Ruch socjalistyczny.

Rozwój ruchu socjalistycznego i robotniczego był związany z industrializacją, rozwojem i wzrostem liczny robotników. Ruch socjalistyczny był politycznym ruchem inteligenckim o ograniczonym zasięgu, a ruch robotniczy był ruchem masowym i był związany z ruchami zawodowymi. Partie dążyły do opanowania organizacji robotniczych, a związki zawodowe wiązały się z nimi. Społeczeństwo rozerwało się na 3 zabory, co niosło ze sobą trzy odmienne drogi rozwoju ekonomicznego i społecznego. Nakładano konflikt socjalistyczny na narodowy, robotnik stał się właścicielem innych narodów i obca kadrą średniego szczebla. Udział szlachty z zaboru rosyjskiego w ruchu socjalistycznym. Zubożała szlachta zasilała inteligencje i robotników, którzy najbardziej pamiętali tradycje i powstania. Były miejsca gdzie organizacje mogły się rozwijać legalnie, ale narzucano formę walki politycznej, tam, gdzie organizacje były zabronione, snuła się idea rewolucji. W zaborze pruskim powstawały organizacje robotnicze, których członkowie to: polscy i niemieccy robotnicy. Program to legalna walka o socjalne i polityczne prawo wyborcze w parlamencie. Polityka germanizacji- Kulturkampf sprawiła, że popularne nie były programy socjalistyczne. W Galicji i królestwie polskim powstawały kółka socjalistyczne (studenci, inteligencja). Przekształcili się w Klasy Oporu, które zakończyły się aresztowaniami. W 1878 opracowano program polskich socjalistów rewolucyjnych (Waryński), który opierał się na ideologii Marksa- znany był pod nazwą Programu Brukselskiego. Zapowiadał rewolucje społeczną, uspołecznienie środków produkcji, równość społeczną, chciał współpracy z robotnikami i walkę o wyzwolenie społeczne. Po zwycięstwie rewolucji państwa miały zniknąć. W 1882 Waryński przedostał się nielegalnie do Królestwa Polskiego i zorganizował Międzynarodową Socjalno-Rewolucyjną Partię „Proletariat”. Program ich był rozwinięciem programy Marksa i Engelsa, chciał walkę ekonomiczną, polityczną i odnowę moralną, likwidacje prywatnej własności i wprowadzenia bezpłatnej oświaty i swobód politycznych dla robotników. Metoda walki miał być terror ekonomiczny- strajki i demonstracje na wzór rosyjski. Zwolennicy ruchu narodowego podkreślali interesy narodowe kosztem społecznych, program był antysocjalistyczny i antynarodowy. Hasło walki z caratem odnosiło się do walki z wyzyskiem społecznym i ekonomicznym, pomijali niepodległość i reformy chłopskie. Ruch został zahamowany w 1884 29 „proletariatczyków” skazano na karę śmierci lub katorgi. Przez pewien czas Proletariatem kierowała Maria Bohuszewiczówna. W 1888 utworzono Polską Partię Socjalno- Rewolucyjną Proletariat zwaną Proletariatem II (Kasprzak). Wprowadził hasło autonomii, pominął prawa socjalne, skupił się na rewolucyjnej walce politycznej metoda terroru, nie poparli go robotnicy. Część działaczy odeszła i utworzyła Związek Robotników Polskich (ZRP) (Marchlewski). Chcieli zorganizować masowy ruch robotniczy na wzór niemiecki i walczyć o prawa socjalne robotników- walka ekonomiczna- miała być legalna, odrzucono zasadę terroru na rzecz oświaty. Policyjny rygor zmusił do tajnych kas oporów, które funkcjonowały jako związki zawodowe. Chcieli koniecznie wyzwolić Polskę. Akcje masowe robotników zaczęły się od znacznego bezrobocie i wzrostów cen, spadkiem płac. 1 maj 1890 demonstracja robotników- walka o poprawę, w formie powszechnego strajku. Głośny był tez strajk robotników łódzkiego okręgu przemysłowego w maju 1892-bunt łódzki. Ruch socjalistyczny i robotniczy wygłaszał hasła niepodległościowe (środowisko emigracji polskiej na zachodzie). Nowy program socjalistyczny, odwoływał się do narodowej rzeczywistości Polaków. Chciano walczyć o autonomię i wysunięto hasło walki o niepodległość. 11.1892 w Paryżu powstał Związek Zagraniczny Socjalistów Polskich (ZZSP) (Limanowski, Mendelson, Perl). Odrzucali rewolucję powszechną i zasadę współdziałania rewolucjonistów z różnych krajów, mając nadzieję na restrukturyzację państwa z wybuchem konfliktu zbrojnego miedzy państwami zaborczymi. Zapowiadano utworzenie w niepodległej Polsce parlamentarnej republiki demokratycznej, mające powszechne prawa obywatelskie polityczne i socjalne. Zadaniem na Teraz była walka o poprawę bytu robotników za pomocą strajków i demonstracji. Na zjeździe paryskim przedstawiciele II Proletariatu, ZRP i ZZSP zdecydowali o połączeniu się w Polską Partię Socjalistyczną (PPS). (Piłsudski, Stróżecki, Wojciechowski, Kelles-Krauz), chcieli założyć lokalne komórki PPS i wydawać nielegalne czasopismo :Robotnik”, była to partia niejednolita, wszystkich przyciągało do niej hasło niepodległościowe. Z czasem przyłączyli się dawni członkowie organizacji „Zet”. Powstały dwa skrzydła prawe i lewe, które domagały się ostrzejszej walki zbrojnej i terrorystycznej. Działacze lewego skrzydła odeszli z partii i utworzyli ugrupowanie Socjaldemokrację Królestwa Polskiego w 1900 przekształconą w Socjaldemokracje Królestwa Polskiego i Litwy (SDKPiL) (Dzierżyński, Warski, Luksemburg) istotna dla nich była walka z marksizmem o likwidację systemu kapitalistycznego i dyktaturę proletariatu. Odrzucono hasło niepodległościowe, ograniczono liczbę zwolenników partii. Koło haseł walki z uciskiem narodowym pojawił się postulat o autonomii. W 5.1904, utworzono Organizację Bojową (OB.), (Piłsudski, Prystor), która dokonywała zamachów na urzędników carskich, napadów na urzędy Rosyjskie, kasy skarbowe. W Galicji wydawano pisana socjalistyczne, powstała we Lwowie Galicyjska Partia Socjaldemokratyczna jako oddział SDP Austrii. Mieli program zbieżny do austriackiego: walka o prawa wyborcze, 8 godzinny dzień pracy i rozszerzenie praw obywatelskich. Usamodzielnili się w 1879 jako Polska Partia Socjaldemokratyczna Galicji i Śląska Cieszyńskiego (PPS) i zdobyli 3 mandaty poselskie. (Daszyński, Lieberman), byli główną siłą polityczną walczącą ze „Stańczykami”. Nawiązali współpracę z zaborem rosyjskim, walczyli o reformę wyborczą w Galicji. Pruski ruch socjalistyczny był słabszy- Bund (ogólnozydowski Związek Robotniczy na Litwie, w Polsce, Rosji), był aktywny w Warszawie i Łodzi, środowisku robotniczym, inteligenckim i studenckim. Wysuwał postulaty ekonomiczne i socjalne i domagał się równouprawnienia żydów.