warbach i Bubijan. 2 sierpnia 1990 roku wojska irackie błyskawicznie zajęły Kuwejt zmuszając emira Dżabira as Sabaha do ucieczki z kraju. Świat (oprócz Jemenu, Jordanii i OWP) potępił agresję. ONZ wezwała Irak do opuszczenia Kuwejtu, wprowadziła zakaz importu irackiej ropy, nałożyła embargo na handel z tym krajem. Irak zareagował na to włączeniem Kuwejtu jako jednej z prowincji do państwa irackiego. Rada Bezpieczeństwa ONZ postawiła Irakowi ultimatum, w którym domagała się do 15 stycznia 1991 roku wycofania jego sił z Kuwejtu. Gromadzono wojska, z udziałem USA, Anglii, Francji, a nawet państw arabskich zawiązała się antyiracka koalicja. Po odrzuceniu ultimatum, w nocy z 15/16 stycznia 1991 roku rozpoczęła się operacja "Pustynna Burza", którą dowodził amerykański generał Norman Schwarzkopf. Po atakach lotniczych, w lutym wkroczyły do akcji siły lądowe, które po trzech dniach uwolniły Kuwejt. 27 lutego Husajn ogłosił wycofanie wojsk z Kuwejtu i obiecał spełnić żądania ONZ, co spowodowało wstrzymanie ofensywy i uratowało reżim, który krwawo stłumił wybuchłe przeciw niemu powstania Kurdów i szyitów. 28 lutego prezydent USA ogłosił zwycięskie zakończenie wojny i wyzwolenie Kuwejtu. Sny o potędze Husajna okazały się mirażem, znowu poniósł klęskę, okazał się kiepskim wodzem, a jego armia została zdziesiątkowana. w czasie "Pustynnej Burzy" zginęło 138 żołnierzy koalicji i ok. 100 tys. Irakijczyków. Olbrzymie straty materialne poniósł Kuwejt. Irak nie poddał się naciskom ONZ, nie płacił odszkodowań wojennych, prowadził badania nad bronią masowego rażenia drwiąc z rezolucji ONZ. Kpiny skończyły się w marcu 2003 roku. Irak zaatakowała koalicja złożona z sił USA, Anglii, Australii i Polski. Po kilku tygodniach walk nieludzki reżim został obalony.
10. Ameryka Środkowa i Południowa.
Większość państw Ameryki środkowej i Południowej uzyskała niepodległość w XIX w., ale wiele z niech nie było w stanie stworzyć stabilnego ładu politycznego i gospodarczego. Walka o władzę i dominację ekonomiczną toczyła się Okło niewielkiej grupy bogaczy i elity urzędniczej i wojskowej. Wpływ na życie tego obszaru miały również Stany Zjednoczone. W walce o władze decydowała siła, a konsekwencją tego były rządy dyktatorskie. Dopiero po II wojnie światowej część krajów tego regionu ( Brazylia, Argentyna, Peru) zbudowała system demokracji parlamentarnej i weszła na drogę stabilnego rozwoju gospodarczego.
Ogromne straty społeczne i zróżnicowanie poziomu życia różnych grup ludności świata stanowią charakterystyczną cechę wszystkich społeczeństw Ameryki Południowej i Środkowej ale także przyczyny występujących tam ostrych konfliktów społecznych i popularności radykalnych ruchów politycznych.
W wyniku wojny domowej w Meksyku w latach 1911-1917 zwyciężyła rewolucja socjalistyczna i kraj tan do 2000r. pozostawał pod władzą Partii Rewolucyjno- Instytucjonalnej. Sukces rewolucji kubańskiej zapoczątkował okres szybkiego rozwoju lewicowych i rewolucyjnych w całym regionie.
W Chile wybory w 1970r. wygrał Lewicowy Front Ludowy, na którego czele stanął Salvador Allenie. Trzy lata później zamach wojskowy, kierowany przez generała Augusto Pinocheta odebrał władzę lewicy i anulował decyzje obalonego rządu, rozpoczął okres terroru politycznego. Zasady demokratyczne zostały w Chile przywrócone po pokojowym przekazaniu cywilom w 1989r.
W Peru i w licznych krajach Ameryki Środkowej powstały rewolucyjne ugrupowania terrorystyczne i partyzanckie, których celem było obalenie państwa i budowa nowego społeczeństwa. Fala skrajnie lewicowego ruchu rewolucyjnego w regionie opadła na przełomie lat 80- tych i 90- tych.
11. Dekolonizacja
Po II wojnie światowej nasilił się proces usamodzielniania kolonii, będący efektem: klęski lub osłabienia metropolii, ambicji własnych elit, doświadczenia, że nie ma państw niepokonanych, nowego, dwubiegunowego, podziału świata. Metropolie widząc rosnącą niechęć krajów kolonialnych godziły się na autonomię lub ograniczoną niepodległość, wyjątkowo, pod presją wydarzeń na pełną niezawisłość. w wielu przypadkach formalna niepodległość oznaczała w praktyce dalszą zależność: ekonomiczną, wojskową i polityczną od byłych metropolii. Zjawisko te nazwane zostało neokolonializmem.
Dekolonizację można podzielić na trzy etapy:
1) dekolonizacja w czasie II wojny światowe,
2) dekolonizacja lat czterdziestych i pięćdziesiątych,
3) dekolonizacja "roku Afryki" i późniejsza.
Najwięcej kolonii było w Afryce. Na początku XX wieku niepodległa była jedynie Liberia i Etiopia, potem dołączyły do nich Libia i Egipt. Rok 1941 przyniósł wolność Libanowi i Syrii. w Azji pierwsza faza dekolonizacji była skutkiem klęski Japonii, zaś w Afryce Włoch. Niepodległość uzyskały: Indonezja (1945 r.), Filipiny (1946 r.), Indie i Pakistan (1947 r.), Birma i Cejlon (1948 r.). w wyniku walk wyzwoleńczych w latach 1945-1954 uniezależniły się Wietnam, Laos i Kambodża. Następne kraje wyzwoliły się dopiero w połowie lat pięćdziesiątych: Maroko, Sudan i Tunezja (1956 r.), Ghana (1957 r.), Gwinea (1958 r.), Cypr (1959 r.). "Rok Afryki" (1960) przyniósł wolność: Czadowi, Dahomejowi, Gabonowi, Górnej Wolcie, Kenii, Kamerunowi, Senegalowi, Zairowi, Kongu-Brazzaville, Madagaskarowi, Mali, Nigerii, Nigrowi, Somalii, Togo, Wybrzeżu Kości Słoniowej. w roku 1961 usamodzielniła się Tanganika (po połączeniu z Zanzibarem zmieniła nazwę na Tanzanię), rok później Uganda i Algieria (to ostatnia po długiej wojnie wyzwoleńczej z Francuzami). Najdłużej czekały na niepodległość kolonie portugalskie: Angola, Mozambik, Gwinea Bissau (1975 r.). Proces rozpadu kolonializmu zachodzi do dnia dzisiejszego. Niektóre państwa europejskie posiadają jeszcze kolonie, lecz są one niewielkie i nie odgrywają istotnej roli.
12. Bałkany w ogniu
Federacyjne państwo utworzone w 1918 roku zwane Jugosławią (do 1929 r. Królestwo SHS), było w istocie imperium Serbów, którzy dominowali nad: Chorwatami, Słoweńcami, Bośniakami, Macedończykami i Albańczykami. w czasie II wojny światowej federacja rozpadła się. Odbudowana po zakończeniu wojny ponownie oddała pod władzę Serbów mieszkające w niej narody. Władzę sprawowała Komunistyczna Partia Jugosławii, którą do śmierci w 1980 roku kierował Josip Broz-Tito. Jego charyzmat i rządy silnej ręki utrzymywały spokój w państwie. Sytuacja zmieniła się wraz ze zmianami ustrojowymi w bloku komunistycznym. w 1989 roku pogrążoną w kryzysie ekonomicznym Jugosławię ogarnęła fala pluralizmu i demokracji. w 1990 roku we wszystkich sześciu republikach odbyły się wolne wybory. w Słowenii, Chorwacji, Macedonii oraz Bośni i Hercegowinie zwyciężyły partie narodowe, tylko w Serbii i Czarnogórze utrzymali się przy władzy komuniści ("przemalowani" na socjaldemokratów). 25 czerwca 1991 roku Słowenia i Chorwacja proklamowały niepodległość i wystąpienie z federacji. Doszło do walk armii jugosłowiańskiej i serbskich ochotników z oddziałami słoweńskimi i chorwackimi. Walki serbsko–słoweńskie ustały po kilku dniach, serbsko-chorwackie toczyły się do końca roku. Zabitych zostało ok. 10 tys. ludzi. Pod hasłami wynaturzonego nacjonalizmu i nietolerancji religijnej narody byłej Jugosławii wyrzynały się wzajemnie: rozstrzeliwały jeńców, ludność cywilną, dokonywały czystek etnicznych. Podobnie postąpiła Bośnia i Hercegowina w październiku 1991 roku oraz Macedonia w styczniu 1992 roku. Faktem stał się rozpad, drugiej już, federacji jugosłowiańskiej. 3 stycznia 1992 roku władze Serbii i Czarnogóry proklamowały powstanie trzeciej Jugosławii. Serbowie zgłaszali pretensje terytorialne wobec sąsiadów. w czerwcu 1993 roku doszło do nowej wojny, gdy mieszkający na terenie Chorwacji Serbowie ogłosili powstanie swego państwa-Serbskiej Krajiny, której mieszkańcy w nielegalnym referendum opowiedzieli się za związkiem z Jugosławia. Armia chorwacka w lecie 1995 roku zlikwidowała Krajinę, łamiąc opór Serbów. Do wojny doszło tez w Bośni i Hercegowinie, gdzie Serbowie proklamowali Serbską Republikę Bośni i Hercegowiny, do której chcieli włączyć serbskie enklawy. Na terenie tej republiki problem był szczególnie skomplikowany, gdyż zamieszkiwały ja trzy narody: Serbowie, Chorwaci i Bośniacy różniące się religią, do tego żaden z nich nie zamieszkiwał zwartego obszaru. Wszyscy praktykowali ludobójstwo, stosowali zwyrodniałe metody, co spowodowało, że po zakończeniu wojny zbrodniarze wojenni trafili przed trybunał międzynarodowy w Hadze. Dopiero 12 października 1995 roku wszedł w życie rozejm, co było zasługą Amerykanów, którzy przejęli inicjatywę w tej sprawie z rąk bezradnej Unii Europejskiej i ONZ. 1 listopada 1995 roku w Dayton rozpoczęły się rokowania z udziałem prezydentów: Serbii, Chorwacji i Bośni, a 10 listopada podpisano porozumienie pokojowe stanowiące, że Bośnia pozostanie jednym państwem. Nad jego przestrzeganiem czuwają siły ONZ podporządkowane NATO. Wśród nich są Polacy. Kolejnym punktem zapalnym okazało się, zamieszkałe przez Albańczyków, Kosowo, w którym doszło do walk serbsko-albańskich. w rezultacie dokonywanych przez armie serbską mordów na Albańczykach Serbia stała się celem nalotów sił NATO, w których efekcie doszło do demokratyzacji życia w Serbii i przejęcia kontroli w Kosowie przez międzynarodowe siły pokojowe. Jeżeli dodamy do jeszcze walki macedońsko-albańskie otrzymamy obraz problemów narodów byłej Jugosławii, gdzie sytuacja daleka jest jeszcze droga do pokoju i stabilizacji.
13. Afganistan
Afganistan, nigdy do końca nie podbity, był terenem krzyżujących się wpływów rosyjsko-brytyjskich, później radziecko-amerykańskich. W 1973 roku w wyniku zamachu stanu obalono króla Zahuir Szacha, proklamowano republikę na której czele stanął agena i Daud. Od 1965 roku w Afganistanie działała utworzona z inspiracji Rosjan partia komunistyczna. Po obaleniu monarchii kontakty z ZSRR nasiliły się. 27 kwietnia 1978 roku doszło do komunistycznego przewrotu, po krwawych walkach w których zginęło 10 tys. Ludzi i zamordowaniu Dauda, władzę przejął prokomunistyczny Mohammad Taraki. Powstała Demokratyczna Republika Afganistanu. Zaczęły się reformy: nacjonalizacja ziemi, świeckie szkolnictwo. Były one akceptowane przez nikły odsetek społeczeństwa, rozpoczęły się walki domowe. W 1979 roku został zamordowany Taraki, władzę objął Hafizullah Amin, który nie mogąc pokonać przeciwników wezwał na pomoc Rosjan. Do Afganistanu wkroczyły wojska radzieckie, a zastrzelonego w pierwszym dniu interwencji Rosjan Amina zastąpił, uległy Moskwie, Babrak Karmal. Interwencja ZSRR wywołała opór ludności i protesty na całym świecie. Rachuby Rosjan na łatwy sukces zawiodły. Wojnę z agresorem toczyli mudżahedini wspierani przez Pakistan, uzbrajani przez USA. Trudne warunki terenowe powodowały, że mimo zaangażowania 100 tys. Żołnierzy i nowoczesne go sprzętu Rosjanie ponosili porażki. Rosjanie pacyfikowali wioski, stosowali broń chemiczną i biologiczną. Podupadał wizerunek ZSRR w świecie, zaś w samym Związku Radzieckim większość społeczeństwa była przeciwna wojnie. Zmianę sytuacji przyniosło objęcie władzy przez M. Gorbaczowa. W 1987 roku władze w Kabulu objął Mohammad Nadżibullah, który podjął nieudane rozmowy z partyzantami. 14 kwietnia 1988 roku w Genewie podpisano porozumienie w sprawie zakończenia walk. Rosjanie do 15 lutego 1989 roku wycofali z Afganistanu swoje wojska, do końca atakowane przez mudżahedinów, którzy nie zaproszeni na obrady w Genewie, nie uznali układu. Wojna pochłonęła 1,5 mln Afgańczyków oraz 14 tys. Zabitych i 37 tys. Rannych Rosjan. Nadżibullah rządził do 1992 roku, kiedy władzę w Kabulu objęli mudżahedini, między którymi wkrótce wybuchły walki.
Zwalczających się wzajemnie mudżahedinów wyparli ortodoksyjni agena ie, czyli uczniowie szkół koranicznych wspierani początkowo przez Pakistan. Na ich czele stal mułła Omar, który udzielał schronienia znanemu terroryście Osamie bin (ibn) Ladenowi. Po ataku organizacji bin agena na USA we wrześniu 2001roku Stany Zjednoczone uderzyły na Afganistan, wspierając jednocześnie walczący z talibami Front Północny. Po obaleniu reżimu powołano nowy rząd afgański z premierem Karzajem